1 Koszty Koszty gospodarczej to wyrażone wartościowo celowe i uzasadnione normalną ą gospodarczą zużycie: środków pracy (np. budynków, maszyn), przedmiotów pracy (np. surowców), środków pieniężnych, pracy żywej (wynagrodzenia). Część kosztów poniesionych w danym okresie sprawozdawczym rozlicza się na produkty (koszty zwiększające wartość zapasów koszty rozliczane na produkty sprzedane); część obciąża bezpośrednio wynik finansowy tego okresu (koszty okresu). Koszty rozliczane na produkt (koszty produktu) powstają w związku z wytworzeniem produktu i są miarą jego wartości. Jeżeli/dopóki produkt nie zostanie sprzedany jego wartość nie wpływa na wynik finansowy, gdyż nie można jej skonfrontować z przychodem. Wartość takiego produktu jest aktywem przedsiębiorstwa (pozycja Zapasy w bilansie). Koszty rozliczane na produkty sprzedane są zaliczane do kosztów uzyskania przychodów. Koszty okresu ponoszone są w danym okresie (sprawozdawczym) i nie wpływają na wartość produktów. Są to np. koszty wynikające z niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych, koszty magazynowania, transportu, reklamy, koszty ogólnego zarządu. Te koszty zawsze wpływają na wynik finansowy danego okresu (bez względu na to, czy w tym okresie osiągano przychody, czy nie). Wynik finansowy Wynik finansowy to wyrażony wartościowo rezultat podmiotu gospodarczego w rozpatrywanym okresie. Rachunek wyników (rachunek zysków i strat) to zestawienie, które obrazuje w syntetyczny sposób powstawanie wyniku finansowego. Zawiera przychody i przyporządkowane im koszty uzyskania przychodów. Ustalając wynik finansowy jakiegoś podmiotu gospodarczego wyróżnia się wyniki z trzech rodzajów : 1. Działalność operacyjna (realizowanie podstawowych zadań tego podmiotu). 1a. Działalność operacyjna właściwa, czyli procesy, których rezultatem jest sprzedaż wyrobów/usług, materiałów i towarów. Działalność operacyjna właściwa ma charakter powtarzalny. 1b. Pozostała działalność operacyjna, czyli np. sprzedaż składników majątku trwałego. Zdarzenia zaliczane do pozostałej operacyjnej mają charakter incydentalny. 2. Operacje finansowe (np. obrót papierami wartościowymi, lokaty, pożyczki, kredyty, weksle). 3. Operacje nadzwyczajne (działania i zdarzenia nie związane ze zwykłą ą podmiotu, nieplanowane: np. straty i odszkodowania związane ze zdarzeniami losowymi). Dzięki temu w rachunku wyników można łatwo wyodrębnić wynik na sprzedaży (wynik na operacyjnej właściwej), wynik na operacyjnej (tzw. zysk operacyjny), wynik brutto na gospodarczej (wynik na operacyjnej
wynik na operacjach finansowych), wynik finansowy brutto (suma wyników ze wszystkich rodzajów ) rys. 1. 2 Przychody z operacyjnej właściwej Koszty uzyskania przychodów z operacyjnej właściwej Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne Przychody finansowe Koszty finansowe Zyski nadzwyczajne Straty nadzwyczajne Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego Wynik na operacyjnej właściwej (Wynik na sprzedaży) Wynik na pozostałej operacyjnej Wynik na operacyjnej Wynik na operacjach finansowych Wynik na operacjach nadzwyczajnych WYNIK (BRUTTO) NA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYNIK FINANSOWY BRUTTO WYNIK FINANSOWY NETTO Rys. 1. Wynik finansowy i jego składowe Rachunek wyników w układzie porównawczym A. Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi B. Koszty operacyjnej właściwej C. Zysk (strata) na sprzedaży (AB) D. Pozostałe przychody operacyjne E. Pozostałe koszty operacyjne F. Zysk (strata) na operacyjnej (CDE) G. Przychody finansowe H. Koszty finansowe I. Zysk (strata) brutto na gospodarczej (FGH) J. Zyski nadzwyczajne K. Straty nadzwyczajne L. Zysk (strata) brutto (IJK) M. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego N. Zysk (strata) netto (LM)
3 Taki układ rachunku wyników zachowany jest również w grze SPÓŁKA. Nie występują tu jednak pozycje: przychody finansowe, zyski nadzwyczajne i straty nadzwyczajne: ROZGRYWKA: s9 *RACHUNEK WYNIKOW* SPOLKA:1 MC: 7 A. PRZYCHODY ZE SPRZEDAZY i ZROWNANE Z NIMI 7053450 1. Przychody ze sprzedazy prod. pelnowartosciowej 6874060 2. Przychody ze sprzedazy prod. niepelnowartosciowej 23436 3. Zmiana wartosci zapasu polfabrykatow i wyrobow 155954 4. Przychody ze sprzedazy materialow 0 B. KOSZTY DZIALALNOSCI OPERACYJNEJ (WLASCIWEJ) 5724334 1. Wartosc sprzedanych materialow 0 2. Zuzycie granulatu 234097 3. Zuzycie elektroniki 4401583 4. Wynagrodzenia bezposrednie 40600 5. Amortyzacja 87525 6. Reszta kosztow 960529 C. ZYSK (STRATA) NA SPRZEDAZY (AB) 1329116 D. POZOSTALE PRZYCHODY OPERACYJNE 57901 1. Przychody ze sprzedazy maszyn 57901 2. Dodatkowe przychody SPOLKI (arbiter gry) 0 E. POZOSTALE KOSZTY OPERACYJNE 75718 1. Wartosc sprzedanych maszyn 75718 2. Kary umowne razem 0 F. ZYSK (STRATA) NA DZIALALNOSCI OPERACYJNEJ (CDE) 1311299 G. KOSZTY FINANSOWE (odsetki od kredytow) 17283 H. WYNIK FINANSOWY BRUTTO (FG) 1294016 I. PODATEK DOCHODOWY OD OSOB PRAWNYCH 452906 J. WYNIK FINANSOWY NETTO (HI) 841110 ZBIORCZE POZYCJE KOSZTOW B6 ORAZ E2 B6. "Reszta kosztow": E2. "Kary umowne razem": 1.Serwis maszyn (bez napraw) 14000 Sa to kary nakladane przez 2.Naprawy maszyn 7430 arbitra gry (1) i kary za 3.Zatrudnienie personelu 0 odeslanie dostaw (poz.24): 4.Zwolnienia personelu (SPOLKA) 0 1.Karyarbiter 0 5.Szkolenie personelu 14000 2.Maszyny 0 6.Zakup urzadzen dodatkowych (13) 0 3.Filtry 0 7.Utrzymanie urz. dod. 15 w ruchu 6000 4.Urz. dodatk. 0 8.Podatek od emisji zanieczyszczen 19450 9.Prace badawczorozwojowe 150000 SUMA= 0 10.Reklama 100000 11.Zakup platnych raportow 95000 12.Zmiana asortymentu produkcji 0 13.Transport wyrobow do odbiorcow 142511 14.Skladowanie poza SPOLKA 0 15.Inne koszty w 1 fazie produkcji 42250 16.Inne koszty w 2 fazie produkcji 69888 17.Pozostale koszty 300000 18.Dodatkowe koszty 0 SUMA= 960529
4 Amortyzacja Amortyzację, czyli odpisy z tytułu fizycznego i moralnego zużycia składników majątku trwałego, zalicza się do kosztów organizacji gospodarczej. Zużycie to może być fizyczne lub/i eknomiczne (moralne). To ostatnie polega na utracie wartości składnika majątku wskutek postępu technicznego. Liniowe (równomierne) obliczanie odpisów amortyzacyjnych wymaga założenia, że składnik majątku trwałego zużywa się równomiernie w przewidywanym czasie użytkowania (bez względu na stopień jego wykorzystania w gospodarczej). Metody amortyzacji nierównomiernej pozwalają zróżnicować wysokość odpisów amortyzacyjnych. Np. w metodzie naturalnych odpisów amortyzacyjnych zakłada się, że zużycie składnika majątku trwałego jest proporcjonalne do jego wykorzystania. (Inne metody tej grupy to metoda degresywna z malejacymi składkami i progresywna z rosnącymi) W grze SPÓŁKA metodę amortyzacji równomiernej zastosowano w odniesieniu do budynków, automatycznej instalacji przeciwpożarowej i klimatyzacji. Amortyzację maszyn i filtrów oblicza się metodą naturalnych odpisów amortyzacyjnych. Przykład obliczenie miesięcznej kwoty amortyzacji filtrów Cena nowego filtra CENOC = 36 000 PLN. Filtry służą do przechwytywania zanieczyszczeń powstających w I fazie produkcji. Podczas produkcji 1 obudowy wytwarza się JWZN = 4 jz (jednostki zanieczyszczeń). Wydajność filtra JWOC = 1000 jz/mies. Wydajność baterii filtrów jest suma wydajności jednostkowych, np. 20 filtrów ma wydajność 20 000 jz/mies. Filtry zużywają się podczas przechwytywania zanieczyszczeń. Wyrazem ich zużycia jest utrata pojemności. Pojemność nowego filtra CPOC= 12 000 jz. Aktualna pojemność baterii filtrów podawana jest w raporcie Wybrane informacje o spółce:... E.URZADZENIA I OBIEKTY DODATKOWE F.FILTRY Nr urzadzenia: 1 2 3 4 5 1.Liczba filtrow [szt] 20 Brak=0; Jest=1 1 1 1 1 1 2.Wolna pojemnosc [j.z.] 123008... W powyższym przykładzie wolna pojemność wynosi 123 008 jz, co oznacza, że filtry są już nieco zużyte (nowe filtry miałyby pojemność 20*12 000jz =240 000 jz). Miesięczna amortyzacja filtrów metodą naturalnych odpisów uwzględnia ich wykorzystanie w danym miesiącu: amortyzacja = (wychwycone_zanieczyszczenia) * (CENOC/CPOC) = (wychwycone_zanieczyszczenia) * 3 Ilość wychwyconych zanieczyszczeń zależy od: wielkości produkcji obudów (zanieczyszczeń powstaje JWZN razy tyle); wydajności baterii filtrów; aktualnej pojemności baterii filtrów.
5 Zatem: wychwycone_zanieczyszczenia = = min{ wytworzone_zanieczyszczenia; liczba_filtrów*jwoc; wolna_pojemność_filtrów} Załóżmy, że liczba filtrów = 20, wolna pojemność WPOC = 123 008 jz. Wyprodukowano 2000 sztuk obudów. wychwycone_zanieczyszczenia = min{2000*4; 20*1000; 123008}=8000 [jz] (a więc wychwycono wszystkie wytworzone zanieczyszczenia.) amortyzacja = 8000*3 = 24 000 [PLN] Dla przyjętych wartości parametrów CPOC =12000 jz i JWOC = 1000 jz/mies minimalny czas potrzebny do całkowitego zużycia filtra wynosi 12000/1000 = 12 miesięcy. Przed upływem tego czasu liczba_filtrów*jwoc wolna_pojemność_filtrów. Zatem, jeżeli horyzont symulacji nie przekracza 12 miesięcy, można przyjąć, że ilość wychwyconych zanieczyszczeń zależy tylko od ilości wytworzonych zanieczyszczeń i od wydajności baterii filtrów: wychwycone_zanieczyszczenia = min{ wytworzone_zanieczyszczenia; liczba_filtrów*jwoc}
Ceny ewidencyjne 6 Obrót magazynowy (wycena obrotu materiałami, półfabrykatami, wyrobami gotowymi) dokonywany jest w cenach ewidencyjnych. Mogą one być stałe lub zmienne. Jeżeli obrót magazynowy wyceniamy według zmiennych cen ewidencyjnych, to przychody do magazynu wycenia się według cen nabycia (lub w wypadku produktów kosztów wytworzenia), zaś rozchód z magazynu wycenia się najczęściej 1 według jednej z następujących metod: FIFO (kolejka: pierwsze weszło, pierwsze wyszło); LIFO (stos: ostatnie weszło, pierwsze wyszło); metoda ceny średnioważonej. W grze SPÓŁKA do wyceny obrotu magazynowego stosuje się metodę ceny średnioważonej. Wymaga to obliczania po każdej dostawie aktualnej jednostkowej ceny ewidencyjnej C j : Cj= (wartość_zapasu_przed_dostawą wartość_dostawy) / (ilość_zapasu_przed_dostawą wielkość_dostawy) przy czym wartość zapasu przed dostawą oblicza się według dotychczasowej ceny ewidencyjnej C j1, zaś wartość dostawy oblicza się według ceny zakupu. Cena średnioważona przykład W magazynie jest 100 szt czegoś. Jednostkowa cena ewidencyjna = 10 jp. Wartość zapasu = 100*10 = 1000 jp Następuje dostawa 50 szt czegoś. Cena zakupu = 12 jp za 1 szt. Wartość dostawy = 50*12 = 600 jp. Aktualna jednostkowa cena ewidencyjna magazynowanego czegoś = = (1000600)/(10050) = 10,67 jp. 1 Rzadziej stosowane: HIFO highest in, first out, LOFO lowest in, first out.