Kasacja Rzecznika Praw Dziecka

Anna Zofia Krawiec Kasacja Rzecznika Praw Dziecka Streszczenie Autorka prezentuje zagadnienia związane ze specjalnymi kompetencjami Rzecznika Praw Dziecka w postępowaniu karnym. Omawia art. 521 2 kodeksu postępowania karnego, wprowadzony z mocy art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 września 2010 r. o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 197, poz. 1307). Ocenia zakres moŝliwych działań Rzecznika Praw Dziecka w postępowaniu kasacyjnym, podjętych w wypadku naruszenia praw dziecka przez wydanie orzeczenia. 1. Wprowadzenie W dniu 9 listopada 2010 r. weszła w Ŝycie ustawa z dnia 24 września 2010 r. o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw 1. Akt ten wzmocnił kompetencje Rzecznika Praw Dziecka w wyniku przyznania mu uprawnień do udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz Sądem NajwyŜszym 2. Wśród nowych moŝliwości działania Rzecznika Praw Dziecka (RPD) znalazło się takŝe uprawnienie w postaci wnoszenia kasacji w postępowaniu karnym. Z mocy art. 4 pkt 1 cytowanej wyŝej ustawy zmodyfikowano art. 521 k.p.k. w ten sposób, Ŝe wcześniejszą jego treść oznaczono jako 1 oraz dodano 2, w brzmieniu: Rzecznik Praw Dziecka moŝe wnieść kasację od kaŝdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie, jeŝeli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia praw dziecka. Jest to juŝ kolejna zmiana dotycząca Rzecznika Praw Dziecka jako podmiotu uprawnionego do działania w postępowaniu toczącym się na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego 3. W 2008 r. 4 uzyskał on bowiem między innymi prawo Ŝądania 1 Dz. U. Nr 197, poz. 1307. 2 Uzasadnienie projektu ustawy, VI kadencja Sejmu RP, druk sejmowy nr 2266; http://orka.sejm.gov.pl/druki6ka.nsf/0/2d6bd4bab4a2148bc125761e004b0e2e/$file/2266.pdf (dostęp w dniu 5 kwietnia 2013 r.). 3 Dz. U. z 1997 r., Nr 89, poz. 555 ze zm. 4 Ustawa z dnia 24 października 2008 r. o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, Dz. U. Nr 214, poz. 1345. 36

Kasacja Rzecznika Praw Dziecka wszczęcia przez uprawnionego oskarŝyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa 5 oraz został wyposaŝony w prawo zwracania się do właściwych organów, organizacji lub instytucji o podjęcie działań na rzecz dziecka z zakresu ich kompetencji. Tym razem, wprowadzona zmiana ma słuŝyć zwiększeniu moŝliwości skutecznego działania Rzecznika Praw Dziecka takŝe w postępowaniu kasacyjnym, poprzez nadanie mu uprawnienia do wnoszenia nadzwyczajnego środka zaskarŝenia w postaci kasacji w celu ochrony praw dziecka w procesie karnym 6. 2. Przesłanki wnoszenia kasacji przez Rzecznika Praw Dziecka Zgodnie z treścią art. 521 2 k.p.k., Rzecznik Praw Dziecka jest uprawniony do wniesienia kasacji po spełnieniu łącznie dwóch warunków. Po pierwsze, od kaŝdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie, a po drugie, jeŝeli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia praw dziecka. Pierwsza przesłanka jest toŝsama takŝe dla pozostałych podmiotów uprawnionych do wnoszenia kasacji nadzwyczajnej. Oznacza to, Ŝe Rzecznik Praw Dziecka moŝe, tak jak Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich 7, zaskarŝyć w drodze tego nadzwyczajnego środka zaskar- Ŝenia, kaŝde kończące postępowanie prawomocne orzeczenie (postanowienie lub wyrok) sądu. Treść powołanego przepisu pozwala równieŝ na przyjęcie, Ŝe Rzecznik Praw Dziecka jest uprawniony do wniesienia kasacji od orzeczenia sądu, zapadłego zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i sądowym. Ponadto, sposób sformułowania omawianej regulacji umoŝliwia Rzecznikowi Praw Dziecka korzystanie z uprawnienia określonego w 5 Ustawą z dnia 24 września 2010 r. o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw doprecyzowano przyznane Rzecznikowi Praw Dziecka uprawnienie do Ŝądania wszczęcia przez uprawnionego oskarŝyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa, uściślając, Ŝe chodzi o przestępstwa ścigane z urzędu. 6 R. A. S t e f ański, Recenzja ksiąŝki E. T a r g ońskiej, Postępowanie karne dla radców prawnych, Wrocław 2011, Prok. i Pr. 2011, nr 7 8, s. 237; T. Z a l e w s k i, Rzecznik praw dziecka moŝe więcej w sądach, Rzeczpospolita z dnia 9 listopada 2010 r.; A. K w i a t k o w - s k a, 9 listopada wchodzi w Ŝycie znowelizowana ustawa o RPD, www.brpd.gov.pl/detail. php?recid=1357 (dostęp w dniu 5 kwietnia 2013 r.); K. T. B o r a t yńska, A. G ó r s k i, A. S a k o w i c z, A. W aŝny, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Białystok Kraków Warszawa 2012, Legalis, uwagi do art. 521 k.p.k., teza 1; J. M i e r z w iń s k a - L o r e n c k a, Karnoprawna ochrona dziecka przed wykorzystywaniem seksualnym, Warszawa 2012, s. 240; A. Z. K r a w i e c, Małoletni pokrzywdzony w polskim procesie karnym, Toruń 2012, s. 160. 7 Zgodnie z art. 672a k.p.k., kasację, o której mowa w art. 521 1 k.p.k., do Izby Wojskowej Sądu NajwyŜszego moŝe wnieść równieŝ Naczelny Prokurator Wojskowy. 37

art. 521 2 k.p.k. niezaleŝnie od tego, czy zaskarŝone orzeczenie stało się prawomocne bez postępowania odwoławczego, czy teŝ prawomocność uzyskało dopiero po zakończeniu postępowania przed sądem drugiej instancji 8. Takie unormowanie daje Rzecznikowi Praw Dziecka szersze moŝliwości niŝ stronie, która zgodnie z art. 519 k.p.k. moŝe wnieść kasację tylko od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie. W ten sposób przyznane uprawnienie pozwala Rzecznikowi Praw Dziecka na pełniejszą realizację przypisanych mu ustawowo zadań, polegających m.in. na kontroli czynności procesowych podejmowanych przez organy procesowe w toku postępowania karnego i wydawanych na ich podstawie rozstrzygnięć (art. 10, art. 10a i art. 10b ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka 9 ). Zakres orzeczeń podlegających zaskarŝeniu w drodze kasacji nadzwyczajnej nie oznacza, Ŝe uprawnienie Rzecznika Praw Dziecka w tej kwestii jest identyczne jak w wypadku Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich. Ustawodawca ograniczył bowiem przedmiotową kompetencję wyłącznie do tych sytuacji, w których przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia praw dziecka (art. 521 2 in fine k.p.k.). Z tego wynika, Ŝe Rzecznik Praw Dziecka moŝe wnieść kasację w postępowaniu karnym tylko wtedy, gdy sąd, wydający orzeczenie w określonej sprawie, postąpił sprzecznie z przepisami kształtującymi prawa dziecka. W myśl art. 2 ust. 1 ustawy o RPD, dzieckiem jest kaŝda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności 10. Artykuł 521 2 k.p.k. nie określa konkretnych naruszeń praw dziecka, które pozwalałyby Rzecznikowi Praw Dziecka na wniesienie kasacji. W tej sytuacji naleŝy stwierdzić, Ŝe celem ustawodawcy była ochrona wszystkich praw dziecka 11, bez względu na usytuowanie kształtujących je regulacji w obowiązującym porządku prawnym. Z tego powodu Rzecznik Praw Dziecka jest uprawniony do wniesienia kasacji w trybie art. 521 2 k.p.k. niezaleŝnie od tego, czy naruszenie praw dziecka wynikało z błędnej interpretacji lub pominięcia unormowań Konstytucji RP 12, Konwencji o prawach dziecka 13, jak teŝ innych aktów prawnych 14 (w tym np. Kodeksu postępowania karnego). 8 J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Komentarz aktualizowany do art. 521 k.p.k., teza 5, LEX/el. 2012. 9 Dz. U. Nr 6, poz. 69 ze zm.; dalej: ustawa o RPD. 10 M. K o r n a k, Małoletni jako świadek w procesie karnym, Warszawa 2009, s. 22. 11 P. H o f m ański, Kodeks postępowania karnego. Komentarz do art. 468 682, t. III, Warszawa 2012, Legalis, uwagi do art. 521 k.p.k., teza 7. 12 Dz. U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483 ze zm. 13 Dz. U. z 1991 r., Nr 120, poz. 526 ze zm. 14 J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Komentarz aktualizowany do art. 521 k.p.k., teza 5a, LEX/el. 2012. 38

Kasacja Rzecznika Praw Dziecka W doktrynie podkreśla się, Ŝe wykładnia językowa nie pozwala jednak na stwierdzenie, Ŝe art. 521 2 k.p.k. odnosi się do naruszenia praw kaŝdego dziecka, niezaleŝnie od roli, jaką pełniło w postępowaniu zakończonym zaskarŝonym kasacją orzeczeniem. Podnosi się, Ŝe kasacja Rzecznika Praw Dziecka jest dopuszczalna tylko w tej sprawie, w której doszło do naruszenia praw dziecka występującego wyłącznie w charakterze strony 15. Nie chodzi więc o naruszenie praw dziecka, które występowało w określonym postępowaniu w innej roli procesowej, np. świadka lub pokrzywdzonego niedziałającego w postępowaniu sądowym jako strona. Naruszenie jego praw byłoby bowiem związane z tokiem postępowania, a nie bezpośrednio z samym wydaniem orzeczenia 16. Rzecznik Praw Dziecka nie moŝe zatem wnosić kasacji w trybie art. 521 2 k.p.k., gdy dziecko świadek zostanie przesłuchane z naruszeniem dotyczących je zasad przeprowadzania postępowania dowodowego określonych w art. 185b k.p.k. MoŜe natomiast to zrobić, jeŝeli w sprawie podjęto czynność dowodową, o której mowa w art. 185a 1 k.p.k., wobec dziecka pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym, z pogwałceniem reguł wynikających z tego przepisu. Prawomocne orzeczenie sądu, wydane na podstawie tak przeprowadzonego dowodu, moŝe naruszyć prawa dziecka strony 17, co w myśl powyŝszych rozwaŝań otwiera drogę Rzecznikowi Praw Dziecka do skorzystania z uprawnienia określonego w art. 521 2 k.p.k. PoniewaŜ przepisy nie określają kierunku kasacji wnoszonej przez Rzecznika Praw Dziecka, moŝe on skorzystać z przysługującego mu w art. 521 2 k.p.k. uprawnienia, w wypadku naruszenia praw dziecka pokrzywdzonego oraz dziecka oskarŝonego 18. Spełnienie powyŝszych warunków wnoszenia kasacji przez Rzecznika Praw Dziecka podlega kontroli na podstawie art. 530 i art. 531 k.p.k. 19. Oznacza to, Ŝe odpowiednio do etapu postępowania Prezes Sądu NajwyŜszego odmówi przyjęcia kasacji albo Sąd NajwyŜszy pozostawi ją bez rozpoznania, jeŝeli podmiot określony w art. 521 2 k.p.k. wniesie ją jako niedotyczącą naruszenia praw dziecka lub od nieprawomocnego orzeczenia sądu, prawomocnego orzeczenia sądu niekończącego postępowania czy teŝ prawomocnego orzeczenia innego niŝ sąd organu procesowego. 15 P. H o f m ański, Kodeks, uwagi do art. 521 k.p.k., teza 7; J. G r a j e w s k i, L. K. P a - p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Komentarz aktualizowany do art. 521 k.p.k., teza 5a, LEX/el. 2012. 16 Ibidem. 17 Zgodnie z art. 299 1 k.p.k., pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną. 18 J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Komentarz aktualizowany do art. 521 k.p.k., teza 5a, LEX/el. 2012. 19 P. H o f m ański, Kodeks, ibidem; K. T. B o r a t yńska, A. G ó r s k i, A. S a k o w i c z, A. W aŝny, Kodeks, uwagi do art. 521 k.p.k., teza 1. 39

3. Zasady wnoszenia kasacji przez Rzecznika Praw Dziecka Stosownie do treści art. 9 ustawy o RPD, Rzecznik moŝe wnieść kasację w trybie określonym w art. 521 2 k.p.k. z własnej inicjatywy, biorąc pod uwagę w szczególności informacje pochodzące od obywateli lub ich organizacji, wskazujące na naruszanie praw dziecka. Rzecznik Praw Dziecka jest więc uprawniony do wniesienia kasacji nadzwyczajnej nie tylko w związku z samodzielnym monitorowaniem poszczególnych orzeczeń sądu, przez których wydanie doszło do naruszenia praw dziecka. Do odpowiedniego działania moŝe zachęcić go takŝe kaŝda osoba, w tym samo dziecko, poprzez zawiadomienie go o doświadczanych krzywdach 20. Powzięcie takiej informacji przez Rzecznika Praw Dziecka moŝe równieŝ nastąpić w drodze rozmowy odbytej za pomocą Dziecięcego Telefonu Zaufania Praw Dziecka 21. Jest to bezpłatny sposób nawiązania kontaktu z Rzecznikiem Praw Dziecka przeznaczony nie tylko dla dzieci, ale i dorosłych, w celu zawiadomienia o naruszeniu praw dziecka, takŝe przez organy procesowe działające w postępowaniu karnym. Nieuwzględnienie wniosku lub prośby skierowanej w celu wniesienia kasacji w trybie art. 521 2 k.p.k. nie wymaga od Rzecznika Praw Dziecka wydania decyzji, chociaŝ jest to dopuszczalne 22. W literaturze pojawia się jednak wątpliwość, czy wydana w takim wypadku decyzja spełnia warunki do bycia uznaną za decyzję administracyjną w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego 23 i czy wobec tego moŝe zostać zaskarŝona do Naczelnego Sądu Administracyjnego 24. Ze względu jednak na to, Ŝe ani Kodeks postępowania karnego, ani inne regulacje prawne (w tym ustawa o RPD), nie regulują wyraźnie sposobu załatwienia tej sprawy 25, naleŝy przyjąć, iŝ rozstrzygnięcie Rzecznika Praw Dziecka w kwestii wniesienia kasacji w trybie art. 521 2 k.p.k. na wniosek określonej osoby nie stanowi decyzji administracyjnej. W doktrynie pojawia się bowiem pogląd, Ŝe podstawa prawna decyzji administracyjnej nie moŝe być domniemana. Powinna ona wynikać z ustawy lub przepisów wykonawczych do ustawy. JeŜeli takiej podstawy co do określonego rozstrzygnięcia ustalić nie moŝna, to nie naleŝy 20 E. B i eńkowska, L. M a z o w i e c k a, Prawa ofiar przestępstwa, Warszawa 2009, s. 98; t y c hŝe, Uprawnienia pokrzywdzonego przestępstwem, Warszawa 2009, s. 74. 21 Zob. http://www.brpd.gov.pl/detail.php?recid=729 (dostęp w dniu 15 kwietnia 2013 r.). 22 P. H o f m ański, Kodeks, uwagi do art. 521 k.p.k., teza 14; J. G r a j e w s k i, L. K. P a - p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Komentarz aktualizowany do art. 521 k.p.k., teza 6, LEX/el. 2012. 23 Tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 267. 24 P. H o f m ański, Kodeks, ibidem; E. S k rętowicz, Kodeks postępowania karnego. Wprowadzenie, Kraków 1996, s. 19; K. T. B o r a t yńska, A. G ó r s k i, A. S a k o w i c z, A. W aŝny, Kodeks, uwagi do art. 521 k.p.k., teza 8. 25 J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Komentarz, ibidem. 40

Kasacja Rzecznika Praw Dziecka poczytywać go za decyzję w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego 26. Wymagania formalne co do kasacji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Dziecka nie są takie, jak w wypadku kasacji strony. Jako podmiotu uprawnionego do wniesienia kasacji w trybie art. 521 2 k.p.k. nie dotyczą go bowiem ograniczenia określone w art. 523 2 i 3 k.p.k. Oznacza to, Ŝe Rzecznik Praw Dziecka moŝe wnieść kasację z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. lub innego raŝącego naruszenia prawa, jeŝeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. RównieŜ i w tym wypadku kasacja nie moŝe być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary. Uprawnienie Rzecznika Praw Dziecka nie jest jednak zawęŝone do tego, Ŝe kasację na korzyść moŝe wnieść jedynie w razie skazania oskarŝonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania oraz Ŝe kasację na niekorzyść mo- Ŝe wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarŝonego albo umorzenia postępowania z przyczyn wskazanych w art. 17 1 pkt. 3 i 4 oraz z powodu niepoczytalności sprawcy (art. 523 4 pkt 2 k.p.k.). Wniesienie kasacji przez Rzecznika Praw Dziecka nie jest ograniczone terminem, o którym mowa w art. 524 1 k.p.k. (art. 524 2 k.p.k.). Jednak w myśl art. 524 3 k.p.k., Rzecznik Praw Dziecka tak jak inne podmioty określone w art. 521 k.p.k. nie powinien wnosić kasacji na niekorzyść oskarŝonego po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia 27, gdyŝ nie moŝe ona być uwzględniona. Wobec treści art. 525 2 k.p.k., Rzecznik Praw Dziecka wnosi kasację bezpośrednio do Sądu NajwyŜszego. Kasacja pochodząca od Rzecznika Praw Dziecka nie podlega obowiązkowi sporządzenia i podpisania jej przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem albo radcą prawnym (art. 526 2 k.p.k.). Zgodnie z treścią art. 521 2 k.p.k., Rzecznik Praw Dziecka jest bowiem uprawniony do samodzielnego wnoszenia kasacji i to jego podpis powinien widnieć pod tym nadzwyczajnym środkiem zaskarŝenia. Do kasacji Rzecznik Praw Dziecka nie dołącza, tak jak strona, dowodu uiszczenia opłaty sądowej (art. 527 k.p.k.), poniewaŝ stosownie do treści art. 638 k.p.k. wydatki poniesione przez sąd, związane z rozpoznaniem kasacji wniesionej przez podmiot wymieniony w art. 521 k.p.k., ponosi Skarb Państwa. 26 G. Ł a s z c z y c a, C. M a r t y s z, A. M a t a n, Komentarz do art. 107 Kodeksu postępowania administracyjnego, teza 6, LEX 2010. 27 J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Komentarz aktualizowany do art. 524 k.p.k., teza 13, LEX/el. 2012. 41

4. Udział Rzecznika Praw Dziecka w postępowaniu kasacyjnym Kasację wniesioną na podstawie art. 521 k.p.k., a więc takŝe pochodzącą od Rzecznika Praw Dziecka, Sąd NajwyŜszy rozpoznaje na rozprawie (art. 535 4 k.p.k.), z wyjątkiem kasacji wniesionej na korzyść oskarŝonego, która moŝe być uwzględniona w całości na posiedzeniu bez udziału stron, w razie jej oczywistej zasadności (art. 535 5 k.p.k.). Uprawnienie do wniesienia kasacji umoŝliwia Rzecznikowi Praw Dziecka takŝe udział w postępowaniu kasacyjnym. MoŜe on zatem stawić się na wyznaczony termin rozprawy lub posiedzenia, podczas którego Sąd NajwyŜszy będzie rozpoznawał wniesiony przez niego nadzwyczajny środek zaskarŝenia. Wówczas Rzecznik Praw Dziecka będzie mógł, na przykład, złoŝyć oświadczenia i wnioski, zabrać głos w kwestii kasacji wniesionej w trybie art. 521 2 k.p.k., odnieść się do kasacji wniesionych przez inne uprawnione do tego podmioty (strona lub podmiot określony w art. 521 1 k.p.k.), przysłuchiwać się wystąpieniom innych uczestników postępowania oraz skorzystać z prawa do repliki. Obowiązujące przepisy nie wyłączają moŝliwości wniesienia kasacji w tej samej sprawie zarówno przez strony, jak i wszystkie podmioty wymienione w art. 521 k.p.k. Dopuszcza się zatem w jednym postępowaniu kasacyjnym obok Rzecznika Praw Dziecka, udział takŝe Rzecznika Praw Obywatelskich lub Prokuratora Generalnego 28. Nie kaŝdy jednak z tych podmiotów powinien działać całkowicie niezaleŝnie od siebie. Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 2a ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich 29, w sprawach dzieci Rzecznik Praw Obywatelskich współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka. Stworzenie w polskim porządku prawnym instytucji Rzecznika Praw Dziecka nie spowodowało odebrania Rzecznikowi Praw Obywatelskich kompetencji w zakresie ochrony praw lub wolności dzieci. W myśl art. 80 Konstytucji RP, kaŝdy (a więc takŝe dziecko) ma prawo wystąpić do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej. Mo- Ŝe zatem dochodzić do takich sytuacji, w których zakres uprawnień Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka choćby częściowo będzie się pokrywać. Dotyczy to takŝe kompetencji procesowych, w tym kasacji nadzwyczajnej w postępowaniu karnym 30. W określonym układzie procesowym moŝe jednak dojść do wypadku, w którym uprawnienia Rzecznika Praw Dziecka nie będą wystarczające do podjęcia odpowiednich działań, zmierzających do likwidacji dostrzeŝonego naruszenia prawa. Chodzi tu 28 A. Z. K r a w i e c, Małoletni, s. 249 250. 29 Dz. U. z 2001 r., Nr 14, poz. 147 ze zm. 30 S. T r o c i u k, Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Komentarz, uwagi do art. 1 ustawy, teza 3, LEX/el. 2007. 42

Kasacja Rzecznika Praw Dziecka więc na przykład o taką sytuację, gdy to naruszenie dotyczyło dziecka, które w toku postępowania osiągnęło pełnoletniość, o czym Rzecznik Praw Dziecka powziął wiadomość w związku z wykonywaniem własnych obowiązków. Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe zgodnie z art. 522 k.p.k. kasację w stosunku do tego samego oskarŝonego i od tego samego orzeczenia kaŝdy z wymienionych wyŝej uprawnionych podmiotów moŝe wnieść tylko raz 31. 5. Uwagi końcowe Wprowadzona zmiana w zakresie przyznania Rzecznikowi Praw Dziecka uprawnienia, w postaci wnoszenia kasacji w trybie art. 521 2 k.p.k., zasługuje na pełną aprobatę. UmoŜliwia bowiem pełną realizację zasady wyraŝonej w art. 1 ust. 2 ustawy o RPD, to jest stania na straŝy praw dziecka w postępowaniu karnym nie tylko przed sądem pierwszej i drugiej instancji, lecz takŝe przed Sądem NajwyŜszym. Jednak, pomimo obowiązywania ustawy nowelizującej z dnia 24 września 2010 r., juŝ od ponad dwóch lat, do tej pory Rzecznik Praw Dziecka nie wniósł ani jednej kasacji w postępowaniu karnym 32. Zgodnie z treścią 17 pkt 1.9, 1.11 oraz pkt 3 Regulaminu Organizacyjnego Biura Rzecznika Praw Dziecka stanowiącego Załącznik nr 1 do Zarządzenia Rzecznika Praw Dziecka nr 11 z dnia 17 kwietnia 2009 r. 33, sprawami toczącymi się z udziałem dzieci w ramach postępowania karnego zajmuje się działający w strukturze organizacyjnej Biura Rzecznika Praw Dziecka Zespół Spraw Rodzinnych i Nieletnich. Do tego Zespołu naleŝy jednak wiele innych spraw, wymagających ze względu na ich liczbę oraz stopień zawiłości znaczących nakładów pracy. Stąd teŝ, m.in., moŝe wynikać brak spraw rozpoznawanych w trybie rozdziału 55 Kodeksu postępowania karnego, w których Rzecznik Praw Dziecka korzysta z przysługującego mu w art. 521 2 k.p.k. uprawnienia. Nie została bowiem utworzona oddzielna komórka wyspecjalizowana w sprawach karnych. Stworzenie takiej jednostki z pewnością zwiększyłoby szanse na zapewnienie ochrony praw dzieci przez Rzecznika Praw Dziecka w postępowaniu karnym, takŝe w postępowaniu kasacyjnym 34. Omawiana tematyka nie została uwzględniona w ostatnim projekcie nowelizacji Kodeksu postępowania karnego 35. Wydaje się bowiem, Ŝe upraw- 31 A. Z. K r a w i e c, Małoletni, s. 250. 32 Tak wynika z Informacji o działalności Rzecznika Praw Dziecka w latach 2010 2012, http://www.brpd.gov.pl/detail.php?recid=43 (dostęp w dniu 15 kwietnia 2013 r.). 33 Http://www.brpd.gov.pl/wystapienia/regulamin_organizacyjny.pdf (dostęp w dniu 15 kwietnia 2013 r.). 34 A. Z. K r a w i e c, Małoletni, s. 160. 35 Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks karny i niektórych innych ustaw wraz z uzasadnieniem, VI kadencja Sejmu RP, druk 43

nienie określone w art. 521 2 k.p.k., jest uregulowane w sposób wystarczający i odpowiedni do celów, w jakich do polskiego porządku prawnego została wprowadzona instytucja Rzecznika Praw Dziecka. Nie jest jednak wykorzystywana w praktyce, co, być moŝe, zmieni ewentualna modyfikacja organizacji pracy Biura Rzecznika Praw Dziecka oraz wzrost liczby osób w nim zatrudnionych, znających sposób egzekwowania praw dzieci w postępowaniu kasacyjnym przed Izbą Karną lub Izbą Wojskową Sądu NajwyŜszego. Abstract Cassation by the Children s Ombudsman Presented herein are issues relevant to special competences of the Children s Ombudsman in criminal proceedings. Described is Article 521, 2 of the Code of Criminal Procedure, which entered into the full force and effect under Article 4, clause 1 of the Law of 24 September 2010 on Amendments to the Children s Ombudsman Law and Some Other Laws (Journal of Laws, No. 197, item 1307). Evaluated are steps the Children s Ombudsman is allowed to take in the cassation proceedings whenever a decision issued in such proceedings violates rights of a child. sejmowy nr 870 zob. http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/druk.xsp?documentid=96832 B0ED113D8FBC1257AB4004F3B04 (dostęp w dniu 5 kwietnia 2013 r.). 44