UNIJNE WSPARCIE KONKURENCYJNO CI GOSPODARKI ROLNO- YWNO CIOWEJ W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM W LATACH

Oeconomia 9 (3) 2010, 157 168 UNIJNE WSPARCIE KONKURENCYJNO CI GOSPODARKI ROLNO- YWNO CIOWEJ W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM W LATACH 2002 2006 Maria Kierepka Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Wydzia Nauk Rolniczych w Zamo ciu Streszczenie. Przedmiotem artyku u by a analiza unijnego wsparcia konkurencyjno ci gospodarki rolno- ywno ciowej województwa lubelskiego w latach 2002 2006. Wyodr bniono 9 dzia a z programów: SAPARD, SPO Rolnictwo 2004 2006 i PROW 2004 2006, które w sposób zarówno bezpo redni, jak i po redni mia y znacz cy wp yw na realizacj wybranego do analizy celu strategicznego. Podmioty sektora rolno- ywno ciowego oraz popraw warunków prowadzenia dzia alno ci gospodarczej na obszarach wiejskich województwa wsparto kwot w wysoko ci 1 179 240 tys. PLN. Najwi cej rodków tra o do rolników (68,7%). Przemys przetwórczy pozyska 21,3%, natomiast 10% wykorzystanego bud etu przeznaczono na popraw infrastruktury na obszarach wiejskich. S owa kluczowe: konkurencyjno, sektor rolno- ywno ciowy, fundusze unijne, SAPARD, SPO, PROW WST P Procesy zmian i dostosowa sektora rolno- ywno ciowego do standardów Unii Europejskiej zwi zane by y z okre lonymi transferami nansowymi z bud etu unijnego. W Polsce w latach 2002 2006 zosta y wdro one instrumenty wspieraj ce dzia ania zmierzaj ce do realizacji celów strategicznych wynikaj cych z za o e programowych pomocy przed akcesj i po akcesji do UE. Jednym z takich celów by a poprawa konkurencyjno ci rolnictwa i przemys u rolno-spo ywczego. Na realizacj tego celu przeznaczono rodki nansowe w ramach Przedakcesyjnego Programu na rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (SAPARD), a wraz z przyst pieniem naszego kraju do UE ród em nansowania by Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sek- Adres do korespondencji Corresponding author: Maria Kierepka, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Wydzia Nauk Rolniczych w Zamo ciu, ul. Szczebrzeska 102, 22-400 Zamo, e-mail: kier10@wp.pl

158 M. Kierepka tora ywno ciowego oraz rozwój obszarów wiejskich (SPO-ROL 2004 2006), a tak e Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW 2004 2006). Celem pracy by a analiza poziomu wsparcia konkurencyjno ci gospodarki rolno- ywno ciowej z funduszy unijnych w województwie lubelskim w latach 2002 2006. Ocenie poddano aktywno i skuteczno bene cjentów w pozyskiwaniu funduszy oraz skal ich wykorzystania. MATERIA I METODA Analiz przeprowadzono na podstawie danych ARiMR w Lublinie dotycz cych wdro onych programów w latach 2002 2006. Z ka dego programu wyodr bniono dzia- ania maj ce bezpo redni wp yw na realizacj za o onego celu badawczego. W ramach SAPARD-u by y to: Poprawa przetwórstwa i marketingu artyku ów rolnych i rybnych (Dzia anie 1), Inwestycje w gospodarstwach rolnych (Dzia anie 2), Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich (Zaopatrzenie gospodarstw wiejskich w wod wraz z uzdatnianiem 3.1, Drogi gminne i powiatowe na obszarach wiejskich 3.4). Z SPO- -ROL wyodr bniono: Inwestycje w gospodarstwach rolnych (Dzia anie 1.1), U atwianie startu m odym rolnikom (Dzia anie 1.2), Popraw przetwórstwa i marketingu artyku ów rolnych (Dzia anie 1.5), oraz Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej zwi zanej z rolnictwem (Dzia anie 2.6). W ramach PROW do analizy zakwali kowano Renty strukturalne (Dzia anie 1) i Wspieranie gospodarstw niskotowarowych (Dzia anie 2). Nale y zaznaczy, e w porównaniu do wymienionych dzia a PROW, Dzia anie 7 Grupy Producentów Rolnych, które z za o enia mia o mie najwi kszy wp yw na popraw konkurencyjno ci gospodarstw rolnych, nie by o realizowane. Aktywno bene cjentów w pozyskiwaniu funduszy unijnych oceniono na podstawie liczby z o onych wniosków. Skuteczno obliczono jako procentowy stosunek liczby zrealizowanych projektów do liczby z o onych wniosków, natomiast skal wsparcia jako procentowy stosunek zrealizowanych p atno ci do wnioskowanej kwoty. Charakterystyki te pos u y y do przeprowadzenia analizy w uk adzie regionalnym (powiatów) woj. lubelskiego. WYNIKI I DYSKUSJA Na popraw konkurencyjno ci gospodarki rolno- ywno ciowej w woj. lubelskim w latach 2002 2006 przeznaczono cznie 1 179 240 tys. PLN 1, w proporcji 23% (SA- PARD), 39,5% (SPO-ROL) i 37,5% (PROW) (rys. 1). Najwy sze kwoty do nansowania, przekraczaj ce redni w województwie (58 962 tys. PLN), otrzyma o 8 powiatów, które cznie zakontraktowa y 60% z puli wykorzystanych rodków, natomiast wsparcie w pozosta ych 12 powiatach zawiera o si w przedziale 1,5 5% rozdysponowanych funduszy (rys. 2). 1 System monitoringu nansowego Oddzia u Regionalnego ARiMR w Lublinie (dane niepublikowane) wed ug stanu na koniec pa dziernika 2008 r. Acta Sci. Pol.

Unijne wsparcie konkurencyjno ci gospodarki rolno- ywno ciowej... 159 PROW 441 661 SAPARD 271 371 SPO 466 208 Rys. 1. Bud et wsparcia konkurencyjno ci sektora rolno- ywno ciowego w woj. lubelskim w latach 2002 2006 [tys. PLN] Fig. 1. The budget of support of agri-food sector competitiveness in Lublin province in 2002 2006 [thousand PLN] zamojski w odawski tomaszowski widnicki rycki radzy ski pu awski parczewski opolski ukowski czy ski lubelski lubartowski kra nicki krasnystawski janowski hrubieszowski che mski bi gorajski bialski 18221 25060 21938 35015 31486 33310 42228 58220 46479 53128 55561 55746 61044 66836 69679 67660 92737 101276 117597 126018 Oeconomia 9 (3) 2010 0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000 Rys. 2. Zró nicowanie regionalne wsparcia konkurencyjno ci sektora rolno- ywno ciowego w woj. lubelskim w latach 2002 2006 w podziale na powiaty [tys. PLN] Fig. 2. The regional diversity of the competitiveness support of agri-food sector in Lublin Province in 2002 2006 [thousand PLN]

160 M. Kierepka Infrastruktura; 117426 Przetwórstwo i marketing artyku ów rolnych; 251302 Gospodarstwa rolne; 810512 Rys. 3. Struktura wsparcia zmian i dostosowa w sektorze rolno- ywno ciowym w woj. lubelskim w latach 2002 2006 [tys. PLN] Fig. 3. Structure of support the changes and adjustments in the agri-food sector in Lublin province in 2002 2006 [thousand PLN] W wykorzystanym bud ecie wsparcia zmian i dostosowa w sektorze rolno- ywno- ciowym najwi kszy udzia stanowi y rodki pozyskane na popraw konkurencyjno ci rolnictwa (68,7%). Nieco ponad jedna pi ta bud etu tra a do podmiotów z bran y przetwórczej. Najmniej, bo tylko 10%, przeznaczono na popraw infrastruktury na obszarach wiejskich (rys. 3). Wzrost konkurencyjno ci rolnictwa zwi zany by z przeznaczeniem pozyskanych funduszy na zwi kszenie efektywno ci gospodarstw rolnych przez lepsze wykorzystanie czynników produkcji, wprowadzenie nowych technologii, popraw jako ci produkcji oraz dostosowanie warunków produkcji rolnej do obowi zuj cych w UE standardów. Zakres wsparcia obejmowa budow i modernizacj budynków produkcyjnych, zakup wyposa- enia technicznego, stada podstawowego i gruntów rolnych, zak adanie upraw trwa ych, przygotowanie bazy produkcyjnej dla dzia ów specjalnych produkcji rolniczej oraz dzia ania zmierzaj ce do poprawy struktury agrarnej [Rudnicki 2008, Czubak i Pawlak 2008]. Konkurencyjno rolnictwa na Lubelszczy nie w latach 2002 2006 wsparto kwot w wysoko ci 810 512 tys. PLN (82% kwoty wnioskowanej). Na ten cel przeznaczono fundusze z SAPARD-u (7,6%), SPO-ROL (40%) i PROW (52,4%). W najwi kszym stopniu rodki te zosta y wykorzystane przez powiaty: bialski, ukowski, opolski i lubelski cznie 33% ca ego bud etu. Rolnicy z nast pnych 6 powiatów pozyskali kolejne 35%. Ich do nansowanie przekracza o warto redniej dotacji w województwie (40 526 tys. PLN). Pozosta a kwota (32% bud etu) tra a do 10 powiatów, w ród których najni sze wsparcie otrzymali bene cjenci z powiatów czy skiego i widnickiego (rys. 4). W strukturze nansowania rolnictwa najwi kszy udzia mia y rodki na inwestycje w gospodarstwach rolnych. Znaczn kwot przeznaczono dla gospodarstw niskotowarowych i na renty strukturalne, natomiast fundusze na u atwienie startu m odym rolnikom stanowi y jedn dziesi t zrealizowanego w latach 2002 2006 bud etu wsparcia rolnictwa (rys. 5). Acta Sci. Pol.

Unijne wsparcie konkurencyjno ci gospodarki rolno- ywno ciowej... 161 zamojski w odawski tomaszowski widnicki rycki radzy ski pu awski parczewski opolski ukowski czy ski lubelski lubartowski kra nicki krasnystawski janowski hrubieszowski che mski bi gorajski bialski 16764 20703 19246 22777 25162 23407 37572 42791 31271 30664 34846 41543 45094 51485 49813 49951 59595 66256 57454 84118 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 90000 Rys. 4. Wsparcie rolnictwa w woj. lubelskim w latach 2002 2006 w podziale na powiaty [tys. PLN] Fig. 4. Support of agriculture in Lublin province in the years 2002 2006 by districts [thousand PLN] Gospodarstwa niskotowarowe; 235469 Inwestycje w gospodarstwach rolnych; 291501 Renty strukturalne; 206192 U atwianie startu m odym rolnikom; 77350 Rys. 5. Struktura nansowania rolnictwa w woj. lubelskim latach 2002 2006 [tys. PLN] Fig. 5. Financing structure of agriculture in Lublin province in the 2002 2006 [thousand PLN] Oeconomia 9 (3) 2010

162 M. Kierepka Na inwestycje w gospodarstwach rolnych przeznaczono 36% ogólnej puli do nansowania, co w przeliczeniu na jedno wnioskuj ce gospodarstwo da o kwot 65 906 PLN, (SAPARD rednio 42 278; SPO rednio 77 406). cznie rolnicy z o yli 6196 wniosków, z których zosta o zaakceptowanych 4423, czyli rednia skuteczno wynios a 71%. Oceniaj c na tej podstawie przygotowanie do pozyskania funduszy nale y stwierdzi, e w aplikowaniu o fundusze w ramach SAPARD-u osi gni to znacznie wy sz skuteczno (87%) w porównaniu do SPO (66%). Warto do nansowania w przeliczeniu na jeden wniosek w SAPARD by a z kolei ni sza, ale wynika o to z górnego limitu przeznaczonego dla jednego bene cjenta, znacznie ni szego ni w SPO [Raczkowski 2002, MRiRW 2004, Zió kowska 2006]. Z informacji uzyskanych w ARiMR w Lublinie wynika o, e pozyskane w województwie fundusze zosta y wykorzystane na zakup i monta maszyn, urz dze i wyposa enia do produkcji rolnej, budow i modernizacj budynków inwentarskich, zakup zwierz t oraz materia u nasadzeniowego. Przyk adowo w Dzia aniu 2 SAPARD 2 Inwestycje w gospodarstwach rolnych najwi cej rodków przeznaczono na zwi kszenie ró norodno ci produkcji gospodarstw rolnych. rednio na jeden projekt przypad o 39,2 tys. PLN. O fundusze na ten cel aplikowali rolnicy ze wszystkich powiatów. Ich rednia skuteczno wynios a 86%. Najwi cej projektów (ponad 100) zrealizowano w powiatach: opolskim, kra nickim, lubelskim i pu awskim, natomiast najmniej w w odawskim (9), radzy skim (12) i ukowskim (18). Na restrukturyzacj produkcji mleka wnioski nap yn y z 15 powiatów, z których bene cjenci wykazali si rednio 92-procentow skuteczno ci. Projekty o najwy szej warto ci zrealizowano w powiatach che mskim, zamojskim i lubelskim, odpowiednio 170, 165 i 160 tys. PLN/1 projekt. Rolnicy specjalizuj cy si w produkcji trzody chlewnej i drobiu pozyskali do nansowanie na poziomie 4,1% bud etu omawianego dzia ania. W tym obszarze inwestycje o najwi kszej warto ci (100 130 tys. PLN/1 projekt) odnotowano w powiatach: parczewskim, radzy skim, ukowskim, janowskim i bialskim 3 (tab. 1). Sk adow analizowanego bud etu przeznaczonego na popraw konkurencyjno ci rolnictwa (rys. 5) by y równie dotacje dla gospodarstw niskotowarowych. Rolnicy posiadaj cy gospodarstwa o ywotno ci ekonomicznej na poziomie 2 4 ESU zakontraktowali 29% z ogólnej puli do nansowania. cznie w województwie z o ono 24 308 wniosków, co stanowi o 53,7% uprawnionych do wsparcia. Najwi cej gospodarstw niskotowarowych obj to restrukturyzacj w powiatach: bialskim, kra nickim, opolskim i zamojskim (przedzia 1729 2119), natomiast najmniej w powiatach widnickim i w odawskim (405 409) 4. Na renty strukturalne, których celem by o przyspieszenie przemian struktury agrarnej, przeznaczono 25% wykorzystanego w woj. lubelskim bud etu unijnego wsparcia. Jednym z warunków uzyskania renty by o przekazanie przez rolnika (minimum 55 lat) 2 Ze wzgl du na brak szczegó owych danych nie przeprowadzono analizy analogicznego dzia ania w SPO. 3 Dane pochodz z systemu monitoringu Oddzia u Regionalnego ARiMR w Lublinie (dane niepublikowane). 4 Dane pochodz z systemu monitoringu Oddzia u Regionalnego ARiMR w Lublinie (dane niepublikowane) oraz [ MRiRW 2009]. Acta Sci. Pol.

Unijne wsparcie konkurencyjno ci gospodarki rolno- ywno ciowej... 163 Tabela 1. Aktywno, skuteczno i skala wsparcia w Dzia aniu 2 SAPARD Inwestycje w gospodarstwach rolnych Table 1. Activity, effectiveness and scale of support in the Activity 2 of SAPARD Investments in agricultural holdings Schemat Liczba z o onych wnisoków Liczba zrealizowanych projektów Kwota wnioskowana (tys. PLN) Kwota wyp acona (tys. PLN) Restrukturyzacja produkcji mleka 76 70 6665 5937 Modernizacja gospodarstw z chowem byd a mi snego 1 1 46 46 Odbudowa produkcji owczarskiej 5 4 203 152 Modernizacja produkcji trzody chlewnej lub drobiu 38 32 2773 2487 Zwi kszenie ró norodno ci produkcji gospodarstw 1557 1341 62672 52597 Ogó em 1677 1448 72359 61219 ród o: Source: Dane ARiMR/Oddzia w Lublinie. Data of ARMA in Lublin. gospodarstwa (co najmniej 1 ha UR) nast pcy lub innemu rolnikowi. W woj. lubelskim w analizowanym okresie przekazano cznie 5710 gospodarstw (na powi kszenie innego gospodarstwa 3151 i na nast pc oraz zalesienie 2559). Stanowi o to 6,3% wszystkich gospodarstw rolnych z indywidualnym u ytkownikiem w wieku powy ej 55 lat. Najwi cej rodków wyp acono dla bene cjentów z powiatu zamojskiego i bialskiego, odpowiednio, 9,6 i 7,9% ogólnej kwoty do nansowania w ramach tego dzia ania, natomiast najmniej w widnickim (1,7%) i parczewskim (2,1%). Najwi ksz kwot wiadcze otrzymali bene cjenci z powiatów lubartowskiego oraz hrubieszowskiego rednio ponad 33 tys. PLN, natomiast rolnicy z powiatu lubelskiego rednio tylko po 26,9 tys. PLN 5. Na popraw konkurencyjno ci gospodarstw rolnych, z za o enia, mia y wp yn równie dotacje wyasygnowane dla m odych rolników rozpoczynaj cych dzia alno rolnicz. Wykorzystane na ten cel fundusze stanowi y 10% omawianego bud etu (rys. 5). Wsparcie uzyska o 1547 m odych rolników, a przyznana kwota stanowi a 74% kwoty wnioskowanej w województwie lubelskim i 11% ogólnego wsparcia w kraju. Najwi cej m odych rolników rozpocz o dzia alno w powiatach opolskim (247), bialskim (177) i lubelskim (126), natomiast w czy skim i che mskim tylko po 30. Kolejn grup bene cjentów pozyskuj cych fundusze na popraw konkurencyjno- ci swoich przedsi biorstw byli przetwórcy artyku ów rolnych. Podstawowym celem wspierania przedsi wzi w zakresie przetwórstwa i marketingu artyku ów rolnych by o szybkie dostosowanie przedsi biorstw przemys u mi snego, mleczarskiego, owocowo- -warzywnego itd. do wymogów rynku krajowego i mi dzynarodowego odno nie standardów sanitarno-weterynaryjnych, higienicznych i jako ciowych, czyli przygotowanie tych 5 Dane pochodz z systemu monitoringu nansowego Oddzia u Regionalnego ARiMR w Lublinie (dane niepublikowane) oraz [ MRiRW 2009]. Oeconomia 9 (3) 2010

164 M. Kierepka podmiotów do funkcjonowania w warunkach silnej konkurencji na Jednolitym Rynku. Do nansowanie mog o by przeznaczone na prowadzenie produkcji zgodnie z przewidywanymi trendami rynkowymi, wspieranie rozwoju nowych rynków zbytu, popraw lub zracjonalizowanie kana ów marketingowych, nowe technologie, popraw i kontrol jako ci, wdra anie systemu HCCP, ochron rodowiska [Dro dziel 2007]. Przemys rolno-spo ywczy w województwie lubelskim nansowany by funduszami z programu SAPARD i SPO-ROL w proporcji 44 i 56%. Na popraw przetwórstwa i marketingu artyku ów rolnych z o ono cznie 233 wnioski, z których podpisano 193 umowy, a wi c skuteczno bene cjentów ukszta towa a si rednio na poziomie 83%. Sektor przetwórczy pozyska 251 302 tys. PLN, co stanowi o 66,6% kwoty wnioskowanej. rednio na jeden projekt przypada o 13 961 tys. PLN. Najwy sze dotacje otrzymali bene cjenci z powiatów lubelskiego i ukowskiego, natomiast najni sze z powiatów widnickiego i kra nickiego. Nale y doda, e 9 powiatów zrealizowa o projekty o warto ci przekraczaj cej redni wojewódzk, wykorzystuj c cznie prawie 90% bud etu przeznaczonego na wsparcie konkurencyjno ci przemys u rolno-spo ywczego (rys. 6). zamojski w odawski tomaszowski widnicki rycki radzy ski pu awski parczewski opolski ukowski czy ski lubelski lubartowski kra nicki krasnystawski janowski hrubieszowski che mski bi gorajski bialski 0 0 931 1111 645 633 1981 4950 4970 1754 8766 22164 15434 21436 17570 26501 27770 26831 33258 34597 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 Rys. 6. Wsparcie sektora przetwórczego w woj. lubelskim w latach 2002 2006 w podziale na powiaty [tys. PLN] Fig. 6. Support for the processing sector in Lublin province in 2002 2006 by districts [thousand PLN] Acta Sci. Pol.

Unijne wsparcie konkurencyjno ci gospodarki rolno- ywno ciowej... 165 Wed ug informacji ARIMR/Oddzia w Lublinie, zakres zrealizowanych inwestycji obejmowa zakup i monta maszyn, urz dze i wyposa enia zgodnie ze standardami UE, rozbudow, modernizacj i wymian wyposa enia w celu dostosowania do warunków weterynaryjnych i sanitarnych UE, a tak e zakup rodków transportu (samochodów dostawczych, wózków wid owych). O refundacj kosztów inwestycji w omawianym sektorze aplikowali bene cjenci z bran y mi snej, mleczarskiej i owocowo-warzywnej 6. Przeprowadzona analiza wykaza- a, e ich aktywno ukszta towa a si na poziomie odpowiednio 35, 29 i 36%, natomiast poziom skuteczno ci odpowiednio 80, 93 i 61%. Najwy sze do nasowanie otrzymali bene cjenci z bran y mi snej 49,4% ca ej puli rodków przeznaczonych na popraw przetwórstwa. Przyznane fundusze dla przemys u mleczarskiego stanowi y 26,4%, a dla podmiotów bran y owocowo-warzywnej 24,2%. Z aplikowanej sumy o refundacj kosztów inwestycji w przemy le mi snym otrzymano 92,6 %, w mleczarskim 89%, a w owocowo-warzywnym tylko 76,6% (tab. 2). Tabela 2. Aktywno, skuteczno i skala wsparcia w Dzia aniu 1 SAPARD Poprawa przetwórstwa i marketingu artyku ów rolnych Table 2. Activity, effectiveness and scale of support in the Activity 1 of SAPARD Improving processing and marketing of agricultural products Schemat Liczba z o onych wniosków Liczba zrealizowanych projektów Kwota wnioskowana (tys. PLN) Kwota wyp acona (tys. PLN Sektor mi sny 35 29 58 816 54 485 Sektor mleczarski 29 27 32 613 29 109 Sektor owocowo-warzywny 36 22 35 494 26 651 Ogó em 100 78 126 923 110 245 ród o: Source: Dane ARiMR/Oddzia w Lublinie. Data of ARMA in Lublin. Analizie poddano tak e wybrane dzia ania/schematy dotycz ce poprawy infrastruktury na obszarach wiejskich, przyjmuj c, e w sposób po redni przyczyniaj si do poprawy konkurencyjno ci gospodarki rolno- ywno ciowej przez popraw warunków prowadzenia dzia alno ci gospodarczej, w tym rolniczej. Na ten cel w woj. lubelskim, z funduszy unijnych, przeznaczono 117 426 tys. PLN, w proporcji 83% SAPARD i 17% SPO-ROL. cznie z o ono 1294 wnioski, z których zrealizowano 917 projektów, czyli skuteczno aplikowania o dotacje wynios a rednio 71%, natomiast skala przyznanego wsparcia stanowi a 77% kwoty wnioskowanej. Projekty o najwy szej warto ci zrealizowa y powiaty: ukowski, bialski i lubartowski, natomiast najni sz warto inwestycji zanotowano w powiecie czy skim (rys. 7). Przedmiotem nansowania by a przede wszystkim budowa i modernizacja dróg gminnych i powiatowych. Przyznana kwota stanowi a 58,8% ogólnego bud etu nansowania 6 Analiz w podziale na bran e przeprowadzono tylko dla SAPARD-u ze wzgl du na brak takich danych z SPO-ROL. Oeconomia 9 (3) 2010

166 M. Kierepka zamojski w odawski tomaszowski widnicki rycki radzy ski pu awski parczewski opolski ukowski czy ski lubelski lubartowski kra nicki krasnystawski janowski hrubieszowski che mski bi gorajski bialski 5804 3246 3129 2047 4017 5606 3433 3744 5372 1457 2682 3145 4343 2327 4933 9225 10865 8898 15069 18083 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 18000 20000 Rys. 7. Finansowanie inwestycji infrastrukturalnych w woj. lubelskim w latach 2002 2006 w podziale na powiaty[tys. PLN] Fig. 7. Financing infrastructure investment in Lublin Province in the 2002 2006 by districts [thousand PLN] infrastruktury. rednia warto zrealizowanych inwestycji w województwie wynios a 3453 tys. PLN, któr przekroczy o tylko 5 powiatów: ukowski, lubartowski, bi gorajski, bialski i lubelski. cznie w tych powiatach zrealizowano inwestycje na kwot 41 393 tys. PLN (60% kwoty przenaczonej na budow dróg) 7. Mniejsze zainteresowanie natomiast odnotowano w pozyskiwaniu funduszy na budow wodoci gów rednie do nansowanie w województwie wynios o 1623 tys. PLN. PODSUMOWANIE Przeprowadzona analiza wykaza a znaczne zró nicowanie regionalne w pozyskiwaniu funduszy na popraw konkurencyjno ci gospodarki rolno- ywno ciowej, zarówno w odniesieniu do rolników, przedsi biorców sektora przetwórczego, jak i samorz dów gminnych czy powiatowych. Bene cjenci z województwa lubelskiego pozyskali cznie 1179, 2 mln PLN. Najwi cej rodków przeznaczono na popraw konkurencyjno ci rolnictwa. 7 Dane pochodz z systemu monitoringu nansowego Oddzia u Regionalnego ARiMR w Lublinie (dane niepublikowane). Acta Sci. Pol.

Unijne wsparcie konkurencyjno ci gospodarki rolno- ywno ciowej... 167 Analizowane instrumenty wsparcia w woj. lubelskim w latach 2002 2006 przyczyni y si przede wszystkim do poprawy stanu technicznego gospodarstw rolnych oraz dostosowania cz ci zak adów przetwórczych do warunków weterynaryjnych i sanitarnych zgodnych ze standardami UE. Wprawdzie poprawa konkurencyjno ci nie polega na zakupie nowych maszyn, to jednak nale y przypuszcza, e wyposa enie w nowy kapita rzeczowy przyczyni si do wzrostu efektywno ci i jako ci produkcji. Poprawa infrastruktury technicznej natomiast powinna wp yn na wzrost atrakcyjno ci inwestycyjnej obszarów wiejskich, a tak e na ekonomik i organizacj prowadzonej na tych terenach dzia alno ci gospodarczej. Inwestycje w kapita rzeczowy, a tak e ludzki prowadz do wzrostu produktywno ci [Wo 1998]. Powoduje to w konsekwencji obni enie kosztów wytwarzania i zwi kszenie tym samym nadwy ki nansowej, b d cej podstaw kszta towania rozwoju przedsi biorstw i uzyskiwania przez nie przewagi konkurencyjnej. W zwi zku z tym, e fundusze unijne nadal b d znacz cym ród em nansowania, dlatego te ich pozyskanie, a przede wszystkim w a ciwe wykorzystanie stanowi kluczowe zagadnienie w zakresie programowania wzrostu konkurencyjno ci zarówno gospodarstw rolnych, jak i podmiotów bran y przetwórczej. Badania literaturowe dowodz bowiem, e nie wszystkie dzia ania (renty strukturalne, wspieranie gospodarstw niskotowarowych, u atwianie startu m odym rolnikom), z za- o enia maj ce wspiera konkurencyjno rolnictwa, spe ni y swoje cele. Spowodowane to by o konstrukcj kryteriów dost pu i brakiem kontroli wykorzystania tych funduszy [Bu kowaka 2007, Chmurzy ska 2008]. PI MIENNICTWO Bu kowska M., 2007. Ocena realizacji programu PROW w Polsce w latach 2004 2006. Rocz. Nauk. SERiA, t. IX, z. 2, 47 51. Chmurzy ska K., 2008. Wp yw SPO Rolnictwo na popraw konkurencyjno ci gospodarstw rolnych i przedsi biorstw przemys u spo ywczego. Rocz. Nauk. SERiA, t. X, z. 3, 67 72. Czubak W., Pawlak K., 2008. Rozdysponowanie rodków nansowych wynikaj cych z mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej na rozwój modelu rolnictwa industrialnego i zrównowa onego w Polsce. Raport PW nr 102, IERiG, Warszawa, 51 86. Dro dziel L., 2007. ARiMR Trzy lata po akcesji. ARiMR, Warszawa. MRiRW, 2004. Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywno- ciowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 2006. Warszawa. MRiRW, 2009. Wst pna analiza realizacji Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004 2006, cz 2. Warszawa. Raczkowski M., 2002. Mo liwo ci wykorzystania Programu SAPARD w Polsce. Rocz, Nauk. SERiA, t. IV, z. 2. Rudnicki R., 2008. Program SAPARD jako czynnik wzrostu konkurencyjno ci gospodarstw rolnych w Polsce. Rocz. Nauk. SERiA, t. X, z. 2, 230 233. Wo A., 1998. Wzrost gospodarczy i strategie rozwoju polskiego rolnictwa. IERiG, Warszawa, 8. Oeconomia 9 (3) 2010

168 M. Kierepka Zió kowska J., 2006. Mikroekonomiczna ocena efektywno ci nansowego wsparcia polskiego rolnictwa ze rodków unijnych i krajowych w 2005 roku. Komunikaty, Raporty, Ekspertyzy nr 522, IERiG, Warszawa, 27. THE EU SUPPORT FOR COMPETITIVENESS OF AGRI-FOOD ECONOMY IN LUBLIN PROVINCE IN 2002 2006 Abstract. The subject of the article was to analyze the EU support of agri-food sector competitiveness in lubelskie province in the years 2002 2006. Nine activities were separated from such programs as SAPARD, SOP Agriculture 2004 2006 and RDP 2004 2006, which both directly and indirectly had a signi cant in uence on the implementation of the strategic goal chosen for the analysis. The entities of agri-food sector and improvement of conditions of keeping business activity in rural areas were supported with the amount of 1 179 240 thousand PLN. Most funds went to farmers (68.7%). Processing industry gained 21.3%, while 10% of the used budget was spent on improving infrastructure in rural areas. Key words: competitiveness, agri-food sector, EU funds, activities, SAPARD, the SOP, the RDP Zaakceptowano do druku Accepted for print 15.06.2010 Acta Sci. Pol.