KOMPLEKSOWY PROGRAM NAUCZANIA PO O NICTWA I GINEKOLOGII DLA V I VI ROKU WYDZIA U LEKARSKIEGO Zajêcia z po³o nictwa i ginekologii odbywaj¹ siê w: Klinice Rozrodczoœci i Ginekologii, Katedrze i Klinice Ginekologii Operacyjnej i Onkologii Ginekologicznej Doros³ych i Dziewcz¹t, Katedrze i Klinice Po³o nictwa i Perinatologii oraz Klinice Medycyny Matczyno- P³odowej Katedry Po³o nictwa i Ginekologii; prowadzone s¹ w formie æwiczeñ i seminariów. Zajêcia w klinikach o profilu ginekologicznym odbywaj¹ siê na: V roku studiów w Klinice Rozrodczoœci i Ginekologii oraz Katedrze i Klinice Ginekologii Operacyjnej i Onkologii Ginekologicznej Doros³ych i Dziewcz¹t (grupa studencka podzielona na pó³) i obejmuj¹ taki sam zakres materia³u (anatomiê, fizjologiê i diagnostykê eñskiego uk³adu p³ciowego). Na V roku studiów odbywaj¹ zajêcia w bloku trwaj¹cym 5 kolejnych dni w jednej z klinik ginekologicznych. VI roku studiów w klinikach i obejmuj¹ tematykê zgodnie z profilem kliniki. Na VI roku studiów studenci z podgrupy studenckiej odbywaj¹ zajêcia, najpierw w jednej z klinik ginekologicznych w bloku trwaj¹cym 5 kolejnych dni, a nastêpnie w drugiej z klinik ginekologicznych w bloku trwaj¹cym 6 dni. ¹czny czas trwania bloku zajêæ z ginekologii na VI roku wynosi 11 dni. Zajêcia w klinikach o profilu po³o niczym odbywaj¹ siê, po uprzednio przeprowadzonych zajêciach z ginekologii, na V i VI roku studiów na: V roku studiów i prowadzone s¹ przez 7 kolejnych dni w Klinice Medycyny Matczyno-P³odowej Katedry Po³o nictwa i Ginekologii lub Katedrze i Klinice Po³o nictwa i Perinatologii (grupa studencka podzielona na pó³) i obejmuj¹ taki sam zakres materia³u. VI roku studiów i odbywaj¹ siê w bloku przez 7 kolejnych dni w Klinice Medycyny Matczyno-P³odowej Katedry Po³o nictwa i Ginekologii lub w Katedrze i Klinice Po³o nictwa i Perinatologii (grupa studencka podzielona na pó³) i obejmuj¹ taki sam zakres materia³u z tym, e studenci, którzy mieli zajêcia na V roku studiów w Klinice Medycyny Matczyno-P³odowej Katedry Po³o nictwa i Ginekologii, w trakcie VI roku studiów bêd¹ mieli zajêcia w Katedrze i Klinice Po³o nictwa i Perinatologii i na odwrót, studenci którzy 1
mieli zajêcia na V roku studiów w Katedrze i Klinice Po³o nictwa i Perinatologii w trakcie VI roku studiów bêd¹ mieli zajêcia w Klinice Medycyny Matczyno-P³odowej Katedry Po³o nictwa i Ginekologii. Zaliczenie zajêæ przeprowadzane s¹ po ka dym z bloków (ginekologicznym i po³o niczym) na V i VI roku studiów w formie testowej. Egzamin z po³o nictwa i ginekologii odbywa siê po zakoñczeniu bloku zajêæ na VI roku studiów. Sk³ada siê on z egzaminu praktycznego przeprowadzonego przez adiunktów ds. dydaktyki oraz egzaminu ustnego przeprowadzonego przez egzaminatora zgodnie z ustaleniami dziekanatu. Pytania do egzaminu ustnego z po³o nictwa i ginekologii zosta³y przygotowane przez kierowników klinik PAM, szkol¹cych w zakresie po³o nictwa i ginekologii. Cele kszta³cenia Podstawowym celem kszta³cenia jest przygotowanie teoretyczne studentów V i VI roku Wydzia³u Lekarskiego z zakresu: 1. Podstaw rozpoznawania i diagnostyki ró nicowej patologii narz¹du p³ciowego. 2. Nowoczesnych technik diagnostycznych w ginekologii: ultrasonografia dopochwowa, laparoskopia, histeroskopia, kolposkopia, badania urodynamiczne oraz biochemiczne. 3. Przygotowania pacjentki do zabiegu operacyjnego. 4. Zapoznania studentów z technik¹ podstawowych operacji ginekologicznych. 5. Prowadzenia procesu diagnostycznego i leczniczego u pacjentek onkologicznych. 6. Prawid³owego przebiegu ci¹ y i porodu. 7. Powik³añ ci¹ y zwi¹zanych z nieprawid³owoœciami rozwoju p³odu i ich przyczynami. 8. Powik³añ matczynych (schorzeñ ogólnoustrojowych ró nego typu) rzutuj¹cych na rozwój p³odu i noworodka. 9. Nabycia dostatecznej wiedzy o interpretacji biofizycznego monitorowania stanu p³odu. Ze strony praktycznej student ma obowi¹zek: 1. Zdobycia umiejêtnoœci badania podmiotowego i przedmiotowego: zbierania wywiadu, techniki badania ginekologicznego, badania piersi, zewnêtrznego badania po³o niczego, os³uchiwania têtna p³odu, pobrania z narz¹du rodnego materia³u do badania bakteriologicznego i cytologicznego. 2
2. Przeprowadzenia zabiegów po³o niczych na fantomie po³o niczym. 3. Uczestniczenia w odebraniu porodu drogami natury pod kontrol¹ asystenta. 4. Asystowania do szycia krocza. 5. Uczestniczenia jako asysta w zabiegach operacyjnych. V rok Tematy seminariów z ginekologii 1. Anatomia eñskich narz¹dów p³ciowych i metody diagnostyczne stosowane w ginekologii. Filogeneza, budowa histologiczna i anatomiczna eñskich narz¹dów p³ciowych. Budowa dna miednicy i aparat zawieszaj¹cy macicê i jajniki. Unaczynienie i unerwienie. Anatomia uk³adu ch³onnego miednicy mniejszej. Technika badania ginekologicznego oraz pobierania materia³u z szyjki i jamy macicy. Ultrasonografia przez pow³oki brzuszne, dopochwowa i z zastosowaniem zjawiska Dopplera. Histerosalpingografia. Histeroskopia. Laparoskopia. Kolposkopia. Markery nowotworowe i oznaczenia hormonalne. 2. Cykl p³ciowy. Neurokrynna czynnoœæ podwzgórza. Mechanizmy sprzê eñ zwrotnych w uk³adzie podwzgórze przysadka jajnik. Pulsacyjne i cykliczne wydzielanie GnRH i gonadotropin. Dynamika przemian hormonalnych w cyklu miesi¹czkowym i steroidogeneza jajnikowa. Rekrutacja, selekcja i dojrzewanie pêcherzyków jajnikowych. Mechanizm jajeczkowania. Czynnoœæ cia³ka ó³tego. Fizjologia endometrium. 3. Fizjologia okresu pokwitania. Indukcja pokwitania hipotezy t³umacz¹ce znaczenie czynników zapocz¹tkowuj¹cych dojrzewanie p³ciowe z uwzglêdnieniem roli leptyny. Sekwencja zmian hormonalnych pokwitania. Ocena kliniczna dojrza³oœci p³ciowej sakala Tannera. Diagnostyka hormonalna i ultrasonograficzna pokwitania. Kryteria dojrza³oœci p³ciowej w oparciu o za³o enia Lauritzena. Ró nicowanie prawid³owego pokwitania z patologicznym. 4. Fizjologia okresu przekwitania. Przyczyny i mechanizm przekwitania kobiety. Okresy przekwitania (premenopauza, menopauza, postmenopauza, senium). Endokrynologiczne aspekty przekwitania. Objawy neurowegetatywne i so- 3
matyczne. Choroby zwi¹zane z przekwitaniem. Krwawienia maciczne okresu przekwitania i pomenopauzalne. Zaburzenia statyki narz¹du moczowo-p³ciowego. Terapia hormonalna okresu przekwitania. 5. Stany nag³e w ginekologii. Ci¹ a pozamaciczna. Pêkniêcie torbieli jajnika. Skrêt przydatków. Ostre zapalenie przydatków i miednicy mniejszej. Jatrogenne stany nag³e. Tematy seminariów z po³o nictwa 1. Fizjologia ci¹ y. Zap³odnienie i rozwój zarodka. Zap³odnienie: komórki p³ciowe, przebieg zap³odnienia, koniugacja, rozwój zygoty, zagnie d enie, tworzenie siê doczesnej i ³o yska. Rozwój zarodka, b³on p³odowych i pêpowiny. Zmiany ogólnoustrojowe w organizmie kobiety ciê arnej. Zmiany w uk³adzie kr¹ enia ciê arnej. Zmiany w uk³adzie krwiotwórczym i krwi obwodowej. Zmiany w uk³adzie oddechowym. Zmiany w czynnoœci nerek i dróg moczowych. Zmiany w uk³adzie pokarmowym. Zmiany zachodz¹ce w uk³adzie gruczo³ów dokrewnych. Przemiana materii. Zmiany zachodz¹ce w gruczo³ach sutkowych. Zmiany ci¹ owe w narz¹dach p³ciowych. Zmiany zachodz¹ce w obrêbie skóry. Zmiany zachodz¹ce w psychice ciê arnych. Opieka zdrowotna nad kobiet¹ ciê arn¹. Zasady opieki perinatalnej. Ocena i monitorowanie czynników ryzyka w skriningu perinatalnym. Schemat opieki perinatalnej. Edukacja i higiena ciê arnej. 2. Poród fizjologiczny. Anatomia miednicy prawid³owej wymiary zewnêtrzne (sprzê na zewnêtrzna, wymiar miêdzykolcowy, miêdzykrêtarzowy, miêdzygrzebieniowy) i wewnêtrzne (sprzê na wewnêtrzna, prawdziwa). Wchód, pró nia, cieœñ, wychód miednicy. Miednice patologiczne. Czynnoœciowy podzia³ macicy. Czynnoœæ skurczowa macicy podczas porodu. Badanie rodz¹cej. Punkty topograficzne g³ówki p³odu. Pojêcia: po³o enie, ustawienie, u³o enie p³odu (przygiêciowe, odgiêciowe). Mechanizm porodowy zwroty p³odu podczas porodu. Okresy porodu. Prowadzenie porodu. Znieczulenie podczas porodu. 3. Fizjologia i patologia okresu po³ogowego. Leki a ci¹ a. Czas trwania po³ogu. Procesy zachodz¹ce w po³ogu cofanie siê zmian ogólnoustrojowych i miejscowych, gojenie siê ran porodowych, rozpoczêcie i utrzymanie laktacji, powrót biologicznych funk- 4
cji jajnika. Zakres inwolucji, inwolucja macicy. Odchody po³ogowe. Rany poporodowe rodzaje, zaopatrzenie. Laktacja etapy, regulacja hormonalna, zalety karmienia piersi¹. Wznowienie czynnoœci jajników. Patologia w okresie po³ogu etiologia, objawy, leczenie: zaka enia po³ogowe, krwawienia, zapalenie gruczo³u piersiowego, choroba zakrzepowo-zatorowa, rozejœcie spojenia ³onowego, zaburzenia psychiczne. Farmakokinetyka leków w czasie ci¹ y wch³anianie, dystrybucja, biotransformacja, wydalanie. Transport leków przez ³o ysko bariera ³o yskowa, typy transportu. Wp³yw leków na p³ód teratogeny. Klasyfikacja dzia³ania leków w czasie ci¹ y wg FDA USA. 4. Metody diagnostyczne w po³o nictwie i perinatologii. Os³uchiwanie têtna p³odu, monitorowanie ruchów p³odu samoocena przez pacjentkê, sposoby liczenie ruchów p³odu, interpretacja zmniejszonej liczby ruchów p³odu. Podstawy teoretyczne KTG, definicje, sposoby oceny KTG ci¹ owego i œródporodowego, objawy zagro enia p³odu w KTG, ocena czynnoœci skurczowej, testy KTG (test niestresowy, test skurczowy). Diagnostyka USG w ci¹ y, ocena fa³du karkowego, profil biofizyczny kryteria diagnostyczne, sposoby interpretacji wyników, objawy zagro enia p³odu. Amnioskopia. ph-metria w ci¹ y i œródporodowo, wartoœci prawid³owe, postêpowanie œródporodowe w zale noœci od wyniku seryjnych badañ ph, EKG œródporodowe podstawy teoretyczne, sposób interpretacji wyników. 5. Fizjologia p³ynu owodniowego. Zahamowanie wewn¹trzmacicznego wzrastania p³odu (IUGR). Zród³o p³ynu owodniowego. Funkcja p³ynu owodniowego. Sk³ad p³ynu owodniowego. Regulacja (kr¹ enie matczyno-p³odowa, czynnoœæ nerek p³odu). Diagnostyka objêtoœci p³ynu owodniowego wg Phelana. Diagnostyka objêtoœci p³ynu owodniowego wg Queenana, wg Wagnera i Fuchsa. Definicja ma³owodzia. Obraz kliniczny ma³owodzia. Ultrasonograficzne cechy ma³owodzia. Przyczyny ma- ³owodzia. Powik³ania. Diagnostyka ma³owodzia. Postêpowanie. Leczenie farmakologiczne i inwazyjne (amnioinfuzja). Rodzaje amnioinfuzji (diagnostyczna, profilaktyczna i terapeutyczna). Powik³ania amioinfuzji. Definicja wielowodzia. Kryteria diagnostyczne. Przyczyny wielowodzia. Diagnostyka. Leczenie wielowodzia. 5
Etiologia IUGR. Definicja. Czêstoœæ wystêpowania. Hipotrofia jako problem kliniczny. Klasyfikacja kliniczna. Typ symetryczny, asymetryczny. Czynniki ryzyka. Przyczyny genetyczne, choroby zakaÿne, palenie tytoniu, alkohol, choroby ciê arnej. Czynniki ryzyka. Funkcja ³o yska. Zmiany w obrêbie ³o yska w przebiegu IUGR. Wspó³istnienie hipotrofii z innymi powik³aniami ci¹ y. Diagnostyka IUGR. Postêpowanie diagnostyczne, lecznicze i profilaktyka. Zaka enia przedporodowe, pojêcia ogólne: etiologia i drogi zaka eñ, definicje embrio- i fetopatii, akronim TORCH. Zaka enia swoiste: etiologia, drogi zaka enia, objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka (toksoplazmoza, ki³a, listerioza, ró yczka, cytomegalia, opryszczka, WZW A i B, HIV). Przedwczesne pêkniêcie pêcherza p³odowego: definicja, etiologia, rozpoznanie, postêpowanie, powik³ania. 6. Powik³ania wczesnej ci¹ y. Ci¹ a wielop³odowa. Poronienia przyczyny, mechanizm i przebieg, rozpoznanie ró - nicowe i czynniki rokownicze, nawracaj¹ce poronienia samoistne (immnologiczne t³o nawracaj¹cych poronieñ, immunoterapia nawracaj¹cych samoistnych), monitorowanie wczesnej ci¹ y u kobiet z poronieniami nawykowymi i zapobieganie poronieniom. Zespó³ antyfosfolipidowy, rozrosty i nowotwory trofoblastu, klasyfikacja, diagnostyka, leczenie. Ci¹ a wielop³odowa definicja, podzia³. Róznicowanie bliÿni¹t mono- i dwuzygotycznych. Etiologia bliÿni¹t (mechanizm powstawania ci¹ y wielop³odowej, pojêcia zygotycznoœci, kosmówkowoœci, owodniowoœci). Czêstoœæ wystêpowania ci¹ y wielop³odowej (regu- ³a Hellina, czynniki predysponuj¹ce, epidemia ci¹ y wielop³odowej, zale noœæ od wieku, rodnoœci, ci¹ a wielop³odowa jako efekt stosowania metod wspomaganego rozrodu). Rozpoznanie ci¹ y wielop³odowej (wywiad, badanie po³o nicze zewnêtrzne i wewnêtrzne, os³uchiwanie czynnoœci serc p³odów, parametry biochemiczne). Ultrasonografia (wczesne rozpoznanie, ró nicowanie kosmówkowoœci i owodniowoœci). Pop³ody w ci¹ y wielop³odowej (badanie ³o ysk i b³on p³odowych). Powik³ania ci¹ y wielop³odowej takie jak w ci¹ ach pojedynczych, ale wystêpuj¹ce ze zwiêkszon¹ czêstoœci¹ (poród przedwczesny, preeklampsja, PROM, niewydolnoœæ cieœniowo-szyjkowa, niedokrwistoœæ, ³o ysko przoduj¹ce itd.). Powik³ania ci¹ y wielop³odowej charakterystyczne dla tego typu ci¹. Zespó³ przetoczenia TTTS (anastomozy naczy- 6
niowe, etiopatogeneza, dawca i biorca, kryteria rozpoznania, postêpowanie). Wady wrodzone (rodzaje, czêstsze wystêpowanie w stosunku do ci¹ pojedynczych). Wewn¹trzmaciczne obumarcie jednego z p³odów (zespó³ embolizacji). P³ody bezsercowe. Powik³ania ci¹ y jednoowodniowej (kolizje pêpowinowe). P³ody nieca³kowicie rozdzielone (zroœlaki). Ci¹ a o wiêkszej iloœci p³odów (odrêbnoœci, powik³ania). Prowadzenie ci¹ y wielop³odowej (ci¹ a wielop³odowa jako ci¹ a wysokiego ryzyka, zalecenia, ró nice w stosunku do prowadzenia ci¹ y pojedynczej). Prowadzenie porodu w ci¹ y wielop³odowej (kombinacje po³o enia p³odów, zaburzenie dynamiki czynnoœci skurczowej, trudnoœci wynikaj¹ce z topografii bliÿni¹t, rola ciêcia cesarskiego). 7. Poród przedwczesny. Definicja, czêstoœæ wystêpowania. Poród przedwczesny jako problem medyczny i spo³eczny. Etiopatogeneza (czynniki ryzyka medyczne, socjalne, œrodowiskowe). Znaczenie zaka eñ w patogenezie porodu przedwczesnego. Identyfikacja pacjentek zagro onych porodem przedwczesnym (profilaktyka, wczesne wykrywanie jako warunek skutecznego leczenia). Rozpoznanie porodu przedwczesnego zagra aj¹cego, objawy. Czynnoœæ skurczowa macicy (rodzaje skurczów, monitorowanie czynnoœci skurczowej). Ocena szyjki macicy (badanie po³o nicze, ph wydzieliny pochwowej, ocena ultrasonograficzna). WskaŸniki biochemiczne. Postêpowanie w porodzie przedwczesnym zagra aj¹cym (wy³¹czenie aktywnoœci fizycznej, tokoliza farmakologiczna). Farmakologiczne hamowanie czynnoœci skurczowej (mechanizm dzia³ania, wskazania i przeciwwskazania, dawkowanie, dzia³ania niepo ¹dane poszczególnych leków tokolitycznych). ß-mimetyki, leki blokuj¹ce kana³ wapniowy, siarczan magnezu, inhibitory syntezy prostaglandyn, antagoniœci oxytocyny, inne (progesteron, alkohol etylowy, leki uspakajaj¹ce, rola antybiotyków). Farmakologiczne przyspieszanie dojrza³oœci p³uc p³odu (czynniki wp³ywaj¹ce na rozwój p³uc p³odu, glikokotrykosteroidy, hormony tarczycy). Niewydolnoœæ cieœniowo-szyjkowa (definicja, podzia³, patogeneza, ró nicowanie z porodem przedwczesnym zagra aj¹cym). Rozpoznanie (rola ultrasonografii). Leczenie (zachowawcze i operacyjne, rodzaje szwów okrê nych, metody mechaniczne, leczenie poza ci¹ ¹). Przedwczesne pêkniêcie pêcherza p³odowego (przyczyny, rola zaka eñ, rozpoznanie, nastêpstwa, postêpowanie). Droga 7
8 porodu (ró nice wzglêdem porodu p³odu donoszonego, sposób prowadzenia porodu, rola ciêcia cesarskiego). VI rok Tematyka seminariów z ginekologii Klinika Ginekologii Operacyjnej i Onkologii Ginekologicznej Doros³ych i Dziewcz¹t. 1. Nowotwory jajnika. Klasyfikacja WHO nowotworów jajnika. Nowotwory nab³onkowe jajnika. Etiopatogeneza raka jajnika ze szczególnym uwzglêdnieniem teorii gonadotropowej. Czynniki ryzyka raka jajnika. Objawy kliniczne. Diagnostyka (markery nowotworowe, badania hormonalne, USG, inne badania dodatkowe). Rozpoznanie ró nicowe. Leczenie (operacyjne, chemioterapia, radioterapia, leczenie hormonalne). Monitorowanie pacjentek z rakiem jajnika (markery nowotworowe, USG, laparoskopia second-look). Czynniki rokownicze i rokowanie. Nowotwory germinalne jajnika. Nowotwory gonadalne jajnika. Schematy postêpowania diagnostyczno-terapeutycznego u pacjentek z guzami jajnika. 2. Nowotwory z³oœliwe trzonu macicy. Podzia³ nowotworów z³oœliwych trzonu macicy (nab³onkowe, mezenchymalne i mieszane). Rak endometrium. Grupy ryzyka i uwarunkowania hormonalne. Etiologia i etiopatogeneza. Rozrosty endometrium i ich leczenie. Metody poœredniej wizualizacji w diagnostyce raka endometrium. Metody pobierania materia³u z jamy macicy porównanie wartoœci diagnostycznej. Klasyfikacja kliniczna i histologiczna. Metody leczenia i rokowanie w raku endometrium. Miêsaki macicy ogólna charakterystyka i postêpowanie. 3. Rak szyjki macicy i rak sromu. Rak szyjki macicy. Etiologia, etiopatogeneza i grupy ryzyka. Znaczenie badañ przesiewowych w profilaktyce raka szyjki macicy. Stany przedrakowe i rak przedinwazyjny (CIN). Klasyfikacja kliniczna i histologiczna raka szyjki macicy. Metody leczenia (radykalne usuniêcie macicy sposobem Wertheim-Maigs a.
Rak sromu. Etiologia, etiopatogeneza i grupy ryzyka. Ocena zmian na sromie i pobieranie materia³u do oceny histologicznej. Dystrofia sromu i jej leczenie. Stany przedrakowe i rak przedinwazyjny (VIN). Klasyfikacja kliniczna i histologiczna. Metody leczenia raka sromu. 4. Patologia okresu pokwitania. Przedwczesne pokwitanie. OpóŸnione pokwitanie lub brak. Konstytucjonalne. Dysgenezja gonad. Zespó³ braku wra liwoœci na androgeny. Wrodzony przerost nadnerczy. Nowotwory jajnika w okresie dojrzewania. Fizjopatologia gruczo³u sutkowego. 5. Genetyczne aspekty w onkologii ginekologicznej. Molekularne podstawy onkologii. Kryteria dziedzicznoœci nowotworów. Ryzyko rozwoju raka eñskich narz¹dów p³ciowych a rodzaj mutacji genu. Typy i charakterystyka kliniczna dziedzicznych raków. Opieka nad cz³onkami rodzin, u których nowotwory rozwijaj¹ siê na pod³o u dziedzicznym. Prezentacja nowotworów. 6. Zaliczenie testowe. Tematyka seminariów z ginekologii Klinika Rozrodczoœci i Ginekologii PAM 1. Zaburzenia cyklu miesi¹czkowego i niep³odnoœæ o pod³o u regulacyjnym. Systematyka zaburzeñ cyklu miesi¹czkowego. Klasyfikacja zaburzeñ miesi¹czkowania i niep³odnoœci o pod³o u regulacyjnym (WHO) oraz postêpowanie diagnostyczne i terapeutyczne. Hiperprolaktynemia. Zespó³ wielotorbielowatych jajników i hiperandrogenizm. Leczenie niep³odnoœci o pod³o u regulacyjnym. Kontrolowana hiperstymulacja jajników (COH). Zespó³ hiperstymulacji jajników (OHSS). 2. Endometrioza oraz niep³odnoœæ mechaniczna. Teorie powstawania endometriozy. Klasyfikacja anatomiczna i kliniczna endometriozy. Objawy, diagnostyka i leczenie endometriozy. Powik³ania endometriozy. Wp³yw endometriozy na p³odnoœæ kobiety. Przyczyny, diagnostyka, leczenie i profilaktyka niep³odnoœci mechanicznej. Wady rozwojowe narz¹dów p³ciowych. 3. Zapalenia narz¹du p³ciowego kobiety. 9
Zaka enia grzybicze i wirusowe sromu i pochwy etiologia, rozpoznawanie i leczenie. Zaka enia bakteryjne pochwy kolpitis, bacterial vaginosis objawy ró nicowanie i leczenie. Mechanizmy zabezpieczaj¹ce przed wstêpuj¹cym zaka eniem narz¹dów p³ciowych. Zapalenia macicy, przymacicz i przydatków etiologia, objawy, ró nicowanie, powik³ania i leczenie. Choroby przenoszone drog¹ p³ciow¹ objawy, diagnostyka mikrobiologiczna i immunologiczna, leczenie i profilaktyka. 4. Planowanie rodziny. Planowanie rodziny jako problem wspó³czesnej ludzkoœci. WskaŸnik Paerla. WskaŸniki fazy p³odnoœci i niep³odnoœci cyklu miesi¹czkowego i metody naturalnej regulacji poczêæ (metody: termiczna, Billingsów, objawowo-termiczna, kalendarzykowa). Zagadnienia fizjologicznej niep³odnoœci poporodowej. Hormonalne metody antykoncepcyjne (jedno-, dwu- i trójfazowe tabletki antykoncepcyjne, gestageny mini i depot) mechanizm dzia³ania, efekty uboczne i przeciwwskazania. Wk³adki wewn¹trzmaciczne mechanizm dzia³ania, efekty uboczne i przeciwwskazania. Chemiczne i barierowe œrodki antykoncepcyjne wady i zalety. Antykoncepcja interwencyjna. Aspekty prawne sterylizacji. 5. Niep³odnoœæ mêska. Endokrynologia i proces spermatogenezy. Badanie nasienia. Prawid³owe parametry nasienia. Zaburzenia czynnoœci j¹der pierwotne i wtórne ich przyczyny, rozpoznawanie i leczenie. Rola czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych w patogenezie niep³odnoœci mêskiej. Zaburzenia transportu nasienia. ylaki powrózka nasiennego. Inseminacja homo- i heterologiczna bank nasienia. Techniki wspomaganego rozrodu IVF, ICSI, TESE, MESE. 6. Zaliczenie testowe. Tematyka seminariów z po³o nictwa 1. Poród patologiczny. Wprowadzenie. Definicja porodu patologicznego, miejsce porodu patologicznego we wspó³czesnym po³o nictwie, ewolucja wskazañ do ciêcia cesarskiego. Przypomnienie budowy kana³u rodnego oraz p³odu jako przedmiotu porodu (wymiary miednicy, przestrzenie i p³aszczyzny, czêœci du e i drobne p³odu, szwy, ciemi¹czka, okreœlenie pojêæ: po³o enie, ustawienie, u³o enie, punkt prowadz¹cy, p³asz- 10
czyzna miarodajna, punkt podparcia). Nieprawid³owa budowa kana³u rodnego (miednice patologiczne, anomalie rozwojowe w obrêbie macicy i pochwy). Przypomnienie mechanizmu porodu fizjologicznego (zwroty porodowe). Zaburzenia czynnoœci skurczowej macicy. Po³o enie p³odu poprzeczne. Przyczyny powstawania, czynniki sprzyjaj¹ce. Odmiany. Rozpoznawanie (badanie po³o nicze zewnêtrzne, wewnêtrzne, USG). Niebezpieczeñstwa zwi¹zane z po³o eniem poprzecznym, po³o enie poprzeczne zaniedbane. Obroty po³o nicze: zewnêtrzny i wewnêtrzny. Przebieg porodu w po³o eniu poprzecznym, rola ciêcia cesarskiego. Po³o enie p³odu skoœne. Po³o enie p³odu pod³u ne miednicowe czêstoœæ wystêpowania, przyczyny. Odmiany (po³o enie miednicowe zupe³ne, poœladkowe, stópkowe, kolankowe). Rozpoznawanie (badanie po³o nicze zewnêtrzne, wewnêtrzne, USG). Rola obrotów po³o niczych w po³o eniu miednicowym. Mechanizm porodu miednicowego, poród drogami natury w po³o eniu pod³u nym miednicowym pomoc rêczna, uwalnianie zarzucanych r¹czek, poród nastêpuj¹cej g³ówki, rêczne wydobycie p³odu (pomoc rêczna sposobem Brachta, uwalnianie r¹czek sposobem klasycznym, Müllera, Lövseta, pomoc rêczna sposobem Veita-Smelliego). Niebezpieczeñstwa wynikaj¹ce z porodu drogami natury w po³o eniu miednicowym, rola ciêcia cesarskiego. Po³o enie p³odu pod³u ne g³ówkowe nieprawid³owe ustawienie i u³o enie g³ówki. Wysokie proste stanie g³ówki (rozpoznanie, postêpowanie). Asynklityzm przedni i tylny. U³o enie potylicowe tylne (rozpoznanie, ró nicowanie, postêpowanie). U³o enia odgiêciowe (wierzcho³kowe, czo³owe, twarzyczkowe rozpoznanie, ró nicowanie, postêpowanie). Niskie poprzeczne stanie g³ówki. Dystocja barkowa (definicja, czynniki sprzyjaj¹ce, postêpowanie). Przodowanie i wypadniêcie czêœci drobnych. Kleszcze po³o nicze (warunki do za³o enia, wskazania, przeciwwskazania, technika zabiegu, powik³ania). Pró nioci¹g po³o niczy (warunki do za³o enia, wskazania, przeciwwskazania, technika zabiegu, powik³ania). Ciêcie cesarskie. 2. Krwawienia drugiej po³owy ci¹ y. o ysko przoduj¹ce. Definicja ³o yska przoduj¹cego, czêstoœæ wystêpowania i przyczyny. Klasyfikacja ³o yska przoduj¹cego w odniesieniu do ujœcia wewnêtrznego szyjki macicy. Zmiany morfologiczne ³o yska przoduj¹cego (definicja ³o yska wroœniêtego). Rozpoznanie ³o yska przoduj¹cego: objawy kliniczne i badanie ultrasonograficzne. Ró nicowanie krwawienia z ³o yska przoduj¹cego z innymi przy- 11
czynami krwawieñ z dróg rodnych w II po³owie ci¹ y. Postêpowanie lecznicze oraz wybór terminu zakoñczenia ci¹ y, wybór metody porodu. Powik³ania ³o yska przoduj¹cego dotycz¹ce matki i p³odu. Przedwczesne oddzielenie ³o yska prawid³owo usadowionego. Definicja ³o yska przedwczeœnie oddzielonego, czêstoœæ wystêpowania i przyczyny. Klasyfikacja stopnia ciê koœci przedwczesnego oddzielenia ³o yska: kryteria kliniczne i anatomiczne. Rozpoznanie przedwczesnego oddzielenia ³o yska: objawy kliniczne, badania laboratoryjne, badanie ultrasonograficzne. Ró nicowanie pomiêdzy ³o yskiem przoduj¹cym i przedwczeœnie oddzielonym. Leczenie z uwzglêdnieniem wskazañ do ukoñczenia ci¹ y lub porodu. Powik³ania zwi¹zane z przedwczesnym oddzieleniem siê ³o yska dotycz¹ce matki i p³odu. Inne przyczyny krwawieñ w II po³owie ci¹ y. Powik³ania III okresu porodu. Definicja krwotoku w III okresie porodu. Niedow³ad (atonia macicy): definicja, przyczyny, rozpoznanie, leczenie. Zaburzenia w oddzielaniu siê i wydalaniu ³o yska (zatrzymanie ³o yska, uwiêÿniêcie ³o yska, ³o ysko przylegaj¹ce, wroœniête i przeroœniête, wynicowanie macicy) rozpoznanie, postêpowanie. Resztki ³o yskowe i b³on p³odowych rozpoznanie, postêpowanie. Mechaniczne uszkodzenia narz¹du rodnego w czasie porodu: przyczyny, rozpoznanie, leczenie. Krwotoki zwi¹zane z nieprawid³ow¹ lokalizacj¹ ³o yska i przedwczesnym oddzieleniem siê ³o yska prawid³owo usadowionego. Koagulopatie po³o nicze i ma³op³ytkowoœci. Hemostaza. Zmiany hemostazy w czasie ci¹ y. Zespó³ rozsianego wykrzepiania wewn¹trznaczyniowego: przyczyny, rozpoznanie, leczenie. Przewlek³e nabyte zaburzenia hemostazy (immunologiczna plamica ma³op³ytkowa, ma³op³ytkowoœæ alloimmunologiczna, ma³op³ytkowoœci zwi¹zane z obecnoœci¹ przeciwcia³ antyfosfolipidowych lub dzia³aniem niektórych leków) definicje, rozpoznanie, leczenie, konsekwencje dla matki i p³odu. Wrodzone zaburzenia hemostazy rozpoznanie, leczenie. 3. Choroby serca i du ych naczyñ w ci¹ y. Choroby uk³adu kr¹ enia w ci¹ y czêstoœæ wystêpowania chorób serca, wady wrodzone serca nabyte i wrodzone znaczenie i czêstoœæ wystêpowania, diagnostyka u kobiet z organiczna choroba serca przed ci¹ ¹, ocena szans prawid³owego przebiegu ci¹ y, porodu, po³ogu i rozwoju p³odu i noworodka matki z chorob¹ serca, 12
klasyfikacja NYHA, rokowania odleg³e u dzieci, planowanie ci¹ y u kobiety z choroba serca. Objawy choroby serca w ci¹ y, wyk³adniki choroby serca w badaniach dodatkowych w ci¹ y, Objawy, leczenie, postêpowanie w ci¹- y, kardiologiczne wskazania do zakoñczenia ci¹ y, optymalny sposób porodu w poszczególnych chorobach serca, choroba wieñcowa w ci¹ y, kadriomiopatia oko³oporodowa. Wskazania do leczenia operacyjnego w ci¹ y, profilaktyka zapalenia wsierdzia, profilaktyka i leczenie p/zakrzepowe w chorobach serca w ci¹ y. Niedokrwistoœci w ci¹ y czêstoœæ wystêpowania, dzienne zapotrzebowanie na elazo w ci¹ y prawid³owej, zasoby elaza w organizmie ciê arnej, przyczyny wzrostu zapotrzebowania na elazo w ci¹ y, wch³anianie i metabolizm elaza, bilans elaza w ci¹ y, przed ci¹ owa profilaktyka niedokrwistoœci. Przyczyny niedokrwistoœci nabytych i wrodzonych w ci¹ y, podzia³ niedokrwistoœci z niedoboru elaza, prawid³owe wartoœci wskaÿników hematologicznych w ci¹ y, diagnostyka niedokrwistoœci z niedoboru elaza, patofizjologia niedokrwistoœæ w poszczególnych trymestrach ci¹ y, niedokrwistoœæ a czynnoœæ skurczowa macicy, hipotrofia p³odu w niedokrwistoœci, leczenie niedokrwistoœci w ci¹ y. 4. Zaburzenia endokrynologiczne w ci¹ y. Cukrzyca w ci¹ y. Regulacja metabolizmu wêglowodanów w ci¹ y, transport wêglowodanów przez ³o ysko. Klasyfikacja cukrzycy. Czêstoœæ wystêpowania cukrzycy w ci¹ y. Wp³yw zaburzonej gospodarki wêglowodanowej i jej powik³añ matczynych przebieg ci¹ y (powstawanie wad wrodzonych, poronienia fetopatia cukrzycowa, wielowodzie, makrosomia p³odu, zahamowanie tempa wzrastania p³odu, umieralnoœæ p³odów i noworodków). Powik³ania ci¹ y u kobiet z cukrzyc¹ (kwasica metaboliczna, PIH, nefropatia i retinopatia cukrzycowa, zaka enia dróg moczowych). Przygotowanie kobiety z cukrzyc¹ przedci¹ ow¹ do ci¹ y. Patomechanizm rozwoju cukrzycy ciê arnych. Kryteria wyrównania gospodarki wêglowodanowej w ci¹ y. Leczenie cukrzycy w ci¹ y. Monitorowanie stanu p³odu w ci¹ y powik³anej cukrzyc¹. Postêpowanie po³o nicze i diabetologiczne w czasie porodu u kobiet z cukrzyc¹. Ocena gospodarki wêglowodanowej po zakoñczeniu ci¹ y u kobiet z rozpoznawan¹ cukrzyc¹ ciê arnych. Schorzenia tarczycy w ci¹ y. Wp³yw ci¹ y na funkcjê gruczo³u tarczowego kobiety ciê arnej. Profilaktyka jodowa kobiety ciê arnej. Synteza hormonów tarczy- 13
cy. Choroby tarczycy diagnostyka. Nadczynnoœæ tarczycy przyczyny, objawy, powik³ania u matki i u p³odu, leczenie. Prze³om tarczycowy przyczyny, objawy, leczenie. Niedoczynnoœæ tarczycy przyczyny, objawy, powik³ania u matki i u p³odu, leczenie. Œpi¹czka w obrzêku œluzowatym przyczyny, objawy, leczenie. 5. Nadciœnienie indukowane ci¹ ¹. Choroby nerek i w¹troby w ci¹ y. Klasyfikacja nadciœnienia têtniczego w ci¹ y. Kryteria diagnostyczne. Etiopatogeneza nadciœnienia indukowanego ci¹ ¹ PIH (gestozy EPH). Leczenie nadciœnienia w ci¹ y. Sposób ukoñczenia ci¹ y. Rzucawka rozpoznawanie ró nicowe, leczenie. Choroby uk³adu moczowego w ci¹ y bakteriomocz bezobjawowy, ostre i przewlek³e odmiedniczkowe zapalenie nerek, ostre i przewlek³e k³êbuszkowe zapalenie nerek, zespó³ nerczycowy, kamica dróg moczowych, ostra i przewlek³a niewydolnoœæ nerek, ci¹ a po transplantacji nerki postêpowanie diagnostyczne i lecznicze. Schorzenia w¹troby w ci¹ y ostre ci¹ owe st³uszczenie w¹troby, cholestaza wêwn¹trzw¹trobowa. Wirusowe zapalenie w¹troby w ci¹- y. Przewlek³e schorzenia w¹troby w ci¹ y marskoœæ w¹troby, kamica dróg ó³ciowych, zespól HELLP. 6. Diagnostyka i terapia p³odu. P³ód jako pacjent mo liwoœci diagnostyki stanów chorobowych. Konflikt serologiczny w zakresie czynnika Rh definicja niezgodnoœci, immunizacji, choroby hemolitycznej. Wp³yw przeciwcia³ matczynych na p³ód. Prowadzenie ci¹ y z niezgodnoœci¹ i immunizacj¹. Wewn¹trzmaciczne leczenie niedokrwistoœci p³odu. Profilaktyka immunizacji czynnikiem Rh. Niezgodnoœæ w zakresie innych czynników krwinkowych i p³ytkowych. Diagnostyka nieprawid³owoœci budowy i czynnoœci serca p³odu terminy i wskazania do badañ serca, podstawy ECHO serca p³odu. Rozpoznanie i leczenie zaburzeñ rytmu serca p³odu. Rozpoznawanie i leczenie niewydolnoœci kr¹ enia p³odu. Wady p³odu mo liwe do leczenia wewn¹trzmacicznego wady uk³adu moczowego, wady CUN, torbiele jamy brzusznej. Monitorowanie stanu p³odu w ci¹ y. 7. Zagadnienia etyczne i prawne w po³o nictwie oraz diagnostyka genetyczna w ci¹ y (test potrójny, test zintegrowany, amniopunkcja cytogenetyczna, kordocenteza, biopsja kosmówki). 14
Tematyka æwiczeñ V i VI roku w Sali Porodowej 1. Umiejêtnoœæ przeprowadzenia wywiadu ogólnego i po³o niczoginekologicznego. 2. Badanie po³o nicze zewnêtrzne. 3. Badanie przez pochwê. 4. Ocena miednicy kostnej. 5. Obserwacja rodz¹cej partogram. 6. Monitorowanie stanu p³odu podczas porodu (os³uchiwanie czynnoœci serca p³odu, ocena zapisów KTG, amnioskopia, ph-metria). 7. Okresy porodu. 8. Æwiczenia na fantomie mechanizm porodowy. 9. Zapoznanie siê z narzêdziami operacyjnymi. 10. Asystowanie przy porodzie drogami natury i ciêciu cesarskim. Tematyka æwiczeñ V i VI roku w Oddziale Patologii Ci¹ y i w Oddziale Izolacyjnym 1. Umiejêtnoœæ przeprowadzenia wywiadu ogólnego i po³o niczoginekologicznego. 2. Badanie ogólne ciê arnej. 3. Badanie po³o nicze zewnêtrzne. 4. Badanie po³o nicze wewnêtrzne przez pochwê (ci¹ e donoszone). 5. Badanie ginekologiczne (Oddzia³ Izolacyjny). 6. Prowadzenie ciê arnej analiza karty przebiegu ci¹ y. 7. Zakres badañ diagnostycznych w ci¹ y prawid³owej i powik³anej. 8. Monitorowanie stanu p³odu podczas ci¹ y (interpretacja zapisów KTG, badania USG, amnioskopia). 9. Asystowanie do zabiegów operacyjnych. 10. Prezentacja i omówienie poszczególnych przypadków powik³añ ci¹ y (aktualnie hospitalizowanych). Tematyka æwiczeñ V i VI roku w Oddziale Po³ogowym 1. Ocena zmian ogólnoustrojowych we wczesnym po³ogu. Kontrola stanu ogólnego po³o nicy. 2. Po³ogowe zmiany w narz¹dzie rodnym. Obserwacja inwolucji macicy. Ocena gojenia siê rany krocza i pow³ok brzusznych. Odchody po³ogowe. 3. Laktacja badanie gruczo³ów piersiowych. 4. Opieka nad po³o nic¹. Zapobieganie zaka eniom po³ogowym. Zasady ywienia po³o nic. 15
Tematyka æwiczeñ V i VI roku w Izbie Przyjêæ, Poradni Przyklinicznej, Pracowni USG 1. Przeprowadzenie wywiadu ogólnego i po³o niczo-ginekologicznego. 2. Badanie po³o nicze zewnêtrzne i wewnêtrzne przez pochwê. 3. Badanie ginekologiczne. 4. Ocena stanu p³odu (os³uchiwanie czynnoœci serca p³odu, interpretacja zapisów KTG, badania USG, amnioskopia). 5. Przygotowanie rodz¹cej do porodu. 6. Prowadzenie ciê arnej w Poradni Patologii Ci¹ y. 7. Æwiczenia praktyczne na fantomie po³o niczym. Zalecana literatura 1. Troszyñski M.: Æwiczenia po³o nicze. 2. Klimek R., Szymañski W. (red.): Po³o nictwo. 3. Brêborowicz G.H. (red.): Ci¹ a wysokiego ryzyka. 4. Ska³ba P. (red.): Endokrynologia ginekologiczna. 5. S³omko Z. (red.): Ginekologia. 6. Pschyrembel: Ginekologia praktyczna. 16