Tom XI Warszawa, 25 VIII 1964 Nr 11. J u litta W łodarczyk. Gryzki (P socoptera) Wyżyny Łódzkiej i terenów przyległych

P O L S K A A K A D E M I A N A U K I N S T Y T U T F R A G M E N T A Z O O L O G I C Z N Y F A U N I S T I C A Tom XI Warszawa, 25 VIII 1964 Nr 11 J u litta W łodarczyk Gryzki (P socoptera) Wyżyny Łódzkiej i terenów przyległych Cenoe^bi (Psocoptera) JIoatckoh BoiBbiuicnnocm u c o c c a h h x leppinopiiit Book Lice ( Psocoptera) of the Łódź Highland and the adjoinig areas [Z 2 rysunkam i w tekście] S tan poznania rzędu Psocoptera w Polsce pod względem faunistycznym nie jest zadow alający, a słaba znajom ość rozprzestrzenienia gatunków jest spowodowana tym, że były one zbierane i opracowywane przez entomologów zajm ujących się także innym i grupam i owadów. Nieliczne spisy faunistyczne dotyczą jedynie pewnych rejonów k r a ju 1, które pokrótce zostaną omówione. Północnych terenów Polski dotyczy n o tatk a faunistyczna C. Th. S i e b o l d a (1851) oraz dwie prace G. E n d e r l e i n a (1906, 1908). B adania prowadzone przez w ym ienionych autorów pozwoliły stw ierdzić w ystępow anie 33 gatunków Psocoptera w północno-w schodniej części Pojezierza Pomorskiego, n a terenie województwa gdańskiego. Spis gryzków N iziny W ielkopolsko-kujawskiej, opracowany przez J. W. S z u l c z e w s k i e g o (1939), zaw iera dane o 35 gatunkach znalezionych w województwie poznańskim. Rozległy teren Dolnego Śląska jest poznany bardzo słabo, jedynie bowiem w pracy R. R o e s l e r a (1939) podane są 4 g atu n k i gryzków znalezione w okolicach Zgorzelca i K am iennej Góry. Najwięcej publikacji dotyczy południow ych terenów Polski, obejm ujących także o b szar byłej Galicji. W iadomości o 4 gatunkach w ystępujących n a W yżynie Krakowsko- -W ieluńskiej podane są w pracach M. N o w i c k i e g o (1865), J. D z i ę d z i e l e w i c z a (1867, 1891), E. M a j e w s k i e g o (1885) i F. S c h i l l e g o (1905). Z W yżyny Małopolskiej A. P o n - g r a c z (1919) w ym ienia 7 gatunków zebranych głównie w Górach Świętokrzyskich. Terenu W yżyny Lubelskiej dotyczą prace J. D z i ę d z i e l e w i c z a (1867, 1891) i A. P o n g r a c z a (1919), w ykazujące sta m tą d 6 gatunków Psocoptera. Z Niziny Sandom ierskiej pochodzą 3 gatunki 1 Podział Polski n a krainy fizjograficzne opieram na rejonizacji k raju proponowanej przez Kolegium R edakcyjne w ydaw nictw a seryjnego K atalog F au n y P o lski. Część W y żyny Małopolskiej, n a obszarze województwa łódzkiego, wyodrębniono w niniejszej pracy pod nazw ą W yżyny Łódzkiej.

144 J. Włodarczyk 2 w ykazane w pracach J. D z i ę d z i e l e w i c z a (1867, 1891, 1920) i E. M a j e w s k i e g o (1885). F aunistyczne spisy obejm ujące 32 g atu n k i gryzków, dotyczące Niziny N ow otarskiej i Beskidu Zachodniego, znajdujem y w pracach F. S c h i l l e g o (1902, 1905, 1907, 1911, 1912) i J. D z i ę d z i e l e w i c z a (1908, 1911, 1920). Prace A. W i e k z e j s k i e g o (1883), E. M a j e w s k i e g o (1885), J. D z i i j d z i e l e w i c z a (1891, 1895, 1920) oraz F. S c h i l l e g o (1912) zaw ierają wiadom ości o w ystępow aniu 5 gatunków gryzków w T atrach. Poza tym E. M a j e w s k i (1882), w oparciu o dane z piśm iennictw a, podaje z terenu Polski 3 gatunki gryzków bez uw zględnienia m iejsca ich w ystępow ania. Pierw szym opracowaniem faunistycznym gryzków W yżyny Łódzkiej jest wykaz 26 gatunków, złowionych w zieleńcach Łodzi ( W ł o d a r c z y k, 1960) i następny spis 8 gatunków znalezionych w gniazdach ptasich ( W ł o d a r c z y k, 1963). Dzięki zanotow aniu tam 10 gryzków nowych dla fauny krajow ej liczba gatunków w ykazanych dotąd z Polski wzrosła do 61. Materiały do niniejszej pracy były zbierane w 29 miejscowościach W yżyny Łódzkiej, głównie przez autorkę w latach 1953 1959 i przez pracowników Instytutu Zoologicznego PA N (Oddział w Łodzi), a także inne osoby wym ienione w części faunistycznej. Przy oznaczaniu zebranego materiału posługiwano się przede wszystkim opracowaniami E. B o e s l e r a (1939, 1954), A. B a d o n n e l a (1943), St. O b r a (1948) i E. B r o a d h e a d a (1950). Ogółem zebrano 1518 okazów należących do 47 gatunków, z których 6 jest nowych dla Polski. Są to: Euclismia conspurcata (B a m b.), Caecilius atricornis M c L a c h l a n, C. despaxi B a d., Psyllipsocus ramburi troglodytes E n d., Lepinotus patruelis P e a r m. i Heterolepinotus ąuadrispinosus O b r. W części faunistycznej są one oznaczone gwiazdką. Ponadto w części faunistycznej wym ieniono 1 podgatunek i 1 odmianę gryzków. Wyniki badań na terenie W yżyny Łódzkiej pozwoliły obecnie ustalić dla Polski listę 67 gatunków, 1 podgatunku i 1 odmiany z rzędu Psocoptera. M ateriał dowodowy, w postaci zbioru alkoholowego oraz preparatów żelatynoglicerynow ych, znajduje się w Muzeum Zoologicznym U niw ersytetu w Łodzi. N a tym miejscu składam serdeczne podziękow anie Doc. Drowi Wł. E OmA n i s z y n o w i za kierow nictw o i pom oc przy w ykonyw aniu pracy. Psococerastis gibbosus ( S u lz ) Syn.: Psocus longicornis F a b r. Psocidae Gatunek wykazywany z całej Europy. W Polsce znany z Pojezierza Pomorskiego ( S i e b o l d, 1851; E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolskó-Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), W yżyny Małopolskiej ( P o n g r a c z, 1919), Niziny Sandomierskiej ( D z i ę d z i e l e w i c z, 1867) oraz Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1905; D z i ę d z i e l e w i c z, 1911). Pow iat B rzeziny: Bratoszew ice, 15 V II 1958, las m ieszany, 12 juv. n a grabie, k ru szynie, wiązie, świerku i traw ie. P ow iat P iotrków : W łodzimierzów, 29 V II 1954, zarośla n ad strum ieniem, 1 $ n a dębie.

3 Gryzki (Psocoptera) W yżyny Łódzkiej 145 Metylophorus nebulosus ( S te p h.) Znany z całej Europy. W Polsce notowany z Pojezierza Pomorskiego (S ie - b o l d, 1851; E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960), W yżyny Małopolskiej ( P o n g r a c z, 1919), Wyżyny Lubelskiej ( I ) z i ę d z i e l e w i c z, 1891), Niziny Sandomierskiej ( D z i ę d z i e l e w i c z, 1867), Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1907; D z i ę d z i e l e w i c z, 1911) i Tatr ( D z i ę d z i e l e w i c z, 1895). Pow iat Skierniewice: Płyćw ia, 29 V III 1958, suchy las sosnowy, 2 $$ na sośnie i olszy. Pow iat Brzeziny: Bratoszewice, 6 V III 1957, las mieszany, 3 7? $ na brzozie, dębie, sośnie, świerku i jałow cu; Rogów, 14 V III 1957, A rboretum Leśne, 1? na drodze; Żakowice, 23 V III 1957, blisko toru kolejowego, 2 d(j, 2?? na brzozie, dębie i sośnie. Pow iat Łódź: K onstantynów, 26 V III 1958, lasek brzozowy, 1 1 $ n a brzozie. Pow iat Sieradz: Zduńska W ola, 19 V III 1957, las m ieszany, 2 2 na grabie, jałow cu i sośnie. Pow iat Piotrków : W łodzimierzów, 2 V III 1955, suchy las sosnowy, 1 $ na sośnie; Sulejów-Podklasztorze, 3 V III 1955, lipy rosnące wokół klasztoru, 3 cm, 1? na lipie. Pow iat R adom sko: Bobry, 2 IX 1958, las mieszany o bogatym podszyciu, 1 <?, 1? na borówce bagiennej. Psocus bipunctatus (L.) Gatunek wykazany ze Szwecji, Finlandii, Łotewskiej SRR, Anglii, Belgii, Niemiec, Czechosłowacji, Francji, Szwajcarii, Hiszpanii i Włoch. W Polsce notowany z Pojezierza Pomorskiego ( S i e b o l d, 1851; E n d e r l e i n, 1906), N i ziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u lc z e w s k i, 1939), W yżyny Małopolskiej i Lubelskiej ( P o n g r a c z, 1919) oraz Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1905). Pow iat Piotrków : W łodzimierzów, 2 V III 1955, suchy las sosnowy, 1 $ n a sośnie. Loensia fasciata ( F a b r. ) Gatunek notowany z Europy północnej i środkowej. W Polsce wykazany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u lc z e w s k i, 1939) i W yżyny Małopolskiej ( P o n g r a c z, 1919). Według danych z literatury gatunek ten pojawia się w środku czerwca. Wczesny jego pojaw w drugiej połowie maja i pierwszej połowie czerwca, być może, spowodowany był następującymi warunkami atmosferycznymi: wczesna i ciepła wiosna 1957 r. i lekka zima 1959 r. Pow iat Łódź: Porszewice koło K onstantynow a, 2 VI 1957, na skraju suchego lasu sosnowego, 2 dd1, 1 $ n a sośnie. Pow iat Opoczno: Jeleń, 19 V 1959, na wzgórzu porośnięty m rzadką roślinnością, 1 $ n a brzozie. Loensia picicornis ( S te p h.) S y n. : Trichadenotecnum maeilentum R o e s l. W Europie notowany z Anglii, Szwecji, Łotewskiej SRR, Niemiec, Czechosłowacji i Francji. W Polsce wykazany tylko z W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960).

1 46 J. Włodarczyk 4 Pow iat Brzeziny: Żakowice, 23 V III 1957, zarośla blisko to ru kolejowego, 3?? na brzozie i dębie. Pow iat P iotrków : W łodzimierzów, I V II 1954, suchy las sosnowy, 1 $ na sośnie. Trichadenotecnum sexpunctatum (L.) Gatunek znany z całej Europy. Z terenu naszego kraju podawany z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), z W yżyny Małopolskiej i Lubelskiej ( D z i ę d z i e l e w i c z, 1891; P o n g r a c z, 1919), Niziny Sandomierskiej ( D z i ę d z i e l e w i c z, 1920) oraz Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1907). P ow iat B rzeziny: Bratoszew ice, 6 V III 1957, las m ieszany z przewagą drzew liściastych, 1 $ na grabie. Trichadenotecnum majus ( K o l b e ) Z Europy wykazany ze Szwecji, Finlandii, Łotewskiej SE E, Anglii, Belgii, Niemiec, Czechosłowacji, Francji, Szwajcarii i Włoch. Z Polski wykazany z Pojezierza Pomorskiego (E n d e r l e in, 1906) oraz Beskidu Zachodniego, (S c h il l e, 1907). P ow iat B rzeziny: Bratoszew ice, 15 V II 1958, las m ieszany z przewagą drzew liściastych, 1 $ n a leszczynie; Żakowice, 23 V III 1957, przy torze kolejowym, 3? $ n a brzozie; Łódź-Rogi, 9 IX 1954, ogród warzywno-owocowy z domieszką drzew ozdobnych, 1 <J, 1? na stojącym sam otnie dębie. Amphigerontia bifasciata ( L a t r. ) Gatunek notowany w Europie ze Szwecji, Estońskiej i Łotewskiej SEE, Anglii, Belgii, Niem iec, Czechosłowacji, Francji i Szwajcarii. Z Polski wykazany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko- -Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960), W yżyny Małopolskiej ( P o n g r a c z, 1919) i Tatr ( D z i ę d z i e l e w i c z, 1895; S c h i l l e, 1912). P o w iat Skierniewice: Skierniewice, 18 VI 1957, łąki nadrzeczne, 1 3 n a tarninie. P o w iat P iotrków : W łodzimierzów, 21 V III 1954, las sosnowy, 1 $ n a sośnie. Pow iat Radom sko: B obry, 2 IX 1958, las liściasty, 1 cj, 2 oraz p rzy leśnej drodze na w ierzbach 1 3 $$. Amphigerontia contaminata ( S t e p h.) W ykazany z Łotewskiej SE E, Niemiec, Czechosłowacji i Francji. W Polsce notowany jedynie z W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960). J e n t s c h (1938) uważa go za najpospolitszy gatunek rodzaju Amphigerontia K o l b e. Gatunek ten, chociaż często spotykany w parkach łódzkich, w innych miejscowościach W yżyny Łódzkiej znaleziony został w niewielkiej liczbie okazów. Ł ódź-k rańcow a, 13 IX 1958, zarośla, 1 <J n a wierzbie. P ow iat P iotrków : W łodzim ierzów, 21 V II 1954, suchy las sosnowy, 1 $ na sośnie. Pow iat Radom sko: B obry, 2 IX 1958, leśna droga, 1 <J n a wierzbie.

5 Gryzki (Psocoptera) W yżyny Łódzkiej 147 Amphigerontia intermedia ( T e t. ) Gatunek notowany ze Szwecji, Finlandii, Niemiec i Francji. W Polsce wykazany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906) i W yżyny Małopolskiej ( P o n g r a c z, 1919). Ł ódź: P ark 3 M aja, 17 IX 1954, 1? na brzozie. Euclismia quadrimaculata ( L a t r. ) Gatunek znany z całej Europy. W Polsce podawany z Pojezierza Pomorskiego ( S i e b o l d, 1851; E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960) i Beskidu Zachodniego ( D z i ę d z i e l e w i c z, 1920). Pow iat B rzeziny: Żakowice, 23 V III 1957, suchy las sosnowy, 1 $ n a sośnie. Pow iat P iotrków : W łodzim ierzów, 21 V III 1954, suchy las sosnowy, 1 $ n a sośnie. * Eućlismia conspurcata (R a m b.) Gatunek wykazany ze Szwecji, Estońskiej i Łotewskiej SER, Niemiec, Czechosłowacji, Francji i Hiszpanii (?). Now y dla fauny Polski. Pow iat B rzeziny: Bratoszewice, 6 V III 1957, las mieszany, 2 $? n a świerku. Pow iat Opoczno: Tomaszów Mazowiecki-Niebieskie Źródła, 9 V III 1957, suchy las sosnowy, 1 $ na jałowcu. Pow iat P iotrków : Włodzimierzów, 21 V III 1954, suchy las sosnowy, 4 <J<J, 7 $?. Kyalopsocus contrarius ( R e u t.) Na terenie Europy wykazany z Finlandii, Łotewskiej SER, Czechosłowacji, Francji i Węgier. Z Polski podawany przez G. E n d e r l e i n a (1908) z Pojezierza Pomorskiego i R. R o e s l e r a (1939) z Dolnego Śląska. Pow iat R adom sko: B obry, 2 IX 1958, las m ieszany, 1 $ n a sośnie. Mesopsocidae Mesopsocus unipunctatus ( M u l l. ) Gatunek występujący głównie w Europie północnej i środkowej. W Polsce wykazywany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u lc z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960), W yżyny Lubelskiej ( P o n g r a c z, 1912), Beskidu Zachodniego ( D z ię d z i e l e w i c z, 1911; S c h i l l e, 1912) i Tatr ( D z i ę d z i e l e w i c z, 1920). Pow iat Brzeziny: Bratoszewice, 15 V II 1958, leśna droga, 1 juv. n a traw ie. Łódź: Modlica, 22 VI 1958, las sosnowy, 1 $ na sośnie. Pow iat Piotrków : Jaro sty, 2 V II 1958, las m ieszany, 1 <?, 3 $$ n a sośnie, świerku, jodle i jarzębinie. Holoneura laticeps ( K o l b e ) Rozprzestrzeniony w Szwecji, Finlandii, Anglii, Niemczech, Belgii, Czechosłowacji, Francji, Szwajcarii i Ukraińskiej SER, W Polsce zanotowany jedynie na Wyżynie Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960).

148 J. Włodarczyk 6 Pow iat B rzeziny: Bratoszewice, 6 V III 1957, las m ieszany, 2 ęjj na dębie. Łódź-Rogi, 9 IX 1954, ogród warzywno-owocowy z dom ieszką drzew ozdobnych, 1(J na dzikim bzie czarnym. Pow iat Opoczno: Jeleń, 19 V III 1958, las grabow y nad niewielkimi zbiornikam i w odnym i, 2 J J, 1 9 na grabie. Philotarsus pieicornis (F.) S y n.: Philotarsus flaviceps (St.) Philotarsidae Sygnalizowany z całego terenu Europy. W Polsce notowany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u l- c z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960) i Beskidu Zachodniego (SCHILLE, 1902). Pow iat B rzeziny: Żakowice, 23 V III 1957, zarośla blisko to ru kolejowego, 1 $ na kalinie. Pow iat Ł ask: Zduńska W ola, 19 V III 1957, las m ieszany, 3 $ $ n a świerku. Philotarsus parviceps R o e s l. Podawany dotychczas przez R o eslera (1954) tylko z terenu Niemiec (Saksonia, Pfalzer Wald) i Polski (Dolny Śląsk). Gatunek P. parviceps R o e s l. różni się od P. pieicornis (F.) całkowitym albo prawie zupełnym brakiem rysunku na skrzydłach pierwszej pary. Samice P. parviceps R o e s l. różnią się poza tym nieznacznie tylko od samic P. picicornis (F.) kształtem płytki subgenitalnej. O wiele wyraźniejsze różnice w budowie narządów kopulacyjnych występują u samców wymienionych gatunków. H o l z a p f e l (1936) podaje, że samic w gatunku P. pieicornis (F.) jest około 5 razy więcej niż samców. Przypuszczalnie były to okazy P. parviceps R o e s l. mylnie oznaczane jako słabo pigmentowana odmiana (var. stigma K o l b e ) gatunku P. pieicornis (F.). Jedna z 11 samic P. parviceps R o e s l. złowionych na Wyżynie Łódzkiej odznacza się słabszym zwężeniem ramion płytki subgenitalnej ku części podstawowej [rys. 1], w porównaniu z okazami pozostałymi. Pow iat Brzeziny: Bratoszewice, 6 V III 1957, las m ieszany, 6? $ na grabie, dębie, sośnie i św ierku oraz 15 V II 1958, zarośla nad staw em, 1 9 na leszczynie; Rogów, 11 IX 1957, A rboretum Leśne, 1 9 n a cisie; Bedoń, 4 IX 1957, las m ieszany nad staw em, 1 $ na sośnie. Pow iat R aw a: Raw a Mazowiecka, 29 IX 1959, miejski park, 1 $ na brzozie. Pow iat P iotrków : W lodzim ierzów, 29 V II 1954, zagajnik dębow y, 1 $ n a dębie. Elipsocus westwoodi Mc L a c h l. Na terenie Europy notowany ze Szwecji, Finlandii, Anglii, Estońskiej, Łotewskiej i Ukraińskiej SRR, Holandii, Niemiec, Czechosłowacji, Francji, Szwajcarii i Włoch. W Polsce wykazany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960) i Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1907).

7 Gryzki (Psocoptera) W yżyny Łódzkiej 149 Pow iat Poddębice: Poddębice, 10 IX 1958, park miejski, 1? pod jesionem. Pow iat Brzeziny: Żakowice, 4 X 1957, krzewy koło toru kolejowego, 1 $ n a leszczynie. Łódź-Rogi, 9 IX 1954, ogród warzywno-owocowy z domieszką drzew ozdobnych, 3 ęjcj, 5 na sam o t nym dębie oraz świerku. Pow iat Opoczno: Jeleń, 11 V II 1958, suchy las sosnowy, 1 $ na szyszce sosnowej, leg. Z. Ś l i w i ń s k i oraz 19 V III 1959, las grabow y nad drobnym i zbiornikam i wodnym i, 1 d, 1 J na grabie. Pow iat Piotrków : Jarosty, 2 V II 1958, las mieszany, 1 d na świerku. Cuneopalpus cyanops ( R o s t o c k ) W Europie podawany ze Szwecji, Finlandii, Anglii, Belgii, Niemiec, Czechosłowacji, Francji i Szwajcarii. W Polsce podawał go G. E n d e r l e i n (1906) z Pojezierza Pomorskiego i J. W ł o d a r c z y k (1960) z W yżyny Łódzkiej. Łódź-Rogi, 9 IX 1954, ogród warzywno-owocowy z domieszką drzew ozdobnych, 2 $$ na świerku. P ow iat P iotrków : Ja ro sty, 2 V II 1958, las mieszany, 1 $ na lipie. *v 0,1 mm Rys. 1. Pliilotarsus parviceps R o e s l. P ły tk a subgenitalna samicy. Reuterella helvimacula ( E n d.) Gatunek notowany ze Szwecji, Finlandii, Anglii, Łotewskiej i Ukraińskiej SR R, Niemiec, Czechosłowacji, Francji i Szwajcarii. W Polsce podawany jedynie z Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e 1905, 1907). Pow iat P iotrków : W łodzimierzów, suchy las sosnowy, 1 c? na ściętej sośnie. Peripsocus phaeopterus ( S te p h.) Gatunek pospolity w całej Europie. W Polsce podawany z Pojezierza P o morskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u lc z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960) i Beskidu Sądeckiego ( S c h i l l e, 1905). A. P o n g r A c z (1919) notuje go z południa Polski. Pow iat Skierniewice: Skierniewice, 18 VI 1957, suchy las sosnowy, 1 ^ na sośnie; Płyćw ia, 29 V III 1958, 1 <J na brzozie. Pow iat Brzeziny: Rogów, 14 V III 1957, A rboretum Leśne, 1 $ na platanie; Bedoń, 4 IX 1957, mały las mieszany, 1? n a brzozie. Pow iat Ł ódź: Modlica, 22 VI 1958, las mieszany, 2 3 $ na leszczynie i świerku. Pow iat Ł ask: Zduńska W ola, 19 V III 1957, las mieszany, 1 (J na dębie rosnącym na skraju polany. Pow iat O poczno: Jeleń, 19 V III 1959, wzgórza porośnięte rzadką roślinnością, 1 $ na brzozie.

150 J. Włodarczyk 8 Peripsocus parvulus K o lbe W Europie podawany ze Szwecji, Anglii, Belgii, Niemiec, Czechosłowacji, Francji i Szwajcarii. W Polsce notowany dotąd tylko z Beskidu Zachodniego (S c h il l e, 1902, 1912). Łódź-Rogi, 9 IX 1954, ogród warzywno-owocowy z domieszką drzew ozdobnych, 3?? n a dzikim bzie czarnym i św ierka. Peripsocus alboguttałus ( D a lm.) Znany ze Szwecji, Anglii, Łotewskiej i Ukraińskiej SE E, Belgii, Niemiec, Czechosłowacji, Francji i Włoch. W Polsce notowany z Pojezierza Pomorskiego (E n d e r l e in, 1906) i W yżyny Łódzkiej (W ło d arczyk, 1960). Pow iat Opoczno: Jeleń, 19 V III 1959, suchy las sosnowy, 1 J n a jałow cu. Peripsocus subfasciatus (B a m b.) S y n.: Peripsocus subpupillatus Mc L a c h l. Gatunek pospolity w Europie północnej i środkowej. W Polsce znany z Pojezierza Pomorskiego (E n d e r l e in, 1908), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej (Sz u lc z e w sk i, 1939) oraz Beskidu Zachodniego (S c h il l e, 1907). Wykazany również z W yżyny Łódzkiej (W ło darczyk, 1960). N a terenie W yżyny Łódzkiej pospolity. Pow iat Skierniewice: Skierniewice, 18 VI 1957, zarośla nad rzeką, 5??, 1 juv. n a czeremsze, tarninie, dzikim bzie czarnym i sośnie. Pow iat B rzeziny: Bratoszewice, 6 V III 1957, las m ieszany, 7?$, 1 juv. n a świerku; Rogów, 14 V I 1957, A rboretum Leśne, 16$? n a platanie i sośnie, 14 V III 1957, tam że, 6 5 $?, I I juv. n a trzm ielinie, grabie, świerku, tu i, jodle i cyprysiku, 11 IX 1957, tam że, 3 $ $ n a trzm ielinie, św ierku i jodle, 17 VI 1958, tam że, 1 $, 5 juv. n a trzm ielinie, jarzębinie i cisie; Żakowice, 23 V III 1957, suchy las iglasty, 17 $$ n a jałow cu i św ierku; Bedoń, 4 IX 1957, 1 $ na sośnie. P ow iat Łódź: Modlica, 22 VI 1958, las m ieszany, 25 $? na leszczynie, grabie, dębie, świerku i jodle. Pow iat Opoczno: Tomaszów Mazowiecki-Niebieskie Źródła, 9 V III 1957, zarośla n a d źródłam i krasow ym i, 1 $ n a leszczynie; Jeleń, 11 V II 1958, las m ieszany, 3 $? na leszczynie, dębie i świerku. Pow iat P iotrków : Jaro sty, 2 V II 1958, las m ieszany, 27 $$ na lipie, dębie i jodle. Pterodelidae Lachesilla pedicularia (L.) Gatunek kosm opolityczny. Podawany również z całego obszaru Polski. N a W yżynie Łódzkiej bardzo pospolity. P ow iat Łęczyca: Łęczyca, 2 X 1958, łąka, 2 33 n a skrzypie polnym, leg. C. T o m a s z e w s k i. Pow iat Poddębice: Poddębice, 10 IX 1958, p ark m iejski, 4?? skoszone z traw y oraz znalezione n a dzikiej gruszy, topoli i kasztanow cu. P o w iat Skierniewice: Płyćw ia, 29 V II 1958, suchy las sosnowy, 1 <J na sośnie. Pow iat B rzeziny: Rogów, 11 IX 1957, A rboretum Leśne, 6 33, 1? na dębie, klonie, trzm ielinie i cisie, 17 IX 1957, tam że, 1 d1, 1? n a bzie czarnym oraz 16 IX 1958, tam że, 1? n a jałow cu; Żakowice, 23 V III 1957, zarośla p rzy torze, 1? n a brzozie; Bedoń, 4 IX 1957, las m ieszany, 4 33, 6??, na dębie, głogu i świerku. Pow iat Ł ódź: D ąbrów ka, 13 VI 1957, zarośla na sto k u

9 Gryzki (Psoeoptera) W yżyny Łódzkiej 151 pagórka, 2 <?<? n a jarzębinie; Łódź-K rańcow a, 13 IX 1958, zarośla nad drobnym i zbiornikam i w odnym i, 3 dc?> 3?? skoszone z traw y oraz n a tarninie, wierzbie i głogu; K onstantynów, 26 V III 1958, las sosnowy, 4 <?c?> 4? $ n a sośnie; Łódź-Ogród Zoologiczny, 7 X I 1958, stajenka zwierzęca, 4?? w zm iotkach, leg. J. J a n i k ; Łódź, 28 V III 1958, mieszkanie, 2 <?<?> 2??, na oknie, leg. H. J a k u b o w s k i ; Tuszyn, 7 IX 1957, las sosnowy, 1 $ na sośnie. P ow iat Raw a: Raw a Mazowiecka, 29 IX 1959, park miejski, 1 $ n a klonie. Pow iat Ł ask: Zduńska W ola, 14 X I 1958, stodoła, 4 dc?> 5?? w zm iotkach, leg. J. J a n i k. Pow iat Opoczno: Jeleń, 19 V III 1959, las mieszany, 7 <?(?> 10 $? n a brzozie, grabie, olszy, świerku, sośnie i jałowcu. Pow iat Piotrków : Gorzkowice, 10 IX 1959, las przy torze kolejowym, 1 $ na olszy oraz 1 <?> 1 $ n a oknie w pociągu. Pow iat Radom sko: Działoszyn, 30 IX 1958, las m ieszany, 1 $ na sośnie. Lachesilla pedicularia v a r. brevipennis E n d. Odmiana ta notowana była w Szwecji, Anglii, Estońskiej SE E, Niemczech, Czechosłowacji, Erancji -i prawdopodobnie Hiszpanii. W Polsce dotychczas znaleziona na Nizinie Nowotarskiej ( S c h i l l e, 1907). Łódź-Ogród Zoologiczny, 7 X I 1958, stajenka zwierzęca, 1 $ w zm iotkach. Pow iat Ł ask: Z duńska W ola, 14 X I 1958, stodoła, 1 2? $ w zm iotkach. Lachesilla ąuercus ( K o l b e ) W Europie wykazany ze Szwecji, Anglii, Łotewskiej i Ukraińskiej SEE, Belgii, Niemiec, Czechosłowacji, Erancji, Szwajcarii, Hiszpanii oraz Włoch. Z terenu Polski notowany przez J. W. S z u l c z e w s k i e g o (1939) z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej oraz przez J. W ł o d a r c z y k (1960) z W yżyny Łódzkiej. P ow iat R aw a: Raw a Mazowiecka, 29 IX 1959, p ark miejski, 1 J n a lipie. Lachesilla livida ( E n d.) W Europie podawany z terenu Szwecji, Niemiec i Szwajcarii. W Polsce wykazany dotąd jedynie z W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960). P ow iat P iotrków : Sulejów, 1 V II 1955, podwórze Podklasztorza, 1? n a starej lipie. Stenopsocidae Stenopsocus immaculatus ( S te p h.) Gatunek znany z całej Europy. W Polsce podawany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z tjlc z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960), W yżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Małopolskiej i Lubelskiej ( D z ię d z ie le w ic z, 1891; P o n g r a c z, 1919), Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1902; D z i ę d z i e l e w i c z, 1911) i Tatr (W ie - r z e j s k i, 1883). Pow iat Poddębice: Poddębice, 10 IX 1958, park miejski, 5 dc?, 3? $, 2 juv. na bzie czarnym, klonie, orzechu włoskim, jaśm inowcu i topoli. Pow iat Brzeziny: Bratoszewice, 15 V II 1958, las mieszany, 4 dc?. 1 $ na grabie i wiązie; Rogów, 11 IX 1957, A rboretum Leśne, 1 $ n a cisie, 16 IX 1958, tam że, 2 <?<? 5 $? n a azalii, cisie, jodle i cyprysiku. Łódź

152,T. Włodarczyk 10 -Rogi, 9 IX 1954, ogród warzywno-owocowy z domieszką drzew ozdobnych, 1 $ na świerku. Pow iat Opoczno: Jeleń, 11 V II 1958, las m ieszany, 1 cj 2? $ n a grabie i świerku. Powiat P iotrków : Jaro sty, 2 V II 1958, las m ieszany, 3 d d, 1 $ n a osice, kruszynie, dębie i jodle. Stenopsocus lachlani K o l b e W Europie notowany ze Szwecji, Anglii, Estońskiej, Łotewskiej i Ukraińskiej S E E, Belgii, Niemiec, Czechosłowacji i Francji. Z Polski wykazany z P o jezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960) i Beskidu Zachodniego ( D z i ę d z i e l e w i c z, 1908). Pow iat Poddębice: Poddębice, 10 IX 1958, park miejski, 1 <J, 2 juv. na topoli i klonie, suchy las sosnowy, 3 <$<$, 3 $ $ na sośnie. Pow iat Skierniewice: Plyćwia, 29 V III 1958, suchy las sosnowy, 2 na sośnie. Pow iat Brzeziny: Rogów, 16 IX 1958, A rboretum Leśne, 2 dtj n a jodle; Żakowice, 4 X 1957, zarośla przy torze, 1 $ na jarzębinie; Bedoń, 4 IX 1957, las m ieszany nad staw em, 5 c?<j, 14 9? n a świerku i sośnie. Łódź, 2 VII 1958, 1 d na oknie w m ieszkaniu, leg. E. T r a n d a. Pow iat Opoczno: Jeleń, 11 V II 1958, las grabowy, 1 $ na grabie. Pow iat Piotrków : Jaro sty, 2 V II 1958, las mieszany, 6 <JcJ, 3 na grabie i świerku. P ow iat W ieluń: K onopnica, 9 X 1959, las brzozowy, 1 $ na brzozie. Caecilius fuscopterus ( L a t r. ) S yn.: Psocus fenestratus C u r t. Caeciliidae Gatunek podawany z całej Europy. W Polsce notowany przez C. Th. S ie - b o l d a (1851) z Pojezierza Pomorskiego, J. W. S z u l c z e w s k i e g o (1939) z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, J. W ł o d a r c z y k (1960) z W yżyny Łódzkiej, A. P o n g r A c z a (1939) z W yżyny Lubelskiej i F. S c h i l l e g o (1902) z Beskidu Zachodniego. Pow iat Brzeziny: Rogów, 11 IX 1957, A rboretum Leśne, 8 <$<$, 1 $ na trzm ielinie, głogu i cisie, 16 IX 1958, tam że, 1 cj, 2 $$ na głogu i cisie. Pow iat Ł ódź: Poddębina, 25 IX 1956, las sosnowy z domieszką drzew liściastych, 1? na grabie, 8 IX 1957, tam że, 1 $ na grabie. Pow iat Opoczno: Jeleń, 11 V II 1958, las grabow y, 1 <J, 3 5? na grabie. Caecilius flavidus ( S t e p h.) W ystępuje w całej Europie. W Polsce wykazany z Pojezierza Pomorskiego ( S i e b o l d, 1851; E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960), W yżyny Krakowsko- -Częstochowskiej, Małopolskiej i Lubelskiej ( N o w ic k i, 1865; D z i ę d z i e l e w i c z, 1867; P o n g r a c z, 1919), Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1902) i Tatr (W ie - r z e j s k i, 1883). Pow iat P oddębice: Poddębice, 10 IX 1958, p ark miejski, 3 $$ na klonie, gruszy i kasztanow cu. Pow iat Skierniewice: Skierniewice, 18 VI 1957, łąka nad rzeką Skierniewką, 3? $ n a tarninie, czeremsze i olszy; Plyćw ia, 29 V III 1958, las olszynowy, 1 $, 1 juv. na olszy. Pow iat B rzeziny: Rogów, 11 IX 1957, A rboretum Leśne, 2 2?$, 15 juv. na klonie, grabie, dębie, trzm ielinie, bzie czarnym i cisie, 17 VI 1958, tam że, 11?? n a dębie, brzozie, trzmie-.

11 Gryzki (Psocoptera) W yżyny Łódzkiej 153 linie, bzie czarnym i tu i; Żakowice, 23 V III 1957, zarośla przy torze kolejowym, 1 $ na brzozie, 4 X 1957, las m ieszany, 24?$, 7 juv. na kruszynie, dębie, brzozie, jarzębinie, ja łowcu i świerku. Pow iat Łódź: D ąbrów ka pod Zgierzem, 13 VI 1957, las liściasty, 5$$ na dębie, grabie i jarzębinie; K onstantynów, 1 VI 1957, cm entarz, 1 $ na lipie; Porszewice koło K onstantynow a, I VI 1957, las mieszany, 17 $? na lipie; Łódź-Rogi, 9 IX 1954, ogród warzywno-owocowy z domieszką drzew ozdobnych, 20$?, 12 ju v. na sam otnym dębie; Łódź-K rańcow a, 13 IX 1958, zarośla nad drobnym i zbiornikam i wodnymi, 5??, 2 juv. na wierzbie i gruszy; Poddębina, 25 IX 1956, las sosnowy z niewielką dom ieszką drzew liściastych, 8 $ $ na grabie; Modlica, 22 V I 1958, zarośla przy leśnej drodze, 5 $ $ na traw ie 1 dębie. Pow iat Ł ask: Zduńska Wola, 19 V III 1957, las mieszany, 1? na dębie. Powiat Opoczno: Jeleń, 19 V III 1959, las mieszany, 2 juv. na brzozie. Pow iat Piotrków : Jaro sty, 2 V II 1958, las mieszany, 1? na grabie; W łodzimierzów, 29 V II 1954, zagajnik dębowy, 7?? na dębie, 12 V III 1954, tam że, nad strum ykiem, 1? na dębie; Gorzkowice, 10 IX 1959, zarośla blisko to ru kolejowego, 2 $$ na olszy i sośnie. Pow iat Radom sko: Działoszyn, 30 IX 1958, las liściasty nad W artą, 4 $$ na dębie, grabie i leszczynie. * Caecilius atricornis M c L a c h l. Gatunek znany ze Szwecji, Anglii, Belgii, Holandii, Niemiec, Czechosłowacji, Francji oraz Ukraińskiej S E E. Nowy dla fauny Polski. Pow iat Radom sko: Działoszyn, 30 IX 1958, las liściasty nad W artą, 1 (J na jaśm inow cu. Caecilius piceus piceus K o l b e W Europie podawany ze Szwecji, Finlandii, Anglii, Łotewskiej i Ukraińskiej SE E, Belgii, Niemiec, Czechosłowacji, Francji, Szwajcarii i Bułgarii. W Polsce notowany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Wyżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960) i Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1902; D z ię - DZIELE WICZ, 1908). Pow iat Skierniewice: Płyćwia, 29 V III 1958, las sosnowy, 1 <2, 1 $ na jałowcu. Powiat Brzeziny: Rogów, 14 V III 1957, A rboretum Leśne, 4 ęjcj, 3 $ $ n a świerku, jodle, tu i i cy p rysiku, 11 IX 1957, tam że, 10 (JęJ, 1 $ n a jodle i cisie, 16 IX 1958, tam że, 4 3 $? na cisie i cyprysiku. Pow iat Łódź: Poddębina, 25 IX 1956, las iglasty z dom ieszką drzew liściastych, 1 d, 1 $ na św ierku; Modlica, 20 IX 1956, las iglasty, 1 2?? na stary m świerku. Pow iat Ł ask: Dłutów, 7 IX 1958, las mieszany, 1 d na drodze. Pow iat Opoczno: Tomaszów Mazowiecki-Niebieskie Źródła, 9 V III 1957, zarośla nad źródłami krasowymi, 1 (J, 1 $ na grabie i jałow cu; Jeleń, 19 V III 1959, suchy las iglasty na wzgórzu, 1 <J, 4?? na jałowcu i świerku. Pow iat Piotrków : Jarosty, 2 V III 1958, las mieszany, 4 cj<j na św ierku i jodle. Pow iat Radom sko: Działoszyn, 30 IX 1958, las liściasty na wysokim brzegu W arty, 1 (J na dębie. Caecilius piceus brevipennis E n d. Podgatunek notowany z Estońskiej i Łotewskiej S E E, Niemiec, Czechosłowacji, Francji i Szwajcarii. W Polsce wykazany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960) i Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1907). P ow iat B rzeziny: Rogów, 11 IX 1957, A rboretum Leśne, 1? n a cisie. Pow iat R adom sk o: B obry, 2 IX 1958, las m ieszany o gęstym podszyciu, 5 $? na borówce bagiennej.

1 54 J. Włodarczyk 12 * Gaecilius despaxi B a d. Notow any ze Szwecji, Niem iec, Czechosłowacji, Francji i Szwajcarii. Gatunek now y dla fauny Polski. Pow iat B rzeziny: Rogów, 14 V III 1957, A rboretum Leśne, 1? n a cyprysiku oraz 11 IX 1957, tam że, 3 <?(? n a świerku i cisie. Caecilius burmeisteri B r. Podawany z całej Europy z wyjątkiem Hiszpanii. W Polsce wykazany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960) i Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1902). Pow iat B rzeziny: Rogów, 14 V III 1957, A rboretum Leśne, 1 (J na świerku, 17 V I 1958, tam że, 5 <J<?, 4 n a świerku, jodle i cisie, 16 IX 1958, tam że, 1 $ na jałowcu. Łódź-Rogi, 9 IX 1954, ogród warzywno-owocowy z dom ieszką drzew ozdobnych, 2 $ $ n a św ierku; Modlica, 22 VI 1958, las iglasty z dom ieszką drzew liściastych, 1 S, 2 $$ n a świerku i sośnie. Pow iat P iotrków : Jaro sty, 2 V II 1958, las mieszany, 2 n a lipie i jodle. Psyllipsocidae * Psyllipsocus ramburi f. troglodytes E n d. Jest to jedna z czterech form, wyróżnionych w gatunku P. ramburi S e l y s L o n g c h a m p s przez A. B a d o n n e l a (1943). W Europie wykazana z Niemiec, Francji i Czechosłowacji. W Polsce dotąd nie była notowana, podobnie jak żadna z trzech pozostałych form. Łódź: 3 X 1959, In s ty tu t Zoologiczny PAN, 1 $ na ścianie, leg. E. T r a n d a ; 18 IX 1958, Łagiew niki, piw nica w nowo w ybudow anej willi, 1 juv. n a zakurzonych papierach, 19 IX 1958, tam że, 2 $$, 1 juv. n a papierze, 12 X 1958, tam że, 43 $?, 4 ju v. w traw ie z odchodam i chomików, 4 I I 1959, tam że, 6 juv. w suszonym pokarm ie dla ry b akwariowych, leg. H. J a k u b o w s k i. Liposcelidae Liposcelis silvarum ( K o l b e ) Z Europy gatunek wykazany z Łotewskiej SE E, Niemiec, Czechosłowacji, Francji oraz Hiszpanii. W edług E. B o e s l e r a (1954) najszerzej rozprzestrzeniony i najczęściej spotykany w środkowej Europie gatunek, żyjący pod korą. W Polsce podawany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1906), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1960) oraz Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1905, 1907). Pow iat Ł ask : Borszewice, 3 VI 1958, las m ieszany, 1 na korze ściętej sosny. Pow iat Opoczno: Jeleń, 19 V 1959, zarośla wierzbowe, 3 $2 pod korą starej wierzby. Pow iat P io trków : Bugaj pod Piotrkow em, 30 V 1959, las m ieszany, 6 $$ w porostach z sosny i pod korą

13 Gryzki (Psocoptera) W yżyny Łódzkiej 155 krzozy; W łodzimierzów, 5 V III 1954, 9 dd> 6 $$ n a ściętych sosnach. Pow iat W ieluń: K o nopnica, 9 X 1959, las sosnowy, 10 $$ w porostach z sosen. Liposeelis bostryebopmlus B a d. S y n.: Liposeelis divergens B a d. Liposeelis granicola B r o a d h. et H o b b y. Gatunek opisany na podstawie materiału zebranego w Afryce. W Europie wykazywany z Francji (B a d o n n e l, 1943) oraz Anglii ( B r o a d h e a d, 1950). W Polsce wykazywany z W yżyny Łódzkiej (W ło d a r c z y k, 1963). Ł ó d ź: 8 X 1952, preparatornia In sty tu tu Zoologicznego PAN, 3 $$ n a skórze foki, leg. Z. Ś l i w i ń s k i, 23 X 1958, ta m ie 1 $ na stole; 4 X I 1954, w m ieszkaniu, 1 $ w zm iotkach z kredensu oraz 10 X I 1955, tam że, 10$$ na stole kuchennym ; 31 I 1957, C entrala Zwalczania Szkodników, 16 $$, 1 juv. w suszonych grzybach z drożdżam i, 13 IX 1957, tam że, 62 $$, 9 juv. w kaszy jęczm iennej, leg. W. B e d n a r e k ; 8 I 1958, 317 $$ wyhodowano w kaszy jęczm iennej, dostarczonej przez Centralę Zwalczania Szkodników (cult. W ł o d a r c z y k ). Liposeelis subfuscus B r o a d h. N otowany z Anglii. W Polsce znaleziony dotąd jedynie na W yżynie Łódzkiej (W ło d a r c z y k, 1963). Ł ódź: 2 V III 1952 oraz 8 X 1952, preparatornia In sty tu tu Zoologicznego PAN, 1 d> 3 $ $ na skórze foki, leg. Z. Ś l i w i ń s k i ; 4 X I 1954, mieszkanie, 4 $ $ w kredensie. Liposeelis liparus B r o a d h. Gatunek znany z Anglii. W Polsce notowany tylko z W yżyny Łódzkiej (W ło d a r c zy k, 1963). Ł ódź: 17 I I 1954, pracow nia In sty tu tu Zoologicznego PAN, 1 d w hodowlarce ze szkodliwym i owadam i, 23 X 1958, tam że, 1 d w gablocie ze zbiorami owadów, leg. C. T o m a s z e w s k i ; 4 X I 1954, mieszkanie, 2 dd> 11 $$ w kredensie; 13 X 1958, piw nica w nowo w ybudowanej willi, 2 $$ w odchodach chomików, leg. H. J a k u b o w s k i. Pow iat Łódź: Modlica, 17 IX 1958, I d, 1 $ w dziupli dębu, leg. Z. Ś l i w i ń s k i. Pow iat Piotrków : W łodzimierzów, 5 V III 1954, 1 d na ściętych sosnach. Liposeelis terricolis B a d. S y n.: Troctes bicolor B a n k s v a r. decolor P e a r m. Liposeelis luridus B r o a d h. Gatunek notowany z Anglii, Francji i północnej Afryki. W Polsce podawany tylko z W yżyny Łódzkiej (W ło d a r c z y k, 1963). Ł ódź: 2 V III 1952, preparatornia In sty tu tu Zoologicznego PA N, 3 $ $ n a skórze foki, leg. Z. Ś l i w i ń s k i, 4 X II 1953, 7 X II 1953, 8 X II 1953, 30 X II 1953, 13 I 1954, 17 II 1954, pracow nia entomologiczna, 1 d» 35 $$, 2 juv. w hodow larkach ze szkodliwymi owadami, 23 IV 1954, tam że, 4 $$ w drew nianym pudle z kośćmi, 27 X 1954, tam że, 1 $ na książce, leg. E. T r a n d a, 24 I I I 1959, tam że, 2 $$ na biurku, leg. J. K o z ł o w s k a.

156 J. W łodarczyk 14 Atropidae Atropos pulsatorium (L.) Gatunek znany z całej Europy. W Polsce wykazany z Niziny Wielkopolsko- -Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), wymieniany poza tym z terenu naszego kraju bez podania miejsca występowania ( N o w ic k i, 1865; P o n g r a c z, 1919). Ł ódź: 13 X 1955, C entrala Zw alczania Szkodników, 1 $ w m akuchach, leg. W. Be d n a r e k. Pow iat Ł ask: Zduńska W ola, 14 X I 1958, stodoła, 1? w zm iotkach, leg. J. J a n i k. Myopsocnema annulata ( H a g.) Gatunek znany w Europie z Anglii, Białoruskiej SRR, Niemiec, Holandii, Francji i Włoch. W Polsce wykazany z Pojezierza Pomorskiego ( E n d e r l e i n, 1908) i Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u lc z e a v s k i, 1939). Ł ódź: 4 X I 1954, ł $ w kredensie kuchennym. Lepinotus inquilinus H eyd. Znany z całej Europy. W Polsce wykazany z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej ( S z u l c z e w s k i, 1939), Beskidu Zachodniego ( S c h i l l e, 1907) i Niziny Nowotarskiej ( S c h i l l e, 1911). Łódź: 4 IX 1951, preparatornia In sty tu tu Zoologicznego PA N, 5 <?<}, 6 $?, 1 juv. na kościach, leg. Z. Ś l i w i ń s k i, 29 X 1957, tam że, 1 c? na dykcie; 19 X 1956, Centrala Surowców Zielarskich, 1 $ na korze dębow ej; 26 IX 1957, 12 V II 1958, 22 X I 1958, 18 I 1959, 22 V 1959, m ieszkanie, 23 20??, 10 ju v. na drewnie, półce z żywnością oraz za piecem ; 19 IX 1958, piw nica w nowo w ybudow anej willi, 1 9 na papierze, 13 X 1958, tam że, 9 <J(J, 4 99 w odchodach chomików, leg. H. J a k u b o w s k i ; 25 V III 1953, mieszkanie w Rudzie Pabianickiej, 1 (J, 14 $9 na korze dębowej, leg. Z. Ś l i w i ń s k i. Lepinotus reticulatus E n d. W Europie gatunek notowany z Niemiec, Francji i Czechosłowacji. Z Polski wykazany z W yżyny Łódzkiej ( W ł o d a r c z y k, 1963) oraz Niziny Nowotarskiej ( S c h i l l e, 1907). Ł ódź: 23 I I I 1955, C entrala Zwalczania Szkodników, 1 <J, 2 9$ > 4 juv. w suszonych kw iatach akacji, leg. W. B e d n a r e k ; 13 X 1958, piwnica w nowo wybudowanej willi, 3 ęjc? w odchodach chom ików, leg. H. J a k u b o w s k i ; 7 X I 1958, Ogród Zoologiczny, stajenka zwierzęca, 2 99 w zm iotkach, leg. J. J a n i k. Pow iat Łódź: K onstantynów, 30 X I 1958, mieszkanie, 1 $ n a ścianie, leg. W. S z c z y g i e l s k i. Pow iat Ł ask: Zduńska W ola, 14 X I 1958, stodoła, 2 w zm iotkach, leg. J. J a n i k. * Lepinotus patruelis P e a r m. Gatunek notowany ze Szwecji, Anglii, Niemiec i Francji. Nowy dla fauny Polski. Ł ódź: 18 IX 1958, piw nica w nowo w ybudow anej willi, 13 $?, 3 juv. w suszonym p o karm ie dla ryb akwariowych oraz 2 <J<J, 3 $9 pom iędzy zakurzonym i papieram i, 13 X 1958, tam że, 2 9$ w odchodach chom ików, 4 I I 1959, tam że, 1 1 9 w suszonym pokarm ie dla ryb akw ariow ych, leg. H. J a k u b o w s k i.

15 Gryzki (Psocoptera) W yżyny Łódzkiej 157 * Heterolepinotus quadrispinosus O b r Znaleziony i opisany w Czechosłowacji. Gatunek nowy dla fauny Polski. 0J05mm Rys. 2. Heterolepinotus quadrispinosus O b r. 2 żuwki w ew nętrzne samicy. Samica złowiona w Łodzi ma cechy zgodne z opisem (Ob r, 1948) z w yjątkiem zakończenia żuwki wewnętrznej [rys. 2]. Ł ódź: 4 II 1958, piwnica w nowej willi, 1? w pokarm ie dla ryb akwariowych, leg. I I. J a k u b o w s k i. PIŚM IEN N ICTW O B a d o n n e l A. 1943. Psocopteres. W dziele zbiorowym Fanne de F rance, 42. Paris, 164 p p., 375 ff. B r o a d h e a d E. 1950. A revision of the genus Liposcelis M o t s c h u l s k y w ith notes on the position of this genus in the order Corrodentia and on the variability of ten Liposcelis species. T rans, ent. Soc., London, 101: 335-388, 28 ff., 3 tt. D z i ę d z i e l e w i c z J. 1867. W ykaz owadów siatkoskrzydlych (Neuroplera). Spraw. Kom. fizjogr., K raków, 1: (158J (165). D z i ę d z i e l e w i c z J. 1891. Przegląd fauny krajowej owadów siatkoskrzydlych (Neuroptera, Pseudoneuroptera). Spraw. Kom. fizjogr., Kraków, 26: 26-151. D z i ę d z i e l e w i c z J. 1895. Zestawienie zapisków o owadach siatkoskrzydlych w T atrach. Spraw. Kom. fizjogr., K raków, 30: 1-40. D z l ę d z i e l e w i c z J. 1908. Sieciarki (Neuroptera genuina) i prasiatnice (Archiptera) zebrane w ciągu la t 1904 i 1905. Spraw. Kom. fizjogr., Kraków, 42: 13-25. D z i ę d z i e l e w i c z J. 1911. Owady siatkoskrzydle (Neuropteroidea) zebrane w zachodnich K arp atach w roku 1909. Spraw. Kom. fizjogr., K raków, 45: 39-44. D z i ę d z i e l e w i c z J. 1920. Owady siatkoskrzydłow ate ziem Polski (Insecta neuropteroidea Poloniae terrarum ). Część II. Rozpr. W iad. Muz. Dzieduszyckich, Lwów, 4 (1918): 1-72, tt. 1-3. E n d e r l e i n G. 1906. Zur K enntnis der C opeognathen-fauna W estpreussens. Ber. westpr. bot.-zool. Ver., Danzig, 28: 71-88, 6 ff. E n d e r l e i n G. 1908. Biologisch-faunistische Moor- und Diinen-Studien. Ein B eitrag zur K enntnis hiosynózischer Regionen in W estpreussen. Ber. w estpr. bot-zool. Ver., D anzig, 30: 54-238, 6 ff., 1 m apa.

1 5 8 J. Włodarczyk 16 H o l z a p f e l M. 1936. Zur K enntnis der Schweizerischen Copeognathenfauna. Rev. suisae Zool., Genóve, 4 3 : 335-357. J e n t s c h S. 1938. B eitrage zur K enntnis der tlb erordnung Psocoidea. 3. Die G attung A m phigerontia (Copeognatha). Zool. A nz., Leipzig, 122: 87-94, 5 ff. M a j e w s k i E. 1882. Insecta Neuroptera Polonica. System atyczny wykaz owadów żyłkoskrzydlych polskich. W arszaw a, 42 pp. M a j e w s k i E. 1885. O w ady żyłkoskrzydłe. (Neuroptera Polonica). W arszaw a, V III- f 40 pp. N o w i c k i M. 1 8 6 5. Insecta H aliciae Musei Dzieduszyckiani. Kraków, 8 7 p p. Obb St. 1948. K poznani m oravskych pisivek (ĆSR). Spisy prir. M asaryk. Univ., Brno, 306, 108 p p., 196 ff. P o n g r a c z A. 1919. B eitrage zur Pseudoneuropteren- und N europterenfauna Polens. A nn. h ist.-n at. Mus. n a t. hung., B udapest, 17: 161-177. R o e s l e r R. 1 9 3 9. B eitrage zur K enntnis der Copeognathenfauna D eutschlands. Zool. Anz., Leipzig, 125: 1 5 7-1 7 6, 1 6 ff. R o e s l e r R. 1954. Neue G attungen u n d A rten der deutschen Psocopterenfauna (Psocoptera). B eitr. E n t., Berlin, 4: 559-574, 24 ff. S c h i l l e P. 1902. M ateryały do fau n y owadów siatkoskrzydłych i szarańczaków doliny P opradu. Spraw. K om. fizjogr., K raków, 36: 77-85. S c h i l l e F. 1905. M ateryały do fauny owadów siatkoskrzydłych i szarańczaków doliny P opradu. Część I I I. Spraw. Kom. fizjogr., K raków, 38: 36-39. S c h i l l e F. 1907. M ateryały do fauny owadów siatkoskrzydłych i szarańczaków doliny Popradu. Część IV. Spraw. K om. fizjogr., K raków, 40: 43-45. S c h i l l e F. 1911. M ateryały do fauny owadów krajow ych. Spraw. Kom. fizjogr., Kraków, 45: 11-38, 1 t. S c h i l l e F. 1 9 1 2. M ateryały do fauny owadów krajow ych. II. Spraw. Kom. fizjogr., K raków, 4 6 : 1 2 3-1 3 1. S i e b o l d C. Th. 1851. B eitrage zur F au n a der wirbellosen Thiere der Provinz Preussen (Zwólfter Beitrag). M yriapoden, Pseudoscorpione, O rthopteren u. N europteren). Neue preussische P rov.-b lat. K ónigsberg, 11: 351-358. S z u l c z e w s k i J. W. 1939. W ykaz Psotników stw ierdzonych w Poznańskim. Pol. Pismo en t., Lwów, 16-17 (1937-1938): 90-93. W i e r z e j s k i A. 1883. D odatek do fauny sieciówek (Neuroptera). Spraw. Kom. fizjogr., K raków, 17: 235-255. W ł o d a r c z y k J. 1960. Gryzki (Psocoptera) zieleńców Łodzi. Fragm. faun., W arszawa, 8: 469-483, 5 ff. W ł o d a r c z y k J. 1963. G ryzki (Psocoptera) z gniazd niektórych gatunków ptaków. Fragm. faun., W arszaw a, 10 : 361-366, 3 ff. PE3IOME A b t o p a a e T c iih c o k 47 b h a o b c e H o e n o B (Psocoptera) cogpahhtix b pa3jihuhbix MecTax JIofl3CKoń Bo3BBimeHHOCTH. H o b ł i m h ffjix 4>ayHbi nojibihh h b jiju o tc h : Euclismia conspurcata (R am b.), Caecilicus atricornis M c L a c h la n, C. despaxi B a d., Psyllipsocus ramburi f. troglodytes E n d., Lepinotus patruelis P earm., Heterolepinotus quadrispinosus O b r. K o j ih h c c t b o b h a o b c e H o e n o B nphboflhm bix H3 IIojibmH ybejin- HHJiocb b HacToamee BpeMH po 67.

17 Gryzki (Psocopłera) W yżyny Łódzkiej 159 SUMMARY The author gives a list of 47 species of book lice (Psocoptera) collected in the various localities of the Łódź Highland. Six species Euclismia conspurcata (R a m b.), Caecilicus atricornis Mo L a c h l a n, G. despaxi B a d., Psyllipsocus ramburi f. troglodytes E n d., Lepinotus patruelis P e a r m. and Heterolepinotus quadrispinosus O b r are new to the Fauna of Poland. The total number of species recorded from Poland is now 67.

Redaktor pracy dr M. Mroczkowski P a ń stw o w e W y d aw n ic tw o N aukow o W arszaw a 1964 N a k ła d 1550+ 100 egz. A rk. w yd. 1,5 A rk. d ru k. I 1/,. P a p ie r d ru k. s a t. k l. I I I 80 g B I. C ena z ł 10, N r z am. 59/64 W ro cław sk a D ru k a rn ia N a u k o w a W -7