Parametry jakościowe energii elektrycznej

Parametry jakościowe energii elektrycznej Krzysztof Billewicz Zagadnienia związane z parametrami jakościowymi dostarczanej energii elektrycznej są coraz częściej omawiane. Za niedotrzymanie tych parametrów przez operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) odbiorcy powinny należeć się bonifikaty. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie uporządkowanej podstawowej wiedzy na temat parametrów jakościowych oraz przebrnięcie przez zawiłości prawne i niejednoznaczności niektórych przepisów. Podstawową obowiązującą w krajach Unii i w Polsce normą z zakresu jakości energii jest PN-EN 50160:2002/Ap1:2005 Parametry napięcia zasilającego w publicznych sieciach rozdzielczych. Do regulacji tej normy dostosowane zostały zapisy w odpowiednich aktach prawnych. Ustawa Prawo energetyczne [5, art. 9, ust. 3] określa, że minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, biorąc pod uwagę określone w odrębnych przepisach: bezpieczeństwo i niezawodne funkcjonowanie tego systemu, równoprawne traktowanie użytkowników systemu elektroenergetycznego, wymagania w zakresie ochrony środowiska oraz budowy i eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci. Rozporządzenie to powinno określać w szczególności [5, art. 9 ust. 4, p. 12] parametry jakościowe energii elektrycznej. Na podstawie delegacji prawnej wiadomo, że mowa tutaj o Rozporządzeniu Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego [4], w skrócie nazywanym rozporządzeniem systemowym. Zgodnie z tym rozporządzeniem [4, 13, ust. 1 3], przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej świadczy usługi przesyłania lub dystrybucji tej energii na warunkach określonych w koncesji, w taryfie, w umowie o świadczeniu usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej lub w umowie kompleksowej oraz w instrukcji i eksploatacji sieci przesyłowej/dystrybucyjnej. Usługa przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej polega na utrzymywaniu m.in.: ciągłości i niezawodności dostarczania energii elektrycznej, parametrów jakościowych energii elektrycznej. Ustawa Prawo energetyczne [5, art. 46, ust. 3] określa, że minister właściwy do spraw gospodarki, po zasięgnięciu opinii prezesa URE, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady kształtowania i kalkulacji taryf dla energii elektrycznej oraz szczegółowe zasady rozliczeń w obrocie energią elektryczną, biorąc pod uwagę: politykę energetyczną państwa, Dr inż. Krzysztof Billewicz WINUEL, Wrocławski Park Biznesu zapewnienie pokrycia uzasadnionych kosztów przedsiębiorstw energetycznych, w tym kosztów ich rozwoju, ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i opłat, poprawę efektywności dostarczania i wykorzystywania energii elektrycznej, równoprawne traktowanie odbiorców, eliminowanie subsydiowania skrośnego, przejrzystość cen i stawek opłat. Rozporządzenie to powinno określać w szczególności [5, art. 46, ust. 4, p. 8] sposób ustalania bonifikat za niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej. Na podstawie delegacji prawnej wiadomo, że mowa tutaj o Rozporządzeniu Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną [3], w skrócie nazywanym rozporządzeniem taryfowym. Zgodnie z tym rozporządzeniem [3, 5, ust. 2, p. 4], przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji energii elektrycznej zawiera w taryfie m.in. sposób ustalania bonifikat za niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej. Parametry jakościowe w rozporządzeniu dotyczącym szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego Rozporządzenie systemowe ministra gospodarki określa, że przedsiębiorstwo energetyczne w zakresie standardów jakościowych obsługi odbiorców na pisemny wniosek odbiorcy, po rozpatrzeniu i uznaniu jego zasadności udziela bonifikaty w wysokości określonej w taryfie za niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej (o których mowa w [4, 38, ust. 1 i 3] lub które określono w umowie [4, 42, p. 10]). Wymienia ono bardziej szczegółowo parametry jakościowe energii [4, 38, ust. 1]: Wartość średnia częstotliwości mierzonej przez 10 sekund w miejscach przyłączenia dla grup przyłączeniowych I V powinna być zawarta w przedziale: 50 Hz ±1% (od 49,5 do 50,5 Hz) przez 99,5% tygodnia, 50 Hz +4/-6% (od 47 do 52 Hz) przez 100% tygodnia. W każdym tygodniu 95% ze zbioru 10 minutowych średnich wartości skutecznych napięcia zasilającego powinno mieścić się w przedziale odchyleń: dla grup przyłączeniowych I i II: ±10% napięcia znamionowego dla sieci o napięciu znamionowym 110 kv i 220 kv, +5/ 10% napięcia znamionowego dla sieci o napięciu znamionowym 400 kv, dla grup przyłączeniowych III V: ±10% napięcia znamionowego. 44 Rok LXXVI 2008 nr 11

Przez 95% czasu każdego tygodnia wskaźnik długookresowego migotania światła Plt spowodowanego wahaniami napięcia zasilającego nie powinien być większy od 0,8 (grupy przyłączeniowe I i II) albo 1 (grupy przyłączeniowe III V). W ciągu każdego tygodnia 95% ze zbioru 10 minutowych średnich wartości skutecznych: harmonicznej składowej symetrycznej kolejności przeciwnej napięcia zasilającego powinno mieścić się w przedziale od 0 do 1% wartości składowej kolejności zgodnej, dla każdej harmonicznej napięcia zasilającego powinno być mniejsze lub równe wartościom określonym w tabeli znajdującej się w rozporządzeniu (grupy przyłączeniowe I II [4, art. 38, ust. 1, p. 4b] oraz grupy przyłączeniowe III V [4, art. 38, ust. 3, p. 4b]). Współczynnik odkształcenia wyższymi harmonicznymi napięcia zasilającego THD, uwzględniający wyższe harmoniczne do rzędu 40, powinien być mniejszy lub równy 3% (grupy przyłączeniowe I i II) albo 8% (grupy przyłączeniowe III V). Warunkiem utrzymania parametrów napięcia zasilającego w granicach określonych w pkt. 1 5 jest pobieranie przez odbiorcę mocy czynnej nie większej od mocy umownej, przy współczynniku tgφ nie większym niż 0,4. Dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych I i II parametry jakościowe energii elektrycznej dostarczanej z sieci, o których mowa w ust. 1, mogą być zastąpione w całości lub w części innymi parametrami jakościowymi tej energii określonymi przez strony w umowie sprzedaży energii elektrycznej albo w umowie o świadczeniu usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej. Przedsiębiorstwo energetyczne, do sieci którego są przyłączeni odbiorcy, dla poszczególnych grup przyłączeniowych może ustalić dopuszczalne poziomy zaburzeń parametrów jakościowych energii elektrycznej nie powodujących pogorszenia parametrów określonych w ust. 1 i 3 albo ustalonych w umowie sprzedaży energii elektrycznej lub umowie przesyłowej. Napięcie znamionowe sieci niskiego napięcia odpowiada wartości 230/400 V. Dla grupy przyłączeniowej VI parametry jakościowe energii elektrycznej dostarczanej z sieci określa umowa o świadczeniu usług przesyłania lub dystrybucji albo umowa kompleksowa. Parametry jakościowe w taryfie i rozporządzeniu taryfowym W przykładowej taryfie OSD [1, p. 6.1] mówi się o bonifikatach za niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej. Taryfa odwołuje się do rozporządzenia taryfowego [3], które wyszczególnia przypadki [3, 37, ust. 1] w zależności od tego, czy wartość odchylenia napięcia od dopuszczalnych wartości granicznych przekracza czy nie przekracza 10%. W obydwu przypadkach odbiorcy przysługuje bonifikata w okresie doby. Dla każdego przypadku jest ona wyliczana wg innego wzoru. Za każdą niedostarczoną jednostkę energii elektrycznej odbiorcy przysługuje bonifikata w wysokości pięciokrotności średniej ceny energii elektrycznej określanej przez prezesa URE [5, art. 23, ust. 2, p. 18b], za okres, w którym wystąpiła przerwa w dostarczaniu tej energii. Ilość niedostarczonej energii elektrycznej w dniu, w którym miała miejsce przerwa w jej dostarczaniu, ustala się na podstawie poboru tej energii w odpowiednim dniu poprzedniego tygodnia, z uwzględnieniem czasu dopuszczalnych przerw określonych w umowie lub w odrębnych przepisach [3, 37, ust. 2]. Za niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej określonych w odrębnych przepisach, czyli w rozporządzeniu systemowym [5, art. 9, ust. 4, p. 12] odbiorcom na ich wniosek przysługują bonifikaty w wysokości określonej w taryfie lub w umowie [3, 39, ust. 1]. W skrócie można zatem stwierdzić, że rozporządzenie systemowe wylicza parametry jakościowe, które powinny być dotrzymane. Natomiast rozporządzenie taryfowe określa wartość bonifikaty w przypadku niedostarczenia energii oraz informuje, że to taryfa powinna określać wartości bonifikat za niedotrzymanie pozostałych parametrów. Współczynnik odkształcenia wyższymi harmonicznymi Harmoniczne napięcia to napięcia sinusoidalne o częstotliwości równej całkowitej krotności częstotliwości podstawowej napięcia zasilającego. Harmoniczne mogą być wyznaczane indywidualnie przez ich względną amplitudę U h (odniesioną do składowej podstawowej U 1, gdzie h jest rzędem harmonicznej) lub łącznie, przez współczynnik odkształcenia harmonicznymi THD. Przez współczynnik odkształcenia wyższymi harmonicznymi napięcia zasilającego THD należy rozumieć współczynnik określający łącznie wyższe harmoniczne napięcia u h, obliczany według wzoru 40 THD ( u h ) h 2 gdzie: u h wartość względna napięcia w procentach składowej podstawowej, h rząd wyższej harmonicznej. Jednym z kryteriów określających jakość energii elektrycznej jest poziom wyższych harmonicznych w napięciu zasilającym. Ujmując rzecz w wielkim skrócie wyższe harmoniczne pojawiają się, gdy kształt krzywej napięcia odbiega od matematycznej sinusoidy. Przyczyną tego zjawiska jest m.in. stosowanie przez odbiorców tzw. odbiorników nieliniowych (np. stacji prostownikowych, zasilaczy impulsowych) bez zastosowania odpowiedniej filtracji. Istnienie wyższych harmonicznych w sieci jest niekorzystne, przy czym w większym stopniu konsekwencje ich występowania dotykają dostawców energii, w mniejszym zaś odbiorców, zwłaszcza na niskim napięciu. W przypadku stwierdzenia wystąpienia wyższych harmonicznych, w sieci dokonywane są stosowne pomiary, mające na celu wykrycie ich źródła, a następnie właściciel (odbiorca energii) zostaje zobowiązany do podjęcia odpowiednich działań eliminujących to zjawisko [6]. Migotanie światła Migotanie światła to wrażenie niestabilności postrzegania wzrokowego spowodowane przez bodziec świetlny, którego luminancja lub rozkład spektralny zmieniają się w czasie. Uciążliwość migotania światła to poziom dyskomfortu wzrokowego odczuwanego przez człowieka, spowodowanego migotaniem światła. Uciążliwość ta określana jest na drodze pomiarowej. Przez wskaźnik długookresowego migotania światła P lt należy rozumieć wskaźnik obliczany na podstawie sekwencji 12 kolejnych wartości wskaźników krótkookresowego migotania światła P st występujących w okresie 2 godzin, według wzoru 2 Rok LXXVI 2008 nr 11 45

gdzie: P lt wskaźnik długookresowego migotania światła, mierzonego przez 10 minut, P st wskaźnik krótkookresowego migotania światła. Dopuszczalne przerwy 12 sti P 3 lt 1 i 12 Jednym z parametrów jakościowych jest zapewnienie ciągłości zasilania. Oczywiście, podczas normalnej pracy mogą wystąpić przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej. Rozporządzenie wyróżnia następujące rodzaje przerw [3, 40, ust. 1]: Planowane wynikające z programu prac eksploatacyjnych sieci elektroenergetycznej. Czas trwania tej przerwy jest liczony od momentu otwarcia wyłącznika do czasu wznowienia dostarczania energii elektrycznej, przy czym przerwa planowana, o której odbiorca nie został powiadomiony w formie określonej przez prawo [3, 42, pkt. 4], jest traktowana jako przerwa nieplanowana. Nieplanowane spowodowane wystąpieniem awarii w sieci elektroenergetycznej, przy czym czas trwania tej przerwy jest liczony od momentu uzyskania przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej informacji o jej wystąpieniu do czasu wznowienia dostarczania energii elektrycznej. Przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej, w zależności od czasu ich trwania, dzieli się na [3, 40, ust. 2]: przemijające (mikroprzerwy), trwające krócej niż 1 sekundę, krótkie, trwające nie krócej niż 1 sekundę i nie dłużej niż 3 minuty, długie, trwające nie krócej niż 3 minuty i nie dłużej niż 12 godzin, bardzo długie, trwające nie krócej niż 12 godzin i nie dłużej niż 24 godziny, katastrofalne, trwające dłużej niż 24 godziny. Dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych I III i VI dopuszczalny czas trwania jednorazowej przerwy planowanej i nieplanowanej w dostarczaniu energii elektrycznej oraz dopuszczalny łączny czas trwania w ciągu roku kalendarzowego wyłączeń planowanych i nieplanowanych określa umowa o świadczeniu usług przesyłania lub dystrybucji albo umowa kompleksowa. Dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych IV i V dopuszczalny czas trwania: jednorazowej przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej nie może przekroczyć w przypadku: przerwy planowanej 16 godzin, przerwy nieplanowanej 24 godzin, przerw w ciągu roku, stanowiący sumę czasów trwania przerw jednorazowych długich i bardzo długich, nie może przekroczyć w przypadku: przerw planowanych 35 godzin, przerw nieplanowanych 48 godzin. Informowanie odbiorców Operator elektroenergetycznego systemu dystrybucyjnego podaje do publicznej wiadomości na swojej stronie internetowej następujące wskaźniki dotyczące czasu trwania przerw w dostarczaniu energii elektrycznej [3, 41, ust. 2]: P wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy długiej (SAIDI), stanowiący sumę iloczynów czasu jej trwania i liczby odbiorców narażonych na skutki tej przerwy w ciągu roku, podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców, wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw długich (SAIFI), stanowiący liczbę wszystkich tych przerw w ciągu roku, podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców wyznaczony oddzielnie dla przerw planowanych i nieplanowanych, wskaźnik przeciętnej częstości przerw krótkich (MAIFI), stanowiący liczbę wszystkich przerw krótkich w ciągu roku, podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców. Uzasadniony poziom wartości parametrów jakościowych Należy podkreślić fakt, że sieci elektroenergetyczne w Polsce budowane były do początku lat 90. według zupełnie innych standardów, urządzeń i materiałów niż miało to miejsce np. w krajach Europy Zachodniej. Na skutek tego obecnie w Polsce wymagane są znacznie większe nakłady finansowe na uzyskanie takich samych parametrów jakościowych [7]. Działania zmierzające do poprawy jakości energii elektrycznej są działaniami bardzo kosztownymi. Zwłaszcza przekroczenie dla poszczególnych parametrów określonego poziomu ich wartości powoduje, że dalsze prace dają już niewielki efekt, mimo iż wymagają one coraz większych nakładów finansowych. Dlatego działania zmierzające do poprawy jakości energii nie mogą być celem samym w sobie. Należy dążyć do pewnych poziomów: z jednej strony uzasadnionych ekonomicznie, a z drugiej akceptowalnych przez obie strony, tj. dostawcę i odbiorcę energii. Dalsza poprawa jakości energii elektrycznej powoduje konieczność znacznie większych nakładów inwestycyjnych, nie uzasadnionych zarówno ekonomicznie, jak i technicznie. Dlatego odbiorcy posiadający specjalne wymagania co do jakości energii elektrycznej powinni płacić za nią odpowiednio wyższą cenę, tak aby koszty spełnienia tych specjalnych wymagań nie były ponoszone przez pozostałych odbiorców. Innym rozwiązaniem jest zastosowanie indywidualnie przez tych odbiorców (i na ich koszt) urządzeń do poprawy jakości energii elektrycznej do wymaganych przez nich ponadstandardowych poziomów [7]. Dylematy związane z parametrami jakościowymi Różnice w liczbie parametrów jakościowych Można zauważyć, że za niedotrzymanie części parametrów jakościowych opisanych w rozporządzeniu taryfowym nie przysługują bonifikaty, np. za niedotrzymanie określonej wartości współczynnika odkształcenia wyższymi harmonicznymi napięcia zasilającego THD oraz za niedotrzymanie częstotliwości w określonym zakresie. Prawo nakłada obowiązek dostarczania energii określonej jakości. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej świadczy usługi przesyłania lub dystrybucji, które polegają m.in. na utrzymywaniu parametrów jakościowych energii elektrycznej. Rozporządzenie taryfowe [5, art. 46, ust. 4, p. 8] określa w szczególności sposób ustalania bonifikat za niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej. Rozporządzenie to mówi o bonifikatach za niedotrzymanie napięcia w określonym przedziale. 46 Rok LXXVI 2008 nr 11

Za niedotrzymanie pozostałych parametrów jakościowych energii elektrycznej określonych w rozporządzeniu systemowym [5, art. 9, ust. 4, p. 12] odbiorcom (na ich wniosek) przysługują bonifikaty w wysokości określonej w taryfie lub umowie [3, 39, ust. 1]. Niestety, taryfa nic nie mówi na ich temat. Wydaje się, że nie jest dobrym rozwiązaniem fakt, że to sama spółka dystrybucyjna określa bonifikaty (czyli własne niższe przychody) na świadczone przez siebie usługi dystrybucyjne. Stąd zapewne wynika brak bonifikat za niedotrzymanie części parametrów jakościowych. Jak zatem można wyegzekwować dotrzymywanie tych parametrów? Czysto teoretyczna możliwość niedotrzymania częstotliwości Starsze liczniki energii nie rejestrują w żaden sposób przypadku niedotrzymania częstotliwości. Nowsze wyliczają to według wzoru z rozporządzenia i w sytuacji stwierdzenia wystąpienia niedotrzymania częstotliwości w określonym przedziale określone zdarzenie można odczytać z licznika. Oczywiście, nie wszystkie systemy pomiarowe obecnie stosowane w spółkach energetycznych umożliwiają odczyt i analizę takiego przypadku, ale nawet w przypadku zarejestrowanego wystąpienia takiego zdarzenia mogłoby pojawić się trochę problemów. Częstotliwość znamionowa w krajowym systemie elektroenergetycznym wynosi 50 Hz. Od października 1995 roku polski system elektroenergetyczny, wraz z systemami Czech, Słowacji i Węgier pracuje synchronicznie z połączonymi systemami elektroenergetycznymi Europy Zachodniej (UCTE). Oznacza to, że każdy odbiorca energii elektrycznej od Portugalii począwszy, a skończywszy na Polsce ma w gniazdku napięcie o takiej samej częstotliwości. Sam fakt połączenia systemów elektroenergetycznych, który o kilka lat wyprzedził nasz akces do Unii Europejskiej, świadczy o tym, że polski system spełnia ostre wymagania jakościowe i regulacyjne stawiane przez grupę UCTE. Stabilność częstotliwości w systemach połączonych jest bardzo wysoka. Według wspomnianego wyżej rozporządzenia, maksymalne odchylenie częstotliwości od wartości znamionowej 50 Hz nie może przekraczać -0,5 Hz lub + 0,2 Hz. W praktyce tak duże odchylenia częstotliwości świadczą o nienormalnej pracy całego systemu i jak dotąd od roku 1995 nie wystąpiły [6]. Operator systemu dystrybucyjnego nie ma wpływu na poziom częstotliwości. Jeżeli dochodzi do sytuacji nadmiernego obciążenia krajowego systemu elektroenergetycznego, częstotliwość w sieci spada, natomiast w przypadku niedociążenia częstotliwość rośnie. Podmiotem, który może na to oddziaływać, są Polskie Sieci Elektroenergetyczne, które w takich przypadkach mogą dołączyć dodatkową elektrownię lub wyłączyć jedną z podłączonych do KSE. Zasadne zatem stają się pytania: Dlaczego OSD musiałby uwzględniać bonifikaty dla odbiorców za niedotrzymywanie parametru, na który nie ma wpływu? Częstotliwość to parametr globalny. Czy zatem stwierdzenie niedotrzymania tego parametru w jednej części mogłoby być podstawą do dochodzenia bonifikaty w innej części sieci, w szczególności u innego operatora systemu dystrybucyjnego? Na szczęście (dla operatora) za niedotrzymanie tego parametru odbiorcy nie przysługuje bonifikata. Podstawa stwierdzenia przez odbiorcę niedotrzymania parametrów Na podstawie czego odbiorca może wnioskować o bonifikatę za niedotrzymanie parametrów jakościowych? Nawet jeżeli ma zainstalowany u siebie nowoczesny, elektroniczny licznik rejestrujący te parametry, to i tak nie może ich sczytać i przeanalizować. Na stronach firmy Vattenfall [8] jest krótka instrukcja informująca o możliwości sprawdzenia parametrów jakościowych. Wystarczy wysłać zlecenie przeprowadzenia kontroli tychże parametrów. Wtedy do odbiorcy przyjdzie monter, który zainstaluje odpowiednie urządzenie. Jeżeli zostaną wykryte nieprawidłowości, koszt pomiarów oraz badania przyczyn występowania problemu poniesie OSD, natomiast jeżeli nie będzie nieprawidłowości, koszt ponosi odbiorca. Weryfikacja niedotrzymania parametrów przez OSD Starsze liczniki niestety nie rejestrują parametrów jakościowych. Liczniki indukcyjne pokazują na bieżąco jedynie wskazanie licznika. Nowsze urządzenia pomiarowe umożliwiają rejestrację i zapis określonych parametrów jakościowych. Przechowują również piętnastominutowy lub godzinowy profil zużycia energii przez odbiorcę. Oczywiście, nie wszystkie systemy pomiarowe stosowane obecnie w spółkach energetycznych umożliwiają odczyt i analizę takich parametrów. Nasuwają się pytania: Jak w sposób, pewny i wiążący stwierdzić, że miało miejsce niedotrzymanie parametrów jakościowych, jeżeli urządzenia zakupione przez operatora systemu dystrybucyjnego (podmiot uwzględniający bonifikaty) nie rejestruje tychże parametrów? Czy OSD jest zainteresowany zakupem urządzeń (np. dla taryf G), umożliwiających rejestrację i zapis określonych parametrów jakościowych, czyli ponoszenia określonych dodatkowych kosztów, jeżeli jest świadomy, że stwierdzenie niedotrzymania parametrów jakościowych może wiązać się tylko z niższymi przychodami spółki? Określenie wielkości bonifikaty Rozporządzenie taryfowe [3] mówi: za każdą niedostarczoną jednostkę energii elektrycznej odbiorcy przysługuje bonifikata w wysokości pięciokrotności średniej ceny energii elektrycznej określanej przez prezesa URE, za okres, w którym wystąpiła przerwa w dostarczaniu tej energii. Ilość niedostarczonej energii elektrycznej w dniu, w którym miała miejsce przerwa w jej dostarczaniu, ustala się na podstawie poboru tej energii w odpowiednim dniu poprzedniego tygodnia, z uwzględnieniem czasu dopuszczalnych przerw określonych w umowie lub w odrębnych przepisach. W okresie, w którym nie były dotrzymane parametry jakościowe energii elektrycznej, a układ pomiarowo rozliczeniowy uniemożliwia określenie ilości energii elektrycznej dostarczonej odbiorcy, ilość tej energii ustala się na podstawie poboru energii elektrycznej w analogicznym okresie rozliczeniowym tego samego dnia tygodnia w poprzednim tygodniu oraz proporcji liczby godzin, w których parametry jakościowe energii elektrycznej nie zostały dotrzymane, do całkowitej liczby godzin w okresie rozliczeniowym [3, 37, ust. 3]. Rok LXXVI 2008 nr 11 47

Jak można wyznaczyć ilość energii niedostarczonej odbiorcy, jeżeli posiada on zainstalowany licznik indukcyjny, z którego odczytywane jest jedynie wskazanie raz na kwartał lub raz na pół roku? Na podstawie profili standardowych czy w inny sposób? Bonifikata na wniosek odbiorcy Jeżeli operator systemu dystrybucyjnego stwierdzi niedotrzymanie parametrów jakościowych, to odbiorca otrzyma bonifikatę tylko wtedy, gdy złoży wniosek. Z ekonomicznego punktu widzenia OSD jest zainteresowany tym, żeby akurat wtedy odbiorca nie złożył stosownego wniosku. Jeżeli operator sczytywałby te parametry na bieżąco, informacja o niedotrzymaniu parametrów jakościowych mogłaby wyciec z OSD do odbiorcy. Bezpieczniej zatem jest czytać je dopiero po wpłynięciu wniosku o bonifikatę. Takie podejście, czyli rozpatrywanie bonifikat dopiero po złożeniu wniosku przez odbiorcę, niestety, nie służy do zapewnienia go, że dostaje towar dobrej jakości. Świadomość odbiorców Świadomość odbiorców, że energia elektryczna powinna być dostarczana przy dotrzymaniu określonych parametrów jakościowych, jest znikoma, chociaż z czasem nieznacznie się zwiększa. Podobnie jest z wiedzą na temat bonifikat oraz kwestii składania o nie wniosków. Kto i za czyje pieniądze powinien prowadzić kampanię uświadamiającą odbiorców energii elektrycznej? Czy OSD jest zainteresowany prowadzeniem takiej kampanii, czyli ponoszenia określonych dodatkowych kosztów, jeżeli jest świadomy, że wiąże się to tylko i wyłącznie z niższymi przychodami spółki? Podsumowanie Kwestia dotrzymania parametrów jakościowych dostarczanej energii elektrycznej jest problemem złożonym, podobnie jak określanie wielkości bonifikat przysługujących odbiorcom. Aby zapisy taryfy nie były martwymi zapisami, należałoby zainstalować u odbiorców odpowiednie analizatory sieci lub nowoczesne elektroniczne liczniki energii. Te urządzenia należałoby odczytywać zdalnie lub przy pomocy inkasenta, a następnie zapisywać zgromadzone dane i weryfikować w odpowiednim systemie pomiarowym, sprzężonym z systemem billingowym. Niestety, jak dotąd, w niewielu przypadkach taka weryfikacja jest możliwa. Wśród odbiorców oraz energetyków wiedza o parametrach jakościowych nie jest powszechna. Dla części odbiorców mówienie, że prąd w gniazdku może mieć jakieś parametry jakościowe, które mogą być niedotrzymanie, jest określeniem abstrakcyjnym. Operator systemu dystrybucyjnego jest monopolistą, dlatego nie musi obawiać się, że klient zmieni spółkę dystrybucyjną na taką, która dostarcza energię elektryczną o lepszych parametrach jakościowych. A jednocześnie przewidując przypadki wystąpienia niedotrzymania tych parametrów spółka dystrybucyjna sama określa w taryfie ewentualne bonifikaty. [4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego. Dz.U. z 29 maja 2007 r. (na podstawie art. 9 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne Dz.U. 2006 nr 89, poz. 625, z późn. zm.) [5] Prawo energetyczne Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Dz.U. 2003 nr 153, poz. 1504 i nr 203, poz. 1966, 2004 nr 29, poz. 257, nr 34, poz. 293, nr 91, poz. 875, nr 96, poz. 959, nr 173, poz. 1808; 2005 nr 62, poz. 552, nr 163, poz. 1362, nr 175, poz. 1462 [6] Wodawski M.: Jakość energii elektrycznej. Gniazdko Domowe 2001 nr 4 [7] Komunikat końcowy II Konferencji Jakość energii elektrycznej w sieciach elektroenergetycznych w Polsce. Zmiana napięcia w sieciach nn. PTPiREE, Jelenia Góra 2003 [8] http://www.vattenfall.pl/www/vf_pl/vf_pl/196628gospo/474323czxst/9742406/ 898690zlece/index.jsp [9] Pasko M., Maciążek M., Buła D.: Wprowadzenie do zagadnień analizy jakości energii elektrycznej. Wiadomości Elektrotechniczne 2007 nr 4 [10] Wakieć A., Rózga J., Olesz M.: Wykorzystanie pomiarów jakości energii elektrycznej do analizy zwarć w systemie elektroenergetycznym. Przegląd Elektrotechniczny 2007 nr 3 [11] Bielecki S.: Jakość energii elektrycznej na rynku energii. Przegląd Elektrotechniczny 2007 nr 7 8 [12] Malska W., Łatka M.: Wpływ odbiorników nieliniowych na parametry jakości energii elektrycznej. Wiadomości Elektrotechniczne 2007 nr 10 [13] Rogóż M.: W trosce o przyszłość jakość energii elektrycznej. Wiadomości Elektrotechniczne 2005 nr 3 [14] Janik P.: Interpretacja i pomiar wybranych parametrów jakości energii w sieciach rozdzielczych. Wiadomości Elektrotechniczne 2006 nr 3 [15] Pawlęga A.: Problematyka przerw w dostarczaniu energii elektrycznej odbiorcom końcowym. Wiadomości Elektrotechniczne 2005 nr 11 [16] Barlik R., Nowak M.: Jakość energii elektrycznej stan obecny i perspektywy. Przegląd Elektrotechniczny 2005 nr 7 8 [17] Liszyński Z.: Monitorowanie parametrów jakości energii elektrycznej w sieci SN. Wiadomości Elektrotechniczne 2005 nr 9 LITERATURA [1] Taryfa Operatora Systemu Dystrybucyjnego EnergiaPro Koncern Energetyczny SA na 2008 rok. Wrocław 2008 [2] Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 20 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków przyłączenia podmiotów do sieci elektroenergetycznych, ruchu i eksploatacji tych sieci. Dz.U. 2005 nr 2, poz. 6 [3] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną. Dz.U. 2007 nr 127, poz. 895 48 Rok LXXVI 2008 nr 11