Stadium prac w zakresie wykorzystania energii odnawialnej i biopaliw w województwie opolskim. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie Publikacja opracowana przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-20013 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Józef Sebesta Marszałek Województwa Opolskiego Opracowując Strategię Rozwoju Województwa Opolskiego na lata 2000-2015, uznaliśmy, że jednym z podstawowych zadań samorządu województwa powinien być wzrost gospodarczy regionu ze zwiększonym udziałem energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym. Jej źródłem może być na terenie naszego województwa energia rzek, wiatru, biomasy, promieniowania słonecznego, wykorzystanie geotermii. Naszym zadaniem jest wsparcie inwestycji w tym zakresie. Przyczyni się to do poprawy bezpieczeństwa energetycznego regionu, a zwłaszcza do zaopatrzenia w energię terenów o słabo rozwiniętej infrastrukturze. Największym odbiorcą energii ze źródeł odnawialnych powinny być rolnictwo, mieszkalnictwo, komunikacja i infrastruktura komunalna. W najbliższym czasie w województwie opolskim planowane jest rozpoczęcie co najmniej kilkanaście inwestycji związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Jeśli będą wpisywać się w przyjęte przez samorząd województwa założenia, mogą liczyć na nasze wsparcie. Tomasz Kostuś Członek Zarządu Województwa Opolskiego Jeśli chcemy osiągnąć przyjęte przez nas cele w zakresie wykorzystania energii odnawialnej potrzebne są wszelkie możliwe działania wspierające rozwój jej produkcji w regionie oraz propagujące jej szerokie wykorzystanie zarówno przez przedsiębiorstwa, jak i mieszkańców. Na terenie województwa opolskiego już dzisiaj wykorzystywane są wszystkie formy odnawialnych źródeł energii (OZE). W produkcji energii elektrycznej dominującą rolę odgrywa mała energetyka wodna, a w produkcji ciepła biomasa. Województwo opolskie posiada 31 elektrowni wodnych. Pracuje także jedna elektrownia wiatrowa. Obecnie w czterech oczyszczalniach ścieków wykorzystuje się biogaz jako paliwo. Nie chcemy jednak na tym poprzestać. Zamierzamy wspierać projekty służące wytwarzaniu, przetwarzaniu, magazynowaniu i przesyłowi energii ze źródeł odnawialnych. Chcemy także dofinansowywać projekty, których celem jest ograniczenie energochłonności oraz emisji pyłów i gazów do atmosfery. 2
Stadium prac w zakresie wykorzystania energii odnawialnej i biopaliw w województwie opolskim. Informacja o bieżących i planowanych działaniach na rzecz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w województwie opolskim. 1. Wprowadzenie Najważniejszym elementem programowania strategicznego na poziomie regionu opolskiego jest Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego na lata 2000 2015. Jednym z kluczowych zadań jakie nam stawia SRWO jest wzrost poziomu produkcji i wykorzystania energii odnawialnej. Marszałek Województwa Opolskiego Józef Sebesta uznał w swoim expose, że pomimo braku bezpośrednich kompetencji i instrumentów prawnych, województwo będzie wspierać wykorzystanie zasobów odnawialnych energii, gdyż dla uzyskania prężnych ekonomicznie, głównie obszarów wiejskich, dziedzina ta nabiera coraz większego znaczenia, a równocześnie wpisuje się w wymagania i standardy Unii Europejskiej. OZE są źródłami wykorzystującymi w procesie przetwarzania zakumulowaną energię, przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego regionu, zwłaszcza do lepszego zaopatrzenia w energię terenów o słabo rozwiniętej infrastrukturze. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych warunków zrównoważonego i możliwego do utrzymania rozwoju regionów przynoszącym wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Malejące w skali globalnej zasoby surowców naturalnych stanowią coraz większe wyzwanie dla utrzymania trwałego rozwoju gospodarczego z jednoczesnym działaniem w celu poprawy jakości środowiska naturalnego. 3
Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym, przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń do atmosfery i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów. Odnawialne źródła energii poprawiają poziom regionalnego bezpieczeństwa energetycznego i przynoszą szereg korzyści społecznych i gospodarczych na szczeblu lokalnym. Potencjalnie największym odbiorcą energii ze źródeł odnawialnych może być rolnictwo, mieszkalnictwo, komunikacja, infrastruktura komunalna. 2. Aktualne wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w Województwie Opolskim Na terenie Województwa Opolskiego są wykorzystywane wszystkie formy odnawialnych źródeł energii, z tym że w produkcji energii elektrycznej dominującą rolę odgrywa mała energetyka wodna, a w produkcji ciepła biomasa. Energia wiatru 0% Energia słońca 3% Energia wodna 21% Energia z biogazu 3% Energia z biomasa 74% Struktura udziału OZE w produkcji ciepła i energii elektrycznej w 2009 r. Energia z biogazu 2% Energia wodna 5% Energia biomasa stała 40% Energia wiatru 51% Energia słońca 1% Energia geotermalna 1% Struktura udziału OZE w produkcji ciepła i energii elektrycznej w 2015 r. 4
Województwo opolskie posiada 31 elektrowni wodnych, które wytwarzają 77,8 GWh/rok. Projektuje się 20 nowych obiektów o mocy 18,5 MW, co spowoduje wzrost produkcji energii o ok. 86 GWh/rok. Aktualnie pracuje 1 elektrownia wiatrowa o mocy 0,45MW. Planowana jest budowa kilku ferm wiatrowych o łącznej mocy ok. 630 MW. Najbardziej zaawansowane inwestycje to fermy wiatrowe w Kamienniku, Walcach, Polskiej Cerekwi, Pawłowiczkach, Wilkowie, Byczynie i Paczkowie. Gminy Praszka, Dobrodzień, Byczyna, Wołczyn, Polska Cerekiew planują inwestycje wykorzystujące energię geotermalną. Dobrym przykładem wykorzystania energii geotermalnej jest system ogrzewania obiektów w Grodzie Rycerskim w Gminie Byczyna. Instalacje wykorzystujące biogaz jako paliwo, pracują w trzech oczyszczalniach ścieków, w tym w uruchomionej w 2008 roku w Brzegu. Planuje się budowę instalacji na oczyszczalniach ścieków i wysypiskach śmieci w Głubczycach, Opolu, Domaszowicach i Strzelcach Opolskich. Budowę biogazowni rolniczych planują gminy Kietrz, Skarbimierz, Lewin Brzeski, Domaszowice Byczyna i Lubsza, a także duże przedsiębiorstwa rolnicze: Kombinat Rolny w Kietrzu, Spółka Top Farms w Głubczycach, Stadnina Koni w Prudniku. Energia słoneczna jest wykorzystywana w małej skali w budownictwie jednorodzinnym, ale także w dużych pawilonach handlowych Tesco w Zdzieszowicach i Praszce. Produkcja energii elektrycznej z OZE w 2010 roku może osiągnąć poziom 882 GWh/rok, co stanowić będzie ok. 8,30 % całkowitej produkcji energii elektrycznej regionu. Zapotrzebowanie energii cieplnej na terenie województwa wynosi 11 684,8 GWh/rok. Udział biomasy w produkcji ciepła dla stanu istniejącego kształtuje się na poziomie 1,12%, a realne jest przekroczenie 4,0%. Szczególnego wsparcia wymagają inwestycje wykorzystujące w racjonalny sposób zasoby biomasy oraz rozwiązania kogeneracyjne. Udział energii odnawialnej w odniesieniu do całkowitego zapotrzebowania na energię elektryczną i ciepło wynosi obecnie ok. 2%. Udział ten może przekroczyć 8,5 % do 2010 roku przy założeniu, że zostaną zrealizowane plany inwestycyjne gmin w zakresie budowy nowych elektrowni wodnych i modernizacji istniejących, udział współspalanej biomasy w kotłach energetycznych Elektrowni Opole ulegnie podwojeniu, zostaną uruchomione projektowane biogazownie, a przyrost mocy zainstalowanej energetyki wiatrowej osiągnie rząd 140-150MW. Obecne tempo realizacji inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii budzi wątpliwości czy projektowane wskaźniki przyrostu udziału energii odnawialnej w odniesieniu do całkowitego zapotrzebowania na energię do 2010 r. są realne. Duży wpływ na te procesy ma opóźnienie we wdrażaniu programów unijnych 2007-2013, które decydują o finansowaniu znacznej części projektów. Zaangażowanie inwestorów oraz uruchomienie większości programów współfinansujących zadania z tego zakresu w 2009 r. powinno przyśpieszyć realizację projektowanych zamierzeń. 5
Przykłady dobrych praktyk w zakresie OZE Zakład produkcji etanolu w Goświnowicach k/nysy - BIOAGRA S.A. BIOAGRA S.A. jest bezpośrednim inwestorem budowy zakładu produkcyjnego komponentów paliw spełniających normy paliw do pojazdów. Zarówno ze względu na nowoczesne rozwiązania technologiczne, jak i ich skalę, przedsięwzięcie ma charakter innowacyjny, na skalę europejską. Wprowadzenie biopaliw stwarza szansę zwiększenia poziomu bezpieczeństwa energetycznego, zwłaszcza gdy pochodzić one będą z rodzimej produkcji. Realizacja projektu uruchomienia Zakładu Produkcyjnego w Goświnowicach niesie za sobą oprócz produkcji 140 tyś. ton etanolu i 100 tyś ton cennej paszy także ewidentne korzyści społeczno-gospodarcze. Skala zapotrzebowania na kukurydzę sięga 15 % obecnej krajowej produkcji tego ziarna. Pojawienie się rynku zbytu, na 350 tys. ton kukurydzy wraz z koniecznością jej przemieszczania z terenu kilku województw oznacza stworzenie nowych miejsc pracy w rolnictwie i jego otoczeniu docelowo w zakładzie znajdzie zatrudnienie ok. 57 osób. Termin uruchomienia produkcji Zakładu w Goświnowicach II kwartał 2009 roku. W ramach programu wspierania inwestycji o szczególnym znaczeniu dla rozwoju gospodarczego regionu samorząd województwa współfinansował budowę drogi stanowiącej ważny element infrastruktury tej dużej inwestycji. Współspalanie biomasy w Elektrowni Opole Elektrownia Opole po testach technologicznych w 2003 roku i uzyskaniu koncesji, w 2004 rozpoczęła współspalanie biomasy drzewnej z miałem węglowym. W kolejnych latach 2005-2007 ilość uzyskanej energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii wzrastała z 64.197 MWh do 152.000 MWh, a zużycie biomasy z 75.000 Mg w 2005r. do 140.000 Mg w 2007r. Od 2008 roku rozpoczęło się spalanie biomasy pochodzenia rolniczego. W 2008 roku udział biomasy rolniczej w ogólnej ilości biomasy wyniesie 5% co odpowiada 7 500 Mg, a 2014 roku osiągnie 60% co odpowiada 180 000 Mg. Przedstawione wyniki oraz stosowane technologie potwierdzają pozycję zakładu jako lidera w wykorzystaniu biomasy w procesie współspalania w skali kraju. Obecnie ogólny udział biomasy spalanej przekroczył 2% i w oparciu o badania technologiczne może osiągnąć 8,5%. Elektrownia Opole prowadzi własne uprawy roślin energetycznych oraz zawiera umowy kontraktacyjne z rolnikami i przedsiębiorcami branży drzewnej. W programach rozwoju oraz zamierzeniach inwestycyjnych Elektrownia Opole zakłada dynamiczny wzrost udziału odnawialnych źródeł w produkcji energii. 6
Opolskie energooszczędne domy pasywne. Problem oszczędzania energii w ostatnich latach obejmuje także sektor komunalny, który w Europie zużywa do 40% energii, a w Polsce w ostatnich latach dość szybko rośnie i zbliża się do 30%. W tym aspekcie korzystanie z różnych form energii odnawialnej zaczyna być ważnym zagadnieniem. Istnieje wiele sposobów osiągnięcia niskiej energochłonności budynków mieszkalnych. Zastosowanie pomp ciepła i wykorzystanie energii odpadowej powietrza, energii wody czy tez energii gruntu, obecnie charakteryzuje się dość długim okresem zwrotu inwestycji, często przekraczającym 10 lat. Coraz częściej pojawiają się techniki wykorzystania energii słonecznej w postaci kolektorów płaskich lub ogniw fotowoltaicznych. Od 4 lat w Turawie koło Opola eksploatowany jest jednorodzinny wolnostojący budynek pasywny o wskaźniku energochłonności poniżej 10 kwh/ m 2 rok przy średniej krajowej na poziomie 200 kwh/m 2 rok. Dzięki niezwykle prostym rozwiązaniom konstrukcyjnym, koszt budynku jest na poziomie obiektu budowanego w tradycyjnych technologiach. Wykorzystuje się w nim energię słoneczną oraz przypowierzchniową energię geotermalną. Jest to wynik współpracy z Politechniką Opolską. Promocyjne działania Politechniki Opolskiej, Urzędu Marszałkowskiego i mediów zaowocowało wieloma nowymi inwestycjami z zastosowaniem tych nowoczesnych technologii realizowanych na Opolszczyźnie. Duże znaczenie miała prezentacja tej technologii na Opolskich Targach Budownictwa przy okazji promowania Opolskiego domu laureata I nagrody w konkursie ogłoszonym przez Marszałka Województwa. Możliwe jest wykorzystanie tej technologii w budynkach komunalnych, szkołach, obiektach sportowych. Decydującym czynnikiem dla rozwoju tych nowoczesnych rozwiązań będzie system wsparcia finansowego. 3. Zaangażowanie środowisk naukowo-badawczych Czynnikiem decydującym o dynamice procesu wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gospodarce regionu jest zaangażowanie środowisk naukowych i naukowo-badawczych. Można uznać za dobrą praktykę zaangażowanie opolskich uczelni i jednostek naukowo-badawczych w tworzenie Regionalnej Strategii Innowacyjnej Województwa Opolskiego. W ramach tej strategii prowadzone są, przez Politechnikę Opolską badania w zakresie możliwości wykorzystania biomasy, skojarzonej energii solarnej i geotermalnej w domach pasywnych. Wykonano obliczenia symulacyjne różnych form potencjału biomasy w 71 gminach w województwie opolskim. Stwierdzono, że w wielu gminach można w pełni pokryć potrzeby na energię elektryczną, ogrzewanie budynków mieszkalnych oraz ciepłą wodę użytkową wykorzystując biomasę. Zbudowano reaktor do fermentacji oraz wykonano badania fermentacji biomasy zielonej, uzyskując wysoką wydajność produkcji biogazu. 7
Także proces współspalania biomasy z miałem węglowym w Elektrowni Opole jest przedmiotem monitoringu i badań Politechniki Opolskiej. Do aktywnych partnerów Samorządu Województwa, w zakresie tworzenia bazy danych o potencjale i wdrożeniach z zakresu odnawialnych źródeł energii województwa opolskiego należy Instytut Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych, i Budowlanych Oddział Inżynierii Materiałowej Procesowej i Środowiska w Opolu Zespół Instytutu pod kierownictwem dr Wojciecha Kalinowskiego w 2006 roku prowadził badania we wszystkich gminach oraz zakładach produkcyjnych regionu w zakresie stanu zasobów OZE, ich aktualnego wykorzystania i projektowanego przez gminy na następne lata. Prace badawcze i edukacyjne w zakresie wykorzystania OZE prowadzi także Uniwersytet Opolski i Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Opolu. Cennym partnerami są również stowarzyszenia inżynierskie Naczelnej Organizacji Technicznej i Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie. 4. Rola Samorządu Województwa w rozwoju odnawialnych źródeł energii Dotychczasowe prawie dziesięcioletnie doświadczenia upoważniają do zdefiniowania i oceny roli samorządów wojewódzkich w dziedzinie planowania energetycznego oraz poszukiwania rozwiązań umożliwiających bardziej skuteczne wypełnianie zadań określonych w Polityce Energetycznej Polski, w tym energii odnawialnej, która wymaga wspomagania i koordynacji z różnych poziomów. Obowiązująca ustawa Prawo energetyczne nakłada na samorząd województwa obowiązek uczestniczenia w planowaniu zaopatrzenia w energię i paliwa na obszarze województwa poprzez opiniowanie gminnych założeń do planów w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa. Biorąc pod uwagę wyzwania jakie stoją przed energetyką wydaje się nieodzowne postawienie przed tym szczeblem samorządu zadań o charakterze kreatywnym. Spełnienie wymienionych postulatów wymaga przygotowania przez samorząd województwa dokumentu, który umożliwiłby faktyczną koordynację rozwoju energetyki na obszarze województwa oraz zapewnił warunki do realizacji przedsięwzięć o znaczeniu regionalnym i między regionalnym. W zakresie energetyki komunalnej rola samorządów wszystkich szczebli oraz poziom i jakość ich współpracy przy tworzeniu tego dokumentu może mieć znaczenie fundamentalne. Winien on być także rozwinięciem i uszczegółowieniem zapisów w Strategii Rozwoju Województwa. Może ponadto stanowić merytoryczną podstawę dla opiniowania planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych. 8
Gdzie na Opolszczyźnie warto inwestować? Wilków Byczyna Namysłów Domaszowice Gorzów Śląski Wołczyn Praszka Rudniki Kluczbork Świerczów Radłów Pokój Lubsza Murów Lasowice Wielkie Olesno Brzeg Popielów Skarbimierz Łubniany Olszanka Dobrzeń Wielki Lewin Brzeski Zębowice Turawa Dobrodzień Dąbrowa Grodków Ozimek Opole Skoroszyce Komprachcice Kamiennik Paczków Otmuchów Zawadzkie Tułowice Tarnów Opolski Izbicko Prószków Pakosławice Nysa Kolonowskie Chrząstowice Niemodlin Łambinowice Jemielnica Strzelce Opolskie Gogolin Krapkowice Strzeleczki Korfantów Zdzieszowice Leśnica Ujazd Walce Biała Kędzierzyn-Koźle Głuchołazy Prudnik Lubrza Głogówek Reńska Wieś Bierawa Pawłowiczki Cisek Polska Cerekiew REPUBLIKA CZESKA Głubczyce Baborów Branice Kietrz 9
Dokument roboczo nazwany Wojewódzką Strategią Rozwoju Energetyki mógłby mieć strukturę zbliżoną do planu zaopatrzenia w energię i paliwa dla obszaru województwa odniesioną do poziomu ponad gminnego. Nie może jednak pełnić funkcji planu, ponieważ nie może kolidować z zasadą pomocniczości w relacjach województwo gmina. Drugim po uwarunkowaniach organizacyjno prawnych ważnym czynnikiem stymulującym rozwój energetyki bazującej na odnawialnych źródłach jest system wsparcia finansowego. W zależności od charakteru inwestycji o środki finansowe można ubiegać się z następujących źródeł: Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Enumeratywny katalog takich inwestycji zawiera w sobie: inwestycje w kogeneracje OZE, inwestycje w elektrownie wiatrowe (duże systemowe farmy wiatrowe jak i pojedyncze autonomiczne elektrownie wiatrowe malej mocy pracujące na potrzeby właścicieli m.in. dla potrzeb rolnictwa, pompownie wiatrowe, dla potrzeb gospodarstw domowych etc.), inwestycje w elektrownie geotermalne, inwestycje w energetykę słoneczną, inwestycje w energetykę na bazie biomasy, wysokosprawne wytwarzanie energii (POIŚ działanie 10.1 szczególnie istotne z punktu widzenia kogeneracji), infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku, działanie 10.4 rozwój przemysłu dla odnawialnych źródeł energii (POIŚ działanie 10.6 szczególnie istotne z punktu widzenia produkcji i rozwoju urządzeń dla sektora OZE). Typ beneficjentów: 1. Jednostki samorządu terytorialnego lub jednostki organizacyjne wykonujące zadania jednostek samorządu terytorialnego 2. Przedsiębiorcy. Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego Oś priorytetowa 4. Ochrona Środowiska - Działanie 4.3 Ochrona Powietrza, Odnawialne Źródła Energii Alokacja ze środków UE: 8 542 896,26 euro Termin naborów: 16-31.03.2009 r., 10.2011 r. Rodzaje projektów: 1. W zakresie instalacji służących do wytwarzania, przetwarzania, magazynowania oraz przesyłu energii ze źródeł odnawialnych: - budowa, przebudowa obiektów budowlanych; zakup lub modernizacja urządzeń. 2. Zakup lub modernizacja instalacji (urządzeń), w tym systemów ciepłowniczych, roboty budowlane mające na celu ograniczenie energochłonności, ograniczenie emisji pyłów i gazów (w tym niskiej emisji ) w obiektach publicznych. 10
Typ beneficjentów: 1. Jednostki samorządu terytorialnego lub jednostki organizacyjne wykonujące zadania jednostek samorządu terytorialnego. 2. Związki, porozumienia i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. 3. Podmioty (w tym spółki prawa handlowego), wykonujące usługi publiczne, w których większość udziałów lub akcji posiada województwo opolskie, powiat, gmina, miasto, związek międzygminny lub Skarb Państwa. 4. Podmioty wybrane w trybie przepisów Ustawy Prawo Zamówień Publicznych, wykonujące usługi publiczne w obszarze objętym wsparciem w ramach działania. 5. Organy administracji rządowej działającej na terenie woj. opolskiego. 6. Pozostałe podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych. Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Oś priorytetowa 3. Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej - Działanie 3.3 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej. Rodzaje projektów m.in.: wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy. Wysokość wsparcia: do 3 mln złotych (768 482,0 euro) dla jednej gminy Alokacja: 46 350 370,08 euro Typ beneficjenta: Gmina lub jednostka organizacyjna, dla której organizatorem jest JST wykonująca zadania określone w zakresie pomocy. Programy Wsparcia Krajowych Funduszy Celowych Należą do nich: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Kredyty Preferencyjne Bank Ochrony Środowiska czy Bank Gospodarstwa Krajowego udzielają wsparcia dla inwestycji termomodernizacyjnych w energetykę opartą na odnawialnych źródłach energii w formie kredytów preferencyjnych. Zadania koordynacji prac na rzecz wykorzystania OZE w województwie wykonuje Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w którym utworzono w tym celu specjalne stanowisko. W budżecie departamentu na 2008 rok zaplanowano środki, które pozwalają w ograniczonym zakresie na organizację: szkoleń, konferencji, wystaw, promocję oraz wymianę doświadczeń z partnerami zagranicznymi. W ramach wymiany doświadczeń odbyły się trzy wjazdy studyjne do partnerskiego Kraju Nadrenii Palatynatu i Meklemburgii w Niemczech oraz Województwa Zachodniopomorskiego z udziałem przedstawicieli Samorządów: województwa, powiatów i gmin, naukowców opolskich uczelni, ekspertów samorządu rolniczego, OODR w Łosiowie, 11
przedsiębiorców rolnych. Łącznie w trzech wyjazdach wysoko ocenionych przez uczestników i gospodarzy wzięło udział 80 osób. Plonem wyjazdów są interesujące doświadczenia organizacyjne, naukowe, techniczne, technologiczne oraz prawne i finansowe, których nowoczesność nie budzi wątpliwości. Powstała dobra dokumentacja zdjęciowa, filmy wykonane przez dziennikarzy TVP uczestników podróży oraz sprawozdania merytoryczne pracowników urzędu marszałkowskiego. Wiele gmin i przedsiębiorstw już obecnie podejmuje inicjatywy wykorzystując doświadczenia z wyjazdów. W dotychczasowych działaniach skupiliśmy się nad promocją, szkoleniem, wymianą doświadczeń, współpracą z jednostkami naukowymi i badawczymi, organizacjami i stowarzyszeniami. Dobre praktyki wykorzystania OZE prezentowane były na targach Poznańskich, Opolskiej Opolagrze, Dożynkach Wojewódzkich, Konwencie Marszałków, spotkaniu Państw Grupy Wyszehradzkiej i w mediach. Trwają prace nad aktualizacją bilansu zasobów, ich lokalizacją i możliwością efektywnego wykorzystania oraz funkcjonujących wdrożeń, które mogą być promowane. Powstaje także kompleksowa baza danych dla projektów, inicjatyw, programów naukowo badawczych, dobrych praktyk, uregulowań prawnych i źródeł finansowania, która zostanie umieszczona na nowej stronie internetowej samorządu województwa. Wycinkowe zadania wynikające z kompetencji ustawowych z zakresu energetyki, w tym energii odnawialnej, ściśle związanej z energetyką, ochrony środowiska i gospodarki przestrzennej, a także wspierania aktywności gospodarczej, realizują cztery departamenty urzędu marszałkowskiego i OCRG Takie rozproszenie zadań, kompetencji i uprawnień nie pozwalało na sprawne koordynowanie pracami na rzecz szybkiego postępu w wykorzystaniu OZE w regionie. Zarząd Województwa na posiedzeniu w dniu 10 lipca 2008 r. przyjął informację o bieżących działaniach na rzecz wykorzystania OZE oraz uznał za konieczne powołanie stałego zespołu ds. rozwoju odnawialnych źródeł energii, w uzgodnieniu z dyrektorami zainteresowanych Departamentów. Marszałek Województwa powołał Zespół w następującym składzie: Tomasz Kostuś członek Zarządu Województwa Opolskiego Marian Magdziarz główny specjalista w Departamencie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Jacek Kichman główny specjalista w Departamencie Infrastruktury i Gospodarki Agnieszka Trela inspektor w Departamencie Ochrony Środowiska Zdzisław Stefaniak kierownik referatu w Departamencie Polityki Regionalnej i Przestrzennej Maria Woźniak kierownik Wydziału Przedsiębiorczości i Informacji Europejskiej w Opolskim Centrum Rozwoju Gospodarki 12
Obecnie Zespół jest rozszerzony o ekspertów i doradców: Urzędu Wojewódzkiego, samorządów, uczelni wyższych i placówek naukowo badawczych, ośrodków doradztwa rolniczego, Izby Rolniczej, NOT, instytucji wdrażających europejskie programy pomocowe z zakresu OZE, WFOŚiGW, banków, stowarzyszeń i organizacji, pozarządowych, przedstawicieli przemysłu energetycznego i ciepłownictwa. Pracami Zespołu kieruje członek Zarządu Województwa Tomasz Kostuś lub wskazany przez niego członek Zespołu. Zespół jest ciałem doradczym Marszałka Województwa. Zespół pracuje w oparciu o przyjęty Plan pracy oraz bieżące zadania zlecane przez Zarząd i Marszałka Województwa. Zadania przyjęte przez Zespół do wykonania mogą być realizowane indywidualnie przez członków Zespołu lub w wyznaczonych mniejszych zespołach. Zespół pracuje i przyjmuje stanowiska w istotnych sprawach kolegialnie. Z prac Zespołu sporządzana będzie dokumentacja przez wyznaczonego członka zespołu. Inauguracyjne posiedzenie Zespołu odbyło się 4 września 2008 r. Zespół przyjął zasady funkcjonowania oraz plan najbliższych działań. Za najpilniejsze zadania do realizacji Zespół uznał: Analizę zakresów uprawnień i kompetencji Departamentów, które reprezentują członkowie Zespołu i wynikających z tego możliwości działań koordynacyjnych w zakresie odnawialnych źródeł energii w Województwie Opolskim. Przyjęcie koncepcji i metodologii pracy przygotowania projektu Strategii Rozwoju OZE w Województwie. Wyłonienie grupy ekspertów, którzy podejmą pracę w rozszerzonym składzie Zespołu. Opracowanie podręcznika dla inwestora z zakresu OZE. Opracowanie wykazu priorytetowych potencjalnych lokalizacji inwestycji z zakresu OZE z jednoczesnym wskazaniem terenów, Które z uzasadnionych powodów będą wykluczone. Funkcjonowanie strony internetowej. Bieżące opiniowanie nowych regulacji prawnych Przedmiotem analizy Zespołu był projekt Polityki Energetycznej Polski do 2030 r. Zespół zgłosił następujące uwagi: 1. W zakresie wzrostu bezpieczeństwa energetycznego proponuje się dokonać zapisu odnośnie stworzenia regionalnych (wojewódzkich, powiatowych) programów rozwoju energetyki opartych o konwencjonalne i niekonwencjonalne źródła energii. Wojewódzkie programy rozwoju energetyki stały by się narzędziem do realizacji Polityki energetycznej Polski do 2030 roku. 13
2. W zakresie działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej należy uwzględnić podjęcie działań w zakresie systemowej certyfikacji oraz sporządzania audytów energetycznych urządzeń i obiektów budowlanych, w tym budynków komunalnych. 3. W zakresie rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii proponuje się zapisać takie działania jak: propagowanie na szeroką skalę wśród samorządów lokalnych idei szerszego zastosowania OZE oraz konieczności koordynowania działań w tym zakresie na poziomie samorządów gminnych powiatowych i wojewódzkich wprowadzanie mechanizmów zachęt i wsparcia dla inwestorów z sektora odnawialnych źródeł energii, wprowadzanie innowacyjnych technologii i urządzeń przetwarzających energię ze źródeł odnawialnych na nośniki użyteczne w sferach: produkcji, usług i konsumpcji, edukacja z zakresu wykorzystania OZE. szczególnych preferencji w ramach polityki energetycznej wymagają i rozwiązania kogeneracyjne, także w obiektach, które już funkcjonują i emitują do atmosfery nie zagospodarowane ciepło lub gaz w związku z dużą ilością potencjalnych źródeł finansowania inwestycji z zakresu OZE konieczna jest koordynacja wsparcia na poziomie krajowym i regionalnym, co umożliwi stymulowanie tym procesem i w konsekwencji zwiększenie wykorzystania OZE w regionach i całym kraju. w celu ułatwienia procedur inwestycyjnych, skrócenia czasu ich realizacji konieczne są kompleksowe zmiany w prawie zmierzające do ich uproszczenia. Istotne będą zmiany w ustawie Prawo energetyczne ułatwiające wydawanie warunków przyłączania nowych obiektów produkujących energię elektryczną ze źródeł odnawialnych. Uporządkowania wymagają zasady zaliczania do energii z OZE energii elektrycznej wyprodukowanej z biodegradowalnych odpadów komunalnych i przemysłowych oraz zasad sporządzania i oceniania raportów oddziaływania na środowisko dla instalacji OZE zlokalizowanych w obszarach cennych przyrodniczo. konieczne jest realne systemowe wsparcie dla rozwoju produkcji biokomponentów i biopaliw ciekłych oraz stymulacji popytu na te paliwa. istnieje pilna potrzeba opracowania wiarygodnych raportów regionalnych i krajowego obrazujących rzeczywiste możliwości rozwoju OZE w regionach i całym kraju co stanowiłoby podstawę do planowania działań. 14
Na kolejnych spotkaniach: Zespół wysłuchał wstępnej informacji o projekcie powołania na terenie województwa opolskiego krajowego centrum edukacji ekologiczno energetycznej. Zespół pracuje nad wydaniem podręcznika inwestora w zakresie odnawialnych źródeł energii. Członkowie zespołu aktywnie uczestniczą w pracach komisji konsultacyjnych, forach dyskusyjnych organizowanych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Gospodarki, Rozwoju Regionalnego, a także w panelu Państw Grupy Wyszehradzkiej. 5. Podsumowanie Rozwój odnawialnych źródeł energii wpisuje się w zrównoważony rozwój rolnictwa oraz całej gospodarki w regionie. Doświadczenia zebrane na przestrzeni ostatniego roku potwierdziły potrzebę intensyfikacji działań w zakresie stymulacji rozwoju odnawialnych źródeł energii na poziomie Samorządu Województwa. Powinny one rozwijać się wielotorowo. Pierwszy kierunek to tworzenie lokalnych systemów organizacyjnych, prawnych i ekonomiczno-finansowych, które będą, zachęcać potencjalnych inwestorów do zwiększania aktywności w tej dziedzinie. Zarząd Województwa po roku intensywnych działań promocyjnych, edukacyjnych, szerokiej wymianie doświadczeń, inwentaryzacji zasobów, ocenie sił i środków jakimi dysponuje województwo uznał, że należy te działania kontynuować na większą skalę, w oparciu o znacznie większe środki zaplanowane w budżecie Województwa na 2009 r. Konkretne inicjatywy inwestycyjne uzyskają wsparcie finansowe między innymi z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Ważną rolę odegra opracowanie wojewódzkiej strategii rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz wywołanie podobnych inicjatyw na wszystkich strzeblach samorządowych. Kluczowym zadaniem systemowym jest także rozwój na terenie województwa prac naukowo badawczych wspierających rozwój tej nowej dziedziny oraz promowanie porozumień przemysłu, jednostek gospodarczych z jednostkami naukowo badawczym i samorządami terytorialnymi w formie klastrów. 15
Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi Projekt i skład: Pelon Art URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO DEPARTAMENT ROLNICTWA I ROZWOJU WSI ul. Piastowska 14, 45-082 Opole, tel.: +48 448 32 00, fax: +48 448 32 01, e-mail: drw@opolskie.pl