Łódzkie Studia Teologiczne 2002 2003, 11 12 KS. MIECZYSŁAW RÓŻAŃSKI Łódź SUKCESJA APOSTOLSKA BISKUPÓW ŁÓDZKICH Sukcesją apostolską nazywana jest ciągłość w przekazywaniu władzy, jaką Kościół otrzymał od Jezusa Chrystusa. Stanowi ona gwarancję jego apostolskości zarówno w sprawach doktrynalnych, jak i stałości władzy w Kościele. Konieczność takiej ciągłości wynika pośrednio z tekstów Pisma Świętego Nowego Testamentu, w których Chrystus zlecił Piotrowi i innym Apostołom misje głoszenia Jego Ewangelii aż do skończenia świata 1. Już u początków chrześcijaństwa sukcesja apostolska stała się przedmiotem refleksji teologicznej w związku z panującymi od II w. herezjami, przeciwko którym Kościół zmuszony był bronić swojej niezmiennej wiary i sakramentalnej posługi. Z tą ostatnią związane jest m.in. otrzymanie pełni kapłaństwa i przynależność do kolegium biskupiego. Aby nie było żadnych wątpliwości, że biskupi mają swoje święcenia od Apostołów i są one ważne już na pierwszym soborze powszechnym w Nicei (325) w kanonie 4 zapisano, że Jest rzeczą szczególnie ważną, aby biskup był konsekrowany przez wszystkich biskupów prowincji. Jeśliby to wymaganie napotkało na trudności [...] niech zbierze się w jednym miejscu przynajmniej trzech biskupów, zaopatrzonych w pisemne zezwolenie nieobecnych, i wówczas dokona konsekracji 2. Z tego zapisu wytworzyła się w Kościele tradycja trzech konsekratorów nowego biskupa. Jest ona wyrazem pewności, że nowy biskup przynależy go miejscowego episkopatu i jego święcenia są pewne. Problematyką związaną z sukcesją apostolską biskupów zajmuje się episkopologia nowa dziedzina nauk pomocniczych historii Kościoła, która powstała około 1930 r. Zajmuje się ona zbieraniem i systematyzowaniem informacji biograficznych o biskupach, w tym o ich konsekracji. Pierwsze prace na ten temat opublikowali o. Albet Perbal OMI i o. Gabriel Tissot OSB 3. 1 T. Gogolewski, Sukcesja apostolska, w: Katolicyzm od A do Z, red. Z. Pawlak, Łódź 1989, s. 354. 2 Dokumenty Soborów Powszechnych, t. 1, Kraków 2002, s. 29. 3 H. J. Kaczmarski, Sukcesja apostolska papieży od XVI wieku do czasów najnowszych, Saeculum Christianum 6 (1999) nr 1, s. 229.
170 MIECZYSŁAW RÓŻAŃSKI W badaniach dotyczących sukcesji apostolskiej episkopolodzy dotarli do XV i XVI w. Powodem niemożności dotarcia do czasów apostolskich jest brak dokumentów dotyczących głównego konsekratora. Ten niedobór nie oznacza braku pewności w nieprzerwanej sukcesji apostolskiej, która znana była od początków jeszcze za czasów św. Augustyna. Już w II w. św. Ireneusz uważał, że potwierdzeniem apostolskości sukcesji biskupiej jest jej związek z biskupami Rzymu, którzy znajdują się w łańcuchu konsekratorów. Obecnie udało się określić kilka linii sukcesyjnych, które nie są ze sobą powiązane: 1) julijska lub roveriańska zapoczątkowana w 1471 r. przez papieża Juliusza II (Guiliano della Rovere), 2) rebibiańska zapoczątkowana w 1541 r. przez kardynała Scipiona Rebibę, 3) polska zapoczątkowana w 1552 r. przez arcybiskupa Jakuba Uchańskiego, 4) Gesualda zapoczątkowana w 1561 r. przez kardynała Alfonso Gesualdo, 5) portugalsko-chińsko-francuska zapoczątkowana w 1667 r. przez Francesco Ravizzę, 6) Indii Południowych zapoczątkowana w 1744 r. przez Pedro Martineza de Arizala, 7) salzburska zapoczątkowana w 1777 r. przez Dionisiusa von Rosta, 8) misjonarzy paryskich zapoczątkowana przez François de Boveta. Oprócz tych linii, które dotyczą Kościoła łacińskiego, wyodrębniono także 6 linii sukcesji biskupich, które dotyczą kościoła Wschodniego 4. Biskupi Kościoła łódzkiego przynależą do dwóch linii sukcesyjnych. Większość z nich znajduje się w linii polskiej, zwanej także rodziną polską. Stało się tak z uwagi na ich głównego konsekratora. Przynależą do niej biskupi ordynariusze: Wincenty Zaremba Tymieniecki (konsekrowany w katedrze łódzkiej 29 czerwca 1921 r. przez kard. Aleksandra Kakowskiego), Włodzimierz Bronisław Jasiński (konsekrowany 5 października 1930 r. w katedrze łódzkiej przez kard. Aleksandra Kakowskiego), Michał Klepacz (konsekrowany 13 kwietnia 1947 r. w kościele farnym w Białymstoku przez kard. Augusta Hlonda), i biskupi pomocniczy: Kazimierz Tomczak (konsekrowany przez kard. Aleksandra Kakowskiego, 3 kwietnia 1927 r. w archikatedrze warszawskiej), Jan Fondaliński (konsekrowany 8 września 1957 r. w katedrze łódzkiej przez biskupa Michała Klepacza), Jan Wawrzyniec Kulik (konsekrowany przez kard. Stefana Wyszyńskiego, 4 października 1957 r. w katedrze łódzkiej), 4 Tamże, s. 230.
SUKCESJA APOSTOLSKA BISKUPÓW ŁÓDZKICH 171 Bohdan Bejze (konsekrowany w katedrze łódzkiej przez kard. Stefana Wyszyńskiego, 1 września 1963 r.), Adam Lepa (konsekrowany w katedrze łódzkiej przez kard. Józefa Glempa, 2 stycznia 1988 r.). Polska linia sukcesyjna sięga XVI w. Wywodzi się ona od arcybiskupa Jakuba Uchańskiego, konsekrowanego w 1551 lub 1552 r. Niestety nie udało się ustalić, kto był jego głównym konsekratorem. Miała ona do XX w. raczej lokalny charakter, obejmowała bowiem biskupów polskich. W tym wieku linia ta stała się powszechniejsza za przyczyną jedynego w niej papieża Piusa XI (Achillesa Ratti), który będąc nuncjuszem apostolskim w Polsce, otrzymał święcenia biskupie w archikatedrze warszawskiej z rąk ówczesnego arcybiskupa metropolity warszawskiego Aleksandra Kakowskiego w 1920 r. Druga linia sukcesyjna reprezentowana w episkopacie łódzkim, to linia Rebiby. Do niej należy trzech biskupów. Biskupi ordynariusze: Józef Rozwadowski (konsekrowany w bazylice na Jasnej Górze 24 listopada 1968 r. przez kard. Karola Wojtyłę), Władysław Ziółek (konsekrowany w katedrze łódzkiej 4 maja 1980 r. przez biskupa Józefa Rozwadowskiego), biskup pomocniczy: Ireneusz Pękalski (konsekrowany w archikatedrze łódzkiej 8 stycznia 2000 r. przez arcybiskupa Władysława Ziółka). Ta linia sukcesyjna bierze swoje korzenie od kard. Scipione Rebiby, którzy przyjął sakrę biskupią w 1541 r. Był najpierw biskupem tytularnym Amyclé, a później ordynariuszem diecezji Motula, z której po 6 latach został arcybiskupem metropolitą w Pizie. W 1555 r. został kreowany przez Pawła IV kardynałem. W 1574 r. został kardynałem biskupem podrzymskiej diecezji Sabina. Zmarł w 1577 r. Pierwszym Polakiem, który znalazł się w tej linii był pracujący w dyplomacji watykańskiej Mieczysław Ledóchowski, który przyjął sakrę z rąk biskupa Camilio di Pietro 3 listopada 1861 r. w Rzymie. W 1866 r. otrzymał on prowizję papieską na stolicę metropolitalną w Gnieźnie i Poznaniu. Za jego przyczyną linia ta znalazła się na ziemiach polskich. W Kościele łódzkim natomiast zaistniała poprzez konsekrację Józefa Rozwadowskiego w 1968 r. na Jasnej Górze przez ówczesnego metropolitę krakowskiego Karola Wojtyłę. Poniżej przedstawimy linie sukcesyjne biskupów Kościoła łódzkiego.
172 MIECZYSŁAW RÓŻAŃSKI Linia sukcesyjna Rebiby Podana data dotyczy daty konsekracji i jej miejsca, a w nawiasie lata życia, w przypadku papieży lata pontyfikatu. Scipione Rebiba 1541 Prospero Lambertini (Benedykt XIV) (1740 1758) 1724 Józef Bilczewski 20 I 1901 Lwów (1860 1923) Guilio Santorio 1566 Girolamo Bernerio 1586 Galeazzo Sanvitale 1604 Loudovico Ludovisi 1621 Carlo Rezzonico (Klemens XIII) (1758 1769) 1743 Henri Stuard of York 1758 Annibale della Genga (Leon XII) (1823 1829) 1794 Bolesław Twardowski 12 IX 1919 Lwów (1864 1944) Eugeniusz Baziak 5 XI 1933 Lwów (1890 1962) Karol Wojtyła (Jan Paweł II) 28 IX 1958 Kraków ur. 1920 Luigi Caetani 1622 Chiarissmo Falconieri Mellini 1826 Józef Rozwadowski 24 XI 1968 Jasna Góra (1909 1996) Uldarico Carpegna 1630 Camilio di Pietro 1839 Władysław Ziółek 9 V 1980 Łódź ur. 1935 Paluzzo Altieri (Palluzi degli Albertoni 1666 Vinzenzo Maria Orsini (Benedykt XIII) (1724 1730) 1675 Mieczysław Ledóchowski 3 XI 1861 Rzym (1822 1902) Jan Puzyna 25 III 1886 Rzym (1842 1911) Ireneusz Pękalski 8 I 2000 Łódź ur. 1950
Linia sukcesyjna polska SUKCESJA APOSTOLSKA BISKUPÓW ŁÓDZKICH 173 Jakub Uchański 1551 lub 1552 (1502 1584) Stanisław Karnkowski 1568 (1520 1603) Wawrzyniec Gembicki 1601 (1559 1624) Jan Wężyk 1620 (1575 1638) Piotr Gembicki 1637 (1585 1657) Jan Gembicki 1653 (? 1657) Bonawentura Madaliński 1672 (1620 1691) Jan Małachowski 1676 (1623 1699) Stanisław Szembek 1690 (1650 1721) Felicjan Konstantyn Szaniawski 1707 (1668 1732) Andrzej Stanisław Załuski 1724 (1695 1758) Adam Ignacy Komorowski 1749 (1699 1759) Władysław Aleksander Łubieński 1758 (1703 1767) Andrzej Stanisław Młodziejowski 1767 (1717 1780) Kazimierz Kasper Cieciszowski 1775 (1745 1831) Franciszek Mackiewicz 1817 (1765 1842) Michał Piwnicki 1828 (1771 1845) Ignacy Ludwik Pawłowski 1829 (1776 1842)
174 MIECZYSŁAW RÓŻAŃSKI Kazimierz Dmochowski 1840 (1780 1851) Wacław Żyliński 1848 (1803 1863) Aleksander Kazimierz Bereśniewicz 1859 (1823 1902) Aleksander Kazimierz Bereśniewicz 1859 (1823 1902) Szymon Marcin Kozłowski 1883 (1819 1899) Mieczysław Leonard Pallulon 22 V 1883 Petersburg (1834 1908) Bolesław Hieronim Kłopotowski 21 XI 1897 Petersburg (1848 1903) Jerzy Józef Szembek 30 VI 1901 Petersburg (1851 1905) Stanisław Zdzitowiecki 23 XI 1902 Petersburg (1854 1927) Aleksander Kakowski 22 VI 1913 Petersburg (1862 1938) Wincenty Tymieniecki 29 VI 1921 Łódź (1871 1934) Kazimierz Tomczak 3 IV 1927 Warszawa (1883 1967) Włodzimierz Jasiński 5 X 1930 Łódź (1873 1965)
SUKCESJA APOSTOLSKA BISKUPÓW ŁÓDZKICH 175 August Hlond 3 I 1926 Katowice (1881 1848) Michał Klepacz 13 IV 1947 Białystok (1893 1967) Jan Fondaliński 8 IX 1957 Łódź (1906 1971) Stefan Wyszyński 12 V 1946 Jasna Góra (1901 1981) Jan Wawrzyniec Kulik 4 X 1959 Łódź (1918 1995) Józef Glemp 21 IV 1979 Gniezno ur. 1929 Bohdan Bejze 1 IX 1963 Łódź ur. 1929 Adam Lepa 2 I 1988 Łódź ur. 1939 Bibliografia Archidiecezja Łódzka. Informator 2001, Łódź 2001. B. Kumor, Z sukcesji święceń biskupich papieża Jana Pawła II, Zeszyty Naukowe KUL, R. (1979) nr 1 3, s. 147 150. P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Warszawa 1992. Z. Szuba, Biskupi polscy XX wieku, Życie Katolickie R. (1983) nr 5 6, s. 23 44. H. J. Kaczmarski, Sukcesja apostolska papieży od XVI wieku do czasów najnowszych, Saeculum Christianum 6 (1999) nr 1, s. 229 244.