Wymagania edukacyjne z biologii w gimnazjum opracowane przez Zespół Nauk Przyrodniczych na podstawie: 1.Rozporządzenia MN z dnia 21 marca 2001 w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. nr 29 z 2001r., poz. 323 z późniejszymi zmianami) 2. RZPRZĄDZN MNSTR DUCJ NRDWJ z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych 1) Dziennik Ustaw Nr 83 Poz. 562 3.Podstawy programowej dla gimnazjum z biologii. (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17) 4.Programu nauczania Biologia Nowej ry Wydawnictwa Nowa ra. Podręcznik nr ewidencyjny MN: cz.1-58/1/2009, cz. 2-58/2/2009, cz. 3-58/3/2010 5.Wewnątrzszkolnego Systemu ceniania Gimnazjum nr 53 Sióstr Prezentek w rakowie. 6. Rozporządzenie Ministra dukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17). Program nauczania biologii w gimnazjum realizowany jest w ciągu 3 lat w wymiarze: lasa 2 godziny tygodniowo. lasa 1 godzina tygodniowo. lasa 2 godziny tygodniowo CNN SĄGNĘĆ DUCYJNYCH cenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i realizowanych w szkole programów nauczania uwzględniających tę podstawę.
1. poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w nauce 2. pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju 3. motywowaniu ucznia do dalszej pracy 4. dostarczaniu nauczycielowi, rodzicom (opiekunom) informacji o postępach, trudnościach, uzdolnieniach ucznia 5. umożliwia nauczycielowi doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno wychowawczej MTDY NRZĘDZ RZ SPSBY SPRWDZN SĄGNĘĆ DUCYJNYCH UCZNÓW 1.Wypowiedzi ustne ( przynajmniej raz w roku, pod względem rzeczowości, stosowania języka biologicznego, znajomości i stosowania pojęć biologicznych, prowadzenia prostych rozumowań biologicznych, umiejętności formułowania dłuższej wypowiedzi. dpowiedzi ustne oceniane są wg wymagań programowych na poszczególne oceny. Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych - z całego działu. 2. artkówki 10-15 min obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji nie muszą być zapowiadane. 3.Sprawdziany pisemne całogodzinne w tym testy dydaktyczne ( przynajmniej jeden w ciągu półrocza ) przeprowadzane po zakończeniu każdego działu zapowiadane tydzień wcześniej. Sprawdziany mogą zawierać dodatkowe pytania ( zadania ) na ocenę celującą (przy spełnionych wymaganiach na ocenę bardzo dobrą). 4.Prace domowe są obowiązkowe a dla chętnych nadobowiązkowe z gwiazdką*. 5. Ćwiczenia laboratoryjne : przeprowadzane w grupie oraz demonstracje indywidualne, przestrzeganie przepisów bhp, dobór sprzętu laboratoryjnego, formułowanie obserwacji i wniosków. 6.Systematyczna obserwacja postępów uczniów, w tym aktywna praca na lekcjach, umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemów, współpraca w zespole, udział w dyskusjach prowadzących do wyciągania wniosków, 7. Przygotowanie i prezentacja projektów edukacyjnych 8.Uczeń może otrzymywać za udział w dyskusji na lekcjach plusy i minusy, gdy zgromadzi pięć plusów uzyskuje ocenę bardzo dobrą, a gdy uzyska ich mniej, w końcu roku szk. zostają one zamienione odpowiednio przy czterech plusach na ocenę dobrą, a przy trzech na ocenę dostateczną. Jeśli uzyska pięć minusów otrzymuje ocenę niedostateczną.
9. W przypadku sprawdzianów pisemnych lub kartkówek przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów. pis osiągnięć uczniowskich % punktów uzyskanych przez ucznia cena Uczeń nie posiada wiadomości i umiejętności koniecznych do kontynuowania nauki do 40 % niedostateczna Uczeń posiada wiadomości i umiejętności podstawowe i konieczne Powyżej 40-51 dopuszczająca Uczeń rozumie wiadomości podstawowe i posiada podstawowe umiejętności 51 72 Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności w sytuacjach typowych Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności w sytuacjach problemowych Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności wykraczające poza program w sposób twórczy (średnio 1-2 prace klasowe w ciągu semestru) 72 92 92 100 powyżej 51 57 powyżej 57 65 powyżej 65 72 powyżej 72 79 powyżej 79 86 powyżej 86 92 powyżej 92 96 powyżej 96 100 dostateczny dostateczny + dostateczny dobry dobry + dobry bardzo dobry bardzo dobry celujący
10. Uczeń nieobecny na pracy klasowej (sprawdzianie), z uzasadnionych przyczyn, ma obowiązek zaliczyć ją w terminie ustalonym wspólnie z nauczycielem, Ściąganie na pracy klasowej równoznaczne jest z otrzymaniem oceny niedostatecznej, a uczeń jest zobowiązany napisać ponownie pracę klasową w terminie ustalonym przez nauczyciela. Uczeń ma obowiązek poprawy oceny niedostatecznej z pracy klasowej w ciągu 2 tygodni od oddania i omówienia pracy (termin ten jest ustalany wspólnie z nauczycielem jeden dla wszystkich uczniów). W przypadku, gdy uczeń nie poprawi oceny w ciągu dwóch tygodni, to pisze tę pracę w terminie wybranym przez nauczyciela. bie oceny są uwzględnione w ocenie postępów ucznia. 11. Uczeń ma obowiązek noszenia zeszytu i zeszytu ćwiczeń. 12. Prace domowe są obowiązkowe. Brak pracy domowej z przyczyn usprawiedliwionych przez rodziców w dzienniczku, (nie zgłoszenie braku zadania przed lekcją równoznaczne jest z otrzymaniem oceny ndst.). Prace zaległe należy uzupełnić i pokazać nauczycielowi na następnej lekcji. W usprawiedliwieniu należy podać powód braku pracy domowej i datę WYMGN DUCYJN NZBĘDN D UZYSN PSZCZGÓLNYCH ŚRÓDRCZNYCH RCZNYCH CN LSYFCYJNYCH WYNJĄCYCH Z PDSTWY PRGRMWJ ZWRTJ W RLZWNYM PRGRM NUCZN; cenę celującą otrzymuje uczeń, który: - posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza wymagania edukacyjne wynikające z podstawy programowej i realizowanego programu. - korzysta z różnych źródeł informacji nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela, - stosuje wiadomości w sytuacjach nietypowych ( problemowych ) i proponuje rozwiązania nietypowe, - formułuje problemy i dokonuje analizy, syntezy nowych zjawisk, - posługuje się wieloma elementami wiedzy, nie tylko z zakresu biologii, - udowadnia swoje zdanie, używając odpowiedniej argumentacji, będącej skutkiem zdobytej samodzielnie wiedzy,
- osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach biologicznych lub wymagających wiedzy biologicznej, szczebla wyższego niż rejonowy, - jest autorem pracy związanej z biologią o dużych wartościach poznawczych i dydaktycznych. cenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności dopełniające określone w podstawie programowej i realizowanym programie, - stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązania problemów i zadań w nowych sytuacjach, - wykazuje dużą samodzielność korzystając z różnych źródeł wiedzy, np zestawień, encyklopedii, nternetu, - projektuje i bezpiecznie wykonuje eksperymenty biologiczne - wykazuje się aktywną postawą w czasie dyskusji na lekcji, - bierze udział w konkursach biologicznych lub wymagających wiedzy i umiejętności związanych z biologią, - potrafi poprawnie rozumować o kategoriach przyczynowo-skutkowych wykorzystując wiedzę przewidzianą podstawą programową również pokrewnych przedmiotów. cenę dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności rozszerzające określone podstawą programową, - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań i problemów, - korzysta ze wszystkich poznanych na lekcji źródeł wiedzy biologicznej ( wykresy, tablice i inne ), - bezpiecznie wykonuje doświadczenia biologicznej - aktywnie pracuje w czasie lekcji.
cenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: - opanował podstawowe wiadomości i umiejętności określone podstawą programową, które są konieczne do dalszego kształcenia, - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania, typowych zadań teoretycznych lub praktycznych o niewielkim stopniu trudności - bezpiecznie wykonuje doświadczenie biologiczne, - rozwiązuje zadania o niewielkim stopniu trudności cenę dopuszczająca otrzymuje uczeń, który opanował wymagania konieczne: - ma braki w opanowaniu wiadomości określonych podstawą programową, ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia, - rozwiązuje typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności - prowadzi notatki w zeszycie przedmiotowym i zeszycie ćwiczeń cenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań koniecznych wynikających z podstawy programowej, - nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności,
WYMGN DUCYJN Z BLG DL LSY GMNZJUM Rozdzia ł G N Temat 1. Czym zajmuje się genetyka? onieczny - ocena dopuszczająca uczeń: - wymienia cechy gatunkowe i indywidualne podanych organizmów - wyjaśnia, że jego podobieństwo do rodziców jest wynikiem dziedziczenia cech Podstawowy ocena dostateczna uczeń: - definiuje pojęcia: genetyka i zmienność organizmów - rozpoznaje cechy dziedziczne i niedziedziczne - omawia zastosowania genetyki, np. w medycynie, kryminalistyce, rolnictwie Rozszerzający ocena dobra uczeń: - wskazuje różnice między cechami gatunkowymi a indywidualnymi oraz podaje przykłady tych cech - wyjaśnia, z czego wynika podobieństwo organizmów potomnych do rodzicielskich w wypadku rozmnażania płciowego i bezpłciowego - wymienia źródła cech dziedzicznych i niedziedzicznych oraz podaje przykłady tych cech Dopełniający ocena bardzo dobra uczeń: - dowodzi, że cechy organizmów kształtują się dzięki materiałowi genetycznemu oraz są wynikiem wpływu środowiska Wykraczający ocena celująca uczeń: - wykonuje portfolio ukazujące jego podobieństwo do dziadków i rodziców T Y 2. DN nośnik informacji genetycznej - wskazuje miejsca występowania DN - wylicza elementy budujące DN - określa rolę DN jako nośnika informacji genetycznej - przedstawia budowę nukleotydu - wymienia nazwy zasad azotowych - wyjaśnia regułę komplementarności zasad - definiuje pojęcia: gen i genom - przedstawia budowę - wykazuje konieczność związania DN przez białka i powstania chromatyny w jądrze komórkowym - wyjaśnia, z czego wynika komplementarność zasad - określa różnice między genem a genomem - omawia proces - przedstawia graficznie regułę komplementarności zasad azotowych - wykonuje model DN - uzasadnia konieczność zachodzenia procesu replikacji DN przed
G N T Y 3. Przekazywanie materiału genetycznego. - wymienia nazwy poszczególnych podziałów komórkowych - podaje liczbę chromosomów w komórkach somatycznych i płciowych człowieka -wskazuje miejsce zachodzenia mitozy i mejozy w organizmie człowieka chromosomu - definiuje pojęcie kariotyp - porównuje budowę DN z budową RN - rozpoznaje na modelu lub ilustracji DN i RN - definiuje pojęcia: chromosomy homologiczne, komórki haploidalne, komórki diploidalne - s zacuje liczbę chromosomów w komórce haploidalnej, znając liczbę chromosomów w diploidalnej komórce danego organizmu - omawia znaczenie mitozy i mejozy replikacji - omawia przebieg mitozy i mejozy - omawia różnice między mitozą a mejozą podziałem komórki - wyjaśnia znaczenie rekombinacji genetycznej - planuje i wykonuje dowolną techniką model podziału komórki 4. dczytywanie informacji genetycznej. - wskazuje kodon na modelu lub ilustracji DN - wyjaśnia pojęcia: kod genetyczny, gen, kodon - omawia znaczenie kodu genetycznego - omawia budowę kodonu i genu - wykazuje uniwersalność kodu genetycznego - omawia biosyntezę białek na podstawie ilustracji - odczytuje kolejność aminokwasów kodowanych przez dany fragment mrn z tabeli kodu genetycznego - interpretuje schemat literowego zapisu kodonu i budowy nici
kwasu nukleinowego G N T Y 5. Dziedziczenie cech. 6. Dziedziczenie płci u człowieka. - rozpoznaje u ludzi cechy dominujące i recesywne - podaje liczbę chromosomów występujących w komórce diploidalnej człowieka - rozpoznaje kariogram człowieka - wskazuje na kariogramie człowieka chromosomy - omawia badania Mendla zapisuje genotypy homozygoty dominującej i recesywnej oraz heterozygoty - na schemacie krzyżówki genetycznej rozpoznaje genotyp oraz określa fenotyp rodziców i pokolenia potomnego - wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia jednego genu - wyjaśnia zasadę dziedziczenia płci chorób dziedzicznych sprzężonych z płcią - określa cechy chromosomów X i Y -ocenia znaczenie prac Mendla dla rozwoju genetyki - interpretuje krzyżówki genetyczne, używając określeń homozygota, heterozygota, cecha dominująca, cecha recesywna - wyjaśnia mechanizm ujawniania się cech recesywnych sprzężonych z płcią - wykonuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia hemofilii oraz daltonizm - omawia prawo czystości gamet - przewiduje cechy osobników potomnych na podstawie prawa czystości gamet - tworzy krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia określonej cechy i przewiduje genotypy oraz fenotypy potomstwa - interpretuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia hemofilii, oraz daltonizmu - ocenia znaczenie poznania budowy ludzkiego DN - przewiduje cechy osobników potomnych na podstawie prawa Mendla
G N T Y 7. Mechanizm dziedziczenia cech u człowieka 8. Mutacje. - wymieni cztery główne grupy krwi występujące u ludzi - określa konsekwencje wystąpienia konfliktu serologicznego - wyjaśnia pojęcie mutacja - wylicza czynniki mutagenne - rozpoznaje grupy krwi na podstawie zapisu genotypów osób - omawia sposób dziedziczenia grup krwi - omawia sposób dziedziczenia czynnika Rh cech zależnych od wielu genów oraz od środowiska - wyjaśnia, w jaki sposób środowisko wpływa na rozwój osobowości - rozróżnia mutacje genowe chromosomo w chorób człowieka warunkowanych mutacjami genowymi (mukowiscydoza) i chromosomowymi (zespół Downa) - charakteryzuje wybrane - ustala grupy krwi dzieci, znając grupy krwi ich rodziców - wykonuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia grup krwi - określa możliwość wystąpienia konfliktu serologicznego - uzasadnia, że mutacje są podstawowym czynnikiem zmienności organizmów - omawia przyczyny wybranych chorób genetycznych - omawia skutki wybranych mutacji genowych - ocenia wpływ środowiska na kształtowani e się cech - przewiduje wpływ prowadzenia określonego trybu życia na powstawanie chorób genetycznych - dowodzi znaczenia mutacji w przystosowaniu organizmów do zmieniającego się środowiska - ocenia znaczenie badań prenatalnych dla człowieka
choroby genetyczne W L U C J 9. wolucja i jej dowody. - definiuje pojęcie ewolucja - wymienia dowody ewolucji - wskazuje przykłady narządów szczątkowych w organizmie człowieka - wymienia przykłady różnych rodzajów skamieniałości - omawia etapy powstawania skamieniałości - definiuje pojęcie relikt reliktów - definiuje pojęcia: struktury homologiczne, struktury analogiczne, konwergencja struktur homologicznych i analogicznych - klasyfikuje dowody ewolucji - rozpoznaje rodzaje skamieniałości - rozpoznaje ogniwa pośrednie - wskazuje u form pośrednich cechy dwóch różnych grup systematycznych - omawia przykłady potwierdzające jedność budowy i funkcjonowania organizmów - określa warunki powstawania skamieniałości - przedstawia w formie graficznej etapy powstawania skamieniałości - ocenia rolę struktur homologicznych i analogicznych jako dowodów ewolucji - ocenia rolę struktur homologicznych i analogicznych jako dowodów ewolucji Ż Y C 10. Mechanizmy ewolucji - omawia ideę walki o byt - omawia główne założenia teorii ewolucji Darwina - definiuje pojęcie endemit endemitów - wyjaśnia, na czym polega dobór naturalny i dobór sztuczny - określa rolę doboru naturalnego w powstawaniu nowych gatunków - omawia różnice pomiędzy doborem naturalnym a doborem sztucznym - ocenia korzyści człowieka z zastosowania doboru sztucznego - wyjaśnia, w jaki sposób izolacja geograficzna prowadzi do powstawania nowych gatunków - omawia współczesne spojrzenie na ewolucję syntetyczną teorię ewolucji - ilustruje przykładami działanie doboru naturalnego i doboru
sztucznego W L U C J 11. Pochodzenie człowieka. organizmów należących do rzędu naczelnych - określa na przykładzie szympansa różnice pomiędzy człowiekiem a innymi naczelnymi - wymienia cechy człowieka rozumnego - wskazuje na mapie miejsce, w którym rozpoczęła się ewolucja naczelnych - wymienia cechy człowieka, które pozwalają zaklasyfikować go do poszczególnych jednostek systematycznych - wskazuje u człowieka cechy wspólne z innymi naczelnymi - określa stanowisko systematyczne człowieka - wymienia czynniki, które miały wpływ na ewolucję człowieka - opisuje przebieg ewolucji człowieka - porównuje różne formy człowiekowatych Ż Y C
L G `12. Czym zajmuje się ekologia? - wyjaśnia, czym zajmuje się ekolog - wymienia czynniki ograniczające występowanie gatunków w różnych środowiskach - wskazuje w terenie siedlisko przykładowego gatunku - definiuje pojęcie nisza ekologiczna - określa wpływ wybranych czynników środowiska na funkcjonowanie organizmu - odczytuje z wykresu dane dotyczące zakresu tolerancji - określa właściwości środowiska wodnego - porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie - rozróżnia siedlisko i niszę ekologiczną - omawia na przykładzie wpływ środowiska na wygląd organizmu - omawia różnice między ekologią a ochroną przyrody i ochroną środowiska - interpretuje wykres przedstawiający zakres tolerancji ekologicznej danego gatunku - wykazuje zależność między cechami środowiska a występującymi w nim organizmami - planuje i przeprowadza doświadczeni e sprawdzające wpływ wybranych czynników na funkcjonowanie organizmu 13. Cechy populacji - definiuje pojęcia: populacja, gatunek - wymienia cechy populacji - wymienia czynniki wpływające na liczebność populacji - wymienia typy rozmieszczenia osobników w populacji - wymienia - określa przyczyny migracji - omawia zmiany liczebności populacji - ilustruje różne typy rozmieszczenia osobników w populacji i podaje przykłady gatunków - charakteryzuje grupy wiekowe w populacjach - odnajduje w terenie populacje różnych gatunków - określa wpływ migracji na zagęszczenie i liczebność populacji - wyjaśnia, jaki jest związek wędrówek zwierząt z porami roku - opisuje wpływ hierarchii panującej w stadzie na życie - oblicza zagęszczenie populacji, mając dane dotyczące liczebności populacji i zajmowanej przez nią powierzchni - przewiduje losy populacji na podstawie jej struktury wiekowej
14. onkurencja. przykład zwierząt żyjących w stadzie - wylicza zależności międzygatunkowe - definiuje pojęcie konkurencja - wymienia czynniki, o które konkurują organizmy - klasyfikuje dodatnie i ujemne zależności międzygatunkowe - opisuje działania, które pozwalają zwyciężać w konkurencji - omawia przyczyny i skutki konkurencji międzygatunkowej i wewnątrzgatunkowej poszczególnych jego członków - charakteryzuje ujemne zależności wewnątrzgatunkowe - porównuje konkurencję wewnątrzgatunkową z konkurencją międzygatunkową - uzasadnia, że konkurencja jest czynnikiem doboru naturalnego L G 15. Roślinożerność. 16. Drapieżnictwo. roślinożerców drapieżników i ich ofiar - omawia przystosowania organizmów do drapieżnictwa - określa znaczenia roślinożerców w przyrodzie - omawia adaptacje roślinożerców do zjadania pokarmu roślinnego - wyjaśnia na wybranych przykładach, na czym polega drapieżnictwo - wymienia charakterystyczne cechy drapieżnika i jego ofiary - wyjaśnia, w jaki sposób rośliny i roślinożercy wzajemnie regulują swoją liczebność - charakteryzuje sposoby obrony roślin przed zjadaniem - omawia różne strategie polowań stosowanych przez drapieżniki - opisuje sposoby obrony organizmów przed drapieżnikami określa rolę drapieżników jako regulatorów liczebności ofiar - omawia przystosowania roślin - analizuje wykresy przedstawiające wzajemną regulację liczebności populacji roślin i roślinożerców - wykazuje zależności między liczebnością populacji drapieżnika a liczebnością populacji jego ofiary
roślin drapieżnych drapieżnych do zdobywania pokarmu 17. Pasożytnictwo. pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo - klasyfikuje pasożyty na zewnętrzne i wewnętrzne - charakteryzuje przystosowania organizmów do pasożytniczego trybu życ ia - wyjaśnia znaczenie pasożytnictwa w regulacji zagęszczenia populacji ofiar L - wymienia przykłady pasożytnictwa u roślin G 18. Nieantagonistyczn e zależności między populacjami. - wylicza nieantagonistyczne zależności międzygatunkowe organizmów, które łączy zależność nieantagonistyczna - określa warunki współpracy między gatunkami - definiuje pojęcia: mutualizm, komensalizm - omawia budowę korzeni roślin motylkowatych - omawia różnice między komensalizmem a mutualizmem - charakteryzuje role grzyba i glonu w plesze porostu - charakteryzuje relację międzygatunkową między rośliną motylkową a bakteriami brodawkowymi - określa warunki występowania dodatnich relacji między organizmami różnych gatunków - ocenia znaczenie bakterii azotowych występujących w glebie - wyjaśnia znaczenie wiedzy o mikoryzie dla grzybiarzy
L G 19. Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie. 20. Materia i energia w ekosystemie. - wymienia pięć przykładowych ekosystemów - przedstawia składniki biotopu i biocenozy - rozróżnia ekosystemy sztuczne i naturalne - wymienia piętra lasu - wymienia nazwy ogniw łańcucha - pokarmowego przyporządkowuje znane organizmy do poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego - rysuje schematy prostych łańcuchów pokarmowych w wybranych ekosystemach - wskazuje w terenie biotop i biocenozę wybranego ekosystemu - wyjaśnia, na czym polega równowaga dynamiczna ekosystemu - wskazuje w terenie miejsce zachodzenia sukcesji wtórnej gatunków żyjących w poszczególnych piętrach lasu - wyjaśnia przyczyny istnienia łańcuchów pokarmowych - wskazuje różnice między producentami a konsumentami - rysuje schemat prostej sieci pokarmowej - omawia na podstawie ilustracji piramidę ekologiczną - wykazuje, że materia krąży w ekosystemie - wykazuje, że energia przepływa przez ekosystem - analizuje zależności między biotopem a biocenozą - omawia różnice między ekosystemami naturalnymi a sztucznymi - charakteryzuje przebieg sukcesji pierwotnej i wtórnej - analizuje przykłady powiązań pokarmowych we wskazanym ekosystemie - charakteryzuje role poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego - porównuje liczbę organizmów w sieci zależności pokarmowych w ekosystemie naturalnym i sztucznym - interpretuje zależności między poziomem pokarmowym a biomasą i liczebnością populacji - wykazuje zależność między warunkami, w których powstał dany las a jego strukturą piętrową - omawia czynniki, które zakłócają równowagę ekosystemu - planuje i wykonuje model łańcucha lub sieci pokarmowej - przewiduje skutki, jakie dla ekosystemu miałoby wyginięcie określonego ogniwa we wskazanym łańcuchu pokarmowym -analizuje informacje przedstawione w formie piramidy
ekologicznej - omawia schemat obiegu - podaje przykład pierwiastka krążącego w ekosystemie - wskazuje nekrofagi jako organizmy przyczyniające się do krążenia materii - wskazuje działalność człowieka jako przyczynę spadku różnorodności biologicznej węgla w ekosystemie L G 21. Różnorodność biologiczna - wylicza czynniki wpływające na stan ekosystemów - wymienia poziomy różnorodności biologicznej - definiuje termin różnorodność biologiczna działalności człowieka przyczyniającej się do spadku różnorodności biologicznej - wyjaśnia różnice pomiędzy dwoma poziomami różnorodności biologicznej - uzasadnia konieczność zachowania różnorodności biologicznej - charakteryzuje poziomy różnorodności biologicznej - porównuje poziomy różnorodności biologicznej - przewiduje skutki osuszania obszarów podmokłych
C Z Ł W Ś R D W S 22. Zanieczyszczenie i ochrona atmosfery. 23. Wpływ człowieka na stan czystości wód. - wymienia czynniki wpływające na zanieczyszczeni e atmosfery - wskazuje źródła zanieczyszczenia powietrza w najbliższej okolicy - wymienia źródła zanieczyszczenia wód słodkich - wylicza klasy czystości wód - podaje przykłady naturalnych i powstałych w wyniku działalności ludzi zanieczyszczeń atmosfery - omawia wpływ kwaśnych opadów na środowisko - omawia warunki tworzenia się kwaśnych opadów, dziury ozonowej i smogu - omawia przyczyny ocieplania się klimatu - podaje metody oczyszczania wód - omawia sposoby ochrony wód - charakteryzuje -analizuje czynniki wpływające na zanieczyszczenie atmosfery - klasyfikuje zanieczyszczenia atmosfery na naturalne i powstałe w wyniku działalności ludzi - wykazuje wpływ spalania surowców naturalnych na stan atmosfery - wyjaśnia rolę porostów w ocenie czystości powietrza - określa sposób wykorzystania wody w zależności od klasy jej czystości - wyjaśnia wpływ zakwitów - przeprowadza badanie stanu powietrza swojej okolicy za pomocą skali porostowej - dowodzi związku rozwoju gospodarki na świecie z globalnym ociepleniem - przewiduje skutki globalnego ocieplenia - ocenia znaczenie regulacji rzek - analizuje i komentuje stan czystości rzek w
- wymienia przyczyny zanieczyszczeń wód słonych metody oczyszczania ścieków stosowane w nowoczesnych oczyszczalniach na stan wód - opisuje metody oczyszczania wód Polsce na podstawie wykresu - wykazuje związek - zanieczyszczenie powietrza a zanieczyszczenie wód gruntowych C Z Ł W 24. Zagrożenia i ochrona gleb. - wymienia funkcje gleby w ekosystemie - wylicza czynniki wpływające na degradację gleby czynników prowadzących do wyjałowienia gleby - wyjaśnia, dlaczego próchnica jest ważnym elementem gleby - omawia metody rekultywacji gleby - uzasadnia, że gleba ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemu - charakteryzuje proces powstawania próchnicy - omawia czynniki degradujące glebę - dowodzi, że wypalanie łąk i pól jest szkodliwe dla gleby - planuje sposoby rekultywacji zdegradowanych gleb w najbliższej okolicy Ś R D W S 25. chrona środowiska na co dzień. - rozpoznaje surowce wtórne - wymienia sposoby unieszkodliwiania odpadów - przyporządkowuje odpady do odpowiednich pojemników przeznaczonych do segregacji - określa czas biodegradacji wskazanego produktu - wyjaśnia pojęcie recykling - analizuje problem dzikich wysypisk - uzasadnia konieczność rezygnacji z toreb foliowych na rzecz opakowań wielokrotnego - ocenia wpływ różnych metod unieszkodliwiania odpadów na środowisko - ocenia znaczenie wykorzystywania surowców wtórnych - prezentuje postawę świadomego konsumenta - planuje i realizuje projekt edukacyjny dotyczący ochrony środowiska na co dzień
- użytku