Wymagania edukacyjne przyroda klasa 5 Półrocze I Wymagania ogólne. Uczeń. I Zaciekawienie światem przyrody. 1) stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie, 2) prezentuje postawę badawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie, gdy?. II. Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej. 1) orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej; II. Poszanowanie przyrody. 1) zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami; 2) działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności. Wymagania szczegółowe. Uczeń: Dział 1.Odkrywamy tajemnice map. 1) wykonuje rysunek przedmiotu w podanej skali, mając podane wymiary w skali ; 2) wyjaśnia, co to jest plan obszaru ; 3) oblicza odległość na planie lub mapie za pomocą podziałki liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę; 4) odczytuje wartość wysokości względnej i bezwzględnej wzniesienia przedstawionego na rysunku 5) wymienia rodzaje wzniesień 6) wskazuje na mapie ogólnogeograficznej miasta wojewódzkie, inne miasta, rzeki, jeziora 7) oblicza wymiary przedmiotów lub obiektów w skali 1 : 10; 1 : 100; 8) wyjaśnia pojęcia: podziałka liniowa, mapa ; opisuje sposób szacowania odległości i wysokości w terenie ; 9) oblicza odległość rzeczywistą za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę ; 10) wyjaśnia pojęcia: wysokość bezwzględna, wysokość względna ; 11) zapisuje wysokość bezwzględną ; Półrocze II Wymagania ogólne. Uczeń I. Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja. 1) przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, wyjaśnia proste 2) zależności między zjawiskami; przeprowadza obserwacje i doświadczenia według instrukcji, rejestruje ich wyniki ;. II Obserwacje, pomiary i doświadczenia. 1) korzysta z różnych źródeł informacji (własnych obserwacji, badań, doświadczeń, 2) tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji (słownej, tekstowej i graficznej); 3) stosuje technologie informacyjnokomunikacyjne Wymagania szczegółowe. Uczeń; Dział 5. Poznajemy krajobrazy wyżyn. 1) zaznacza na mapie Polski pas wyżyn ; 2) zaznacza na mapie: Wyżynę Śląską, Wyżynę Krakowsko- -Częstochowską i Wyżynę Lubelską ; 3) rozpoznaje rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej ; 4) rozpoznaje na zdjęciach 2 3 zabytki Krakowa ; 5) rozpoznaje symbole parków narodowych pasa wyżyn; 6) wymienia cechy krajobrazu wyżyn: Śląskiej, Krakowsko--Częstochowskiej, Lubelskiej ; 7) podpisuje na mapie nazwy głównych miast Wyżyny Lubelskiej ; 8) opisuje dowolny zabytek Krakowa ; 9) podaje przykłady 2 3 zwierząt żyjących w Ojcowskim PN i Roztoczańskim PN 10) podaje przyczyny przekształcenia krajobrazu naturalnego Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko--przemysłowy ; 11) podaje przykłady działań człowieka służących poprawie stanu środowiska ; 12) wymienia cechy krajobrazu krasowego ; 13) wymienia cechy suchorośli ; 14) wyjaśnia, w jaki sposób powstają
12) odczytuje wysokość punktu położonego na poziomicy ; 13) rozróżnia rodzaje wzniesień ; 14) rozpoznaje formy terenu na mapie ogólnogeograficznej; 15) odczytuje na mapie wysokości bezwzględne gór 16) wyjaśnia, co to jest plan przedmiotu; 17) oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5; 1 : 20; 1 : 50 ; 18) wyjaśnia pojęcie poziomica ; 19) odczytuje przybliżoną wysokość punktu położonego między poziomicami; 20) odczytuje z mapy ogólnogeograficzna ; klasyfikuje wypukłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości poziomicowej wysokość względną ; 21) rozróżnia rodzaje zagłębień ; 22) wyjaśnia pojęcia barwy hipsometryczne, mapa 23) wyjaśnia, co to jest skala ; 24) zapisuje skalę różnymi sposobami; 25) wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą (większa, mniejsza); 26) oblicza rzeczywiste odległości między wskazanymi miastami, korzystając z podziałki liniowej; 27) blicza rzeczywiste wymiary obiektów, mając podane ich wymiary w skali, skalę i rodzaj skali; wyjaśnia pojęcie mapa poziomicowa ; 28) opisuje ukształtowanie terenu na podstawie mapy poziomicowej; 29) wyjaśnia pojęcie: mapa hipsometryczna ; klasyfikuje wypukłe i wklęsłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości Dział 2. Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje sąsiadujące 1) opisuje rolę wybranej siły zewnętrznej w kształtowaniu powierzchni ziemi ; 2) odczytuje z mapy nazwy krain tworzących wybrany pas ukształtowania powierzchni Polski ; 3) zaznacza na mapie Wisłę od źródła do ujścia ; 4) odczytuje z mapy nazwy trzech jezior ; 5) wymienia przykłady drzew iglastych i liściastych rosnących w polskich lasach, 6) zapisuje nazwę województwa, powiatu, gminy, w której mieszka; 7) zaznacza Polskę na mapie Europy i świata ; 8) wymienia nazwy trzech krajów sąsiadujących z Polską ; wąwozy ; 15) wymienia osobliwości Wawelu ; 16) opisuje krajobraz Ojcowskiego PN i Roztoczańskiego PN opisuje proces przekształcania krajobrazu Wyżyny Śląskiej z naturalnego w miejsko-- przemysłowy ; 17) podaje przykłady zmian w środowisku Wyżyny Śląskiej spowodowanych działalnością człowieka; 18) wyjaśnia pojęcie krasowienia ; 19) wymienia przyczyny różnorodności świata roślin Wyżyny Krakowsko-- Częstochowskiej ; 20) opisuje czynniki, dzięki którym na Wyżynie Lubelskiej intensywnie rozwinęło się rolnictwo ; 21) wyjaśnia pojęcie kotlin podkarpackich. Dział 6. Poznajemy krajobrazy gór 1) podstawie zdjęcia wymienia 2 3 podpisuje na mapie Polski Góry Świętokrzyskie, Sudety i Karpaty ; 2) na cechy krajobrazu wysokogórskiego ; 3) wymienia 2 3 cechy tatrzańskiej pogody 4) podaje nazwy pięter roślinności w Tatrach ; rozpoznaje symbole parków narodowych pasa gór ; 5) wymienia trzy cechy krajobrazu Gór Świętokrzyskich i Karkonoszy ; 6) porównuje roślinność regla dolnego i regla górnego ; 7) wymienia nazwy parków narodowych położonych w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach ; 8) wymienia 2 3 osobliwości wybranego górskiego parku narodowego 9) opisuje krajobraz Gór Świętokrzyskich i Karkonoszy; 10) wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego ; 11) wyjaśnia, dlaczego roślinność w górach jest rozmieszczona piętrowo ; 12) oblicza temperaturę powietrza na szczytach, znając temperaturę powietrza u podnóża gór ; 13) charakteryzuje wybrany park narodowy gór ; 14) porównuje krajobraz Sudetów z krajobrazem Gór Świętokrzyskich ; 15) charakteryzuje skały występujące w górach (B); wymienia nazwy dużych tatrzańskich jezior, jaskiń i dolin ; porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich ;
9) rozpoznaje symbole UE (flaga, hymn, waluta) 10) wymienia siły kształtujące powierzchnię ziemi; 11) podaje przykłady wpływu człowieka na zmiany zachodzące na powierzchni ziemi; 12) wyjaśnia, na czym polega pasowość ukształtowania powierzchni Polski; 13) wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni Polski; 14) zaznacza na mapie Odrę od źródła do ujścia ; 15) wymienia typy zbiorników wodnych występujących w Polsce; 16) zaznacza na mapie naturalne zbiorniki wodne; 17) wymienia jednostki podziału administracyjnego Polski; 18) wymienia nazwy wszystkich krajów sąsiadujących z Polską; 19) podaje trzy przykłady praw, jakie mają obywatele UE. 20) opisuje rolę sił zewnętrznych w kształtowaniu powierzchni ziemi; 21) zaznacza na mapie główne dopływy Wisły i Odry; 22) zaznacza na mapie jeziora zaporowe ; 23) zaznacza na mapie największe obszary bagienne w Polsce ; 24) wyjaśnia, dlaczego rozmieszczenie lasów w Polsce jest nierównomierne; 25) podaje nazwy województw sąsiadujących z tym, w którym mieszka ; 26) wymienia nazwy stolic krajów sąsiadujących z Polską ; 27) wyjaśnia, w jakim celu państwa UE podejmują wspólne działania; 28) wyjaśnia, na czym polega działanie sił wewnętrznych kształtujących powierzchnię ziemi; 29) zaznacza na mapie dorzecze Wisły i Odry; 30) wyjaśnia, w jakich celach tworzy się sztuczne zbiorniki wodne ; 31) opisuje zmiany lesistości Polski na przestrzeni dziesięciu wieków; 32) uzasadnia konieczność podziału administracyjnego kraju; 33) analizuje informacje (wykresy, tabele) dotyczące powierzchni i liczby mieszkańców wybranych krajów europejskich ; 34) podaje przykłady działań UE mających na celu wsparcie krajów słabiej 16) opisuje cechy budowy roślin z poszczególnych pięter umożliwiające im życie na danej wysokości ; 17) opisuje poznane górskie parki narodowe ; Dział 7. Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów. 1) wymienia miejsca występowania mchów i paprotników, roślin nasiennych, grzybów ; 2) rozpoznaje przedstawicieli mchów i paprotników; 3) podpisuje na ilustracji organy rośliny nasiennej ; 4) wymienia trzy przykłady znaczenia roślin nasiennych ; 5) opisuje budowę zewnętrzną pędu nadziemnego ; 6) opisuje sposób rozmnażania rośliny ozdobnej przez podział ; 7) podpisuje na rysunku poszczególne części kwiatu ; 8) podaje przykłady rozsiewania nasion ; 9) podaje nazwy części grzyba ; 10) na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy muchomora sromotnikowego ; 11) rozpoznaje 2 3 gatunki grzybów jadalnych ; 12) dobiera przyrząd do obserwowanej części rośliny; 13) opisuje budowę zewnętrzną mchu i paproci, rośliny nasiennej, grzyba ; 14) opisuje znaczenie mchów w przyrodzie 15) podaje 3 4 przykłady znaczenia roślin nasiennych w przyrodzie i dla gospodarki człowieka ; 16) opisuje rolę pędu nadziemnego roślin nasiennych; 17) wymienia funkcje liścia ; 18) rozpoznaje typy systemów korzeniowych roślin ; 19) wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe roślin; 20) podpisuje na rysunku części kwiatu; 21) podpisuje na schemacie etapy cyklu rozwojowego rośliny okrytonasiennej ; 22) wymienia miejsca występowania grzybów ; odróżnia gatunki grzybów jadalnych od gatunków grzybów trujących ; 23) podaje po 2 3 przykłady pozytywnej i negatywnej roli grzybów ; 24) opisuje budowę zewnętrzną skrzypów i widłaków;
rozwiniętych. Dział 3. Poznajemy sposoby ochrony przyrody. 1) wymienia rodzaje i źródła zanieczyszczeń najbliższego otoczenia; 2) wyjaśnia, co to są dzikie składowiska śmieci; podaje przykłady działań służących ochronie przyrody; 3) podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka ; 4) wymienia 2 3 formy ochrony przyrody w Polsce; wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita ; rozpoznaje rośliny i zwierzęta chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy 5) proponuje jedną obserwację i jedno doświadczenie wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia ; 6) wymienia miejsca, w których powstają trujące pyły i gazy; 7) wymienia źródła powstawania ścieków ; wyjaśnia, dlaczego wysypiska stanowią zagrożenie dla środowiska ; 8) wyjaśnia, co to są parki narodowe ; 9) podaje przykłady obiektów chronionych ; 10) opisuje sposób zachowania się na obszarach chronionych ; 11) wyjaśnia, na czym polega ochrona częściowa ; rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt chronionych 12) wyjaśnia, dlaczego lokalne zanieczyszczenia mogą stanowić zagrożenie dla odległych obszarów ; 13) wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla środowiska ; 14) wymienia działania człowieka służące ochronie przyrody; 15) wyjaśnia cel ochrony przyrody; 16) wyjaśnia, co to są rezerwaty przyrody; 17) podaje przykłady organizmów objętych ochroną częściową ; 18) porównuje zasady ochrony ścisłej i częściowej 19) opisuje sposób powstawania kwaśnych opadów i smogu ; 20) wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka ; 21) podaje przykłady unieszkodliwiania zanieczyszczeń przez przyrodę ; 22) wskazuje różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym; 25) wyjaśnia pojęcia: rośliny nasienne, rośliny nagonasienne i okrytonasienne; 26) porównuje systemy korzeniowe: palowy i wiązkowy ; 27) wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie płciowe roślin; 28) opisuje rolę poszczególnych części kwiatu ; 29) wyjaśnia znaczenie pojęć: zapylenie i zapłodnienie; 30) charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozprzestrzeniania zawartych w nich nasion 31) wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo ; 32) opisuje budowę grzybów wielokomórkowych 33) opisuje rolę poszczególnych części ciała mchu ; 34) wskazuje cechy wspólne w procesie rozmnażania mchów i paprotników ; 35) porównuje budowę zewnętrzną paproci, skrzypów i widłaków ; 36) podaje przykłady różnych typów poznanych organów roślinnych ; porównuje budowę dwóch roślin okrytonasiennych np. tulipana i mniszka lekarskiego ; 37) opisuje proces zapylenia i zapłodnienia u roślin okrytonasiennych ; 38) opisuje budowę owocu ; 39) wymienia różnice między grzybami i roślinami ; 40) opisuje sposób postępowania w przypadku podejrzenia zatrucia grzybami. Dział 8. Odkrywamy tajemnice materii 1) podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów ; 2) rysuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach; 3) wymienia właściwości mechaniczne wybranych ciał stałych; 4) podaje przykłady przedmiotów wykonanych z ciał kruchych, twardych i sprężystych ; 5) podpisuje bieguny magnetyczne w magnesie ; 6) wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania cieczy ; 7) wymienia nazwy jednostek masy; 8) podaje przykłady ciał stałych dobrze i źle przewodzących ciepło; 9) podaje przykłady wykorzystania
23) wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa Dział 4. Poznajemy krajobrazy nizin 1) rozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów ; zaznacza na mapie Polski, Europy, świata Morze Bałtyckiego; 2) zaznacza na mapie pas pobrzeży, jeziora przybrzeżne, Żuławy Wiślane i 3 4 miejscowości turystyczne, w tym Gdańsk 3) zaznacza na mapie największe i najgłębsze jezioro w Polsce ; 4) zaznacza na mapie pas Nizin Środkowopolskich; 5) wymienia po dwie cechy krajobrazów: nizinnego i wielkomiejskiego; 6) wymienia trzy zabytki, które warto obejrzeć, będąc w Warszawie; 7) rozpoznaje symbole parków narodowych pasa nizin; 8) wpisuje na mapie nazwy dwóch wskazanych parków narodowych 9) na mapie miasta, w których dominuje krajobraz wielkomiejski ; 10) wymienia rodzaje krajobrazów; 11) wyjaśnia pojęcie morze śródlądowe; 12) rozpoznaje pospolite organizmy występujące w Morzu Bałtyckim ; 13) opisuje cechy wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego; 14) wymienia atrakcje turystyczne Gdańska; 15) wymienia cechy krajobrazu pojezierzy; 16) opisuje krajobraz nizinny; 17) zaznacza wymienia trzy atrakcje turystyczne Warszawy ; 18) opisuje wybrany park narodowy (położenie, symbol, osobliwości przyrodnicze) wymienia składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz ; 19) wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest morzem słabo zasolonym ; rozpoznaje wybrane organizmy samożywne występujące w Morzu Bałtyckim ; 20) wyjaśnia pojęcia: cieśnina, wydmy ruchome, depresja ; 21) wyjaśnia, na czym polega niszcząca działalność morza; 22) opisuje krajobraz wybranego pojezierza ; 23) opisuje krajobraz Nizin Mazowieckich ; 24) opisuje krajobraz wielkomiejski; 25) charakteryzuje parki narodowe położone w pasie nizin 26) podaje przykłady działalności człowieka skutkujące przekształcaniem krajobrazu ; wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie należy do mórz chłodnych ; w praktyce zjawiska rozszerzalności cieplnej cieczy 10) wyjaśnia, czym są drobiny ; 11) opisuje wpływ temperatury na zmiany stanu skupienia substancji; 12) rozpoznaje stan skupienia substancji na podstawie ułożenia drobin; 13) wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych; 14) podaje przykłady wykorzystania w życiu właściwości plastycznych i magnetycznych ciał stałych; 15) określa właściwości cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości ; 16) podaje sposób wyznaczenia masy; 17) opisuje, popierając przykładami, zjawisko dyfuzji w gazach; 18) opisuje wpływ temperatury na objętość gazów porównuje właściwości wody w trzech stanach skupienia; 19) opisuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach; 20) wyjaśnia, czym jest magnes; 21) podaje przykłady ciał przyciąganych i nieprzyciąganych przez magnes; 22) porównuje właściwości ciał stałych i cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości; 23) oblicza masę substancji o danej objętości, mając daną masę 1 cm 3 tej substancji ; 24) wyjaśnia pojęcia: przewodnik ciepła, izolator ciepła; 25) wyjaśnia, na czym polega nietypowa rozszerzalność cieplna wody; 26) porównuje zjawiska parowania i wrzenia; 27) wyjaśnia, od czego zależą właściwości substancji; 28) porównuje ruch drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach ; 29) wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość; 30) opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów (B); wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji w cieczach; 31) porównuje przebieg dyfuzji w cieczach i w gazach; 32) podaje przykłady zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych; 33) wyjaśnia związek rozszerzalności cieplnej ciał stałych z ich budową drobinową; 34) wyjaśnia, dlaczego szybkość parowania cieczy.
27) charakteryzuje rozmieszczenie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim, uwzględniając głębokość i zasolenie ; 28) opisuje rolę Wisły w kształtowaniu krajobrazu nadmorskiego ; 29) opisuje, w jaki sposób kształtował się krajobraz pojezierzy ; 30) opisuje osobliwości przyrodnicze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich ; 31) opisuje zmiany, jakie zaszły w krajobrazie Nizin Środkowopolskich ; 32) opisuje zmiany zachodzące w krajobrazie wielkomiejskim Warszaw.