Kuratorzy wystawy. Spis treści: Studenci Podyplomowych Studiów Historii Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach:

Spis treści: Wstęp 3 I. Etno Dizajn 5 II. Porcelana 15 III. Meble 41 IV. Wyposażenie 51 V. Technika 66 Projekt katalogu: Agnieszka Wyderka-Dyjecińska Robert Daszyk Korekta tekstu i opracowanie: Łukasz Karkoszka Projekt logotypu i plakatu: Tomasz Czapla Projekt zaproszeń: Katarzyna Rij Kuratorzy wystawy Studenci Podyplomowych Studiów Historii Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach: Joanna Czuber Łukasz Karkoszka Katarzyna Rij Olimpia Meus-Możdżeń Iwona Szortyka Wojciech Dziubiński Agata Świerkot Wojciech Cader Anna Cieplińska Tomasz Czapla Robert Daszyk Agnieszka Drwięga Ewelina Foltyn Magdalena Grzelińska Danuta Jeziorska Ilona Kamińska Daria Loranc Agnieszka Malec-Musialska Agata Sitko Małgorzata Krawczyk-Trybulska Gudrun Stolarczyk Katarzyna Wrońska Agnieszka Wyderka-Dyjecińska Szymon Opara 2

Dizajn bez granic Jest z nami każdego dnia w naszych domach, garażach, ogrodach. Spotkamy go w przestrzeni publicznej: w miejscach pracy, w kinach, teatrach etc. Często go nie zauważamy, ba nie zdajemy sobie sprawy, że mamy z nim do czynienia. Dizajn. Wiele osób słysząc to słowo, od razu przywołuje na myśl pięknie, acz a-funkcjonalne przedmioty, które mogą służyć jedynie jako ekstrawaganckie ozdoby. Nic bardziej mylnego! Z dizajnem spotykamy się w każdym przedmiocie codziennego użytku. Budzik, radio, telewizor, naczynia, talerze, ubrania... - wszystkie te przedmioty zostały zaprojektowane. O tym, jak bardzo wzornictwo przemysłowe jest obecne w naszym codziennym życiu, będą mogli Państwo przekonać odwiedzając wystawę Dizajn bez granic przygotowaną przez studentów Podyplomowych Studiów Historii Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach czy sięgając po katalog z ekspozycji, który oddajemy w Państwa ręce. 3

Rozpoczynając przygodę z historią sztuki, wielu z nas nie przypuszczało, że będzie to jednocześnie odkrywanie designerskich skarbów, ukrytych w naszych mieszkaniach. Za namową dr hab. Irmy Koziny, autorki książki Ikony dizajnu w województwie śląskim, wyruszyliśmy nie tylko na poszukiwania przedmiotów codziennego użytku, ale i ich projektantów. Efekty wielomiesięcznych badań mogą Państwo oglądać na specjalnie zaaranżowanej ekspozycji w Szybie Wilson w Katowicach. Serwis do kawy Ina zaprojektowany przez prof. Lubomira Tomaszewskiego, meble gięte nawiązujące do klasycznych mebli Michaela Thoneta, kolczyki z węgla stworzone przez projektantki katowickiej pracowni bro.kat. czy kultowy odbiornik radiowy Ramona Jana Kowalczyka, to tylko niektóre perełki dizajnu, które prezentujemy na wystawie. Eksperci zajmujący się badaniem dizajnu i wzornictwa przemysłowego podkreślają, że dobry dizajn charakteryzuje się nie tylko formą, ale i funkcjonalnością. Prezentowane na ekspozycji przedmioty wydają się być, dobrym tego przykładem. Choć niektóre zaskakują formą, w użyciu okazują się być niezwykle funkcjonalne. Naszą wystawą chcieliśmy pokazać, że dobry dizajn nie zna granic, nie stwarza też odbiorcy żadnych ograniczeń w użyciu. Zapraszamy do wspólnego odkrywania historii polskiego i światowego dizajnu, który jak się okazuje, jest na wyciągnięcie ręki. 4

1. Kamienie ili ili Projektant/Firma: hawajska sztuka ludowa Kamienie ili ili to kamienie z lawy, naturalnie obmyte przez wodę lub specjalnie polerowane i nacierane olejem z orzechów kukui (Aleurites moluccana), by nadać im podłużny kształt i połysk. Używane są jako akompaniament do niektórych tradycyjnych tańców hula (tzw. hula ili ili) bądź dawnych pieśni (mele). Tancerz trzyma po dwa kamienie w każdej ręce i wykonując kroki taneczne, uderza rytmicznie jednym o drugi na podobieństwo hiszpańskich kastanietów. Oprac. Agnieszka Drwięga 5

2. Ipu heke Projektant/Firma: hawajska sztuka ludowa Tradycyjny podwójny bęben hawajski wykonany z dwóch wydrążonych i wypolerowanych piaskiem tykw (Lageneria siceraria), nakładanych jedna na drugą i sklejanych za pomocą gumy z drzewa chlebowca (Altocarpus altilis). Tego typu instrument wytwarzany był jedynie na Wyspach Hawajskich. Ipu heke służy jako akompaniament do tradycyjnych tańców hula (hula kahiko) lub pieśni (mele). Grający trzyma ipu heke obiema rękami i uderza nim o ziemię lub w dolną część bębna dłonią albo palcami. Oprac. Agnieszka Drwięga 6

3. Ipu heke ole Projektant/Firma: hawajska sztuka ludowa Bębenek hawajski wykonany z pojedynczej wydrążonej i wypolerowanej piaskiem tykwy (Lageneria siceraria). Służy jako akompaniament do tańców hula lub pieśni (mele). Śpiewak lub tancerz, trzyma ipu heke ole w jednej ręce, a dłonią drugiej ręki uderza w niego. Tancerz wykonuje jednocześnie kroki taneczne. Oprac. Agnieszka Drwięga 7

4. Pā ū - spódnica do tańca Hula Projektant/Firma: hawajska sztuka ludowa Tradycyjna spódnica, używana niegdyś przez kobiety jako strój codzienny, obecnie jest to jeden z elementów ubioru tancerek hula. Przed odkryciem Wysp Hawajskich przez Jamesa Cook a (1778 r.), Hawajczycy wytwarzali tkaninę, potrzebną do wykonania pā ū i innych części ubioru z kory morwy papierowej (Broussonetia papyrifera). Proces wytwarzania tkaniny, zwanej tapa, był długi i żmudny. Najpierw odrywano wewnętrzną warstwę kory z pędów morwy, namaczano ją w morskiej wodzie, ubijano drewnianym tłuczkiem i suszono na słońcu. Następnie ubitą korę ponownie namaczano, kolejny raz ubijano i naprzemiennie wystawiano na działanie nocnej rosy i promieni słonecznych.. Tkaninę farbowano barwnikami roślinnymi i odbijano na niej wzory za pomocą bambusowych pieczęci, również maczanych w barwnikach roślinnych. Obecnie do produkcji pā ū stosuje się bawełnę lub mieszankę bawełny i poliestru Oprac. Agnieszka Drwięga 8

5. Pālule aloha - koszula hawajska Projektant/Firma: hawajska sztuka ludowa Koszula hawajska, zwana koszulą aloha (ang. aloha shirt, haw. pālule aloha) została po raz pierwszy uszyta przez mieszkającego na Hawajach kupca chińskiego Chun, na początku lat trzydziestych XX wieku. Koszula ma krótki rękaw, kołnierzyk i guziki z przodu na całej długości. Mogą ją nosić zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Według tradycji, w materiałach przeznaczonych na szycie koszul powinno się wykorzystywać wzory używane niegdyś do ozdabiania hawajskich tapa, narzut bądź nadruki kwiatów w stonowanych kolorach. Obecnie jednak kolory stały się bardziej krzykliwe, a wzory mogą przedstawiać wyspiarskie rośliny, krajobrazy, a nawet detale współczesnego życia, takie jak samochody, drinki czy drużyny sportowe. W 1965 roku wprowadzono tzw. Aloha Friday, czyli piątki, w czasie których zamiast garnituru można założyć do pracy koszulę hawajską. Oprac. Agnieszka Drwięga 9

6. Lei kukui - naszyjnik z orzechów kukui Projektant/Firma: hawajska sztuka ludowa Tradycyjny naszyjnik wykonany z wydrążonych i wypolerowanych orzechów kukui. W przeszłości noszony jako ozdoba przez arystokrację hawajską. Obecnie zakładany przez tancerzy hula na czas występu, a także na śluby i inne ważne uroczystości, aby podkreślić doniosłość wydarzenia. Orzechy kukui, ponieważ zawierają sporo oleju, były niegdyś wykorzystywane jako oświetlenie. Nizano je rzędem na żyłkę liścia palmy i tak przygotowaną pochodnię podpalano z jednego końca. Pojedynczy orzech spalał się w ciągu około 15 minut, używano więc kukui także do mierzenia czasu. Orzechy kukui były również stosowane jako kosmetyk pielęgnujący skórę i jako środek leczniczy. Po zmieszaniu orzechów kukui z solą i wodorostami limu Hawajczycy przygotowują przyprawę do jedzenia, zwaną inamona. Ze względu na mnogość zastosowań drzewo kukui stało się jednym z symboli stanu Hawaje. Oprac. Agnieszka Drwięga 10

7. Lei pūpū - naszyjnik z muszelek Projektant/Firma: hawajska sztuka ludowa Imitacja naszyjnika z muszelek. Niegdyś Hawajczycy wykonywali ozdoby ze świeżych kwiatów, liści, ptasich piór, zębów zwierzęcych, nasion, wydrążonych orzechów lub muszelek. Dziś te tradycje są w dużej części kontynuowane. Aby wykonać naszyjnik z muszelek przeciąga się nić lub delikatny sznur z włókien roślinnych przez naturalne otwory w muszelkach lub przekłuwa się sztuczny otwór. Z wykonywania pięknych lei pūpū słynie wyspa Ni ihau (od 1864 r. znajdująca się w rękach prywatnych), na której, jako jedynej z Wysp Hawajskich, mieszkańcy prowadzą tradycyjny tryb życia. Oryginalne naszyjniki z muszelek, występujących jedynie na Ni ihau, osiągają ceny od kilkuset do kilkudziesięciu tysięcy dolarów. Oprac. Agnieszka Drwięga 11

8. Makau - zawieszka na szyję haczyk na ryby Projektant/Firma: hawajska sztuka ludowa Haczyk do łowienia ryb posiada charakterystyczny dla Wysp Hawajskich kształt. W dawnych czasach haczyki tego typu wykonywano z muszli, kości wieloryba, skorupy żółwia, drewna, kości psa, a nawet kości człowieka (według wierzeń taki haczyk posiadał szczególną moc i zapewniał dobry połów). Charakterystyczną cechą haczyków hawajskich są dwa wystające kolce: wewnętrzny i zewnętrzny. Obecnie chętnie noszone są w formie zawieszki na szyję. Jako, że dla dawnych Hawajczyków ocean był jednym z podstawowych źródeł pożywienia, makau stał się symbolem obfitości i bogactwa. Oprac. Agnieszka Drwięga 12

9. umeke la au - miseczka drewniana Projektant/Firma: hawajska sztuka ludowa Miseczki drewniane były używane do serwowania podstawowego pożywienia dawnych Hawajczyków, czyli poi. Jest to spożywana po dzień dzisiejszy pasta, najczęściej przyrządzana z rośliny taro (Colocasia esculenta), bądź ze słodkich ziemniaków lub bananów. Misy umeke charakteryzują się zaokrągloną formą, brakiem uchwytów czy podpórek oraz grubszym, zaokrąglonym dnem. Małe miseczki, zwane umeke puaniki, naśladujące formy większych mis, służyły do podawania pojedynczych porcji poi. Oprac. Agnieszka Drwięga 13

10. Kīhei - szal hawajski Projektant/Firma: hawajska sztuka ludowa DIY (do-it-yourself) design Kīhei to tradycyjny szal hawajski, zarzucany nad lub pod lewym ramieniem i wiązany na węzeł na prawym ramieniu. Dawniej wykonywany był z tkaniny zwanej tapa, pozyskiwanej z kory morwy papierowej (Broussonetia papiryfera). Szal barwiono za pomocą barwników roślinnych. Wzory odciskano posługując się bambusowymi pieczęciami, zanurzanymi w barwnikach roślinnych. Widoczny na wystawie kīhei nawiązuje do tradycji hawajskich. Wykonany został z bawełny, wzory nałożono przy pomocy pieczęci drewnianych, maczanych w farbach akrylowych. Wzory geometryczne to tradycyjne wzory stosowane do ozdabiania tapa. Żółwie (stylizowane petroglify hawajskie) i paprotki nawiązują do hawajskiej roślinności. Oprac. Agnieszka Drwięga 14

1. Otoczak Coś Projektant/Firma: Bogdan Kosak Rok i miejsce produkcji: 1996 r., Polska Projektowane i realizowane w latach 1996-2006 otoczaki są abstrakcyjnym obiektem rzeźbiarskim, przypominające swym kształtem kamienie rzeczne, czaszki, bulwy, kokony, nie mające w zamyśle żadnego użytecznego zastosowania. W zależności od pomysłowości i wyobraźni właściciela stają się przedmiotami użytkowymi. Nazwa Otoczak odnosi się tylko do tego, co zewnętrzne, to co wewnątrz pozostaje nienazwane. Białe, matowe biskwity, dzięki szlifowaniu są aksamitne w dotyku. Wnętrza pokryte zostały bezbarwnym szkliwem. Oprac. Agata Świerkot 15

2. Kubek z podstawką - seria Tomaszów Projektant/Firma: Bogdan Kosak Rok i miejsce produkcji: po 2006 r.; Cieszyn/Polska Kubek biały, szkliwiony, o kształcie walca lekko pofalowanego, z cienkim uchem. Pod szkliwem widoczne są nity pozostawione na odlewie po złączeniu poszczególnych elementów formy. Sygnowany na spodzie znakiem wyciskanym w masie: Kosak. Do kubeczka dołączony został spodek-miseczka, sygnowany na spodzie znakiem wyciśniętym w masie: Kosak 5. Tym samym zestaw może pełnić funkcję filiżanki, jak i oddzielnych elementów: kubka i miseczki. Kubek stanowi element zestawu do kawy i herbaty Tomaszów. Projekt łączy w sobie elementy tradycji i nowoczesności. Naczynia są inspirowane porcelaną Korca, Baranówki i Tomaszowa, pierwszych polskich manufaktur z końca XVIII i początku XIX wieku oraz polską sztuką ludową. Wzornictwo jest proste i oszczędne w formie. Seria porcelany Tomaszów charakteryzuje się wysokiej jakości bielą. Oprac. Anna Cieplińska 16

3. Elementy porcelanowego serwisu obiadowo-kawowego Fryderyka Projektant/Firma: modelarz Tatschner/Zakłady Porcelany Stołowej Wałbrzych ; Zakłady Porcelany Stołowej Krzysztof ( Wawel ) w Wałbrzychu Rok i miejsce produkcji: mniejszy imbryk pochodzi sprzed 1945 r., pozostałe eksponaty wyprodukowano po 1945 r.; Wałbrzych/Polska Fason serwisu Fryderyka zaprojektowano w 1936 r. dla firmy Krister Porzellanmanufactur AG w Wałbrzychu (ówczesny Waldenburg). Utrzymany w neorokokowym stylu, o opływowych kształtach, stał się szybko jednym z najbardziej rozpoznawalnych wyrobów przedsiębiorstwa. Charakterystycznym elementem jest tłoczony na brzuścach naczyń i obrzeżach talerzy motyw liścia. Cały obiadowokawowy zestaw serwisu składał się z 25 elementów rozmaitej wielkości i przeznaczenia. Po zakończeniu II wojny światowej wałbrzyskie zakłady porcelany zostały upaństwowione. W nowych warunkach produkcję Fryderyki kontynuowały dwie fabryki Wałbrzych i Wawel. Wypuszczane na rynek kolejne serie serwisu różniły się jedynie wzorem i kolorystyką malowanej na porcelanie dekoracji. O popularności serwisu świadczy fakt, że znajduje się w ciągłej sprzedaży, stanowiąc chlubną pozycję w ofercie działającej obecnie Fabryki Porcelany Krzysztof w Wałbrzychu. oprac. Wojciech Cader 17

4. Kubek porcelanowy Projektant/Firma: Alex Clark/Churchill China Rok i miejsce produkcji: ok. 2008 r. Kubek porcelanowy posiada dekorację malarską z motywem dziewczynki i konia. Utrzymana jest w pastelowych kolorach. U dołu sygnowany Alex Cark, na spodzie zamieszczona została sygnatura: QUEENS KITCHEN/Alex Clark/Ponies/Girl&Horse/Fine Bone China. Projektantka kubka - Alex Clark urodziła się w 1947 r. w Shotley Bridge w Anglii. Ukończyła biologię na uniwersytecie w Newcastleupon-Tyne. W czasie studiów dorabiała rękodzielnictwem i malarstwem. Swoimi wyrobami handlowała na targach rzemiosła, a także prezentowała na wystawach. Swoją karierę zawodową rozpoczęła w 1998 r. od drukowania kartek okolicznościowych. W ciągu kolejnych lat poszerzyła asortyment produktów o papier ozdobny, dekoracje na kubki, reprodukcje dzieł sztuki. Inspiruje się naturą oraz sielskim otoczeniem wsi, na której się wychowała. Firma, którą reprezentuje eksportuje jej projekty do ponad 2 tys. klientów w Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Australii, południowej Afryce, Nowej Zelandii i części Azji. Oprac. Anna Cieplińska 18

5. Zestaw śniadaniowy składający się z filiżanki, spodka pod filiżankę i talerzyka deserowego Projektant/Firma: Fabryka Porcelany GIESCHE Rok i miejsce produkcji: ok. 1929-1939; Katowice- Szopienice/Polska Ekskluzywna porcelana w kolorze kości słoniowej zachwyca kwiatowym ornamentem i formą nawiązującą do Art Deco. Na spodzie każdego elementu zestawu widnieje sygnatura G z koroną i dopiskiem kość słoniowa 1929-1939. Zestaw pochodzi z Fabryki Porcelany Giesche, która w chwili powstania w Szopienicach-Roździeniu.w 1920 r. nosiła nazwę: Oberschlesische Porzellanafabrik Gebhart&Barabasch. W 1923 r. współwłaścicielami fabryki zostają spadkobiercy Georga von Gieschego, którzy inwestując w przedsiębiorstwo, przekształcają je w nowoczesną fabrykę porcelany. Od 1925 r. nosi już nazwę Fabryka Porcelany Giesche. Wyroby śląskiej fabryki szybko zdobyły popularność i zdobiły nie tylko stoły Ślązaków. Rocznie produkowano ok. 150 ton porcelany! Stosowaną techniką zdobniczą była metoda przedruku litograficznego, zwanego kalką. Na przedmiot z wypalonym szkliwem, czasem pomalowany ręcznie w pasy barwne, nakładano wielokolorowy wzór z kalki, którą importowano jako gotowy wyrób. Oprac. Łukasz Karkoszka 19

6.Dzbanek na mleko z kwiatową dekoracją Projektant/Firma: Fabryka porcelany w Jaworzynie Śląskiej (Königszelt) Rok i miejsce produkcji: ok. 1900-1922; Jaworzyna Śląska/Polska Dzbanek, posiadający sygnaturę: P. K SILESIA 1900-1922 (drukowany), zdobiony jest dekoracją kwiatową. Wyprodukowany w fabryce porcelany w Jaworzynie Śląskiej, z której pochodzą popularne przedwojenne zestawy: Charlotta, Freia, Derby, Regina, Irene. Fabryka produkowała również serwisy srebrzone, świeczniki, wazony, talerze okolicznościowe, lamy, figury porcelanowe, a nawet serwisy zdobione podobizną Myszki Miki. Porzellanfabrik Königszelt A.G. była jedną z nielicznych fabryk porcelany, która otrzymała licencję na produkcję figurek postaci disney'owskich. Dziś są wyjątkowo rzadkie i bardzo poszukiwane na rynkach antykwarycznych całego świata. W 1937 r. przedsiębiorstwo zdobyło złoty medal na Wystawie Światowej w Paryżu. W 1945 roku fabryka została upaństwowiona i przyjęła nazwę Państwowa Fabryka Porcelany Jaworzyna Śląska. Oprac. Łukasz Karkoszka 20

7. Sosjera Projektant/Firma: modelarz Moritz Wentzel Rok i miejsce produkcji: koniec XIX w.; Wrocław/Polska Sosjera na spodzie zawiera sygnaturę: Moritz Wentzel Breslau, II pol. XIX w. (drukowany). Moritz Wentzel przed 1870 r. założył we Wrocławiu pracownię szkła artystycznego. Należała do najbardziej znanych firm, zajmujących się zdobieniem szkła, które w tym celu sprowadzano z angielskich, francuskich i niemieckich hut. Zdobnicze wzory dostarczali współpracujący z firmą projektanci, m.in. Wilhelm Cremer, nauczyciel przy berlińskim Muzeum Rzemiosł Artystycznych, a także architekci: Adolf Heydcn oraz Georg Wentzel syn. Szkła zdobiono dekoracją rytowaną utrzymaną w duchu historyzmu. Pierwowzorem były najczęściej szkła śląskie z XVIII w. Oprac. Łukasz Karkoszka 21

8. Kubek Bolesławiec Projektant/Firma: Róża Wolak projektant dekoracji Rok i miejsce produkcji: 2010-2012, Bolesławiec/Polska Kubek pochodzi z Manufaktury Bolesławiec. Bolesławiecka ceramika od początków XIX wytwarzana jest w sposób rękodzielniczy. Do dzisiaj nie zmieniła swojego oryginalnego sposobu zdobienia. Każdy wyrób ceramiczny jest ręcznie malowany lub stemplowany. Kubek wykonany został techniką stempelkową. Zdobienie odbywa się za pomocą stempli, wytwarzanych z gumy lub gąbki. Barwy zaraz po przyłożeniu stempelka do wyrobu wyglądają tak samo, jak na gotowym wyrobie. Jedynie kolor kobaltowy z początku ma fioletową barwę. Dodatkowe zdobienia wykonywane są pędzelkiem. Kiedy wyrób jest już udekorowany, następuje jego szkliwienie, po czym odbywa się ponowne wypalanie. Tak przygotowany produkt jest gotowy do użytku. Oprac. Ewelina Foltyn 22

9.Waza Projektant/Firma: Manufaktura Heinrich& Co Rok i miejsce produkcji: 1939 r.; Selb/Niemcy Manufaktura porcelany Heinrich została założona przez Franza Heinricha - malarza porcelany w 1896 r. Artysta podjął się wykonania malowanych zdobień porcelany, wznosząc na miejscu pieca piekarskiego w domu rodzinnym, muflę. Do pomocy zatrudnił tylko jedną pracownicę. Sprowadzana z innych fabryk porcelana była na miejscu ręcznie malowana. W 1901 r. na rynek trafiła jego pierwsza wyprodukowana porcelana. Firma bardzo szybko się rozrastała. W 1913 r. zatrudniała 340 pracowników, a w 1930 r. już 600. Porcelana była eksportowana do Ameryki Północnej i Południowej. W czasie II wojny światowej w manufakturze Heinricha produkowano również naczynia dla wojska. Eksponowana waza była przeznaczona do kantyn oficerskich Luftwaffe. W 1945 r. firma wznowiła produkcję, a od 1976 r. weszła w skład koncernu Villeroy&Boch. W 1999 r. zakończono produkcję w Selb. Oprac. Ewelina Foltyn 23

10. Zestaw do kawy: filiżanka, talerz i łyżeczka z kolekcji New Wave Projektant/Firma: zespół projektantów firmy Villeroy & Boch Rok i miejsce produkcji: 2001 r. Kolekcja New Wave jest bestsellerem w ofercie Villeroy&Boch. W 2004 r. New Wave Caffe otrzymała German Business Innovation Award. Minimalistyczna kolekcja New Wave pomimo swojej prostoty oraz designu ograniczonego do niezbędnego minimum, intryguje i przyciąga wzrok. Produkty firmy Villeroy&Boch są wykonane z materiałów najwyższej jakości. Warto zwrócić uwagę na ucho, które nadaje prostej filiżance wyjątkowego charakteru, a perfekcyjne wykonanie filiżanki sprawia, że łączenie ucha i kubka jest zupełnie niewidoczne. Co więcej ucho kubka jest niezwykle ergonomiczne, dlatego idealnie leży w dłoni. Projekt talerza jest oparty na motywie flagi, a stylistyka całej kolekcji przywodzi na myśl delikatny, mieniący się jedwab. Oprac. Iwona Szortyka 24

11.Kubek Pantone UNIVERSUM 376 Projektant/Firma: Jackie Whintbored i Viktoria Wilkinson/Pantone Inc Rok i miejsce produkcji: 2000 r.; Chiny Kubek Pantone zaprojektowany został w 2000 r. przez Jackie Whitehead i Victorię Wilkinson. Klasyczna forma kubka zdobiona jest kolorem, przeniesionym z systemu identyfikacji kolorów firmy Pantone Inc., z siedzibą w Karlstad w stanie New Jersey (USA). Przedsiębiorstwo jest znane z produkcji systemów używanych w przemyśle poligraficznym. W 1956 roku Lawrence Herbert z działu pigmentów i podziału tuszy, uprościł i stworzył unikalny system kodowania kolorów świecie. W 1963 roku założono Pantone znany jako PMS. Wkrótce system stał się synonimem projektowania w dziedzinach, w których kolor odgrywa istotną rolę, a więc w druku, reklamie, modzie, sztuce i architekturze. Oprac. Danuta Jeziorska 25

12. Serwis Ina Projektant/Firma: Lubomir Tomaszewski/Fabryka Porcelany AS Ćmielów Rok i miejsce produkcji: 1962r.; Ćmielów/Polska Serwis Ina zaprojektowany w 1962 r. przez prof. Lubomira Tomaszewskiego w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego jest jednym z najbardziej nietypowych w formie serwisów na świecie. Tomaszewski w oryginalnym kształcie zestawu połączył cechy przedmiotu użytkowego i dzieła sztuki. W latach 60. XX w. serwis był prezentowany na wielu krajowych i międzynarodowych wystawach, wprawiając w zachwyt kolekcjonerów i krytyków sztuki użytkowej. W 1963 r. zdobył Złoty Medal na I Międzynarodowej Wystawie Form Przemysłowych w Paryżu. W 2008 roku serwis Ina został zaprezentowany na wystawie Cold War Modern w londyńskim Muzeum Victorii i Alberta. Obecnie serwis jest produkowany w Fabryce Porcelany AS Ćmielów. Każdy z 21 elementów produkowany jest ręcznie z najwyższej jakości porcelany i dekorowany 24-karatowym złotem. Imię serwisu zostało nadane na cześć jednej z trzech córek artysty, która jako kilkulatka brała udział w testowaniu funkcjonalności imbryka! Oprac. Katarzyna Rij 26

13. Figurka porcelanowa Sayako Projektant/Firma: Katarzyna Rij/Fabryka Porcelany AS Ćmielów Rok i miejsce produkcji: 2005 r.; Ćmielów/Polska Figurka inspirowana jest kobiecą urodą, pięknem oraz kolekcją ubrań jednego z największych domów mody DIOR. Nazwa została nadana na cześć japońskiej księżniczki. Figurka została ręcznie wykonana i udekorowana. Każda sztuka posiada swój indywidualny, niepowtarzalny numer zapisany w certyfikacie autentyczności. Produkowana jest w dwóch rodzajach dekoracji: jednolitej czarnej błyszczącej oraz tzw. drapanej. Oprac. Katarzyna Rij 27

14. Filiżanka do kawy LONDON Projektant/Firma: Wincenty Potacki/Fabryka Porcelany AS Ćmielów Rok i miejsce produkcji: 1962 r.; Ćmielów/Polska Filiżankę dla Fabryki Porcelany AS Ćmielów zaprojektował Wincenty Potacki. Artysta urodził się w 1904 r. Ukończył MSSZiM w Warszawie na Wydziale Rzeźby w pracowni prof. J. Szczepkowskiego. Jest uznanym projektantem porcelanowych serwisów takich jak: Krokus, Goplana, June, London. Fabryka w Ćmielowie jest manufakturą, kultywującą przedwojenne tradycje wytwórni Świt w Ćmielowie. Obecna nazwa, przyjęta została po prywatyzacji w 1996r. Kontynuując wieloletnie tradycje, manufaktura zajmuje się głównie produkcją miniaturowych rzeźb porcelanowych. Nieco ponad połowę stanowią zaprojektowane w latach 50. i 60. XX w. w IWP unikatowe wzory postaci ludzkich czy zwierząt. Zarówno stare jak i nowe wzory szczególnie nowa kolekcja prof. Tomaszewskiego cieszą się ogromnym zainteresowaniem wśród kolekcjonerów i znawców porcelany na całym świecie. Fabryka Porcelany AS Ćmielów systematycznie powiększa swoją ofertę, współpracując z artystami i designerami z całego świata. Dziś w ofercie znajduje się ponad 400 wzorów różnych figurek, wazonów, serwisów do kawy i herbaty oraz unikatowe kubki i filiżanki czy obrazy ręcznie malowane na porcelanowych płytach. Do produkcji figurek z ubiegłego stulecia używane są stare, oryginalne formy matki. Figurki posiadają szereg zabezpieczeń. Na dowód oryginalności, każda figurka posiada certyfikat autentyczności, zawierający jej niepowtarzalny numer, datę powstania wzoru oraz nazwisko autora. Oprac. Katarzyna Rij 28

15. Dziewczyna w spodniach Projektant/Firma: Lubomir Tomaszewski/Fabryka Porcelany AS Ćmielów Rok i miejsce produkcji: 1961 r.; Ćmielów/Polska Lubomir Tomaszewski urodził się w 1923 r. w Warszawie. Ukończył ASP w Warszawie na Wydziale Rzeźby. Jest uznanym projektantem, rzeźbiarzem i malarzem. Jest autorem ćmielowskich figurek, które powstały w latach 50. pod patronatem IWP w Warszawie. W 1966 roku, na stałe wyemigrował do Nowego Jorku, gdzie prowadzi zajęcia z wzornictwa przemysłowego. Oprac. Katarzyna Rij 29

16. Mamut Projektant/Firma: Lubomir Tomaszewski/Fabryka Porcelany AS Ćmielów Rok i miejsce produkcji: 1959 r.; Ćmielów/Polska Fabryka Porcelany AS Ćmielów to manufaktura, kultywująca przedwojenne tradycje wytwórni Świt w Ćmielowie. Wszystkie wyroby wykonane w AS Ćmielów są ręcznie produkowane z najwyższej, jakości porcelany, a następnie ręcznie dekorowane. Do produkcji figurek z ubiegłego stulecia używane są stare, oryginalne formy matki. Figurki posiadają szereg zabezpieczeń. Na dowód oryginalności, każda figurka posiada certyfikat autentyczności, zawierający jej niepowtarzalny numer, datę powstania wzoru oraz nazwisko autora. Oprac. Katarzyna Rij 30

17. Serwis do kawy Projektant/Firma: Fabryka Porcelany w Chodzieży Rok i miejsce produkcji: 1945-1963 r.; Chodzież/Polska Serwis do kawy składający się z dziewięciu elementów został wyprodukowany pomiędzy rokiem 1945 a 1963 w Fabryce Porcelany w Chodzieży. Początki fabryki sięgają 1852 r. Jej pierwszymi właścicielami byli kupcy Hermann Müller i Ludwik Schnorr. Początkowo, fabryka produkowała naczynia fajansowe, w 1896 r. rozpoczęto produkcję porcelany. Obecny katalog produktów Chodzieży tworzy kilkanaście fasonów. Wszystkie zostały zaprojektowane przez projektantów zakładowego ośrodka wzornictwa, którego korzenie sięgają początków działalności firmy. Tradycje firmy kontynuują przedsiębiorstwo - Polskie Fabryki Porcelany Ćmielów i Chodzież S.A., które powstało w 2013 r.. Firma specjalizuje się w produkcji wysokogatunkowych, cienkościennych wyrobów porcelanowych: naczyń i galanterii porcelanowej. Oprac. Katarzyna Wrońska 31

18. Grzybek Projektant/Firma: Bogdan Kosak Rok i miejsce produkcji: 2012 r.; Cieszyn/Polska Grzybek składa się z dwóch elementów solniczki i pieprzniczki. Biała pieprzniczka jest nogą grzyba, kapelusz grzyba, to solniczka. Grzybek został zaprojektowany przez ceramika Bogdana Kosaka w 2004 r. Artysta urodził się w 1966 r w Suminie. Jest absolwentem Średniego Studium Ceramicznego w Katowicach. Mieszka w Cieszynie. Zajmuje się projektowaniem porcelany użytkowej i rzeźbą ceramiczną. Od 1995 r. prowadzi własną Modelarnię Ceramiczną w Dąbrowie Górniczej, a od 2011 w Cieszynie. Projektuje dla Porcelany Śląskiej, BGH Network, Kera Ceramika. W latach 1995-2006 kierował modelarnią w Porcelanie Śląskiej, a w latach 2006-2008 był specjalistą do spraw technologii w Porcelanie Śląskiej w Katowicach. Oprac. Katarzyna Wrońska 32

19. Misa Projektant/Firma: Österr. Edelkeramik Rok i miejsce produkcji: ok. 1939 r.; Niemcy Ta dekoracyjna, ręcznie malowana misa ceramiczna posiada ozdobny motyw kwiatowy z szarotkami alpejskimi (Alpenblumen). Misa wyprodukowana została przez austriacką fabrykę fajansu założoną w 1921 r. w Wiedniu. W latach 20. XX w. firma współpracowała z Ernestem Wahliss em. Pod koniec lat 20. doszło do transformacji firmy - właścicielem firmy został Fritz Gollhammer, a dyrektorem technicznym Fritz Kreutzer. Siedziba fabryki została przeniesiona do Linz. Firma produkowała naczynia ceramiczne, donice i przedmioty artystyczne. W sygnaturze widnieje inicjał Made in Germany. Oprac. Agnieszka Wyderka-Dyjecińska 33

20. Siedzący niedźwiedź polarny Projektant/Firma: Kurt Bimler Rok i miejsce produkcji: 1952 r.; Bogucice/Polska Figurka przedstawia niedźwiedzia polarnego na krze lodowej i pochodzi z fabryki porcelany w Bogucicach. Porcelana w białym kolorze pięknie połyskuje dzięki szkliwieniu. Doskonale oddane zostały zoomorficzne cechy drapieżnika. Szlachetna głowa, długa biała okrywa, mocarne łapy i masywna sylwetka. Śląskie fabryki obok bawarskich, czeskich, saksońskich i turyndzkich, należały do największych w Europie i były prawdziwą światową potęgą. Pierwsza fabryka porcelany na Górnym Śląsku powstała w 1920 roku w Szopienicach-Roździeniu. Nosiła nazwę Oberschlessische Porzellanfabrik Gebhardt & Barabasch. W tym samym roku została wykupiona przez Richarda Czudaya, który zmienił jej nazwę na Czuday Werke GmbH. Zakład przyjął nową nazwę: Fabryka Porcelany Giesche, dawniej Czuday Katowice- Bogucice, a od 1929 r. Giesche Fabryka Porcelany S.A. W okresie okupacji niemieckiej fabryka nosiła nazwę Giesche Porzellanfabrik AG, a po wojnie została znacjonalizowana i do 1948 r. funkcjonowała pod nazwą Giesche Fabryka Porcelany S.A. pod zarządem państwowym, a następnie, w latach 1948-1952 jako Państwowa Fabryka Porcelany Giesche Katowice. Od 1952 r. przyjęła nazwę Zakład Porcelany Bogucice w Katowicach, pod którą działała do 1994 r. Oprac. Agnieszka Wyderka-Dyjecińska 34

21. Pochłaniacz zapachów Pies Projektant/Firma: Zygmunt Buskowicz/Wytwórnia Wyrobów Ceramicznych Steatyt Rok i miejsce produkcji: ok. 1960 r.; Katowice/Polska Figurka psa malowana intensywnymi barwami i bogato połyskująca służy jako lampka nocna lub elektryczny odświeżacz powietrza. Podszkliwie jest ręcznie malowane. Figurkę zaprojektował Zygmunt Buskowicz, założyciel i właściciel Wytwórni Wyrobów Ceramicznych Steatyt, która powstała ok. 1947 r. jako prywatny zakład podlegający Izbie Rzemieślniczej. Zygmunt Buskowicz zdobywał doświadczenie w bogucickiej Fabryce Porcelany Giesche, a pomysły czerpał z podróży do Włoch i Hiszpanii. Stylistyka jego wyrobów wpisuje je w nurt określany jako new look popularny w latach 50. i 60. XX w. Oprac. Agnieszka Wyderka-Dyjecińska 35

22. Pochłaniacz zapachów Sowa Projektant/Firma: Zygmunt Buskowicz/Wytwórnia Wyrobów Ceramicznych Steatyt Rok i miejsce produkcji: ok. 1960 r.; Katowice/Polska Figurka sowy siedzącej na książkach malowana intensywnymi barwami służyć może jako lampka nocna lub elektryczny odświeżacz powietrza. Podszkliwie ręcznie malowane. Sowę zaprojektował Zygmunt Buskowicz, założyciel i właściciel Wytwórni Wyrobów Ceramicznych Steatyt. Oprac. Agnieszka Wyderka-Dyjecińska 36

23. Porcelanowy komplet naczyń do kawy Projektant/Firma: Fabryka Porcelany Tułowice Rok i miejsce produkcji: lata 60 XX w.; Tułowice/Polska Oprac. Tomasz Czapla 37

24. Ręcznie robione kieliszki z czerwonym szkliwem Projektant/Firma: Folkstar Rok i miejsce produkcji: 2013 r.; Łowicz/Polska Kieliszki wykonane są metodą flamerowania, toczone z wolnej ręki na kole garncarskim. Technika ta przywędrowała do łowickiego warsztatu już w XIX w, jednak nie jest dokładnie znane jej pochodzenie. Flamerowania zaprzestano w latach 50-tych z nieznanych powodów. Kieliszki wykonane są z surowej gliny i stąd ich ciemny kolor. Wnętrze i brzegi pokryte są kolorowym szkliwem. Technika wykonania kieliszka gwarantuje jego niepowtarzalność. Należy zwrócić uwagę na charakterystyczne zacieki po zewnętrznej stronie. Cykl produkcji trwa dwa tygodnie. Produkt posiada atest Krajowej Komisji Artystycznej i Etnograficznej Fundacji CEPELIA - Polska Sztuka i Rękodzieło w Warszawie. Oprac. Joanna Czuber 38

25. Ręcznie robiona filiżanka do kawy z czerwonym szkliwem Projektant/Firma: Folkstar Rok i miejsce produkcji: 2013 r.; Łowicz/Polska Filiżanka z podstawką wykonana zostałą metodą flamerowania, toczona z wolnej ręki na kole garncarskim. Wnętrze i brzegi są pokryte są kolorowym szkliwem. Produkt posiada atest Krajowej Komisji Artystycznej i Etnograficznej Fundacji "CEPELIA" - Polska Sztuka i Rękodzieło w Warszawie. Oprac. Joanna Czuber 39

26. Zestaw kubków folk z wzorem kwiatowym Projektant/Firma: Jacek Rutkowski/Folkstar Rok i miejsce produkcji: 2013 r.; Łowicz/Polska Wzory na kubkach stylizowane są na ludowo inspirowane są tradycyjnymi motywami wycinanek łowickich, których podstawowymi elementami są motywy kwiatowe, koguty i pawie. Wzór na kubeczkach po ustawieniu jeden na drugim stanowi całość. Oprac. Joanna Czuber 40

1. Krzesło gięte w typie: Radomsko, typ: AG-16 Projektant/Firma: Fabryka mebli w Radomsku Rok i miejsce produkcji: 2 poł. XX w., Radomsko/Polska Krzesło gięte, w typie krzesła Radomsko AG-16 składa się z sześciu wygiętych kawałków drewna. Posiada siedzisko gąbkowe, obite wzorzystą tkaniną obiciową, wtórne. Krzesło wyprodukowane zostało w fabryce mebli Radomsko, która wykorzystuje stylistykę mebli giętych zapoczątkowaną przez Michaela Thoneta. Do produkcji mebli służy drewno olchowe, bukowe, dębowe, materiały drewnopochodne, a także tkaniny i metale. Synowie Michaela Thoneta, August i Karol kontynuowali dzieło ojca. Złożyli między innymi fabrykę w Radomsku. w 1881 r. W czasie II wojny światowej zakład był pod zarządem niemieckim. W latach 50. fabrykę połączono z zakładem Ksawery Wünsche i S-ka oraz FAMEG, tworząc jedno przedsiębiorstwo. Na przełomie wieków zapanował nowy styl - Art Nouveau. Technologia gięcia drewna idealnie odpowiadała jego potrzebom. W meblach Thoneta zaznaczały się wpływy secesji - często jedyną ich ozdobą była giętka, miękka, przypominająca wić roślinną, linia prętów stanowiących oparcia, nogi czy "bieguny" foteli. Siedziska na krzesła tonetowe, foteli i kanap wykonane były ze sklejki lub plecionki trzcinowej. Niektóre z wzorów użytkowych (m.in. krzeseł giętych) były tak udane, że utrzymały się na rynkach europejskich do dziś. Prostota, funkcjonalność i dobra forma zapewniły im trwałe miejsce w wielu domach "klasy średniej". Oprac. Anna Cieplińska 41

2. Krzesło gięte w typie: Radomsko Projektant/Firma: Wytwórnia mebli giętych Eden, wł. G. Drzazga Rok i miejsce produkcji: Radomsko/Polska Pierwszy zakład meblowy w Radomsku otwarli w 1884 r. Jakub i Józef Kohnowie z Wiednia. W roku 1922 r. fabryka przeszła w ręce potentata mebli giętych Michaela Thoneta. Na bazie radomszczańskiego zakładu Kohnów, po zmianach własnościowych, powstała Fabryka Mebli Giętych Mazowia, działająca do wybuchu II wojny światowej. Na początku XX w. w powiecie radomszczańskim istniejące zakłady meblarskie zatrudniały ponad 2500 pracowników (1904 rok). W 1936 r. powstała Wytwórnia Mebli Giętych Eden na ul. Brzeźnickiej. Była jedną z wielu fabryk zajmujących się wytwarzaniem mebli giętych w Radomsku, które nazywane było meblową doliną. Radomszczańskie przedsiębiorstwa meblarskie były w czołówce firm meblarskich. W połowie lat 30. XX w. Polska produkowała 70-80% eksportu mebli, głównie do Anglii, Holandii, Ameryki Północnej, Azji i Afryki. Oprac. Łukasz Karkoszka 42

3. Krzesło z tworzywa sztucznego Projektant/Firma: Fabryka Tworzyw Sztucznych Krywałd ERG w Knurowie Rok i miejsce produkcji: ok. 1970 r.; Knurów/Polska Inspiracją do produkcji tego typu krzeseł był najprawdopodobniej projekt krzesła CADO, które w 1968 r. przygotował Steen Ostergaard dla firmy CADO. Duński projektant opracował i skonstruował pierwsze plastikowe krzesło, formowane wtryskowo z jednego kawałka w 1966 r., w czasie cyklu wynoszącym zaledwie 132 sekund. Początki Fabryki Tworzyw Sztucznych Krywałd ERG sięgają lat 30. XX w., kiedy to rozpoczęto przygotowania do produkcji materiałów izolacyjnych z żywic syntetycznych. W 1933r. produkowano w fabryce mieszanki o nazwie silesit. Od 1936 r. poszerzono produkcje o żywice szlachetne - silesitany, lane, techniczne - silesitole a także wyroby papierowe tekstylno-żywicowe - sileteksty. Miały one zastosowanie w budownictwie, meblarstwie i elektrotechnice. W 1938 r. produkowano już tworzywa kazeinowe. Jako Krywałd-ERG fabryka funkcjonowała do 2001 r. Oprac. Łukasz Karkoszka 43

4. Lampa stołowa KAJUTA Projektant/Firma: David Wahl Rok i miejsce produkcji: 2011-2012 Lampkę KAJUTA zaprojektował szwedzki designer David Wahl. Zielony, walcowaty abażur osłaniający żarówkę jest wykonany ze stali, pokrytej epoksydowo-poliestrową powłoką proszkową. Powierzchnia abażuru została perforowana w łukowaty, naprzemiennie układający się wzór. Wycięte w stali płatki można łatwo odchylać, co pozwala na dozowanie światła przenikającego z wnętrza lampki. Oprac. Wojciech Dziubiński 44

5. Składany taboret plenerowy Projektant/Firma: Anna Nosal, Maria Dziedzic, Stanisław Półtorak/Zakład Elementów Wyposażenia Budownictwa Rok i miejsce produkcji: początek lat 90. do ok. 2009 r.; Kalisz/Polska Składany taboret plenerowy został wykonany metodą wtryskową z polipropylenu. Taboret kształtem przypomina klepsydrę. Składa się z trzech elementów: dwóch identycznych części, które po złożeniu tworzą konstrukcję taboretu oraz pokrywy wierzchniej. Na miejscu składania znajduje się tłoczony, okrągły znak identyfikacyjny zakładu: zawierający w górnej połowie litery PP (oznaczające polipropylen materiał, z którego wykonano obiekt) oraz w dolnej, oddzielonej kreską zawierającej litery ZEWBud, będące skrótem nazwy zakładu (Zakład Elementów Wyposażenia Budownictwa). Taboret został zaprojektowany przez Annę Nosal, Marię Dziedzic i Stanisława Półtoraka na potrzeby firmy Krywałd-ERG w Knurowie. Opatentowany w grudniu 1991 r. Na początku lat 90. rozpoczęto jego produkcję w ZEWBud Kalisz. Oprac. Magdalena Grzelińska 45

6. Fotel 366 Projektant/Firma: Józef Chierowski; prezentowany model został wykonany przez Olsztyńskie Fabryki Mebli Zakład w Pieckach Rok i miejsce produkcji: pierwotna wersja modelu pochodzi z 1962 r. Pierwowzór fotela 366 wykonano w Dolnośląskiej Fabryce Mebli w Świebodzicach w 1962r. Był to moment, kiedy po pożarze zakładu wznowiono produkcję wprowadzając nowy stylistycznie wzór. Produkt cieszył się ogromną popularnością, dlatego rozpoczęto jego masową produkcję i rozszerzono ją o inne zakłady. Mebel wytwarzano przez ponad 20 lat. Trapezowate siedzisko fotela opiera się na lekkim stelażu z rozstawionych na zewnątrz nóg. Charakterystyczne są także podłokietniki o opływowej formie, popularnej w estetyce PRL-u. Oprac. Iwona Szortyka 46

7.Fotel bujany Projektant/Firma: Michael Thonet Rok i miejsce produkcji: 1991 r.; Radomsko/Polska Fotel bujany wyprodukowany w Radomsku sięga historią do 1881 r., kiedy to synowie Micheala Thoneta otworzyli w Radomsku fabrykę produkującą meble z giętego drewna. Fotel Thoneta pojawiła się w produkcji na przełomie XIX i XX w. Metoda przemysłowej produkcji mebli z giętego na gorąco drewna dawała duże możliwości projektowe. Poręcze fotela przechodzą płynną linią w oparcie, zaś siedzisko jest zwykle wyplatane. Fotel jest lekki, mocny, a zarazem ma piękną formę. Do dziś thonetowskie fotele są produkowane w radomskiej fabryce mebli. Oprac. Agnieszka Malec-Musialska 47

8. Wieszak z drewna giętego Projektant/Firma: Fameg Rok i miejsce produkcji: lata 70. XX w.; Radomsko/Polska Wieszak na ubrania z drewna giętego zakupiony został dla Królewskiej Huty Kościuszko w latach 70. XX w. Wyprodukowała go firma Fameg, której działalność od samego początku oparta była na niezwykłym dziedzictwie pioniera produkcji mebli z giętego drewna - Michaela Thoneta. Klasyczne już meble thonetowskie słyną ze swej stylistyki, lekkości i jednocześnie wyjątkowej długowieczności. Od lat 50. XX wieku firma funkcjonuje pod nazwą Fameg a jej 130-letnia tradycja i unikalna technologia wciąż zachwyca odbiorców. Oprac. Agnieszka Wyderka-Dyjecińska 48

9. Szafka Componibili trzyelementowa Projektant/Firma: Anna Castelli Ferrieri/Kartell Rok i miejsce produkcji: 1969 r. Szafka stworzona została z myślą o dostosowywaniu się do różnych pomieszczeń. Sprawdza się zarówno w kuchni, jak i w łazience czy sypialni. Srebrne wykończenie sprawia, że szafka wygląda stylowo i na czasie. Funkcjonalna, praktyczna i elastyczna w użyciu. Idealna dla wielbicieli stylu vintage. Wykonana z tworzywa sztucznego ABS (Akrylonitrylobutadieno-styren),odpornego na zarysowania. Modele szafki znajdują się w Muzeum Sztuki Współczesnej w Nowym Jorku i w Centrum Pompidou w Paryżu. Anna Castelli Ferrieri, która zaprojektowała ten mebel, jest włoską architektką i projektantką przemysłową. Studiowała architekturę na Politechnice w Mediolanie. Była redaktorem magazynu o architekturze Casabella Costruzioni Założyła własną pracownię projektową. Współpracowała m.in. z architektem Ignazio Gardella.Eksperymentowała z różnymi rodzajami tworzywa, zaprojektowała wiele innowacyjnych obiektów m.in. Componibili - wieloelementowy, składowy pojemnik wykonany z tworzywa ABS i taboret, który był pierwszym udanym połączeniem metalu i poliuretanu. Oprac. Olimpia Meus-Moździeń 49

10. Lampa stołowa Lampan Projektant/Firma: Carl Öjerstam, Magnus Elebäck/IKEA Rok i miejsce produkcji: ok. 2006 r. Lampa, która zaprojektowali Carl Öjerstam, Magnus Elebäck, wykonana została z tworzywa polipropylenowego, a pomarańczowa podstawa z tworzywa SAN (żywica styrenowo-akrylonitrylowa). Carl Öjerstam urodził się w 1971 r. Od dawna zajmował się projektowaniem przemysłowym, a obecnie prowadzi wykłady na temat designu zarówno w Szwecji, jak i poza nią. Jest autorem książek o szwedzkim i międzynarodowym designie. Od 2002 r. zarządza firmą Carl Design AB. Drugi z projektantów - Magnus Elebäck jest właścicielem firmy produkującej meble Massproductions AB, którą założył razem z Chrisem Martinem w 2009 r. Wcześniej, w latach 1998-2009 pracował, jako konsultant projektów w firmie IKEA. Oprac. Agata Sitko 50

1. Kamis Specialite opakowania butelek do przypraw Projektant/Firma: Agencja Czteryczwarte Brand Design Rok i miejsce produkcji: 2013 r.; Polska Projekt nowych opakowań dla linii Specialite firmy Kamis powstał w 2011 r. Agencja Czteryczwarte miała za zadanie stworzenie nowego Brand Identity i repozycjonowanie związane z rozbudową marki i wprowadzeniem unikalnych produktów. Postawiono na czystość i prostotę charakteryzującą nowoczesny design. Rozwiązania prowadzą do skojarzeń z ekskluzywnością. Zaletą konceptu są minimalistyczne kompozycje budowane wokół składników produktu. Za ten projekt Agencja Czteryczwarte została wyróżniona w 2011 r. nagrodą KTR brąz. Oprac. Agata Świerkot 51

2. Stolnica silikonowa, seria SOCKERKAKA Projektant/Firma: Camilla Tubertini/Ikea of Sveden Rok i miejsce produkcji: po 2000 r. Stolnica silikonowa w kolorze błękitnym. Zdobiona rysunkami w stylu dziecięcym, w kolorze czarnym: z jednej strony są to cyferki, serduszka oraz uproszczone motywy florystyczne i animalistyczne; z drugiej strony motywy śnieżynek, serduszek, różyczek, gałązek, a po prawej strony widnieje tabela miar. Camilla Tubertini jest szwedzką projektantką, dla której inspiracją jest jej syn, lubiący ciasta o ciekawych kształtach. Jest autorką dwóch książek kucharskich z przepisami na zabawne wypieki, które można przyrządzać wspólnie z dzieckiem. Zaprojektowała także akcesoria kuchenne dla Ikei z serii DRÖMMAR i uniwersalną stolnicę z serii SOCKERKAKA. Oprac. Anna Cieplińska 52

3. Wiadro polipropylenowe wzmacniane Projektant/Firma: projekt adaptowany przez Dział Konstrukcyjny Metalplast Kalisz Rok i miejsce produkcji: 1997 r.; Kalisz/Polska Wiadro zostało wykonane z polipropylenu w kolorze brązowym, natomiast uchwyt został zrobiony z polipropylenu w kolorze czarnym. Górna krawędź jest wywinięta w formie tzw. wargi. Na denku znajduje się tłoczony, okrągły znak identyfikacyjny zakładu zawierający: w górnej połowie napis Metalplast zapisany w formie półokręgu oraz w dolnej również zapisany w formie półokręgu napis Kalisz. Wokół znaku symetrycznie rozmieszczono trzy kolejne, mniejsze (również okrągłe) znaczki: w pierwszym wpisano cyfry 97 (rok produkcji), w drugim litery PP (polipropylen), natomiast w trzecim uproszczony logotyp zakładu, podany w formie nachodzących na siebie liter MP. Projektant produktu nieznany. Dokumentacja wyrobu i formy została opracowana w dziale konstrukcyjnym zakładów Metalplast Kalisz. Oprac. Magdalena Grzelińska 53

4. Miska okrągła Projektant/Firma: projekt adaptowany przez Dział Konstrukcyjny firmy ZEWBud/ Metalplast Rok i miejsce produkcji: początek lat 90. do ok. 2005 r.; Kalisz/Polska Miska w kolorze niebieskim została wykonana metodą wtryskową z polipropylenu. Jest obiektem jednoelementowym. Na zewnętrznej stronie dna znajduje się wytłoczona na okrągłym polu informacja: miska nie może być używana do celów spożywczych. Obok widnieje wytłoczony znak informujący o producencie: ZEWBud Kalisz. Projektant nieznany. Jest to adaptacja powszechnego w użyciu wzoru. Dokumentacja wyrobu i formy została opracowana w dziale konstrukcyjnym firmy ZEWBud Kalisz (późniejszy Metalplast Kalisz ). Na przełomie lat 80. i 90. XX w. pracownicy zakładu, by zwiększyć produkcję, proponowali wprowadzanie nowych wyrobów jedną z takich propozycji pracowniczych była prezentowana miska. Oprac. Magdalena Grzelińska 54

5. Miseczka do sadzenia cebulek kwiatowych Projektant/Firma: projekt adaptowany przez Dział Konstrukcyjny firmy ZEWBud/Metalplast Rok i miejsce produkcji: 1992-1995 r.; Kalisz/Polska Miseczka została wykonana metodą wtryskową z ciemnozielonego polipropylenu. Jest obiektem jednoelementowym o lekkiej, ażurowej konstrukcji. Zarówno ścianka boczna jak i podstawa miseczki mają powycinane otwory. W podstawie mają one kształt koncentrycznie ułożonych okręgów; każdy zbudowany z ośmiu części. Ściana boczna również zbudowana jest z pionowo ułożonych równoległych względem siebie prostokątnych otworów. Na obiekcie brak jakichkolwiek oznaczeń. Na przełomie lat 80. i 90. XX w., kiedy zakład przechodził spadek produkcji, jeden z pracowników, będąc na Targach Ogrodniczo Rolniczych w Marszewie, zauważył ciekawy produkt holenderski miseczkę do sadzenia cebulek kwiatowych. Zaproponował produkowanie jej w zakładzie, będąc przekonanym, że w słynącym z ogrodnictwa Kaliszu będzie to chodliwy towar. Produkcja okazała się chybioną większość miseczek została sprzedana jako sprzęt kuchenny, a nie ogrodniczy. Oprac. Magdalena Grzelińska 55

6. Fresh Vitamins Projektant/Firma: Koziol Rok i miejsce produkcji: 2011 r.; Niemcy Komplet akcesoriów do owoców: łyżeczka do kiwi, łyżeczka do grejpfrutów oraz obierak do cytrusów. Zabawny wygląd narzędzi wykonanych z półprzezroczystego tworzywa sztucznego wzorowany jest na zwierzętach. Emma P. to pomarańczowy ślimak, którym można szybko i sprawnie obierać pomarańcze. Flaming Pink to łyżeczka, która służy do wybierania kawałków grejfruta. W skład zestawu wchodzi także zielona łyżeczka, którą można zgrabnie przekroić i wydrążyć owoc kiwi. Oprac. Iwona Szortyka 56

7. Kosz na śmieci Umbra Garbino Projektant/Firma: Karim Rashid/Umbra Desing Grup Rok i miejsce produkcji: 2010 r.; Chiny Projektant Karim Rashid urodził się w 1960 r. w Kairze. Ukończył Wzornictwo Przemysłowe w Ottawie, Ontario College of Art and Design i Corcoran College. W dorobku posiada dwa doktoraty honoris causa. W 1993 r. założył biuro projektowe w Nowym Jorku. Jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych projektantów świata. Zajmuje się projektowaniem wnętrz, mebli, oświetlenia, ubrań, butów i flakonów do perfum. W dorobku posiada ok. 3000 projektów. Magazyn Time określił go mianem najbardziej znanego projektanta przemysłowego ze wszystkich Americas, nazywając poetą plastiku. Firma Umbra, dla której artysta zaprojektował kosz, powstała w 1982 r., gdy grafik Paul Rowan nie mogąc znaleźć odpowiedniej zasłony do okna, zmuszony sytuacją, sam taką zaprojektował. Wkrótce nawiązał współpracę z przyjacielem Lesem Mandelbaumem. To właśnie od zasłony okiennej, UMBRA wzięła swoją nazwę - "umbra" łac. "cień". Firma ma w ofercie ponad 3 tys. akcesoriów. Jej produkty są dostępne w 90 krajach. Oprac. Danuta Jeziorska 57

8. Taca BÄRBAR Projektant/Firma: Ann-Carin Wiktorsson/IKEA Rok i miejsce produkcji: 2011 r.; Turcja Ann-Carin Wiktorsson ukończyła studia Wzornictwa i Rzemiosła Artystycznego na Uniwersytecie w Gothenburgu w Szwecji i Royal College of Art w Londynie. Od czasu ukończenia studiów w 1996 roku pracuje, jako projektant w HDK w Göteborgu i w szwedzkiej szkole Włókiennictwa w Boras. Designerka pracowała również z tekstyliami projektując dywany z wełny. Stworzyła również kilka dobrze znanych produktów do kuchni. Przyczyniła się do stworzenia kilku dużych i znanych serii w kamionki materiałów, szkła i metalu dla Höganäs Kermaik/Boda Nova. Tacę BÄRBAR zaprojektowała dla firmy IKEA, zajmującej się projektowaniem i sprzedażą gotowych do montażu mebli, sprzętu i akcesori domowego użytku. Od 2008 r. IKEA jest największym na świecie sprzedawcą tych produktów. Założona została w Szwecji w 1943 r. przez siedemnastoletniego Ingvara Kamprada. IKEA obecnie prowadzi 332 sklepów w 38 krajach. Oprac. Danuta Jeziorska 58

9. Dzbanuszek do mleka Projektant/Firma: Fabryka Wyrobów Platerowanych Józef Fraget Rok i miejsce produkcji: 1896-1915 r.; Warszawa/Polska Dzbanuszek do mleka został wyprodukowany w Fabryce Wyrobów Platerowanych Józef Fraget metodą platerowania (warstwę srebra nałożono na biały metal - stop o podstawie cynowo-ołowiowej). Fabryka wyrobów platerowanych została założona w 1824 r. przez dwóch braci, Francuzów Alfonsa i Józefa Fragetów. Siedziba firmy znajdowała się w Warszawie. W 1848 r. firmę przejął Józef Fraget, który unowocześnił produkcję. Po jego śmierci w 1867 r. fabrykę przejmuje jego syn Julian, który do końca XIX w. zarządzał firmą, utrzymując przewagę fabryki platerniczej Fragetów nad pozostałymi zakładami tej branży na ziemiach Królestwa Kongresowego, a także w Rosji. Fabryka Józefa Fregata działa do końca II wojny światowej. Zniszczona, rozgrabiona, reaktywowana po wojnie przez garstkę byłych robotników zostaje upaństwowiona. 1 stycznia 1965 r. połączona z dawnymi zakładami Henneberga przyjmuje nazwę HEFRA. Oprac. Katarzyna Wrońska 59

10. Ekspres do kawy BRAZIL FRENCH PRESS Projektant/Firma: Bodum Rok i miejsce produkcji: Szwajcaria Ekspres do kawy - model Brazylia, zaprojektowany na początku lat 80. XX w., był pierwszym tego typu produktem firmy Bodum i szybko stał się jej symbolem. Ekspres charakteryzuje się atrakcyjnym i funkcjonalnym designem. Karafka wykonana jest z wytrzymałego, odpornego na wysoką temperaturę szkła borokrzemowego (tłoki prasowe), uchwyt jest wykonany z polipropylenu i podstawy, które sprawiają, że Brazylia jest łatwa w obsłudze i czyszczeniu. Firmę Bodum założył Peter Bodum w Kopenhadze w 1944 r. W latach 50. XX w. przedsiębiorstwo nawiązuje współpracę z projektantami i rozpoczyna sprzedaż produktów pod własną marką. W latach 80. firma zostaje przeniesiona do Szwajcarii. W 1991 r. Bodum kupuje francuską firmę Martin SA i duńską Nissen. Dzięki innowacyjności, a także doskonałemu wzornictwu, produkty Bodum są rozpoznawalne oraz cieszą się olbrzymią popularnością na całym świecie. Oprac. Olimpia Meus-Moździeń 60

11. Wodosyfon dekorowany - malowany Projektant/Firma: Myszkowska Fabryka Naczyń Emaliowanych Światowit Rok i miejsce produkcji: 1977 r. (prototyp syfonu: 1831 r. lub 1829 r,); Myszków/Polska Wodosyfon, popularny zwłaszcza w szczytowym okresie PRLu, swym wyglądem raczej szokował niż sugerował tradycję, w jakiej narodził się jego dawny prototyp. A ten powstał jeszcze w 1831 r. Wynalazcą syfonu był O. Dyon Istvan Jedlik, węgierski benedyktyn, fizyk, profesor Uniwersytetu w Budapeszcie, choć sam pomysł wytwarzania tzw. wody sodowej zrodził się jeszcze w. XVIII w. w Anglii. Jednak to właśnie na Węgrzech dziesięć lat później zaczęto produkować proste naczynie do tworzenia leczniczej, jak na ówczesną wiedzę, wody gazowanej. Z czasem syfon zrobił zawrotną karierę w Europie zyskując nowych projektantów, kształty i technologię wykonania. Szczególną popularnością cieszyły się syfony szklane, które zastąpiły metalowe butle nabijane nabojami z gazem. Także w Polsce syfony cieszyły się popularnością konsumentów, a największym producentem butli na wodę sodową była Myszkowska Fabryka Naczyń Emaliowanych Światowit. Oprac. Tomasz Czapla 61

12. Butelka na wino Bocksbeutel Projektant/Firma: Etno design Rok i miejsce produkcji: ok. 2012, Niemcy Bocksbeutel-butelka na wino o charakterystycznym kształcie spłaszczonej elipsoidy o pojemności najczęściej 0,75 litra. Bocksbeutel jest używany od ponad 250 lat jako typowe naczynie do przechowywania wina m.in. frankońskiego-niem. Frankenwein (Frankonia, niem. Franken-region w południowych Niemczech). Dzisiaj używany przede wszystkim do rozlewania wysokogatunkowych win frankońskich i niektórych portugalskich. Sama forma butelki jest znana i używana o wiele dłużej. Najprawdopodobniej pochodzi od manierek, które były spłaszczane, aby ułatwić w ten sposób ich transport (mieściły się lepiej w bagażu i lepiej wisiały przy pasie). Niektóre źródła podają, iż inspiracją były jądra kozła (na co wskazuje niemiecka nazwa: Bock to samiec kozicy, Beutel to bardzo potoczne określenie jąder, dosł. worek ) Kolejną zaletą takiego kształtu jest to, że taka butelka nie sturla się ze stoku! Oprac. Gudrun Stolarczyk 62

13. Podstawka rozkładana ONLINE Projektant/Firma: Petr Tesák/Tescoma Rok i miejsce produkcji: 2010, Czeska Republika Laureatka prestiżowych nagród red dot design award (2010) i Design Plus została zaprojektowana przez Petra Tesáka. Wykonanie z naturalnego materiału (drewno bambusowe), uniwersalność (3 rozmiary i wygląd pasujący do wielu typów wystrojów) oraz możliwość rozkładania jedną ręką przekonują nie tylko użytkowników ale i jurorów. Spytany o źródło inspiracji projektant odpowiada: Dzieciństwo jest okresem nadzwyczajnym, ponieważ wypełnione jest zabawkami i grami. I właśnie ich rozmaitość stanowi często źródło pomysłów przy realizacji produktów codziennego użytku. W tym konkretnym przypadku był to wąż, którego ciało składało się z kilku graniastosłupów połączonych w sposób gwarantujący ruch zabawki. Oprac. Gudrun Stolarczyk 63

14. Stojak do noży NERO Projektant/Firma: Nieznany/Vialli Design Rok i miejsce produkcji: 2011, Polska/Włochy Stojak do noży NERO w kolorze czarnym wykonany z drewna, w środku posiada nylonowe pręciki, pomiędzy które po prostu wsuwa się noże lub inne ostre przedmioty, np. nożyczki. Dzięki temu rozwiązaniu możemy przechowywać w wygodny sposób noże wszelkiego rodzaju i kształtu, a nie tylko te, które pasują do tradycyjnego, drewnianego bloku. Marka Vialli Design powstała w 2010 roku jako polsko-włoski projekt.twórcy skupili się przede wszystkim na kreowaniu coraz bardziej istotnego we współczesnym świecie designu. Produkty są nowoczesne, futurystyczne, zdominowane przez odważnąi wyrazistą kolorystykę. Oprac. Gudrun Stolarczyk 64

15. Wyciskarka do cytrusów AHOI Projektant/Firma: Paolo Pedrizzetti/koziol Rok i miejsce produkcji: Ok. 2010, Niemcy Inspiracją dla powstania tego wyciskacza do cytrusów był kształt papierowej łódeczki (stąd nazwa AHOI). Bardzo dobrze wyciska się za jego pomocą sok z cytryn i limonek. Odpowiednie wyprofilowanie dziobu i rufy pozwalają na wygodne przelanie świeżo wyciśniętego soku do szklanki. Jest wykonany z tworzywa sztucznego i przystosowany do zmywania w zmywarce. Projektant jest laureatem wielu nagród designerskich, m.in.: Red Dot Award 2002 (Design Zentrum Nordrhein Westfalen), w 2008 roku zajął drugie miejsce na International Design Award w Los Angeles (USA). Oprac. Gudrun Stolarczyk 65

1. Aparat fotograficzny skrzynkowy Ami 66 Projektant/Firma: inż. Feliks Sujkowski, inż. Adam Mikołajczyk, technik Bogdan Różycki; Warszawskie Zakłady Fotooptyczne (WZFO) Rok i miejsce produkcji: ok. 1975-1979 r.; Warszawa/Polska Aparat fotograficzny Ami 66 skonstruowano pod koniec lat 60. XX w. i wdrożono do produkcji jako trzeci, młodzieżowy model z serii, obejmującej wcześniejsze wersje: Ami i Ami 2. Obudowa wykonana została z polistyrenu wysokoudarowego, a jej czarno-białą kolorystykę ożywiają pomarańczowe naklejki z nazwą aparatu i wizerunkiem siedzącego psa. Cechą charakterystyczną Ami 66 był wygląd obiektywu. Od frontu na obudowie wokół soczewki naklejono atrapę światłomierza selenowego, nadając aparatowi wygląd w stylu op-art. Do aparatów Ami produkowana była prosta spaleniowa lampa błyskowa Amilux na żarówki bezcokołowe. Oprac. Wojciech Cader 66

2. Magnetofon tranzystorowy, dwuszpulowy ZK 120 T (na licencji Grundig ) Projektant/Firma: UNITRA - Zakłady Radiowe im. Marcina Kasprzaka Rok i miejsce produkcji: ok. 1972-1973 r.; Warszawa/Polska Mechanizm magnetofonu dwuścieżkowego z skonstruował i opatentował niemiecki inż. Kurt Bier w 1951 r. Jego produkcję rozpoczęła bawarska firma Max Grundig, zatrudniając zarazem Kurta Biera jako technicznego doradcę. Wprowadzanie na rynek w kolejnych latach wciąż udoskonalanych wersji magnetofonu, wyniosło firmę do rangi największych światowych producentów elektroniki. Pod koniec lat 60 tych XX w. magnetofony dwuszpulowe na licencji Grundiga zaczęły produkować Zakłady Radiowe Kasprzaka w Warszawie, najpierw jako modele lampowe ZK- 120 i ZK-140, później powstały wersje tranzystorowe ZK- 120T i 140T. Prezentowany eksponat to ZK-120T, stanowiący kopię modeli niemieckich z 1966 r. Wykorzystuje jako nośnik dźwięku taśmę nawiniętą na dwie szpule. W trakcie pracy magnetofonu taśma przesuwa się przed głowicą, która odczytuje zarejestrowany na niej dźwiękowy zapis magnetyczny. Obudowę całego mechanizmu wykonano z popielatego tworzywa sztucznego, z niektórymi elementami wykończonymi folią metalizowaną. Gdy sprzęt nie jest używany lub na czas transportu (do czego służy praktyczna rączka przymocowana do obudowy) panel chroni pokrywa. Zaś w dolnej części obudowy znajduje się obszerna kaseta na kabel sieciowy. Oprac. Wojciech Cader 67

3. Mikrofon magnetoelektryczny cewkowy MDOIX 676 Projektant/Firma: UNITRA TONSIL Zakłady Wytwórcze Głośników Rok i miejsce produkcji: 1973 r.; Polska Mikrofon MDOIX 676 używany był do magnetofonu szpulowego ZK140, jak również jako mikrofon reporterski i stołowy. Elegancka obudowa wykonana z tworzywa sztucznego odznacza się zgeometryzowaną, wieloboczną bryłą, typową dla stylistyki lat 60 i 70 XX w. Utrzymaną w odcieniach szarości kolorystykę urozmaicają metalizujące elementy, układające się na membranie w pasiasty wzór. Mikrofon wyposażony został w transformator Te 3 378 (wbudowany w środku) oraz kabel o dł. 1,5 m. z wtykiem trzystykowym magnetofonowym. Etui do przechowywania mikrofonu również jest z tworzywa sztucznego. Mikrofon cewkowy jest odmianą mikrofonu dynamicznego, którego mechanizm działania opatentowali w 1931 r. W. C. Wenete oraz A. C. Thuras z firmy Bell Telephone Laboratories (w skrócie Bell Labs). Oprac. Wojciech Cader 68

4. Młynek KRYDDIG do mielenia przypraw, suchych ziół, a także soli Projektant/Firma: Marcus Arvonen Rok i miejsce produkcji: 2011 r.; Chiny Obudowa młynka została wykonana z drewna (topola i brzoza) i przypomina wieżę, składającą się z nałożonych na siebie pierścieni o stożkowatych krawędziach i różnej średnicy. W jej wnętrzu znajduje się mechanizm mielący, wykonany ze stali nierdzewnej i materiału ceramicznego. Górną część młynka można zdjąć, aby napełnić wnętrze wsadem, a u spodu obudowy znajduje się pokrętło pozwalające regulować grubość mielenia. Całość obudowy pomalowano farbą akrylową w kolorze granatowym. Oprac. Wojciech Cader 69

5. Radioodbiornik Ślązak Projektant/Firma: Diora/UNITRA Rok i miejsce produkcji: po 1977 r.; Dzierżoniów/Polska DIORA była pierwszą polską fabryką odbiorników radiowych po II wojnie światowej. Rozpoczęła działalność w listopadzie 1945 r. pod nazwą Państwowa Fabryka Odbiorników Radiowych w Dzierżoniowie. Pierwszym kierownikiem (do 1947 r.) był Wilhelm Rotkiewicz. Początki produkcji polegały na przerabianiu prostych niemieckich odbiorników reakcyjnych. W latach 70. i 80. XX w. Diora została wcielona do Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego UNITRA. W zakładzie wdrożono do produkcji kilkadziesiąt modeli radioodbiorników, m.in. Pionier B2 (1950 r.), Mazur (1952 r.), Polonez (odbiornik z gramofonem, 1955 r.), Krokus 10501 (z możliwością montażu w samochodzie, 1965 r.), Klawesyn (ostatni odbiornik lampowy z Diory, 1975 r.). Na przełomie lat 70. i 80. prowadzono produkcję zestawów wieżowych. Diora produkowała także wyroby dla zagranicznych firm. W 1989 r. Przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady Radiowe Diora zostały przekształcone w Spółkę Akcyjną Diora S.A. W latach 90. produkowano radioodbiorniki, magnetowidy VHS, tunery do odbioru TV satelitarnej, odbiorniki telewizyjne. W 2007 r. fima została wykreślona z rejestru przedsiębiorców. Oprac. Anna Cieplińska 70

6. Aparat Carena SRH 1001 Projektant/Firma: Petri Camera Company Rok i miejsce produkcji: 1978 r.; Japonia Aparat Carena SRH 1001 jest lustrzanką jednoobiektywową, wyprodukowaną w Japonii w 1978 r. Jest klonem aparatu Petri FT1000 firmy Petri Camera Company. Marka Carena pojawiła się w 1960 r. jako nazwa dla aparatów produkowanych dla Foto Porst przez Büro-und Rechenmaschinenfabik w Liechtensteinie. Następnie nazwę tę, Foto Porst stosował dla wielu sprzedawanych przez siebie aparatów. W 1970 r. marka Carena została sprzedana szwajcarskiej firmie Interdiscount, która używała nazwy Carena dla aparatów i kamer filmowych, zakupionych w Japonii. Z kolei zakład Foto Porst był niemiecką firmą zajmującą się dystrybucją i sprzedażą detaliczną wielu marek aparatów. Została założona w 1919 r. przez Hansa Porsta w Norymberdze. Oprac. Robert Daszyk 71

7. FED 5B Projektant/Firma: Fabryka FED w Charkowie Rok i miejsce produkcji: 1977-1990; Charków/Ukraina Aparaty FED z serii 5 produkowane były w latach 1977-1990 (FED 5, 5b, 5c). Są uznawane za jedne z najbrzydszych aparatów świata. FED 5b nie posiada światłomierza. Jest to aparat dalmierzowy. System w jaki ustawia się ostrość dziś niemal niespotykany. W wizjerze widoczny jest obszar w postaci małej jaśniejszej kropki. Gdy w tym jaśniejszym obszarze obraz jest rozdwojony, znaczy, że obraz jest nieostry. Należy więc tak manipulować pierścieniem ostrości w obiektywie, żeby obrazy nałożyły się na siebie. Gdy to nastąpi, ostrość jest nastawiona prawidłowo. Nazwa FED pochodzi od nazwy fabryki w Charkowie im. Feliksa Emutowicza Dzierżyńskiego. Kierując się swą ideologią działacze rewolucjoniści, postanowili, że zamiast importować do kraju kolejne aparaty stworzą własną Sowiecką Leicę. Tym sposobem w 1932 r. utworzono pierwsze trzy prototypy aparatu FED. Były dokładną kopią słnnego aparatu Oskara Bernaca Leica A. Oprac. Robert Daszyk 72

8. Kamera Quarz 5 Projektant/Firma: Krasnogorskiy Mekhanicheskiy Zavod Rok i miejsce produkcji: 1965-1974 Krasnogorsk/ZSRR Kamera Quarz 5 przeznaczona była do kręcenia amatorskich filmów. Mieści dwie szpule 8mm taśmy filmowej, posiada wbudowany miernik światła zewnętrznego, soczewkę Meteor 2-3. Częstotliwość migawki: 12, 16, 24, 32, 48 zdjęć/s. Produkowana masowo w latach 1965-1974 w Krasnogorskiy Mekhanicheskiy Zavod w ZSRR. Oprac. Robert Daszyk 73

9. Lubitel 166 Uniwersal Projektant/Firma: Lomo Rok i miejsce produkcji: 1984-1988 Leningrad/ ZSRR Lubitel został wykonany przez Lomo w Leningradzie (obecnie Sankt Petersburg), w Rosji. Konstrukcja została oparta na aparacie Voigtländer Brillant z początku 1930 r. Dedykowany był komunistycznej młodzieżówce ZSRR, a jego ówczesna nazwa brzmiała Komsomolet. Producent kierował się hasłem Niska cena, wysoka wydajność. W późniejszym okresie nazwę aparatu zmieniono na Lubitel, co po rosyjsku oznacza amator. Lubitel 166 U jest średnioformatową, dwuobiektywową lustrzanką stworzoną dla mniej zamożnego klienta. W większości wykonany z tworzywa sztucznego. Posiada szklane soczewki i regulowaną prędkość migawki. Słowo w nazwie aparatu Uniwersal dotyczy możliwości stosowania różnych błon filmowych, również tych dla aparatów małoobrazkowych. Oprac. Robert Daszyk 74

10. Zorki Projektant/Firma: Krasnogorskiy Mekhanicheskiy Zavod Rok i miejsce produkcji: 1948-1956 r.; Krasnogorsk/ZSRR W 1943 r. fabryka w Charkowie produkująca aparaty marki FED uległa całkowitemu zniszczeniu. Aby wznowić produkcję modelu FED 1, ich wyrób powierzono zakładom KMZ (Krasnogorsk Mechanical Works). W 1947 r. powstały pierwsze sztuki aparatu FED KMZ, którego nazwę przemianowano wkrótce na FED-Zorki (z ros. zorki oznacza ostry). Pod takim szyldem wytworzono tylko ok. 6 tys. sztuk aparatów, gdyż niewiele później marka FED odrodziła się i wróciła do dalszej produkcji. KMZ jednak nie zaprzestał produkcji aparatu i usunął drugi człon nazwy, zostawiając na aparatach tylko napis Zorki. Tym sposobem narodziła się nowa marka, dążąca w całkiem innym kierunku niż jej pierwowzór. Przy jej produkcji zastosowano lepsze materiały i postawiono na wysoką jakość wykonana. KMZ eksportował aparaty Zorki. Modele eksportowe można rozpoznać po dwóch napisach Zorki: górnym cyrylicą, a w dolnym alfabetem łacińskim. Oprócz tego modele te mają napisane cyrylicą wyprodukowano w ZSRR. Aparaty Zorki były produkowane do 1978 r.. Największą popularność zdobył Zorki 4. Oprac. Robert Daszyk 75

11. Radiomagnetofon Grundig MK 2500 Automatik Projektant/Firma: UNITRA Zakłady im. Marcina Kasprzaka Rok i miejsce produkcji: 1979 r.; Warszawa/Polska Magnetofon MK-2500 produkowano na przełomie lat 70. i 80. XX w. w Zakładach im. Marcina Kasprzaka w Warszawie (ZRK) na licencji Grundig SA, FURTH R.F. z Niemiec. Był to trzyzakresowy radiomagnetofon. Umożliwiał odsłuchiwanie i nagrywanie kaset typu C-60 i C-90 oraz odbiór audycji radiowych na falach długich, średnich i ultrakrótkich. Wyposażony był w urządzenie służące do zapisu sygnału na kasecie, wewnętrzną antenę, wysuwaną antenę teleskopową i mikrofon. Posiadał również regulację barwy tonu. Firma ZRK, w której wyprodukowano radiomagnetofon, powstała w 1951 r. w miejscu przedwojennej fabryki radioodbiorników Philipsa. Początkowo produkowano tylko radioodbiorniki. W końcu lat 60. XX w. ZRK specjalizowały się już w produkcji magnetofonów szpulowych, kasetowych i przenośnych. W latach 70. przedsiębiorstwo należało do Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego UNITRA. Zakład został zlikwidowany w 1994 r. Oprac. Danuta Jeziorska 76

12. Menuet UKF 20303 - radioodbiornik Diora stacjonarny z gramofonem Projektant/Firma: zespół inżynierów/ zakłady DIORA Rok i miejsce produkcji: 1967-70 r.; Dzierżoniów/Polska Menuet UKF, wyprodukowany w DIORZE, jest połączeniem układu elektrycznego z klasyczną drewnianą skrzynką, wyposażonym w gramofon typ GE-211. DIORA jest pierwszą polską fabryką, produkującą odbiorniki radiowe po II wojnie światowej. W zakładzie produkowano również radiostacje dla wojska. Fabryka rozpoczęła działalność w listopadzie 1945 r. Uruchomieniem zakładu i organizacją produkcji pierwszych odbiorników kierował Wilhelm Rotkiewicz. W latach 70. i 80. XX w. Diora należała do Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego UNITRA. W 1989 r. przekształcono ją w spółkę akcyjną Diora S.A. W 2004 r. marka DIORA zostaje sprzedana i zmienia właścicieli. W 2007 r. po ogłoszeniu upadłości została prawomocnie wykreślona z rejestru przedsiębiorców. Oprac. Danuta Jeziorska 77

13. Odbiornik radiowy dwuzakresowy M, L Neywa402 Projektant/Firma: Zakłady Produkcji Odbiorników Rok i miejsce produkcji: 1979 r.; Kamensk-Uralsk/ZSRR Odbiornik ma kształt niewielkiego prostopadłościanu. Wykonany został z tworzywa sztucznego catalinu w kolorze czarnym. Na ścianie przedniej z lewej strony umieszczony jest głośnik, z prawej zaś podziałka częstotliwości fal w formie koła. Pod nią znajduje się nazwa i typ tranzystora. Na metalowej listwie, która stanowi wykończenie prawej krawędzi umieszczone są znaki pokręteł: u góry zakresu fal i poniżej głośności. Same pokrętła umieszczone są na ścianie bocznej. Z tyłu znajduje się przesuwny uchwyt do zmiany zakresu fal, wejście na jedną słuchawkę i wejście antenowe. Całość opakowana jest w skórzany pokrowiec koloru czarnego z uchwytem ułatwiającym przenoszenie. Odbiornik produkowany był w dwóch rodzajach: na rynek krajów RWPG i na rynki pozostałych państw pod nazwą Comix 402. W Polsce szczególną popularność model ten zdobył w latach 80. Oprac. Małgorzata Krawczyk-Trybulska 78

14. Suszarka grzebieniowa TYP-SRW-12 Projektant/Firma: Zakłady Sprzętu Oświetleniowego Polam-Farel Rok i miejsce produkcji: 1979 r.; Kętrzyn/Polska Suszarka elektryczna do włosów w obudowie plastikowej wykonana została w kształcie wieloboku podłużnie wygiętego w formie łuku (ku górze nieco zwężona). Urządzenie przystosowane jest do pracy z gniazdem sieciowym 220V, 50Hz. Posiada elementy wymienne w postaci szczotki, grzebienia i dyszy, które można dowolnie wkładać i wyjmować. Ponadto posiada samoczynny ogranicznik temperatury, który zabezpiecza go przed uszkodzeniem. Układ napędowy suszarki stanowi silnik komutatorowy prądu stałego zasilany przez układ prostowniczy. Oprac. Małgorzata Krawczyk-Trybulska 79

15. Suszarka do włosów Farel SRN-15A Projektant/Firma: Zakłady Sprzętu Oświetleniowego Polam-Farel Rok i miejsce produkcji: 1985 r.; Kętrzyn/Polska Suszarka do włosów posiada plastikową obudowę żółtego koloru w formie bębna, z którego pod kątem prostym wychodzą: rękojeść i główna dysza. Na rękojeści umieszczone są dwa przyciski, w kolorze białym i czarnym odpowiadające za ciepły i zimny strumień nawiewu. Dysza nawiewu zakończona jest stałą żaluzją koloru czarnego. Po obu stronach bębna znajdują się wycięcia w formie koła doprowadzające powietrze do silnika. Po środku bębna z obu stron umieszczone są informacje dotyczące danych technicznych produktu i nazwy producenta. Trwałość tego produktu zapewniało zastosowanie indukcyjnego bezszczotkowego silnika o mocy 400W. Oprac. Małgorzata Krawczyk-Trybulska 80

16. Aparat telefoniczny bez sznurowego Systemu CT1 o nazwie DORO 1600 Projektant/Firma: DORO Rok i miejsce produkcji: 2002 r.; Lund/Szwecja DORO 1600 jest bezprzewodowym aparatem DECT z funkcją REDIAL. Posiada pamięć czterech wybieranych numerów. Ponadto urządzenie posiada cztery melodie dzwonka z możliwością zmiany jego głośności, a także książkę telefoniczną. Baza wykonana została w formie trójkątnej bryły z wgłębieniem na słuchawkę. W podstawie umieszczone jest gniazdo na kabel zasilający oraz na kabel do przyłączenia instalacji telefonicznej. Z przodu w prawym dolnym rogu znajduje się marka produktu o raz przycisk intercom, a także dioda sygnalizująca poziom naładowania słuchawki. Słuchawka w kształcie prostokątnym posiada cyfrowy wyświetlacz i klawiaturę z przyciskami. W górnej części nad wyświetlaczem umieszczona jest nazwa firmy i głośnik. Z tyłu w górnej partii słuchawki umieszczony został dzwonek. Oprac. Małgorzata Krawczyk-Trybulska 81

17. Samochodowy radioodbiornik Safari 6 R-801 Projektant/Firma: Zakłady Radiowe Unitra-Diora Rok i miejsce produkcji: 1987 r.; Dzierżoniów/Polska Radio Safari 6 jest trzyzakresowym odbiornikiem radiowym, ostatnim z całej serii radioodbiorników Safari. Służy do monofonicznego odbioru programów radiowych na falach długich, średnich i UKF. W stosunku do poprzednich modeli zastosowano w nim obrotowy, skokowy przełącznik zakresów fal w miejsce dotychczasowego, klawiszowego. Jest zbudowany w oparciu o elementy półprzewodnikowe i układy scalone. Jest przystosowany do współpracy ze wszystkimi typami anten samochodowych. Stanowi prostopadłościenną konstrukcję. W części przedniej umieszczony jest plastikowy panel koloru czarnego. Po prawej i lewej stronie panelu znajdują się pokrętła służące do regulacji zakresu fal, strojenia oraz głośności i barwy dźwięku. Oprac. Małgorzata Krawczyk-Trybulska 82

18. Camera Pentagon AK 8 Projektant/Firma: VEB Zeiss Ikon Rok i miejsce produkcji: 1950 r.; Drezno/Niemcy Typowa kamera przeznaczona do kręcenia rodzinnych filmów, sprzedawana z futerałem. Kamera posiada metalową konstrukcję, korpus z odlewów, obiektyw fix-focus. Prędkość filmowania wynosi 16 klatek na sekundę, zdjęcia poklatkowe, dodatkowo bieg ciągły, bez samowyzwalacza. Jak większość kamer z tego okresu nie ma światłomierza. Migawka typu zasuwkowego teoretycznie naświetlała dłużej górę klatki niż jej dół, ale przy czasie 1/30 sek. ta różnica była nie widoczna na filmie. Oprac. Agnieszka Malec-Musialska 83

19. Diaskop Jacek (Typ B-7) Projektant/Firma: Łódzkie Zakłady Kinotechniczne- ŁZK PREXER Rok i miejsce produkcji: 1975 r; Łódź/Polska Diaskop Jacek jest rzutnikiem do wyświetlania nieruchomych kolorowych obrazów na ścianie lub ekranie. Projekcja odbywa się bez dźwięku. Wszystkie elementy wykonane są z plastiku. Rzutnik posiada pokrętło, które wprawia w ruch kliszę. Źródło światła podświetla kliszę, a soczewka powiększa obraz na ścianie. Klisze zwinięte w rulonik przechowywane były w małych pudełeczkach, najpierw tekturowych, później zastąpiono je plastikowymi. Oprac. Agnieszka Malec-Musialska 84

20. Condor RM-820S Projektant/Firma: UNITRA Lubartów Rok i miejsce produkcji: 1989 r.; Lubartów/Polska Przenośny radiomagnetofon Condor (produkowany w trzech wersjach czarnej, srebrnej i czerwonej) został zaprojektowany i wdrożony do seryjnej produkcji pod koniec lat 80. XX w. przy współpracy z czechosłowackimi zakładami Tesla, gdzie został oznaczony jako model K304. Wersja przeznaczona na eksport produkowana była jako marka Tsuba. Condor stał się ikoną swoich czasów. Posiadał możliwość regulacji basu, głębokości i częstotliwości muzyki. Jest również kompatybilny z nowszym sprzętem elektronicznym. Można podpiąć do niego słuchawki, głośniki, a nawet odtwarzacz CD. Poprzednikiem zakładów w Lubartowie, były Zakłady Radiowe im. Marcina Kasprzaka w Warszawie, powstałe w 1951 r. na miejscu miejscu przedwojennej fabryki radioodbiorników Philipsa. Oddział został przekształcony w Zakłady Wytwórcze Magnetofonów Unitra-Lubartów, które uruchomiły produkcję 19 stycznia 1971 r. Oprac. Szymon Opara 85

21. ELTA 2758 RETRO Projektant/Firma: ELTA Rok i miejsce produkcji: 2004 r.; Niemcy Gramofon ELTA 2758 RETRO, pomimo swojej stylistyki, która została zaakcentowana przez drewnianą obudowę, posiada wysokiej jakości sprzęt elektroniczny. Wyposażony jest w głośniki typu stereo, wyjście AUX oraz radio. Jego elegancki, stylizowany wygląd w połączeniu z funkcjonalnością i niską ceną, czyni go produktem godnym uwagi. Niemiecka firma ELTA działa na rynku od ponad 40 lat. Specjalizuje się w produkcji urządzeń elektroniki użytkowej, małych urządzeń elektrycznych i produktów informatycznych. Seria RETRO, nawiązując do dawniejszych rozwiązań stylistycznych, stanowi wyjątkową linię produktów, oferowanych przez firmę. Oprac. Szymon Opara 86

22. Telefon NOKIA 6310i Projektant/Firma: NOKIA Rok i miejsce produkcji: 2002 r.; Niemcy NOKIA 6310i uważana jest za jeden z najlepszych modeli w historii telefonii komórkowej. Funkcjonalny telefon biznesowy. Posiada podświetlany graficzny, monochromatyczny wyświetlacz. W standardzie wyposażony jest w baterię litowo-polimerową oraz wbudowane bezprzewodowe łącza, jak IrDA i Bluetooth. NOKIA zakończyła produkcję telefonów 6310i w 2004 r. Pomimo braku zastosowania najnowszego standardowego wyposażenia, jak kolorowy wyświetlacz czy cyfrowy aparat fotograficzny, doskonała konstrukcja sprawia, że na rynku wciąż jest popularny, a w niektórych kręgach wręcz uznawany za kultowy. Oprac. Szymon Opara 87

23. Suszarka FAREL SRN-15A Projektant/Firma: Kętrzyńska Fabryka Sprzętu Elektrotechnicznego Farel Rok i miejsce produkcji: 1987 r.; Kętrzyn/Polska Suszarki marki SRN-15A zwane, popularnie farelkami, były seryjnie produkowane w latach 80. XX w.. Posiadały indukcyjny bezszczotkowy silnik, dmuchający ciepłym i zimnym powietrzem, dzięki czemu były produktem bardzo trwałym. Suszarki tego typu uważane są dziś za ikonę swoich czasów. Poprzednikiem zakładów Farel były Centralne Warsztaty Sprzętu Sportowego, które powstały w 1948 r. Zakład rozpoczął produkcję w latach 60. jako Kętrzyńska Fabryka Sprzętu Elektrotechnicznego Farel. Zakłady należały do zjednoczenia Predom, a następnie do zjednoczenia Polam. Oprac. Szymon Opara 88

24. Aparat: Zenit Projektant/Firma: ZENIT Krasnogorsk Rok i miejsce produkcji: 1985 r.; Krasnogorsk/ZSRR Oprac. Szymon Opara Pierwszym radzieckim aparatem fotograficznym, będącym poprzednikiem marki ZENIT, był aparat FED, który był dokładną kopią przełomowego niemieckiego modelu LEICA A, skonstruowanego przez Oscara Barnacka w 1913 r. Powstały wówczas trzy prototypowe kopie. Masowa produkcja rozpoczęła się w 1934 r. w Charkowie i oparta była na modelu LEICA II. Zakłady te zostały całkowicie zniszczone w 1943 r. Po wojnie produkcja została wznowiona w Krasnogorsku w zakładach KMZ. Powstała tam lekko zmodyfikowana wersja aparatu FED Zorki w kilku wersjach. Był to pierwszy aparat w ZSRR, produkowany na rynek zagraniczny.w tych samych zakładach powstał ZENIT. Z nowego modelu usunięty został dalmierz, zastąpiony pryzmatem. Przesunięto również obiektyw, pozostawiając przestrzeń dla systemu luster, pokazujących obraz rzeczywisty. Powstała w ten sposób lustrzanka małoobrazkowa.produkcja pierwszego modelu przypadała na lata 1952-1956 wyprodukowano wówczas 39 tys. egzemplarzy. Z biegiem czasu pojawiały się na rynku nowe, stale ulepszane modele aparatu marki ZENIT. 89

25. Rower trójkołowy dla dzieci Projektant/Firma: CCM Canada Cycle & Motor Co. Rok i miejsce produkcji: 1920 1940 r.; Ontario/Kanada Firma CCM powstała w 1899 r. w Ontario w Kanadzie. Firma rozdzieliła się używając tej samej nazwy na CCM (cycle) produkującą rowery i CCM (The Hockey Company) produkującą sprzęt hokejowy. Przedsiębiorstwo przez krótki okres czasu produkowało również samochody. Najbardziej znanym produktem firmy CCM jest model Flyte zaprojektowany przez Harvey W. Peace a. Oprac. Katarzy na Wrońska 90

26. Fiat 126 p Projektant/Firma: Fabryka Samochodów Małolitrażowych Polmo Bielsko-Biała w Bielsku-Białej oraz w Tychach Rok i miejsce produkcji: 1986 r.; Bielsko-Biała/Polska Fiat 126 to samochód osobowy skonstruowany w zakładach FIAT. Produkowany we Włoszech w latach 1972-1980, a w Polsce od 6 czerwca 1973 r. do 22 września 2000 r. (Polski Fiat 126p). Polska wersja licencyjna produkowana była przez Fabrykę Samochodów Małolitrażowych Polmo Bielsko-Biała w Bielsku-Białej oraz w Tychach. Jego poprzednikiem był Fiat 500, następcą Fiat Cinquecento. Przez wiele lat był jednym z najczęściej spotykanych samochodów na polskich drogach, doczekał się też bardzo wielu nazw potocznych i zwyczajowych, z których najpopularniejsza maluch, stała się pod koniec produkcji tego modelu jego oficjalną nazwą. Łącznie wyprodukowano ponad 4,6 mln sztuk fiatów 126 p, z czego w Polsce wyprodukowano łącznie 3 318 674 sztuk (w Bielsku-Białej 1.152.325, a w Tychach 2.166.349). Oprac. Katarzyna Wrońska 91

27. Zenit 12xp Projektant/Firma: KMZ Rok i miejsce produkcji: 1982-1992 r.; Krasnogorsk/ZSRR Aparat fotograficzny Zenit 12xp produkowany był w latach 1983-1992. Jest to małoobrazkowa lustrzanka jednoobiektywowa z pentagonalnym pryzmatem, oraz systemem pomiaru światła przez obiektyw. Standardowo Zenit 12XP wyposażany był w obiektyw Helios 44M- 4 lub Helios-44M-5. Macierzystym zakładem produkującym te aparaty są zakłady KMZ (Krasnogorskiy Mechanicheskiy Zavod) w Krasnogorsku w Rosji. Aparat był produkowany także w uproszczonych wersjach na Białorusi i w niektórych innych zakładach Rosji. Modele produkowane w Krasnogorsku są jednak najbardziej zaawansowane technicznie i według opinii wielu użytkowników najlepsze spośród oferowanych na rynku aparatów tej marki. W 1982 r. w modelu 12xp ostatecznie usprawniono światłomierz. Zamiast wskaźnika z plusem i minusem, którego wartości trudno było czasem odczytać, pojawiły się trzy diody LED. Pokazywały one, czy zdjęcie wyjdzie prześwietlone, niedoświetlone czy o prawidłowej ekspozycji. Oprac. Olimpia Meus-Moździeń 92

28. Gramofon GS 464 Projektant/Firma: Fonica Rok i miejsce produkcji: ok. 1984 r.; Polska Gramofon GS 464 posiadał wkładkę magnetyczną MF 101, a także kątowy wyłącznik, podnośnik ramienia, regulację nacisku igły na płytę, mechanizm antiskatingu, starter i przełącznik prędkości i stroboskop. Wyprodukowany został w Łódzkich Zakładach Radiowych Fonica (ZWAT, ŁZR Fonica, T-4) nieistniejących już obecnie łódzkim przedsiębiorstwie zajmującym się produkcją urządzeń i podzespołów telekomunikacyjnych i elektronicznych. Zakład wchodził w skład Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego i Teletechnicznego UNITRA, a od 1978 r. w skład Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego Unitra-Dom. Oprac. Olimpia Meus-Moździeń 93

29. Latarka Maglite 3D Projektant/Firma: Mag Instrument, Anthony Maglica Rok i miejsce produkcji: od 1979 r.; Ontario, California/Stany Zjednoczone Maglite (pisownia również Mag-Lite) to marka latarek produkowanych w Stanach Zjednoczonych przez firmę Mag Instrument (Ontario, Kalifornia), założoną przez Anthony'ego Maglica w 1979 r. Latarki zbudowane są z anodowanego aluminium 6061 i posiadają głowice o zmiennym skupieniu światła. Pprodukowane są głównie kolorze czarnym, srebrnym, niebieskim i czerwonym. Oryginalne latarki Maglite wyposażone są w żarówki kryptonowe lub ksenonowe, a najnowsza linia produktów bazuje na technologii diod LED. Maglite jest mocną i trwałą latarką, która stała się także standardową bronią wykorzystywaną przez funkcjonariuszy policji w USA. Każde urządzenie posiada jeden niepowtarzalny numer. Latarka została doceniona przez japoński Instytut Projektowania i Muzeum Sztuki Stosowanej w Kolonii. Oprac. Olimpia Meus-Moździeń 94

30. Busola Adrianowa Projektant/Firma: kpt. Włodzimierz Adrianow Rok i miejsce produkcji: 1952 r. (prototyp rok 1907); Polska Busola Adrianowa była powszechnie stosowanym przyrządem w armiach państw tzw. bloku wschodniego. Jej rodowód sięga jednak roku 1907, kiedy to oficer armii carskiej, kartograf i topograf Włodzimierz Adrianow, w Sankt Petersburgu skonstruował prototyp tejże busoli, projektując ją tak, aby była prosta i wygodna w użyciu. Była lekka, niewielkich rozmiarów i posiadała pasek umożliwiający noszenie jej na ręce. Dawało to możliwość używania jej w trudnych warunkach bojowych, bez angażowania dłoni. Ceniona była zwłaszcza w oddziałach górskich. Prezentowany egzemplarz pozostaje wierny myśli projektanta. Lekkie okrągłe pudełko z bakelitową podstawą, aluminiowym pierścieniem i szklaną pokrywą, kryje smukłą igłę magnetyczną posiadającą blokadę wysuwaną z zewnątrz. Busola był w użyciu wojska polskiego do końca lat 50. XX w.. Oprac. Tomasz Czapla 95

31. Ołówek automatyczny KOH-I-NOOR Projektant/Firma: Firma KOH-I-NOOR Rok i miejsce produkcji: lata 80. XX w.; Czechosłowacja Oprac. Tomasz Czapla Ołówek automatyczny wyprodukowany przez firmę KOH-I-NOOR łączy współczesną technologię z pierwotną myślą i estetyką projektanta pierwszego klasycznego ołówka. Jego historia zaczyna się w 1790 r., kiedy to Joseph Hardtmuth, opracowuje technikę wytwarzania grafitowoglinianego wkładu. Produkcję rysika w obudowie podejmuje wkrótce utworzona przez niego w Wiedniu austro-węgierska firma L.&C. Hardtmuth Company, której marka inspirowana nazwą diamentu koh-i-noor stanie się wkrótce jedną z dominujących na rynku piśmienniczym. Firma znana już jako KOH-I-NOOR opatentowała także klasyczny kształt ołówka: drewniany korpus o kształcie sześcioboku, nawiązujący geometrią do nazwy i żółto-złoty kolor, który w owym czasie miał szokować elegancją i wyjątkowością. W połowie XIX w., za sprawa następców Hardtmutha, przedsiębiorstwo zmieniło siedzibę - przeniesione zostało do Budziejowic w Czechach. Kolejne wzory ołówków korzystały z osiągnięć techniki, lecz podobnie, jak prezentowany na wystawie nie zrezygnowały z klasycznego kształtu i koloru. 96

32. Czcionka Antykwa Adama Półtawskiego Projektant/Firma: Adam Półtawski, typograf Rok i miejsce produkcji: 1923-1928 r.; Polska Prezentowany kształt liter opracowano na podstawie czcionki drukarskiej zaprojektowanej od podstaw, jako pierwszy polski krój pisma. Jego autorem jest Adam Półtawski, grafik i typograf. Niegdyś krój ten stanowił najbardziej rozpoznawalną polską czcionkę, choć z czasem ograniczano jej zastosowanie do tekstów wybranych, ozdobnych lub tytułowych. Używano jej w redakcji dzieł literackich, w plakacie filmowym i w niektórych czasopismach, np. popularnym dla dzieci Świerszczyku. Charakterystyczne dla czcionki Półtawskiego jest wertykalne wykończenie liter: w, y, g, dzięki któremu pismo nabiera jednolitości i zyskuje elegancki opływowy kształt. Wraz z pojawieniem się technologii zapisu elektronicznego i cyfrowego polską czcionkę narodową, jak czasem nazywano antykwę Półtawskiego, zdecydowanie wyparły inne kroje pism. Oprac. Tomasz Czapla 97

33. Odbiornik radiowy Ramona Projektant/Firma: Jan Kowalczyk/Zakłady Radiowe Diora Rok i miejsce produkcji: 1961-65 r.; Dzierżoniów/Polska Radioodbiornik Ramona jest typem radio lampowego, w obudowie drewnianej w kształcie elipsy. Skrzynka odbiornika oparta na czterech nóżkach. Nazwa nawiązuje do popularnego w tamtym okresie utworu Luisa Armstronga pod tym właśnie tytułem. Projekt wykonał Jan Kowalczyk, absolwent Wydziału Architektury Wnętrz i Wzornictwa ASP we Wrocławiu, a potem pracownik uczelni (od 1969 r. był prodziekanem, a od 1972 r. dziekanem). Radioodbiornik wyprodukowała DIORA, która była pierwszą polską fabryką, produkującą odbiorniki radiowe po II wojnie światowej. Od 8 listopada 1945 r. funkcjonowałą jako Państwowa Fabryka Odbiorników Radiowych (PFOR) w Dzierżoniowie. Oprac. Agata Sitko 98

34. Sokowirówka, Predom EDA Typ SW-2 Projektant/Firma: Predom EDA Rok i miejsce produkcji: 1971 r.; Poniatowa/Polska Sokowirówka posiada plastikową obudowę w kształcie walca. Wyprodukowana została w zakładzie Predom EDA, które w początkowej fazie swojej działalności funkcjonowały jako Zakłady Wytwórcze Sprzętu Instalacyjnego. Fabryka mieściła się w w pobliżu wsi Poniatowa. W przedsiębiorstwie w początkowej fazie działalności odbywała się także produkcja sprzętu łącznościowego i radiowego dla wojska. Nazwa zakładów w kolejnych latach ulegała zmianie (Predom EDA, Zakłady Zmechanizowanego Sprzętu Domowego Predom-EDA, Zakłady Elektromechaniczne Eda w Poniatowej). Na przełomie lat 80. i 90. XX w. sytuacja ekonomiczna w Zakładach Elektromaszynowych EDA pogorszyła się do tego stopnia, że postawiono je w stan upadłości. Oprac. Agata Sitko 99

35. Brodzik prysznicowy SUPERPLAN PLUS Projektant/Firma: Kaldewei DESIGN Rok produkcji: 2012 Rewolucja w puryzmie. Nowa emaliowana pokrywa odpływu mocowana w płaszczyźnie brodzika, tworzy spójne i harmonijne wzornictwo SUPERPLAN PLUS, podkreślając w ten sposób purystyczny charakter tego wyjątkowego brodzika. Wysokość montażu wynosi tylko 109 mm (z zestawem odpływowym Kaldewei KA 125) i sprawia, że SUPERPLAN PLSU jest wyjątkowo płaski i nadaje się znakomicie do zabudowy w płaszczyźnie podłogi. Dostępny jest w różnych wymiarach i pozwala bezproblemowo i harmonijnie wkomponować się w każdą sytuację przestrzenną. Ekskluzywne wzornictwo nowego SUPERPLAN PLUS sprawia, że kąpiel staje się niezwykłym przeżyciem każdego dnia. Poprzez połączenie zestawu odpływowego KA 125 i SUPERPLAN PLUS, firma Kaldewei prezentuje swoje innowacyjne rozwiązanie systemowe. Zestaw odpływowy posiada pokrywę odpływu w płaszczyźnie brodzika i doskonale łączy w sobie wydajność i niewielką wysokość montażu. Ponadto emaliowana pokrywa odpływu gwarantuje wysoką stabilność, komfort i spójność materiału. Oprac. Ilona Kamińska 100

36. Ilustracje do książki Pan Tadeusz Adama Mickiewicza Projektant/Firma: Gronowski Tadeusz Rok i miejsce produkcji: 1950, Wydawnictwo Książka i Wiedza w Warszawie Luksusowe wydanie Pana Tadeusza zawiera 12 kolorowych ilustracji poza tekstem oraz liczne rysunki w tekście. Ich autorem jest Tadeusz Gronowski (1894 1990) - grafik, malarz, ilustrator, projektant reklam, plakatów i znaczków pocztowych, scenograf, architekt wnętrz działający w Warszawie i Paryżu. Jako grafik współpracował z czasopismami "Pro Arte et Studio", "Skamander" i "Życie Literackie"; wykonywał ilustracje dla luksusowych magazynów "Pani", "Reklama", "Teatr i Życie Wytworne" oraz "Arkady". Zdobił ponadto książki dla takich wydawnictw jak Ignis, Towarzystwo Wydawnicze Rój, Nasza Księgarnia, Biblioteka Groszowa i Biblioteka Polska. Projektował reklamy dla wielu znanych firm m.in. Wedla, Orbisu, Hersego i Schichta. Używany od 1929 r. do dziś znak firmowy Polskich Linii Lotniczych LOT jest dziełem Gronowskiego. Oprac. Ewelina Foltyn 101

37. Okładka płyty Maanam Projektant/Firma: Władysław Targosz projekt graficzny, Jacek Szmuc - fotografia Rok i miejsce produkcji: 1981, Warszawa Debiutancki album grupy Maanam wydany przez wytwórnię płytową Wifon. Nagrania zrealizowano w studio Rozgłośni PR w Lublinie, w dniach: 25.08-10.09.1980 r. Realizacja nagrań: Andrzej Poniatowski i Włodzimierz Kowalczyk. Zdjęcie na okładkę zrobił zaprzyjaźniony z Korą i Markiem Jackowskim, fotograf krakowskiej bohemy Jacek Szmuc. Muzycy stoją przed Volkswagenem busem, samochodem, którym się wtedy po kraju poruszali. Projekt graficzny wykonał Władysław Targosz - absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie na Wydziale Form Przemysłowych Zatrudniony w Pracowni Form Reklamowych na Wydziale Grafiki ASP w Krakowie od roku 1981. Od 2005 roku na stanowisku profesora nadzwyczajnego. Prodziekan Wydziału Grafiki w kadencji 1999 2002. Równoległa działalność twórcza w zakresie komunikacji wizualnej, plakatu, książki oraz grafiki warsztatowej. Oprac. Ewelina Foltyn 102

38. Kolczyki z węgla Projektant/Firma: Bogna Polańska, Roma Skuza, Kaja Nosal/Pracownia Brokat Rok i miejsce produkcji: 2013, Katowice Kolczyki z węgla HOCHGLANCE są produktem stworzonym przez projektantki katowickiej pracowni bro.kat. Założeniem projektu obejmującego m.in. również pierścienie i zapinki do mankietów było stworzenie produktu związanego ze Śląskiem. Stąd pomysł na wykorzystanie czarnego złota. Kolczyki prezentują się bardzo efektownie, same twórczynie na opakowaniu instruują Prosimy lansować się zdrowo po śląsku. Nosić biżuterię w widocznym i wyeksponowanym miejscu ale i ostrzegają: UWAGA: Przedmiot mrocznego pożądania, może wzbudzać zazdrość u innych! Oprac. Gudrun Stolarczyk 103

39. Buty - Martensy, model 1460 Projektant/Firma: Klaus Maertens Firma R. Griggs Group Ltd Rok i miejsce produkcji: 2002-2005, Wielka Brytania Buty wykonane z naturalnej skóry, w kolorze czarnym, z żółtą nitką, posiadające osiem dziurek, skórzane sznurowadła, poduszkową podkładkę amortyzującą, brązową podeszwa odporną na olej, tłuszcz, benzynę i kwasy alkaliczne. Historia marki ma swój początek w 1947 roku, kiedy to jej późniejszy twórca, doktor Klaus Maertens uległ wypadkowi na nartach. Podczas rekonwalescencji zaprojektował solidnego buta na miękkiej podeszwie, który miał przyśpieszyć rehabilitację. Początki były trudne a but nie od razu stał się popularny. Prawdziwa historia i rozkwit marki rozpoczyna się w Wielkiej Brytanii, kiedy to prawa do produkcji butów od Dr Martensa kupiła firma R. Griggs Group Ltd. Do pierwowzoru dodana została wtedy charakterystyczna żółta nitka, powstało logo oraz nazwa buty Dr Martens. Najbardziej popularny model to 1460 (nazwa nadana od daty powstania pierwszego buta po zmianach - 01.04.1960). Oprac. Ewelina Foltyn 104

39. Bateria prysznicowa Axor WaterDream Projektant/Firma: Sofia Lagerkvist, Charlotte von der Lancken, Anne Lindgren Rok i miejsce produkcji: 2012 Szwecja Axor WaterDream stworzony przez Sofię Lagerkvist, Charlotte von der Lancken I Anne Lindgren pozwala nam doświadczać drogę jaką przebywa woda w instalacji, w swojej najprostszej formie. Front pokazuje jak coś, co zwyczajowo jest maskowane może stać się wartością estetyczną i pożądaną, mówi Philippe Grohe. Wykorzystałyśmy nasze osobiste doświadczenia i zdecydowałyśmy, że chcemy skupić się na aspekcie technicznym, na tym co zwyczajowo ukrywane jest w ścianie wyjaśnia Charlotte von der Lancken. Ważna była dla nas świadomość chronologii i tego co pojawiło się w łazience jako pierwsze to była właśnie instalacja. Skupiłyśmy się na podstawowych elementach, które służą w praktyce przepływowi wody; na rurkach, zaworach, złączkach i wylewce dodaje Sofia Lagerkvist. Z prostotą charakterystyczną dla wzornictwa skandynawskiego, Front prezentuje swój Axor WaterDream jako hołd dla rzemiosła i techniki. Oprac. Ilona Kamińska 105

40. Axor WaterDream 2 Projektant/Firma: Oki Sato Rok i miejsce produkcji: 2012 Oki Sato Oki Sato w swoim projekcie Axor WaterDream balansuje pomiędzy tym co oczywiste a zaskakujące. Moim celem było połączenie tego co najbardziej pierwotne w przestrzeni mieszkalnej czyli światła z wodą. To pozwoliło dodać prysznicowi nowe znaczenie, jakiego dotąd nie znaliśmy. W rezultacie powstał przedmiot, który nie jest tylko prysznicem, ani tylko lampą, ale dwugłową hybrydą jest połączeniem światła i wody w jednym i na stałe. mówi 35-letni Sato. To naturalne połączenie światła i wody zaciera granice pomiędzy pomieszczeniami, które są zwyczajowo rozdzielone czytamy przy lampie w pokoju dziennym, prysznic bierzemy w łazience teraz możemy tego doświadczać wymiennie, podsumowuje Philippe Grohe. Oprac. Ilona Kamińska 106

41. Bateria umywalkowa ORGANIC Projektant/Firma: Philippe Starck Rok i miejsce produkcji: 2010 Francja Axor Starck koncentruje się na esencji sprowadzając design do form podstawowych. Przejrzysta funkcjonalność i wygodna obsługa. Nic nie rozprasza. Kolekcja łazienkowa, która jest zawsze młoda, a jej urok nie przemija z modą. Cytuje przy tym tradycyjne symbole dawnego kontaktu człowieka z wodą, jak skośna wylewka nawiązująca do ręcznej pompy lub inspirowana balią wanna. Armatura wannowa Axor Starck dostępna jest w dwóch wariantach: z nowoczesnym uchwytem pin i w wersji Classic z uchwytem w kształcie piórka. Baterie umywalkowe dostępne są w modelach o różnej wysokości, a także uzupełniających wariantach do montażu na ścianie. Ich cechą szczególną jest innowacyjny w przypadku armatury strumień prysznicowy o dużej objętości. Musujący i ożywczy jak w prysznicu, a przy tym o niskim zużyciu wody. Oprócz tego w kolekcji dostępne są także baterie prysznicowe i wannowe oraz akcesoria, które umożliwiają wykreowanie kompletnej łazienki w stylu Axor Starck Organic. Oprac. Ilona Kamińska 107