Sygn. akt III CSK 258/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 20 kwietnia 2012 r. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący) SSN Barbara Myszka SSN Maria Szulc (sprawozdawca) w sprawie z wniosku Parafii Katolickiej Obrządku Greckokatolickiego w W. przy uczestnictwie Parafii Prawosławnej w W., Skarbu Państwa reprezentowanego przez Lasy Państwowe Nadleśnictwo Ł. i Starostę Powiatu G., Archidiecezji P.-W. Kościoła Obrządku Greckokatolickiego w Polsce, J. K. i M. H. o zasiedzenie nieruchomości, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 20 kwietnia 2012 r., skargi kasacyjnej uczestnika Parafii Prawosławnej w W. od postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 13 maja 2011 r., 1) oddala skargę; 2) orzeka, że wnioskodawca i uczestnik postępowania Archidiecezja P.-W. Kościoła Obrządku Greckokatolickiego w Polsce oraz Parafia Prawosławna w W. ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu kasacyjnym. Uzasadnienie Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w G. oddalające wniosek Parafii Katolickiej Obrządku Greckokatolickiego / / o zasiedzenie i ustalił, że działka nr ewidencyjny 781
2 położona w obrębie W. gmina U. uległa podziałowi na działki ewidencyjne numer 781/1 o powierzchni 38,24 ha, numer 781/2 o powierzchni 0,017 ha i 783/3 o powierzchni 0,017 ha oraz stwierdził, że Diecezja P. Kościoła Obrządku Greckokatolickiego nabyła z dniem 1 sierpnia 1989 przez zasiedzenie własność działki numer ewidencyjny 781/3. Sąd drugiej instancji przytoczył ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy, które zaaprobował w całości, oraz ustalenia dokonane w toku kolejnych postępowań apelacyjnych przed Sądami Okręgowymi, które w odniesieniu do postępowania zakończonego postanowieniem Sądu Okręgowego w N. z dnia 14 czerwca 2007 r. podzielił w całości i w odniesieniu do postępowania zakończonego postanowieniem tegoż Sądu postanowieniem z dnia 23 czerwca 2009 r. podzielił w części dotyczącej wykonywania uprawnień Stolicy Apostolskiej w stosunku do wiernych obrządku greckokatolickiego po 1947 r. oraz nabycia zdolności prawnej przez Diecezję P. Kościoła Obrządku Greckokatolickiego w Polsce z dniem 17 maja 1989 r. Z ustaleń tych wynika, że działka nr 781/3 jest położona na górze J. i częściowo stanowi grunt leśny, a częściowo jest zabudowana kaplicą, która obrysem budynku wykracza na działkę nr 781/2 stanowiącą własność Parafii Katolickiej Obrządku Greckokatolickiego w W. Działka powstała z parcel gruntowych podarowanych Kościołowi nieformalnymi umowami przez wiernych. Wnioskodawczyni weszła w posiadanie działki w 1925 r., gdy w związku z doznanym objawieniem F. D. podjęła starania o urządzenie miejsca kultu. Początkowo postawiono krzyż, a następnie kaplicę poświęconą oficjalnie w 1931 r. przez biskupa J. K. Teren był ogrodzony i wykaszany przez kościelnego. Taki stan trwał do roku 1947, gdy nastąpiły wysiedlenia ludności z tych terenów na tereny zachodnie Polski, lub do byłego ZSRR. W latach 1947 56 kaplica była użytkowana przez żołnierzy WOP i dostęp do niej był zakazany, bowiem znajdowała się w strefie nadgranicznej. Po roku 1956 ludność wysiedlona w ramach akcji Wisła zaczęła powracać do miejsc zamieszkania. Od 1958 r. działką włada Parafia Prawosławna z mocy protokołu z dnia 7 listopada 1958 r., którym Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. przekazało ją w zarząd i użytkowanie z tym, że kluczami do kaplicy dysponowała także A. O., która miała duży udział w przeprowadzeniu i finansowaniu remontu uzgodnionego z proboszczem
3 prawosławnym. W kaplicy modlili się wierni obu wyznań, a po śmierci A. O. w 1993 r. wymieniono zamki w drzwiach i odtąd wierni obrządku greckokatolickiego mogli się modlić jedynie przy krzyżu lub przy ołtarzu polowym. Parafia Katolicka Obrządku Greckokatolickiego w Polsce rozpoczęła oficjalną działalność po zwrocie budynku plebanii zajętej przez Straż Graniczną na podstawie ugody z dnia 4 czerwca 1996 r. Przedmiotowa działka nie została przejęta na rzecz Skarbu Państwa, bowiem orzeczenie Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 15 września 1951 r. w sprawie przejęcia na własność Państwa nieruchomości ziemskich w gromadzie W., wydane na podstawie dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich położonych w niektórych powiatach województwa białostockiego, lubelskiego, rzeszowskiego i krakowskiego (Dz. U. z 1949 r. Nr 46, poz. 339) oraz dekretu z dnia 5 września 1947 r. o przejściu na własność Państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do ZSRR (Dz. U. z 1947 r. Nr 59, poz. 318 z późn. zm.) nie obejmowało właścicieli parcel gruntowych, z których działka ta powstała. Nie dotyczyło jej również orzeczenie Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 31 lipca 1961 r. o przejściu na własność Państwa nieruchomości stanowiących uprzednio własność parafii greckokatolickich w W. Na podstawie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że wprawdzie wnioskodawca był w samoistnym posiadaniu nieruchomości od 1925 r. do 1947 r., niemniej po tej dacie trzydziestoletni okres posiadania, niezbędny do zasiedzenia na podstawie 1460 k.c.a., został przerwany wskutek wysiedlenia ludności w ramach akcji Wisła i wniosek oddalił. Odmienny pogląd wyraził Sąd Okręgowy stwierdzając postanowieniem z dnia 14 czerwca 2007 r. nabycie własności przedmiotowej działki przez zasiedzenie przez Kościół Obrządku Greckokatolickiego w Polsce na podstawie art. 172 k.c. z dniem 1 sierpnia 1989 r. wobec uznania, że ludność wyznania greckokatolickiego przywróciła sobie samoistne posiadanie działki. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 19 listopada 2008 r., III CSK 91/08 uchylił powyższe postanowienie i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu uznając trafność zarzutu skargi
4 kasacyjnej Rzecznika Praw Obywatelskich, że Kościół Greckokatolicki w Polsce w dniu 1 sierpnia 1989 r. nie posiadał osobowości prawnej, a tym samym zdolności prawnej w zakresie nabywania składników majątkowych na własność, z uwagi na regulacje zawarte w ustawie z dnia 15 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej i ustawie nowelizującej z dnia 11 października 1991 r. Wskazał, że zdolność taka przysługiwała jednostkom organizacyjnym tego Kościoła wyposażonym w osobowość prawną, natomiast brak było w sprawie ustaleń, czy takie jednostki istniały w dacie, w której upłynął bieg zasiedzenia. Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy ustalił, że jednostką organizacyjną Kościoła Greckokatolickiego w Polsce posiadającą osobowość prawną była Diecezja P. tego Kościoła, istniejąca nieprzerwanie do czasu zastąpienia jej w 1996 r. przez Archidiecezję P. W. Wskazał, że po wysiedleniu ludności wyznania greckokatolickiego kardynałowie A. H., S. W. i J. G. posiadali specjalne uprawnienia Stolicy Apostolskiej w stosunku do wiernych tego obrządku i mianowali swoich wikariuszy generalnych. Wniosek został oddalony wobec oceny, że wnioskodawca nie wykazał, by jakikolwiek organ Diecezji wydawał komukolwiek polecenia dotyczące posiadania kaplicy i przyległych gruntów na Górze J., a w konsekwencji wierni nie wykonywali czynności faktycznych w kaplicy w imieniu Diecezji wobec braku upoważnienia do działania w imieniu osoby prawnej. Uznał nadto, że aktów posiadania kaplicy dokonywała także Parafia Prawosławna, która wykonywała użytkowanie i zarząd od 1958 r., wobec czego brak jest cechy samoistności posiadania wnioskodawcy. Przyczynę oddalenia wniosku stanowił także brak wydzielenia geodezyjnego działki objętej wnioskiem. Wskutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 14 października 2010 r. III CSK 305/09 uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Wskazał, że możliwe jest wykonywanie przez wiernych posiadania za kościelną osobę prawną i doprowadzenie do zachowania bądź powiększenia substancji majątkowej kościoła. W konsekwencji w sytuacji, gdy nie istniała parafia, a działalność Kościoła Greckokatolickiego z przyczyn politycznych była znacznie ograniczona, działania wiernych zmierzające do zachowania substancji majątkowej Kościoła trzeba oceniać jako wywołujące skutki prawne dla tego Kościoła reprezentowanego przez
5 właściwą jednostkę organizacyjną, posiadającą osobowość prawną. Sąd Najwyższy podzielając zarzut naruszenia art. 336 k.c. uznał, że pomimo oddania przez Skarb Państwa kaplicy na Górze J. w zarząd Parafii Prawosławnej, wierni wykonywali w stosunku do nieruchomości akty posiadania o cechach świadczących o samoistnym posiadaniu. Wskazał nadto, że w braku geodezyjnego wyodrębnienia działki objętej żądaniem wniosku należało wezwać wnioskodawcę do sprecyzowania wniosku przez określenie granic w sposób umożliwiający ewidencyjne wydzielenie działki. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy podniósł w motywach zaskarżonego postanowienia, że z uwagi na moc wiążącą wykładni prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 14 października 2010 r. przesądzone zostało, iż wierni Kościoła Greckokatolickiego podejmując, w okresie zawieszenia jego działania, działania zmierzające do zachowania substancji majątkowej tego Kościoła wykonywali na jego rzecz akty samoistnego posiadania, zaś Parafia Prawosławna była posiadaczem zależnym. Przesądzone również zostało, że po roku 1947 Kościół Greckokatolicki istniał i biegł termin zasiedzenia na jego rzecz. Z kolei w uzasadnieniu postanowienia z dnia 19 listopada 2008 r. Sąd Najwyższy wskazał, że zmiana ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej / poprzez dodanie, że chodzi o wszystkie obrządki / dokonana ustawą nowelizującą z dnia 11 października 1991 r. nie miała istotnego znaczenia, gdyż dotychczasowa regulacja dotyczyła wszystkich obrządków w Polsce, a zatem istniała jednostka organizacyjna Kościoła posiadająca osobowość prawną. W związku z powołaniem się przez uczestniczkę postępowania na uchwałę tzw. soboru lwowskiego z 1946 r. Sąd ten zauważył, że powszechną jest ocena, iż został on zwołany wskutek nacisków organów bezpieczeństwa byłego ZSRR, związanych z dążeniem przyłączenia Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, w soborze tym nie wzięli udziału biskupi greckokatoliccy, a Watykan nie uznał soboru za zgodny z prawem kanonicznym. Uczestniczka postępowania Parafia Prawosławna / / wniosła od powyższego postanowienia skargę kasacyjną, w której powołując się na obie
6 podstawy określone w art. 398 3 1 k.p.c. zgłosiła wniosek o jego zmianę i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji. W ramach pierwszej podstawy wskazała na naruszenie: - art. 33 2 k.c. i art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed zmianą dokonaną ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) w zw. z art. 1, art. 52, art. 60 ust. 4 oraz 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. z 1989 r. Nr 29, poz. 154) w zw. z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 1989 r. Nr 21, poz. 155) poprzez ich niewłaściwą wykładnię; - podstawowych zasad porządku prawnego, w szczególności art. 25 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.; - art. 104 k.p.a. przez dowolne przyjęcie, że przedmiot wniosku o zasiedzenie nie przeszedł na własność Skarbu Państwa. Natomiast w ramach drugiej podstawy podniosła naruszenie przez niewłaściwe zastosowanie przepisów postępowania tj. art. 217 k.p.c. w zw. z art. 236 k.p.c. i w zb. z art. 328 2 k.p.c., art. 228 1 k.p.c., art. 321 1 k.p.c. w zw. z art. 13 2 k.p.c., art. 328 2 k.p.c., art. 378 1 k.p.c., art. 381 k.p.c., art. 392 k.p.c. i art. 398 20 k.p.c. Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Wobec oparcia przez skarżącą skargi kasacyjnej także o podstawę określoną w art. 398 3 1 pkt 2 k.p.c., w pierwszej kolejności należy się odnieść do zarzutów naruszenia prawa procesowego. Wskazać należy, że przepisy powołane w zarzutach 1 4 tj. art. 217 k.p.c. w zw. z art. 236 k.p.c. i w zb. z art. 328 2 k.p.c., art. 228 1 k.p.c., art. 321 1 k.p.c. w zw. z art. 13 2 k.p.c., art. 328 2 k.p.c. stosowane są w postępowaniu apelacyjnym odpowiednio poprzez art. 391 1 k.p.c., a zatem skuteczny zarzut ich naruszenia wymaga także wskazania art. 391 1 k.p.c., czego skarżący nie uczynił. Ponadto, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego,
7 naruszenie przez sąd drugiej instancji art. 328 2 k.p.c. w zw. z art. 391 1 k.p.c. może wyjątkowo stanowić uzasadnioną podstawę kasacyjną i to tylko wtedy, gdy wskutek uchybienia wymogom stawianym uzasadnieniu zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli instancyjnej (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2008 r., III CSK 315/07, z dnia 25 stycznia 2010 r., I UK 244/09, niepubl., z dnia 21 lutego 2008 r., III CSK 264/07, OSNC ZD 2008 Nr D poz. 118). Odpowiednie stosowanie art. 328 2 k.p.c. do uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji oznacza, że uzasadnienie to nie musi zawierać wszystkich elementów uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji określonych w tym przepisie. Sąd odwoławczy obowiązany jest zamieścić w uzasadnieniu takie elementy, które ze względu na treść apelacji i zakres rozpoznania, są potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 6 lipca 2011 r., I CSK 67/11, nie publ. oraz orzecznictwo przytoczone w jego uzasadnieniu). Wbrew twierdzeniu skarżącej Sąd drugiej instancji wskazał wprost, że aprobuje ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy, co oznacza także zaakceptowanie ustaleń w zakresie zainicjowania przez uczestniczkę remontu kaplicy. Zakwalifikowanie takiego działania uczestniczki oraz przejawów działania wiernych Kościoła Greckokatolickiego jako posiadania samoistnego lub zależnego nie należy do sfery stanu faktycznego, a zastosowania przepisu prawa tj. art. 336 k.c. Uzasadnienie Sądu Okręgowego zawiera wszystkie elementy konstrukcyjne konieczne do odtworzenia procesu motywacyjnego zarówno w zakresie podstawy faktycznej jak i prawnej rozstrzygnięcia, a zatem odpowiada wymogom art. 328 2 k.p.c. w zw. z art. 391 1 k.p.c. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego zakaz oparcia skargi na zarzutach dotyczących ustalenia faktów lub dowodów, wynikający z art. 398 3 3 k.p.c., oznacza niedopuszczalność powoływania się przez skarżącego na wadliwość wyroku sądu drugiej instancji polegającą na ustaleniu faktów lub niewłaściwie przeprowadzonej ocenie dowodów. Również art. 398 13 2 in fine stwierdza, że Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia (wyroki z dnia 5 września 2008 r., I CSK 117/08, II UK 19/09 z dnia 24 września 2009 r., z dnia 25 czerwca 2008 r., II UK 327/07 niepubl.). Konsekwencją jest niedopuszczalność oparcia skargi kasacyjnej
8 na naruszeniu tych przepisów, które regulują ustalenia dowodowe faktów (art. 233 1 k.p.c.) lub bezdowodowe faktów (art. 228 231 k.p.c.). Z tej przyczyny zarzut naruszenia art. 228 1 k.p.c. przez nieuwzględnienie faktów powszechnie znanych zawartych w Wikipedii, a odnoszących się do historii Greckokatolickiej Eparchii P. nie jest dopuszczalny. Nie są zasadne pozostałe zarzuty naruszenia prawa procesowego odnoszące się do postępowania dowodowego. Naruszenie art. 217 k.p.c. w zw. z art. 236 k.p.c. i w zb. z art. 328 2 k.p.c. skarżący uzasadnia dokonaniem przez Sąd drugiej instancji ustaleń na podstawie dowodów wskazanych przez strony lub dopuszczonych z urzędu bez wydania postanowienia w przedmiocie ich dopuszczenia i przeprowadzenia. Po pierwsze, skoro zarzuty odnoszą się do postępowania przed sądem odwoławczym, skuteczne ich postawienie wymaga powołania art. 391 1 k.p.c. Po drugie, mimo wskazania w treści zarzutu, że dowody te są wymienione w skardze kasacyjnej, uzasadnienie skargi dowodów tych nie wymienia. Nie jest zadaniem Sądu Najwyższego poszukiwanie w aktach sprawy dowodów, które miał na uwadze skarżący, ani czynienie domniemań, który w istocie przepis artykułu 217 k.p.c. chciał zaskarżyć. Wskazać także trzeba, że brak postanowienia dowodowego, o którym mowa w art. 236 k.p.c. stanowi uchybienie procesowe, nie mniej jednak strona, która nie zgłosiła zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. traci prawo powołania się na takie uchybienie w dalszym toku postępowania. Z tych względów nie można także podzielić zarzutu naruszenia art. 381 k.p.c. Skarżąca nie wskazuje jakie dowody przez nią zgłoszone zostały pominięte, a nowy dowód, którym według jej twierdzeń została zaskoczona, czyli pismo arcybiskupa J. M. (k. 541) zostało złożone przy piśmie z dnia 8 czerwca 2009 r. w toku poprzedniego rozpoznania sprawy. Dodatkowo wskazać trzeba, że Sąd Okręgowy w uzasadnieniu orzeczenia nie powołuje tego pisma jako dowodu. Co zaś tyczy opinii geodezyjnej, została ona uczestniczce doręczona i mogła wówczas zgłosić stosowne zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. Zarzut naruszenia art. 321 k.p.c. w zw. z art. 13 2 k.p.c., uzasadniony dokonaniem ustaleń w zakresie podziału działki nr 781, nie jest zasadny z uwagi na treść 134 i 136 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 38, poz. 249). Sąd
9 w sprawie o zasiedzenie w sytuacji, gdy do wniosku nie została dołączona mapa nieruchomości objętej wnioskiem sporządzona według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księdze wieczystej, ma obowiązek zobowiązać wnioskodawcę do jej złożenia oraz na podstawie tych danych określić nieruchomość w postanowieniu. W sytuacji, gdy powierzchnia działki objętej wnioskiem nie odpowiada powierzchni działki wydzielonej ewidencyjnie sąd dokonuje ustalenia odnośnie do powierzchni i oznaczenia ewidencyjnego działki na podstawie map sporządzonych według powyższych zasad. Zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. jest oczywiście bezzasadny, bowiem fragment ustaleń sądu pierwszej instancji wskazany jako pominięty przez Sąd Okręgowy, został przez ten Sąd przytoczony w zasadzie in extenso (str. 1 uzasadnienia). Nie został w ogóle uzasadniony zarzut naruszenia art. 398 20 k.p.c. jeżeli dotyczy on wskazania przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 14 października 2010 r. na obowiązek dokonania czynności związanych z wyodrębnieniem działki, to wskazać należy, iż istotnie wskazanie to nie jest objęte mocą wiążącą, o której mowa w art. 398 20 k.p.c., niemniej obowiązek ten wynika z przytoczonych wyżej przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Wobec braku zasadności zarzutów przytoczonych w ramach drugiej podstawy kasacyjnej Sąd Najwyższy związany jest podstawą faktyczną ustaloną przez Sąd drugiej instancji. Przyczyną uchylenia poprzednio wydanego postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 23 czerwca 2009 r. był jedynie brak geodezyjnego wyodrębnienia działki objętej wnioskiem, natomiast w uzasadnieniu postanowienia z dnia 14 października 2010 r. Sąd Najwyższy dokonując wiążącej wykładni prawa wskazał, że: - po pierwsze działania wiernych zmierzające do zachowania substancji majątkowej Kościoła należy oceniać jako wywołujące skutki prawne dla tego Kościoła, reprezentowanego przez właściwą jednostkę organizacyjną posiadającą osobowość prawną, - po drugie oceniając działania wiernych Kościoła Greckokatolickiego w stosunku do kaplicy na Górze J. w świetle art. 336 k.c. uznać należy, że nosiły one cechy posiadania samoistnego, zaś Parafia Prawosławna była posiadaczem zależnym. W toku tego postępowania Sąd Okręgowy ustalił, że osobą prawną Kościoła Greckokatolickiego, na rzecz której zasiedzenie mogło
10 nastąpić, była Diecezja P. Kościoła Katolickiego Obrządku Greckokatolickiego w Polsce. Wszelkie zatem wywody skarżącej dotyczące samoistności jej posiadania są bezprzedmiotowe. Nie może być skuteczny zarzut niewłaściwej wykładni art. 33 2 k.c. i art. 172 k.c. w zw. z art. 1, art. 52, art. 60 ust. 4 oraz 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w zw. z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania uzasadniony dokonaniem ustalenia wadliwego stanu faktycznego w zakresie osoby prawnej Kościoła Greckokatolickiego uprawnionej do nabycia prawa własności przez zasiedzenie, co w konsekwencji doprowadziło do błędnej subsumcji. Skarżąca myli dwie formy naruszenia prawa materialnego jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Zarzut błędnej wykładni (error contra similem vel rationem legis) oznacza błędne rozumienie treści przepisu prawa pozytywnego, natomiast zarzut niewłaściwego zastosowania (error contra ius in hypotesi) dotyczy nieprawidłowego podciągnięcia konkretnego stanu faktycznego ustalonego w sprawie pod abstrakcyjny stan faktyczny zawarty w hipotezie normy prawnej. Z uzasadnienia skargi kasacyjnej zdaje się wynikać, że zarzut dotyczy niewłaściwego zastosowania prawa, a to wskutek dokonania błędnego ustalenia, że Diecezja P. Kościoła Katolickiego Obrządku Greckokatolickiego w Polsce istniała nieprzerwanie od daty zakończenia drugiej wojny światowej do daty 1 sierpnia 1989 r. Zarzut oparty jest zatem w istocie na niedopuszczalnym zakwestionowaniu dokonanego przez Sąd drugiej instancji ustalenia faktu. Nie może być także uznane za skuteczne twierdzenie, że Sąd Okręgowy uznał, iż nabycie własności nieruchomości w drodze zasiedzenia może nastąpić na rzecz struktury organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, skoro stwierdzenie zasiedzenia nastąpiło na rzecz osoby prawnej, która zgodnie z dokonanymi ustaleniami istniała w całym okresie biegu terminu zasiedzenia. Na marginesie jedynie trzeba wskazać, że istnienie Diecezji P. do roku 1925 nie było kwestionowane (patrz art. 9 pkt B Konkordatu z dnia 10 lutego 1925 r. zawartego pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzeczypospolitą Polską). Wobec wypowiedzenia Konkordatu uchwałą Rady Ministrów z dnia 12 września 1945 r. i braku uregulowania kwestii osobowości prawnej Kościoła Katolickiego już w orzeczeniu
11 Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 1963 r., I CR 223/63 (OSP 1965, z. 1, poz. 6) przyjęto, że parafie, diecezje i diecezjalne seminaria duchowne Kościoła Rzymsko Katolickiego posiadają osobowość prawną. Tę zasadę należy stosować także do takich jednostek organizacyjnych Kościoła Greckokatolickiego jako jednego z obrządków Kościoła Katolickiego. W postanowieniu z dnia 10 lipca 2009 r., II CSK 69/09 (OSP 2011/4 /45) Sąd Najwyższy przyjął, że poprzez art. 72 ustawy z 1989 r. o stosunku do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej ustawodawca uznał osobowość prawną instytucji kościelnych, które wcześniej uzyskały taką osobowość na podstawie prawa kanonicznego. O tym, że Diecezja P. istniała i działała poprzez kolejnych Kardynałów Kościoła Katolickiego Rzymsko Katolickiego, świadczą złożone dokumenty o przekazaniu wszelkich uprawnień w stosunku do osób i praw Kościoła Katolickiego obrządku greckokatolickiego i administrowania majątkiem tego Kościoła przysługujących ordynariuszowi miejsca oraz dokumenty mianowania kolejnych wikariuszy oraz kanoników Kapituły P. Funkcjonowała zatem na podstawie prawa kanonicznego i w konsekwencji osobowość prawną miała zarówno przed wejściem w życie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, jak i po wejściu w życie ustawy. Nie mógł być także zasadny zarzut naruszenia art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155 ze zm.; tekst jedn. Dz. U. z 2005 r., Nr 231, poz. 1965 ze zm.), który w ogóle nie dotyczy Kościoła Katolickiego, a odnosi się do tych kościołów i innych związków wyznaniowych, których sytuacja prawna i majątkowa nie jest uregulowana innymi ustawami (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 65, postanowienie z dnia 19 listopada 2008 r., III CSK 91/08, niepubl.). Chybione jest także powołanie się na naruszenie art. 60 ust. 4 w związku z ust. 1 pkt 4 i ust. 5 ustawy z 17 maja 1989 r., bowiem przepisy te dotyczyły zasiedzenia nieruchomości przejętych przez byłe władze zaborcze austriackie na cele określone w ustawie i tylko dla tych nieruchomości zastrzegały stwierdzenie przejścia własności w drodze decyzji wojewody. Nie mogło również nastąpić naruszenie art. 49 ust. 1 i 2 ustawy o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, z tego względu, że uregulowanie stanu prawnego nieruchomości, które przeszły na własność Skarbu Państwa na podstawie dekretu z dnia 5 września 1947 r. o
12 przejściu na własność Państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do ZSRR może dotyczyć wyłącznie tych nieruchomości, które na własność Skarbu Państwa przeszły, a jak wynika z ustaleń dokonanych przez Sąd Okręgowy, taka sytuacja w niniejszej sprawie nie miała miejsca. Ma rację skarżąca, że sąd jest związany treścią deklaratywnych orzeczeń wydanych na podstawie poszczególnych ustaw nacjonalizacyjnych, stwierdzających przejście własności określonej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa z mocy prawa. Wydanie takiego orzeczenia lub zaświadczenia jest jednak warunkiem koniecznym dla stwierdzenia, że konkretna nieruchomość spełnia warunki ustawowe i przeszła na własność Skarbu Państwa. Tymczasem w orzeczeniu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 15 września 1951 r. LR II/4/14/134/51 w sprawie przejęcia na własność Państwa nieruchomości ziemskich w gromadzie Wysowa nie zostały wymienione nazwiska osób, które wpisane są w wykazie zmian gruntowych dotyczących przedmiotowej działki, zaś w orzeczeniu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. z dnia 31 lipca 1961 r. RL.V-110/7/61 o przejściu na własność Państwa nieruchomości, stanowiących uprzednio własność parafii greckokatolickich w W. nie został wpisany masyw Góry J. Nie można zatem przyjąć, że w stosunku do przedmiotowej nieruchomości miały zastosowanie przepisy dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających we faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich, położonych w niektórych powiatach województwa białostockiego, lubelskiego, rzeszowskiego i krakowskiego (Dz. U. Nr 46, poz. 229) lub dekretu z dnia 5 września 1947 r. o przejęciu na własność Państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do ZSRR (Dz. U. Nr 59, poz. 318). Takie też stanowisko zajął Skarb Państwa w niniejszej sprawie (k. 91). Nie może być zatem zasadny zarzut naruszenia art. 104 k.p.a. Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione. Jest to przepis normujący zasadę ustrojową, która stanowi, że w Rzeczypospolitej Polskiej nie ma religii panującej ani prawnie uprzywilejowanej. Oznacza to, że w polskim systemie prawnym nie może być norm prawnych dających jednemu lub kilku kościołom albo związkom wyznaniowym pozycję prawną silniejszą, niż mają pozostałe, jak również to, że obowiązujące normy prawne muszą być stosowane
13 w stosunku do tych podmiotów w taki sam sposób. Zarzut naruszenia tego przepisu zmierza do zakwestionowania prawidłowości przeprowadzonego postępowania przed sądem drugiej instancji z uwagi na naruszenie zasad bezpośredniości, równości stron, jawności i kontradyktoryjności oraz orzeczenie o innym przedmiocie i prawie, niż było przedmiotem żądania wnioskodawcy. Jak wskazano wyżej nie nastąpiły zarzucane naruszenia prawa procesowego, a brak jakiegokolwiek uzasadnienia zarzutu uniemożliwia bliższe odniesienie się do wskazanego zagadnienia. Wskazać jedynie należy, że obie strony mają ustawowo zagwarantowane jednakowe uprawnienia procesowe. Sam fakt zobowiązania wnioskodawcy przez sąd do złożenia mapy nieruchomości objętej wnioskiem był wykonaniem obowiązku nałożonego przez rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości, natomiast orzeczenie o wydzieleniu działki ewidencyjnej było konieczne w sytuacji nie pokrywania się nieruchomości uwidocznionej w ewidencji jako działka, z nieruchomością, której dotyczył wniosek o zasiedzenie. W sytuacji sporu co do prawa własności działki nr 781/3 uwzględnienie wniosku, a w konsekwencji nie uwzględnienie stanowiska i argumentów uczestniczki Parafii Prawosławnej nie może być równoznaczne z naruszeniem ogólnych zasad postępowania w zakresie bezpośredniości, jawności, równości stron i kontradyktoryjności. Uznając zatem skargę kasacyjną za bezzasadną, orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 398 14 k.p.c. o kosztach rozstrzygając na podstawie art. 108 1 k.p.c. w zw. z art. 13 1 k.p.c. i art. 520 1 k.p.c.
md 14