SUBSTANCJE AKTYWNE ZALECANE W PIELĘGNACJI CERY DOJRZAŁEJ Urszula Rzekęć-Kołacz Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie Streszczenie W pracy podjęto analizę substancji pochodzenia roślinnego przeznaczonych do zastosowania w kosmetykach dedykowanych skórze dojrzałej. Przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące budowy skóry oraz charakterystyki cery dojrzałej. Dokonano przeglądu substancji biologicznie czynnych, które powinny znajdować się w składzie kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji cery dojrzałej. Praca przedstawia także badania własne nad stworzeniem receptury naturalnego kremu do twarzy, zawierającego nowy, innowacyjny składnik anti-ageing. PLANT MATERIALS RECOMMENDED FOR MATURE SKIN Summary The paper presents an analysis of plant-derived substances intended for use in cosmetics dedicated for mature skin. It was presented the most important information about skin structure and the characteristics of mature skin. A review of biologically active substances, which should be in the composition of cosmetic products for mature skin. The paper presents also a study on developing their own formulation of natural face cream, containing an innovative new anti-aging ingredient. www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 4 (20) 2014, s. 21-26 21
Wstęp Skóra (Rysunek 1.) składa się z trzech warstw: naskórka, w którym znajdują się komórki Langerhansa i Merkela, melanocyty, ziarna keratohialiny oraz keratyna. To w naskórku rozpoczyna się proces dojrzewania keratynocytów, a na jego powierzchni znajduje się płaszcz lipidowy, stanowiący pierwszą barierę ochronną organizmu. Pod naskórkiem znajduje się skóra właściwa. Jej komórkami są histiocyty, komórki tuczne i nerwowe, a także fibroblasty, wytwarzające kolagen i elastynę. Najbardziej wewnętrzną warstwę skóry stanowi tkanka podskórna, która pełni rolę rezerwy energetycznej, chroni organizm m.in. przed uszkodzeniami, zbudowana jest z luźnej tkanki łącznej zawierającej sieć włókien kolagenowych w formie komór wypełnionych tkanką tłuszczową. Rysunek 1. Budowa skóry Źródło: www.beautyinspirations.pl (stan z dnia 7.05.2014) 1. Czym jest skóra dojrzała? Skóra twarzy, to pojęcie wymienne ze słowem cera. Jednym z rodzajów cery jest właśnie skóra dojrzała. Termin ten stosowany jest wyłącznie w Polsce, ponieważ w terminologiach innych języków, pojęcie to jest tłumaczone dosłownie jako cera starcza. Wiek, który jest odpowiedni do określenia skóry terminem cera dojrzała jest sporny. W ostatnim czasie określa się go jako 30 lat, lub czasem, wiek jeszcze przed 30 rokiem życia. W znacznym stopniu zależy to od nas samych, a właściwie naszego codziennego trybu życia. Oprócz stosowania odpowiednich substancji na skórę odpowiednia dieta, ćwiczenia i spokojny oraz regularny tryb życia, to najważniejsze czynniki pozwalające na utrzymanie pięknego i dobrego stanu naszej cery. Rysunek 2. Wygląd cery w zależności od wieku Źródło: www.gesha.pl (stan z dnia 7.05.2014) 22
Różne procesy zachodzące w naszym organizmie wpływają na stan naszej skóry, samopoczucia, a nawet zdrowia, przykładowo zmiany zanikowe w naskórku sprawiają, że skóra staje cię o wiele cieńsza niż w warunkach normalnych tzw. ścieńczenie skóry. Jest to efekt zmniejszonej liczby podziałów komórkowych, a co za tym idzie zmniejszenia liczby komórek warstwy podstawnej. Efektem procesu utraty włókien elastycznych i kolagenowych jest spadek jędrności, sprężystości oraz elastyczności skóry. Zanik aktywności gruczołów potowych także powoduje utratę jędrności skóry, a zmniejszenie liczby melanocytów sprawia, że na skórze pojawiają się przebarwienia starcze i plamy. Zmniejszenie liczby Komórek Langerhansa wpływa na osłabienie układu odpornościowego organizmu. Utlenianie kwasów, tłuszczy i ceramidów powoduje zaburzenie procesu wytwarzania NMP, czego efektem jest suchość i solne złuszczanie naskórka. Przyczyną osłabienia ukrwienia skóry jest jej bladość, zaburzenie termoregulacji, zmniejszenie produkcji kwasu hiarulonowego, chropowatość i zmarszczki, przebarwienia, naczyniaki, odbarwienia, brodawki, plamy soczewicowate, pęknięcia i rozpadliny 1 2. Czy można zapobiec starzeniu się skóry? Starzenie się skóry to proces naturalny i niestety nieodwracalny. Od urodzenia komórki skóry zaprogramowane są na apoptozę, czyli zaprogramowaną śmierć. Proces ten jesteśmy w stanie jedynie opóźnić poprzez: eliminację wolnych rodników, które uszkadzają m.in DNA, właściwą dbałość o stan naszej skóry, eliminację stresu oraz używek, właściwą dietę, stosowanie kosmetyków z odpowiednimi substancjami czynnymi, których całą gamę można znaleźć w surowcach kosmetycznych 2. 3. Składniki aktywne pochodzenia roślinnego zalecane do pielęgnacji cery dojrzałej W pielęgnacji cery dojrzałej zalecane są przede wszystkim witaminy, kwas hialuronowy, ceramidy, czy tzw. energetyzery. Najpopularniejszą witaminą stosowaną w kosmetykach anti-ageing jest retinol i jego pochodne, czyli witamina A. Nazwa ta obejmuje liczną grupę związków chemicznych, która ma podobną aktywność biologiczną oraz budowę. Witamina ta jest rozpuszczalna w tłuszczach oraz ma właściwości antyoksydacyjne, zwalcza wolne rodniki, zapobiega nadmiernej utracie wody, jest świetnie wchłaniana przez skórę, poprawia jej elastyczność i stymuluje wzrost nowych komórek. W kosmetyce wykorzystywana jest jako retinol, kwas retinowy, palmitynian witaminy A. Witaminą młodości nazywana jest także witamina E. Nazwa ta obejmuje grupę związków nazywanych tokoferolami i tokotrienolami. Najbardziej aktywnym biologicznie jest D-alfa-tokoferol. Jest to jeden z najważniejszych przeciwutleniaczy rozpuszczalnych w tłuszczach. Ma ponadto właściwości ochronne, chroni błony komórkowe przed wolnymi rodnikami, polepsza wygląd cery poprzez ograniczenie utraty wody przez epidermę, zapobiega podrażnieniom spowodowanym działaniem promieni sło- 1 Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla kosmetologów, Wydawnictwa Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego Poznań 2008, s. 11-17. 2 Drygas B. Mrozowska M. Szpindor R., Kosmetyka pielęgnacyjna i upiększająca twarz, szyja, dekolt Wydawnictwa Nowa Era Warszawa 2013, s. 56-58, 110-114,174-175,188. 23
necznych, rozjaśnia skórę przebarwioną, przeciwdziała obniżonej aktywności gruczołów łojowych, zapobiega utlenianiu lipidów. Kosmetyki przeznaczone do cery dojrzałej powinny zawierać w recepturze witaminę C. Jest ona rozpuszczalna w wodzie, bierze czynny udział w produkcji kolagenu (pobudzając jego produkcję w skórze) i przeciwdziała procesom jego destrukcji. Wykazuje ona silne właściwości antyoksydacyjne. Witamina ta przede wszystkim chroni skórę przed promieniowaniem UV i długotrwale ją nawilża, a także rozjaśnia przebarwienia. Ważnymi składnikami kosmetyków przeciwstarzeniowych są witaminy z grupy B. Witamina B3 (PP) to pochodne kwasu nikotynowego (amid oraz kwas nikotynowy) znane pod wspólną nazwą jako niacyna. Witamina ta działa pobudzająco na skórę, stymuluje syntezę kolagenu i elastyny, rozjaśnia przebarwienia, redukuje podrażnienia, poprawia koloryt skóry. Witamina B6 występuje w trzech formach równorzędnie aktywnych biologicznie: pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina. Witamina ta działa łagodząco na skórę, niweluje zmarszczki zapobiega jej wysuszeniu i łuszczeniu. Witaminy z grupy B należą do witamin rozpuszczalnych w wodzie. W składzie kosmetyków anti-ageing warto szukać ceramidów roślinnych, czyli glikoceramidów. Ceramidy to połączenie kwasów tłuszczowych i sfingozyny. Z roślin pozyskiwane są m.in. z lecytyny sojowej oraz pestek dzikiej róży. Mają właściwości hamujące utratę wody, rekonstruujące przestrzenie międzykomórkowe oraz mogą przywracać równowagę lipidową i elastyczność skórze. Kwas hialuronowy to rodzaj polisacharydu, glikozaminoglikan. Kwas ten i jego pochodne (np. sól sodowa hialuronian sodu) chronią skórę przed wysychaniem, wspomagają odbudowę tkanki epidermy, ochrania skórę i regenerują. Kwas hialuronowy silnie wiąże wodę w naskórku, dzięki czemu dostarcza i utrzymuje wilgotność w skórze, stymuluje produkcję kolagenu, działa jako przeciwutleniacz oraz ma delikatne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne 3. Sepitonic M3 to nowy składnik kosmetyków, określany mianem energii dla komórek. Jest to mieszanina substancji aktywnych takich jak glukonian magnezu, asparginian cynku i miedzi (inaczej także multimineralnym koktajlem dla skóry). Aktywują one naturalne mechanizmy ochronne, detoksykują skórę, wykazują działanie antyrodnikowe, zapobiegają glikacji białek komórkowych i tkankowych, energetyzują komórki oraz zwiększają skuteczność substancji czynnych w kosmetyku. 4. Co to znaczy, że Sepitonic to multimineralny chrono energetyzer? Sepitonic M3 pozwala nadać skórze blask, ogranicza powstanie zmarszczek, czego dowiodły wieloletnie badania naukowe. Dlatego też w laboratorium Chemii Kosmetycznej w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania został opracowany innowacyjny krem na bazie tego surowca. Jest to krem, który 3 Główczyk-Zubek J., Poterała M., Wielochowska M., Zadrożna I., Chemia i biochemia dla kosmetologów, Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia, Warszawa, 2010, s. 223-239; Kohlmunzer S., Farmakognozja: Podręcznik dla studentów farmacji, Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa, 2003, s. 527-537; Jabłońska-Trypuć A., Czerpak R., Surowce kosmetyczne i ich składniki, MedPharm, Wrocław, 2008, s. 139-144. 24
pozwoli zachować młodość i umożliwi traktowanie skóry dojrzałej nie jako choroby, ale jako kolejnego etapu naszego życia 4. Tabela 1. Receptura opracowanego kremu do twarzy Faza A - olejowa B - Wodna C substancje aktywne Nazwa składnika wg INCI Zawartość składnika [%] Funkcja Argania Spinosa Oil 1,00 Olej arganowy - emolient Macadamia Oil 5,00 Olej makadamia - emolient Shea Butter 1,50 Masło Shea- emolient Sweet Almond Oil 2,00 Olej ze słodkich migdałów - emolient Cetearyl Glucoside and Cetearyl Alcohol Glyceryl Stearate 1,00 5,00 Emulgator pochodzenia roślinnego Składnik konsystencjotwórczy pochodzenia roślinnego Aqua do 100 Woda Aloe Vera Water 30,0 Sok z aloesu substancja nawilżająca Glycerin 3,00 Xanthan Gum 0,30 Tocopherols 1,00 D-Panthenol 0,50 Betaine 1,50 Magnesium Aspartate & Zinc Gluconate & Copper Gluconate Sodium Benzoate and Pottasium Sorbate 2,00 Gliceryna roślinna substancja nawilżająca Guma ksantanowa stabilizator emulsji Naturalna witamina E substancja anti-ageing Prowitamina B5 substancja łagodząca i nawilżająca Naturalny aminokwas substancja nawilżająca Sepitonic M3 antyoksydant, substancja anti-ageing 1,00 Konserwant Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań laboratoryjnych W zlewce odważano składniki fazy olejowej (A). W osobnej zlewce odważano wodę i glicerynę. W mieszaninie tej uwadniano gumę ksantanową, pełniącą rolę stabilizatora emulsji. Po całkowitym uwodnieniu gumy dodawano wodę aloesową. Zlewki umieszczano w łaźni wodnej i podgrzewano do temperatury około 75 o C. Po podgrzaniu zawartość zlewek łączono, wprowadzając fazę olejową do wodnej. Powstałą emulsję mieszano i po schłodzeniu do temperatury 35 o C dodawano składniki fazy C. Składniki te dodawano po schłodzeniu emulsji, ponieważ wprowadzone w wysokiej temperaturze utraciłyby swoją aktywność biologiczną. 4 Internet: http://www.seppic.com/cosmetic/energizing-agents/antiradicals-sepitonic-m3-@/view-249- seproduit.html?menuid=,902, HYPERLINK "http://www.seppic.com/cosmetic/energizing-agents/antiradicals-sepitonic-m3- @/view-249-seproduit.html?menuid=,902,&"& (stan z dnia 7.05.2014) 25
Otrzymano mleczną, stabilną emulsję, o bardzo dobrych właściwościach aplikacyjnych. Z opinii osób testujących krem wynika, że bardzo szybko wchłania się w skórę, nie nadaje uczucia tłustości, a długotrwałe stosowanie znacznie poprawia stan cery i wyrównuje koloryt skóry 5. Podsumowanie W pracy przedstawiono najważniejsze aspekty pielęgnacji cery dojrzałej. Szczególną uwagę zwrócono na naturalne składniki kosmetyków dedykowanych tego typowi cerze. Bardzo ważnym jest, aby produkty pielęgnacyjne zawierały składniki o działaniu anti-ageing, takie jak kwas hialuronowy, antyoksydanty (witaminy E, C, A, polifenole, flawonoidy, ekstrakty roślinne). Przedstawiono ponadto wyniki badań nad opracowaniem receptury naturalnego kremu do twarzy, który jako główny składnik aktywny zawiera mieszaninę silnych związków antyoksydacyjnych: glukonian cynku, glukonian miedzi i aspartanian magnezu. Bibliografia 1. Adamski Z., Kaszuba A., Dermatologia dla kosmetologów, Wydawnictwa Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego Poznań 2008 2. Drygas B. Mrozowska M. Szpindor R., Kosmetyka pielęgnacyjna i upiększająca twarz, szyja, dekolt, Wydawnictwa Nowa Era Warszawa 2013 3. Główczyk-Zubek J., Poterała M., Wielochowska M., Zadrożna I., Chemia i biochemia dla kosmetologów, Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia, Warszawa, 2010 4. Jabłońska-Trypuć A., Czerpak R., Surowce kosmetyczne i ich składniki, MedPharm, Wrocław, 2008 5. Kohlmunzer S., Farmakognozja: Podręcznik dla studentów farmacji, Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa, 2003 6. Internet: http://www.seppic.com/cosmetic/energizing-agents/antiradicals-sepitonic-m3-@/view-249- seproduit.html?menuid=,902, HYPERLINK "http://www.seppic.com/cosmetic/energizingagents/antiradicals-sepitonic-m3-@/view-249-seproduit.html?menuid=,902,&"& (stan z dnia 7.05.2014) 5 Opracowanie własne na podstawie badań laboratoryjnych 26