WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII KL.1 Lp Temat lekcji. Cele nauczania Uczeń powinien wiedzieć (umieć),rozumieć. 1. Czego będziemy się uczyć w klasie I?

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII KL.1 Lp Temat lekcji. Cele nauczania Uczeń powinien wiedzieć (umieć),rozumieć. 1. Czego będziemy się uczyć w klasie I? -zna zakres treści nauczania i materiały z których będzie korzystał -zna kryteria ocen -rozumie, w jaki sposób pracować z różnymi elementami podręcznika -wymienia kryteria ocen na stopnie szkolne -wskazuje na przykładach, jak można wykorzystać teksty wyjaśniające i teksty kultury zawarte w podręczniku -ocenia przydatność informacyjną zbiorów biblioteki szkolnej 2. Co to jest historia? -wyjaśnia pojęcia: historia, źródło historyczne, archeologia, epoki historyczne, chronologia, nasza era, przed naszą erą, wiek, era, epoka, starożytność, średniowiecze, epoka nowożytna, epoka najnowsza -wymienia nazwy epok historycznych w kolejności chronologicznej: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność -dokonuje prostej klasyfikacji źródeł historycznych -podaje przykłady źródeł pisanych i niepisanych -wyjaśnia, dlaczego uczymy się historii -wyjaśnia, na czym polega praca historyka i archeologa -przedstawia własne rozumienie konieczności nauki historii -wyjaśnia, dlaczego historia jest nauką humanistyczną -omawia rolę źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów -omawia na konkretnych przykładach warsztat pracy historyka i archeologa 3. Czas w historii -wyjaśnia pojęcia: chronologia, p.n.e, n.e. -oblicza upływ czasu pomiędzy erami i epokami -oblicza upływ czasu między podanymi datami -przypisuje daty wydarzeń do konkretnego wieku -lokalizuje daty na osi czasu i odczytuje z osi czasu potrzebne informacje -wyjaśnia znaczenie daty narodzin Chrystusa dla chrześcijańskiej rachuby czasu -posługuje się cyframi rzymskimi -określa wiek danego wydarzenia i umiejscawia je w odpowiedniej epoce historycznej -określa daty graniczne wieków -używa poprawnie określeń: I, II poł. wieku; początek, koniec wieku -uzasadnia cezury poszczególnych epok -wymienia stosowane w przeszłości sposoby mierzenia czasu -wyjaśnia potrzebę tworzenia systemu datacji i posługiwania się nim -określa ramy chronologiczne epok historycznych 4. Prahistoria człowieka. -wyjaśnia pojęcia: ewolucja, australopitek, homo habilis, homo erectus, homo neandertalensis, homo sapiens, paleolit, koczowniczy tryb życia -wskazuje, kiedy i w jakim rejonie na Ziemi pojawił się człowiek -wymienia w kolejności etapy ewolucji człowieka -wskazuje na mapie kolebkę ludzkości -wymienia narzędzia, którymi posługiwali się ludzie pierwotni -omawia sposoby zdobywania pożywienia ludzi w epoce paleolitu -omawia mieszkania i ubiorach ludzi w epoce paleolitu -opisuje warunki życia ludzi w czasach prehistorycznych -wymienia nazwy najważniejszych wynalazków człowieka z czasów prehistorycznych -omawia sposoby krzesania ognia stosowane przez człowieka pierwotnego -wskazuje na mapie kierunki i trasy ekspansji człowieka współczesnego -określa ramy chronologiczne kolejnych etapów ewolucji człowieka 1

5. Jak zbadano pochodzenie człowieka? 6. Czas wielkich przemian. 7. W kraju Sumerów. -przedstawia najistotniejsze cechy wyglądu różnych gatunków człowiekowatych i ich umiejętności -omawia znaczenie tworzenia i praktycznego zastosowania narzędzi oraz opanowania umiejętności krzesania ognia dla rozwoju człowieka -wyjaśnia, na czym polegała zależność człowieka od przyrody -omawia przyczyny powstania pierwszych dzieł sztuki praludzi -ocenia wpływ warunków naturalnych na sposoby zdobywania pożywienia i mieszkania człowieka pierwotnego -uzasadnia, dlaczego Ziemia nie była zaludniona równomiernie -ocenia znaczenie sztuki dla człowieka i różne jej interpretacje -interpretuj treści zawarte na słynnych malowidłach -przedstawia dokonania Karola Darwina -wyjaśnia pojęcia: ewolucjonizm, antropologia -omawia teorie dotyczące powstania człowieka -opisuje, czym zajmuje się antropolog - omawia sposoby ustalania wieku znalezisk -omawia teorię ewolucji Karola Darwina -wyjaśnia różnice między teorią kreacjonizmu a ewolucjonizmu -przedstawia znaczenie badań naukowych oraz wykorzystania różnych technologii dla poznania historii człowieka -prezentuje argumenty zwolenników i przeciwników ewolucjonizmu -wyjaśnia pojęcia: neolit, rewolucja neolityczna, osiadły tryb życia, osada, megalit, dolmen, epoka brązu, epoka żelaza -określa ramy chronologiczne rewolucji neolitycznej -wskazuje na osi czasu neolit -opisuje życie codzienne ludzi przed rewolucją neolityczną -przedstawia zmiany, które zaszły w życiu człowieka w okresie neolitu (sposobach zdobywania pożywienia, sposobach zamieszkiwania i ubiorach ludzi) -wskazuje na mapie miejsca, gdzie najwcześniej rozwinęło się rolnictwo -podaje nazwy metali wykorzystywanych przez praludzi do wytopu broni, narzędzi, ozdób -omawia sposób wytopu brązu i żelaza -opisuje rodzaje narzędzi i ozdób wytwarzanych w epoce brązu -przedstawia wpływ zmian klimatycznych na tryb życia człowieka pierwotnego -omawia tryb życia i zajęcia ludzi epoki neolitu -wskazuje nazwę i lokalizuje na mapie pozostałości najstarszej znanej osady ludzkiej -charakteryzuje wygląd osad neolitycznych -wykazuje różnice pomiędzy epokami paleolitu, neolitu i brązu -wyjaśnia, dlaczego nie wszyscy ludzie w epoce neolitu musieli zajmować się rolnictwem -wskazuje rewolucyjny charakter zmian w epoce neolitu -wskazuje na mapie miejsce położenia najbardziej znanej budowli megalitycznej -opisuje wygląd i funkcje budowli megalitycznych -wyjaśnia, jakie zmiany nastąpiły w życiu człowieka dzięki opanowaniu umiejętności wytopu metali -uzasadnia słuszność określenia rewolucja dla zmian, które zaszły w życiu człowieka w okresie neolitu 2

-wskazuje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji sumeryjskiej -wyjaśnia pojęcia: cywilizacja, Żyzny Półksiężyc, Mezopotamia, system irygacyjny, Sumerowie, miastopaństwo, król-kapłan, zikkurat -lokalizuje na mapie Mezopotamię -omawia zajęcia się mieszkańców Międzyrzecza -omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Mezopotamii -określa rolę rzek w starożytnej Mezopotamii -opisuje wygląd miast sumeryjskich -omawia osiągnięcia Sumerów -charakteryzuje oddziaływanie warunków naturalnych na życie mieszkańców Mezopotamii -omawia organizację państwa Sumerów -określa, które osiągnięcia cywilizacyjne Mezopotamii są wykorzystywane także współcześnie -przedstawia związek między budową i utrzymaniem sieci irygacyjnej a powstaniem pierwszych państw -wyjaśnia, jaki wpływ na organizację pierwszych państw miało ich położenie geograficzne oraz warunki naturalne 8. Babilonia i Asyria. -przedstawia wydarzenia związane z datami: ok. 2 tys. lat p.n.e., XVIII w. p.n.e., VII w. p.n.e., 612 r. p.n.e., VI w. p.n.e. -wyjaśnia pojęcia: Babilon, Kodeks Hammurabiego, politeizm, Aszur, Niniwa, wiszące ogrody, rydwan -przedstawia najważniejsze fakty z historii Asyrii i Babilonii -przedstawia dokonania postaci: Hammurabiego, Nabuchodonozora II, Sargona II Wielkiego, Asurbanipala -lokalizuje na mapie państwo babilońskie i asyryjskie -omawia najważniejsze zasady prawne zapisane w Kodeksie Hammurabiego -rozróżnia rodzaje wojsk wschodzących w skład armii asyryjskiej -omawia organizację państwa babilońskiego -interpretuje zasadę oko za oko, ząb za ząb -opisuje wygląd Babilonu za panowania Nabuchodonozora II -omawia system religijny starożytnej Babilonii -przedstawia osiągnięcia cywilizacji asyryjskiej -charakteryzuje rodzaje wojsk wchodzących w skład armii asyryjskiej -ocenia starożytny system prawny -wyjaśnia czynniki, które umożliwiły Asyryjczykom prowadzenie skutecznej polityki podbojów -opisuje organizację armii asyryjskiej -ocenia znaczenie kodyfikacji prawa dla sprawnego funkcjonowania państwa 9. W Egipcie faraonów. -przedstawia wydarzenia związane z datami: ok. 3 tys. lat p.n.e., XIII w. p.n.e., 31 r. p.n.e. -wskazuje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji egipskiej -wyjaśnia pojęcia: Egipt Górny, Egipt Dolny, faraon, sieć irygacyjna (system nawadniający) -przedstawia najważniejsze dokonania Ramzesa II -lokalizuje na mapie Egipt -omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Egipcie i ich wpływ na życie jego mieszkańców -wymienia egipskie grupy społeczne, zna ich zadania -charakteryzuje strukturę społeczeństwa egipskiego -określa zakres władzy faraona -wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej 3

10. Piramidy, mumie i hieroglify. 11. Jak dawniej badano zabytki starożytnego Egiptu? -uzasadnia słuszność określenia Egipt darem Nilu -omawia organizację państwa egipskiego -opisuje państwo egipskie za panowania Ramzesa II -wykazuje, dlaczego w Egipcie powstała organizacja państwowa -ocenia, jaką rolę odgrywały poszczególne warstwy społeczeństwa egipskiego -prezentuje dzieje Egiptu w I tysiącleciu p.n.e. -wskazuje i ocenia źródła potęgi starożytnego Egiptu -przedstawia wydarzenia związane z datami: ok. 2500 r. p.n.e., 1313 r. p.n.e. -wyjaśnia pojęcia: politeizm, mumia, mumifikacja, sarkofag, piramida, sfinks, hieroglify, Dolina Królów -wymienia imiona najważniejszych bogów egipskich -podaje nazwy najsłynniejszych piramid egipskich -przedstawia największe osiągnięcia cywilizacji egipskiej -rozpoznaje na ilustracjach zabytki starożytnego Egiptu i zna ich przeznaczenie -omawia egipską wizję losu człowieka po śmierci i obrzędach pogrzebowych -opisuje wierzenia religijne Egipcjan -określa cechy charakterystyczne wyglądu wybranych bogów egipskich -omawia rolę religii w życiu starożytnych Egipcjan -omawia przyczyny mumifikacji zwłok -opisuje etapy procesu mumifikacji -wyjaśnia, czym były i jak budowano egipskie piramidy -określa system wartości starożytnych Egipcjan -wyjaśnia przeznaczenie Doliny Królów -wymienia osiągnięcia Egipcjan na różnych polach i wskazuje dziedziny, w których do dziś wykorzystujemy wynalazki egipskie -ocenia wkład mieszkańców Egiptu w rozwój cywilizacji -przedstawia wydarzenia związane z datami: 1798 r., 1922 r. -przedstawia dokonania postaci: Howarda Cartera, lorda Carnarvona, Tutenchamona -określa okoliczności, w których doszło do rozpoczęcia badań archeologicznych w Egipcie -omawia okoliczności odkrycia grobowca Tutenchamona -opisuje wygląd grobowca Tutenchamona -wyjaśnia różnice między dawną a współczesną archeologią -wyjaśnia, czego dotyczy tzw. klątwa Tutenchamona -ocenia postawę pierwszych badaczy dziejów Egiptu 12. Starożytny Izrael. -wskazuje ramy chronologiczne istnienia państwa żydowskiego -wyjaśnia pojęcia: Hebrajczycy, Kanaan, Palestyna, Jahwe, Juda, Izrael, niewola babilońska, prorok, Mesjasz, monoteizm, judaizm, dekalog, menora, Biblia, Tora, Arka Przymierza -lokalizuje na mapie Izrael -przedstawia główne założenia judaizmu -omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Palestyny na życie jej mieszkańców -przedstawia dokonania postaci: Abrahama, Mojżesza, Dawida, Salomona, Cyrusa II Wielkiego 4

-określa różnice między religią Żydów a wierzeniami pozostałych cywilizacji starożytnych -dostrzega korzenie chrześcijaństwa w judaizmie, wskazuje cechy wspólne obu religii -wskazuje na mapie szlak wędrówki Izraelitów z Egiptu do Kanaan i omawia jej przebieg -opisuje okoliczności powstania państwa Izrael -omawia sytuację narodu żydowskiego po śmierci Salomona -przedstawia okoliczności upadku państwa żydowskiego -określa rolę proroków i Mesjasza w życiu Hebrajczyków -charakteryzuje system wierzeń Izraelitów -opisuje wygląd świątyni jerozolimskiej -wskazuje, gdzie mieszkają współcześni wyznawcy judaizmu -ocenia rolę Biblii jako źródła historycznego 13. Indie i Chiny. -określa czas powstania cywilizacji Indii i Chin -wyjaśnia pojęcia: Harappa, Mohendżo Daro, cytadela, Ariowie, kasta, system kastowy, buddyzm, hinduizm, nirwana, Wielki Mur Chiński, terakotowa armia, humanitaryzm -przedstawia dokonania postaci: Buddy, Konfucjusza -lokalizuje na mapie Indie i Chiny -omawia położenie geograficzne oraz warunki naturalne cywilizacji indyjskiej i chińskiej -przedstawia osiągnięcia cywilizacji indyjskiej i chińskiej -omawia pierwsze cywilizacje powstałe w dolinie Indusu -przedstawia zasady funkcjonowania społeczeństwa indyjskiego za rządów Ariów -określa system wartości wyznawców buddyzmu i hinduizmu -opisuje organizację państwa chińskiego -wyjaśnia przyczyny budowy Wielkiego Muru Chińskiego -prezentuje zasięg terytorialny buddyzmu w przeszłości i współcześnie -charakteryzuje system filozoficzny stworzony przez Konfucjusza -określa, dlaczego konfucjanizm stał się religią państwową -ocenia wpływ konfucjanizmu na budowę Cesarstwa Chińskiego 14. Od rysunków naskalnych do alfabetu. 15. Jak odczytano pismo Egipcjan? -określa daty powstania poszczególnych rodzajów pisma -wyjaśnia pojęcia: piktogram, pismo klinowe, hieroglif, pismo demotyczne, papirus, alfabet, Fenicjanie -wymienia rodzaje pisma, którymi posługiwały się ludy starożytne -podaje nazwy materiałów piśmienniczych stosowanych w starożytności -określa rolę pisma w starożytności -opisuje znaczenie alfabetu stworzonego przez Fenicjan -określa przyczyny powstania pisma -przedstawia historię pisma -ocenia znaczenie powstania pisma dla rozwoju cywilizacji ludzkiej -opisuje sposób produkcji papirusu -określa, na czym polega wyższość pisma alfabetycznego nad pismem obrazkowym -ocenia znaczenie pisma dla cywilizacji współczesnej -przedstawia wydarzenia związane z datami: 1799 r., 1824 r. 5

16. Ludzie pierwotni. Starożytny Wschód. Powtórzenie wiadomości. -wyjaśnia pojęcia: hieroglif, pismo demotyczne, alfabet grecki, Kamień z Rosetty, kartusz -przedstawia dokonania Jeana Françisa Champolliona -opisuje okoliczności odczytania egipskich hieroglifów -omawia okoliczności odnalezienia Kamienia z Rosetty -opisuje, w jaki sposób odszyfrowano hieroglify egipskie -wyjaśnia zasady posługiwania się hieroglifami -wymienia cechy charakteryzujące rzetelnego badacza -ocenia wpływ pisma hieroglificznego na inne cywilizacje w obszarze Żyznego Półksiężyca -wyjaśnia podstawowe daty i fakty -wyjaśnia pojęcia historyczne -omawia życie ludzi w czasach prehistorycznych -lokalizuje na mapie miejsca wydarzeń i zmiany terytorialne -omawia przemiany społeczne, polityczne, gospodarcze, kulturalne cywilizacji Starożytnego Wschodu -omawia wydarzenia z uwzględnieniem przyczyn i skutków -charakteryzuje przemiany na terenie Mezopotamii, w Egipcie, Palestynie, Indiach i Chinach -wskazuje wpływ osiągnięć cywilizacyjnych, społecznych i politycznych na współczesność 17. Świat Hellenów. -lokalizuje na mapie Grecję -omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Grecji -określa ramy chronologiczne istnienia kultury minojskiej i mykeńskiej -wyjaśnia pojęcia: Hellada, Hellenowie, kultura minojska, kultura mykeńska, polis, agora, kolonizacja, kolonia, metropolia -opisuje życie i zajęcia mieszkańców Grecji -wskazuje na mapie zasięg kolonizacji greckiej -wyjaśnia przyczyny braku jednego państwa greckiego i istnienie systemu polis -charakteryzuje kulturę minojską i mykeńską -wyjaśnia wpływ warunków naturalnych na życie i zajęcia Greków, a także na organizację państwowości greckiej -opisuje wygląd greckiej polis -wyjaśnia, jaką funkcję pełniła agora -omawia przyczyny, przebieg i skutki kolonizacji greckiej -wskazuje na mapie krainy na jakie dzieliła się Hellada, Mykeny i Knossos -porównuje warunki naturalne Grecji i państw Bliskiego Wschodu oraz wskazuje następstwa i źródła różnic w ich rozwoju -omawia sposób powstawania państw greckich -określa czynniki jednoczące Greków 18. Demokratyczne Ateny. -przedstawia wydarzenia związane z datą 508 r. p.n.e. -przedstawia dokonania Peryklesa -wyjaśnia pojęcia: Ateny, Attyka, demokracja, zgromadzenie ludowe (eklezja), demagog, strateg, ostracyzm, Akropol, agora, stoa 6

19. W starożytnej Sparcie. -lokalizuje na mapie Ateny -charakteryzuje społeczeństwo Aten -wymienia nazwy organów władzy ateńskiej polis -opisuje życie codzienne i zajęcia Ateńczyków -omawia cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej -prezentuje proces kształtowania się demokracji ateńskiej -wyjaśnia, jaką rolę w demokracji ateńskiej odgrywał ostracyzm -opisuje wygląd starożytnych Aten -określa, które warstwy społeczne w ateńskiej polis posiadały prawa polityczne, a które były ich pozbawione -ocenia dokonania Peryklesa i jego zasługi w rozwoju demokracji ateńskiej -wykazuje korzenie współczesnej demokracji w starożytności -ocenia skutki zaangażowania obywateli w życie polityczne państwa -dokonuje oceny zalet i wad demokracji ateńskiej -porównuje demokrację ateńską ze współczesną, określa podobieństw i różnice -formułuje wnioski dotyczące wpływu demokracji ateńskiej na rozwój państw demokratycznych w przyszłości -przedstawia dokonania Likurga -wyjaśnia pojęcia: Sparta, Lakonia, heloci, periojkowie, geruzja (rada starszych), eforzy, zgromadzenie ludowe -lokalizuje na mapie Spartę -charakteryzuje społeczeństwo spartańskie -opisuje życie i zajęcia Spartan -omawia ustrój Sparty i zadania organów władzy w polis, zasady sprawowania władzy w Sparcie -omawia główne zasady wychowania dzieci w Sparcie -przedstawia okoliczności upadku państwa spartańskiego -wyjaśnia, na czym polegało wychowanie spartańskie -wyjaśnia, kto i dlaczego podlegał wychowaniu spartańskiemu -omawia współczesne znaczenie słowa spartański -wyjaśnia znaczenie powiedzeń: mówić lakonicznie, z tarczą lub na tarczy, wychowanie spartańskie -określa rolę i zadania królów spartańskich -wyjaśnia, jaką pozycję w społeczeństwie spartańskim zajmowały kobiety -przedstawia związek między małą liczbą Spartan a ich sposobem wychowania i życia -opisuje ustrój spartański i zasady jego funkcjonowania -wskazuje różnice między ustrojem Sparty i Aten -wymienia etapy wychowania spartańskiego -charakteryzuje przyczyny i skutki wychowania spartańskiego -ocenia reguły, którym podlegało życie Spartan -dokonuje oceny ustroju Sparty -wyjaśnia, dlaczego Sparcie udało się osiągnąć hegemonię w Grecji -wyjaśnia związek między podziałem społecznym w Sparcie i sytuacją wewnętrzną tego państwa -porównuje Ateny i Spartę i uzasadnia, która z form sprawowania władzy jest mu bliższa -wskazuje genezę różnic ustrojowych starożytnej Grecji 20. Wojny perskie. -przedstawia wydarzenia związane z datami: VI w. p.n.e., 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e., 479 r. p.n.e. -przedstawia dokonania postaci: Dariusza, Kserksesa, Miltiadesa, Leonidasa i Temistoklesa -wyjaśnia pojęcia: hoplita, hoplon, falanga, Persja, Nieśmiertelni, Maraton, Termopile, Salamina, Plateje, 7

21. Wierzenia starożytnych Greków. 22. Igrzyska olimpijskie. triera -lokalizuje na mapie Persję i Grecję -wymienia najważniejsze bitwy wojen persko-greckich i przedstawia rezultaty tych bitew -omawia przyczyny wojen grecko-perskich -wskazuje na mapie trasy wypraw Persów przeciwko Grekom oraz miejsca najważniejszych bitew -opisuje taktykę walki stosowaną przez Greków -przedstawia podstawowe informacje dotyczące państwa perskiego -wyjaśnia pochodzenie tradycji biegu maratońskiego -omawia wygląd i uzbrojenie greckiego hoplity -opisuje wygląd triery -przedstawia przebieg i skutki konfliktu grecko-perskiego -omawia dokonania greckich dowódców -uzasadnia, jakie czynniki zadecydowały o ostatecznym sukcesie Greków -ocenia postawę wojowników spartańskich walczących pod Termopilami -wyjaśnia symboliczne znaczenie słów: Termopile, Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu leżymy, wierni jej prawom -analizuje, dlaczego Grekom udało się pokonać Persów -uzasadnia, dlaczego potomni wystawili pomnik pod Termopilami -określa wpływ wojen grecko-perskich na późniejsze dzieje starożytnej Grecji -wyjaśnia pojęcia: tytani, Olimp, wyrocznia, Pytia, Akropol, mit, heros -lokalizuje na mapie Olimp i Delfy -podaje imiona głównych bogów i bogiń greckich oraz dziedziny życia, którym patronowali -wskazuje atrybuty poszczególnych bóstw -wymienia imiona najsłynniejszych herosów greckich i ich czyny -wyjaśnia rolę mitów w życiu Greków -charakteryzuje system wierzeń starożytnych Greków -określa rolę wyroczni w życiu Greków -opisuje wygląd ateńskiego Akropolu -wyjaśnia znaczenie mitu o Prometeuszu -wyjaśnia, na czym polega postawa prometejska -odnajduje w mitach wartości uniwersalne -opisuje, w jaki sposób starożytni Grecy wyobrażali sobie bogów -wyjaśnia wpływ mitologii greckiej na cywilizację współczesną -rozróżnia formy oddawania czci bogom, potrafi je scharakteryzować i wskazać te, które przetrwały do dziś jako kulturalne dziedzictwo starożytnej Grecji -omawia rolę religii jako czynnika jednoczącego Greków -przedstawia wydarzenia związane z datami: 776 r. p.n.e., 393 r. n.e., 1896 r. -wyjaśnia pojęcia: gimnazjon, agon, hipodrom, igrzyska, olimpiada, Olimpia, pięciobój olimpijski -lokalizuje na mapie Olimpię -przedstawia, gdzie odbywały się igrzyska -wyjaśnia rolę sportu w życiu Greków -wymienia dyscypliny sportowe znane starożytnym Grekom -opisuje przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich -charakteryzuje sposób traktowania zwycięzców igrzysk przez Greków 8

23. Kultura starożytnej Grecji. 24. Filozofowie i wynalazcy. 25. Czy ogniste zwierciadła Archimedesa istniały naprawdę? -analizuje podobieństwa i różnice między starożytnymi a współczesnymi igrzyskami olimpijskimi -omawia ideę starożytnych i współczesnych igrzysk olimpijskich -przedstawia wydarzenia związane z datami: ok. 750 r. p.n.e., ok. 534 r. p.n.e. -omawia dokonania postaci: Sofoklesa, Arystofanesa, Homera, Fidiasza i Myrona -wyjaśnia pojęcia: Wielkie Dionizje, koturny, dramat, tragedia, komedia, skene, proskenion, orchestra, theatron, Iliada, Odyseja, meandry, malarstwo czarnofigurowe i czerwonofigurowe, porządek dorycki, joński, koryncki -opisuje przebieg Wielkich Dionizji -przedstawia okoliczności narodzin teatru greckiego -omawia rolę teatru w życiu starożytnych Greków -opisuje, jak wyglądał teatr grecki i przedstawienia teatralne -prezentuje najważniejsze osiągnięcia kultury greckiej -wskazuje nazwy stylów malarskich stosowanych przez starożytnych Greków -wymienia nazwy greckich porządków architektonicznych -wyjaśnia zasady obowiązujące w teatrze greckim -wskazuje różnice między grecką tragedią a komedią -przedstawia najważniejsze informacje dotyczące treści Iliady i Odysei -wskazuje cechy charakterystyczne rzeźby i malarstwa greckiego -wskazuje kolumny w porządku doryckim, jońskim i korynckim -opisuje cechy charakterystyczne budowli greckich -określa różnice pomiędzy porządkami architektonicznymi występującymi w starożytnej Grecji -analizuje wpływ sztuki greckiej na współczesne kanony piękna i architektury -porównuje społeczną rolę teatru w starożytnej Grecji i współcześnie -przedstawia wydarzenia związane z datami: VII VI w. p.n.e., V w. p.n.e., IV w. p.n.e., III w. p.n.e., II w. n.e. -omawia dokonania postaci: Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Heraklita z Efezu, Demokryta z Abdery, Talesa z Miletu, Pitagorasa, Euklidesa, Herodota, Tukidydesa, Klaudiusza Ptolemeusza, Archimedesa -wyjaśnia pojęcia: filozofia, logika, Akademia Platońska, Liceum, klepsydra -przedstawia zagadnienia będące przedmiotem zainteresowania filozofów -opisuje dokonania przedstawicieli nauki greckiej -opisuje okoliczności narodzin filozofii -przedstawia poglądy najsłynniejszych filozofów greckich -wyjaśnia rolę filozofii w życiu starożytnych Greków -ocenia wkład greckich filozofów i wynalazców w rozwój różnych dziedzin nauki -odnajduje wartości etyczne w filozofii greckiej, zauważa praktyczny wymiar poglądów filozoficznych -wskazuje kontynuację myśli filozoficznej starożytnych Greków we współczesnych systemach filozoficznych (na wybranych przykładach) -przedstawia dokonania Archimedesa -wyjaśnia pojęcia: ogniste zwierciadła, eureka (heureka) -wskazuje wynalazki Archimedesa i omawia ich zastosowanie 9

26. Podboje Aleksandra Macedońskiego. 27. Jak wyglądała latarnia morska na Faros? -wyjaśnia domniemaną zasadę działania ognistych zwierciadeł -przedstawia okoliczności śmierci Archimedesa -wyjaśnia konieczność wykorzystania różnych metod badawczych dla potwierdzenia autentyczności zjawisk i wydarzeń historycznych -opisuje, w jaki sposób naukowcy próbują dociec prawdy na temat wynalazków Archimedesa -wyjaśnia daty: 338 r. p.n.e., 334 r. p.n.e., 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e., 323 r. p.n.e. -przedstawia dokonania postaci: Filipa II, Aleksandra Wielkiego, Dariusza III -wyjaśnia pojęcia: Związek Morski, wojna peloponeska, Cheronea, Issos, Gaugamela, kultura hellenistyczna, węzeł gordyjski -wyjaśnia, w jaki sposób Aleksander zbudował swoje państwo -lokalizuje na mapie Macedonię -omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny peloponeskiej -przedstawia działania Filipa II, które doprowadziły do zbudowania potęgi jego kraju -wskazuje na mapie trasę wyprawy Aleksandra Wielkiego, miejsca najważniejszych bitew i zajęte terytoria -charakteryzuje sytuację w Grecji po zakończeniu wojen z Persją -przedstawia przyczyny podboju Persji przez Aleksandra Wielkiego -omawia skutki powstania imperium Aleksandra Macedońskiego -charakteryzuje państwo stworzone przez Aleksandra Macedońskiego -przedstawia przykłady sztuki hellenistycznej -omawia dokonania Filipa II i Aleksandra Macedońskiego -omawia znaczenie reform Filipa II dla budowy potęgi Macedonii -wyjaśnia znaczenie klęski Greków w bitwie pod Cheroneą -opisuje przebieg wyprawy Aleksandra przeciwko Persom -omawia organizację imperium macedońskiego -prezentuje okoliczności zakończenia wyprawy Aleksandra Wielkiego -przedstawia okoliczności powstania państw hellenistycznych -charakteryzuje kulturę hellenistyczną -ocenia założenia polityki wewnętrznej Aleksandra i rozumie ich związek z budową wielkiego imperium -ocenia wpływ jednostki na proces kształtowania dziejów -uzasadnia, dlaczego imperium zbudowane przez Aleksandra musiało się rozpaść -uzasadnia przydomek nadany Aleksandrowi przez potomnych -opisuje dzieła sztuki epoki hellenistycznej -dokonuje analizy upadku starożytnego świata Grecji i sukcesu Macedonii -przedstawia dokonania postaci: Sostratosa, Ptolemeusza I, Ptolemeusza II -lokalizuje na mapie wyspę Faros i port w Aleksandrii -wskazuje nazwy siedmiu cudów świata starożytnego -omawia okoliczności budowy latarni morskiej na Faros -opisuje prawdopodobny wygląd latarni Ocena bardzo bobra -wyjaśnia znaczenie prowadzenia badań archeologicznych dla lepszego poznania historii i dokonań człowieka -określa ekonomiczną i strategiczną rolę latarni morskiej na Faros i portu w Aleksandrii 10

28. Starożytna Grecja. Powtórzenie wiadomości. -wyjaśnia podstawowe daty i fakty -wyjaśnia pojęcia historyczne -lokalizuje na mapie miejsca wydarzeń i zmiany terytorialne -omawia przemiany społeczne, polityczne, gospodarcze, kulturalne starożytnej Grecji -omawia wydarzenia z uwzględnieniem przyczyn i skutków -charakteryzuje przemiany w starożytnej Grecji -wskazuje wpływ osiągnięć cywilizacyjnych, społecznych i politycznych na współczesność 29. Początki Rzymu. -przedstawia wydarzenia związane z datami: 753 r. p.n.e., 509 r. p.n.e., 389 r. p.n.e. -prezentuje postacie legendarnych założycieli Rzymu: Romulusa i Remusa -wyjaśnia pojęcia: Etruskowie, Italikowie, Latynowie, Lacjum, wilczyca kapitolińska, patrycjusz, plebejusz, Galowie -lokalizuje na mapie Italię i Rzym -omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Italii -określa ramy chronologiczne istnienia monarchii w Rzymie -wskazuje na mapie terytoria w Italii podbite przez Rzymian -wymienia nazwy warstw społecznych w starożytnym Rzymie -wyjaśnia znaczenie wyrażenia pyrrusowe zwycięstwo -omawia legendę o założeniu Rzymu -omawia okoliczności obalenia monarchii w Rzymie -określa rolę i zadania poszczególnych warstw społecznych starożytnego Rzymu -przedstawia etapy podboju Italii przez Rzymian -podaje nazwy ludów italskich podbitych przez wojska rzymskie -na podstawie tekstu źródłowego wymienia imiona królów panujących w Rzymie -na podstawie tekstu źródłowego charakteryzuje panowanie kolejnych władców rzymskich -dostrzega różnice pomiędzy legendarnymi a naukowymi odkryciami dotyczącymi powstania Rzymu -porównuje wpływ warunków naturalnych na rozwój cywilizacji rzymskiej i greckiej 30. Jak poznano pochodzenie Etrusków? -przedstawia dokonania postaci: Herodota, Dionizjusza z Halikarnasu -lokalizuje na mapie siedziby Etrusków w Italii -wskazuje na mapie prawdopodobne miejsca pochodzenia Etrusków -omawia osiągnięcia cywilizacji etruskiej -omawia organizację państwa etruskiego -opisuje tryb życia i zajęcia Etrusków -ocenia rolę współczesnych technologii w procesie poznawania dziejów -porównuje osiągnięcia cywilizacji etruskiej z osiągnięciami wcześniejszych cywilizacji starożytnych 31. Republika rzymska. -wyjaśnia pojęcia: republika, zgromadzenie ludowe, senat, kolegialność, konsul, dyktator, pretor, cenzor, edyl, kwestor, liktor, trybun ludowy, veto -wskazuje nazwy najważniejszych instytucji władzy w starożytnym Rzymie 11

-omawia zadania zgromadzenia ludowego, senatu i poszczególnych urzędników rzymskich -przedstawia dokonania Cyncynata -omawia zasady funkcjonowania republiki rzymskiej -określa istotę sporu o prawa polityczne plebejuszy i sposób jego rozwiązania -określa cechy, które powinien posiadać wzorowy obywatel Rzymu -wymienia w odpowiedniej kolejności formy ustrojowe państwa rzymskiego -określa podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a republiką rzymską -porównuje współczesną i starożytną republikę -dostrzega wady i zalety ustroju Republiki Rzymskiej -analizuje istotę republiki rzymskiej jako formy państwa 32. Podboje Rzymu. -wyjaśnia daty: 264 241 r. p.n.e., 218 201 r. p.n.e., 216 r. p.n.e., 202 r. p.n.e.,149 146 r. p.n.e.,52 r. p.n.e. -przedstawia dokonania postaci: Hannibala, Scypiona, Juliusza Cezara, Wercyngetoryksa -wyjaśnia pojęcia: legion, oddział inżynieryjny, wojny punickie, Kartagina, Kanny, Zama, Alezja, Imperium Rzymskie -przedstawia typy oddziałów wchodzących w skład armii rzymskiej -określa przyczyny i skutki wojen punickich -wskazuje na mapie terytoria zajęte przez Rzymian podczas wojen punickich oraz w II i I w. p.n.e. -opisuje przebieg wojen punickich -prezentuje dokonania Hannibala -omawia zasady organizacji armii rzymskiej -opisuje wygląd i elementy uzbrojenia rzymskiego legionisty -charakteryzuje taktykę walki stosowaną przez Rzymian -przedstawia podboje Rzymian na przełomie II i I w. p.n.e. -omawia dzieje podboju Galii -ocenia, dlaczego Rzymianom udało się ostatecznie pokonać Kartagińczyków -charakteryzuje przyczyny sukcesów podbojów prowadzonych przez Rzymian -analizuje, na czym polegała imperialna polityka Republiki Rzymskiej -dokonuje analizy porównawczej taktyki walki Rzymian, Greków i Macedończyków 33. Upadek republiki rzymskiej. -przedstawia wydarzenia związane z datami: 71 r. p.n.e., 60 r. p.n.e., 48 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 31 r. p.n.e. -przedstawia dokonania postaci: Spartakusa, Gajusza Juliusza Cezara, Pompejusza Krassusa, Marka Antoniusza, Oktawiana, Kleopatry -wyjaśnia pojęcia: prowincja, namiestnik, łuk triumfalny, triumf, gladiator, sieciarz, samnita, arystokracja, Farsalos, Akcjum -lokalizuje na mapie miejsca bitew z okresu wojen domowych -omawia korzyści, jakie Rzym czerpał z posiadania prowincji -omawia rolę triumfu w starożytnym Rzymie -wyjaśnia, skąd pochodzili niewolnicy rzymscy -przedstawia przyczyny i skutki wybuchu powstania gladiatorów -charakteryzuje przyczyny i przejawy kryzysu republiki rzymskiej -omawia skutki podbojów rzymskich dla mieszkańców Italii -charakteryzuje sposób organizacji prowincji rzymskich -opisuje przebieg uroczystości triumfu -wyjaśnia, na czym polegały walki gladiatorów -omawia przyczyny wojen domowych w Rzymie -prezentuje przebieg wojen domowych w Rzymie 12

34. Cesarstwo rzymskie. 35. Życie w Wiecznym Mieście. -określa sytuację niewolników w państwie rzymskim -omawia przebieg powstania Spartakusa -wymienia dokonania Juliusza Cezara -przedstawia okoliczności śmierci Kleopatry -ocenia, dlaczego powstanie Spartakusa musiało zakończyło się klęską -wykazuje nieuchronność upadku Republiki Rzymskiej -wyjaśnia genezę i znaczenie powiedzeń: Koś ci zostały rzucone, I Ty, Brutusie, przeciw mnie? -podaje autora O wojnie galijskiej -dokonuje analizy porównawczej ustroju republiki rzymskiej sprzed i w trakcie dyktatury Gajusza Juliusza Cezara -przedstawia dokonania postaci: Oktawiana Augusta, Trajana -wyjaśnia pojęcia: pax romana, pryncypat, cesarz, cesarstwo, romanizacja, bursztynowy szlak, barbarzyńcy, limes, Wał Hadriana, Dakowie -omawia znaczenie dróg dla funkcjonowania Imperium Rzymskiego -wskazuje nazwy towarów sprowadzanych do Rzymu -wskazuje na mapie prowincje podbite przez Rzymian w okresie cesarstwa -wskazuje na mapie obszar Cesarstwa -lokalizuje na mapie bursztynowy szlak -omawia organizację państwa rzymskiego za czasów cesarstwa -przedstawia ludy sąsiadujące z państwem Rzymian -opisuje, jak chroniono granice Imperium -wyjaśnia przyczyny budowy limes i Wału Hadriana -omawia znaczenie szlaku bursztynowego dla gospodarki rzymskiej -wyjaśnia, dlaczego Rzymianie budowali drogi -określa znaczenie dróg w prowadzeniu podbojów przez Rzym -przedstawia przykłady rzymskiego budownictwa -wyjaśnia różnice pomiędzy Republiką a Cesarstwem -omawia sytuację w państwie rzymskim po zakończeniu wojen domowych -wyjaśnia zasady pryncypatu -charakteryzuje politykę cesarstwa w okresie pax romana -omawia relacje cesarstwa z barbarzyńskimi sąsiadami -określa zakres władzy cesarza -omawia sposób funkcjonowania gospodarki rzymskiej -omawia, w jaki sposób budowano drogi w państwie rzymskim -ocenia znaczenie sieci dróg dla utrzymania rzymskiego panowania -określa znaczenie limesu dla funkcjonowania państwa -wyjaśnia znaczenie powiedzenia: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu -uzasadnia słuszność twierdzenia, że cesarstwo było komedią republiki -określa wpływ pokoju rzymskiego na sytuację w Cesarstwie -ocenia skutki romanizacji -wykrywa wpływy cywilizacji rzymskiej we współczesnym świecie -odnajduje inne przykłady bardziej nowożytnych imperiów i porównuje je z rzymskimi -ocenia politykę cesarstwa w okresie pax romana -wyjaśnia datę: 72 r. n.e. -wyjaśnia pojęcia: Forum Romanum, łaźnia (termy), amfiteatr, atrium, perystyl, Ołtarz Pokoju, westalki, kuria -omawia funkcje Forum Romanum i łaźni rzymskich -przedstawia rozrywki starożytnych Rzymian 13

36. Jak odkryto Pompeje? 37. Osiągnięcia Rzymian. -podaje imiona najważniejszych bogów rzymskich -określa podobieństwa między religią rzymską a grecką -opisuje wygląd starożytnego Rzymu -wyjaśnia wpływ religii greckiej na rzymską -określa warunki życia w mieście -porównuje Forum Romanum z ateńską agorą -wskazuje różnice w sposobie życia zamożnych i ubogich Rzymian -opisuje wygląd domu bogatego Rzymianina -opisuje wygląd rzymskiej świątyni -wyjaśnia przyczyny popularności kultu bogów przejętego od ludności z terenów podbitych -przedstawia system wierzeń rzymskich -charakteryzuje zmiany w wyglądzie Rzymu wprowadzone za panowania Oktawiana Augusta -porównuje mentalność i życie codzienne Greków i Rzymian -porównuje styl życia mieszkańca starożytnego Rzymu i starożytnych Aten -przedstawia wydarzenia związane z datami: 79 r. n.e., 1748 r., 1861 r. -omawia dokonania Giuseppe Fiorellego -lokalizuje na mapie Pompeje -przedstawia osiągnięcia cywilizacji rzymskiej -omawia wygląd Pompejów -wyjaśnia, na czym polega praca archeologa -określa okoliczności zniszczenia miasta -opisuje wygląd rzymskiego domu na podstawie wykopalisk w Pompejach -ocenia wpływ odkrycia ruin Pompejów dla rozwoju wiedzy o Imperium Rzymskim -wyjaśnia daty: 449 r. p.n.e., 125 r. n.e., 70 82 r. n.e. -przedstawia dokonania postaci: Galena, Wespazjana, Tytusa, Justyniana, Wergiliusza, Horacego, Owidiusza, Liwiusza, Tacyta, Swetoniusza, Mecenasa -wyjaśnia pojęcia: mozaika, Koloseum, akwedukt, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana, mecenas -przedstawia osiągnięcia kultury i architektury rzymskiej -wyjaśnia, do czego służyły Koloseum i akwedukty -podaje nazwy rzymskich zbiorów praw -omawia najważniejsze zasady prawne obowiązujące w starożytnym Rzymie -wskazuje przedstawicieli rzymskiej literatury i historii -wyjaśnia etymologię słowa mecenat -przedstawia dziedziny, w których kultura grecka wpłynęła na rzymską -opisuje wygląd Koloseum, akweduktu, term -wskazuje przejawy oddziaływania kultury greckiej na rzymską -opisuje wygląd i funkcje Koloseum -przedstawia sposób budowy akweduktów -omawia osiągnięcia rzymskie w dziedzinie prawa -wymienia dokonania przedstawicieli rzymskiej literatury i historii -rozpoznaje na ilustracjach zabytki kultury rzymskiej -wyjaśnia, dlaczego Rzymianie przejęli greckie wierzenia, literaturę i filozofię -określa, na czym polegał wpływ kultury greckiej na rzymską 14

38. Pierwsi chrześcijanie. 39. Koniec świata starożytnego. -porównuje osiągnięcia Rzymian i Greków -odnajduje wpływ rzymskiej kultury we współczesnym prawodawstwie -wykazuje rolę prawa rzymskiego jako podstawy współcześnie funkcjonujących systemów prawnych i jego ponadczasowość -ocenia wkład Rzymian w rozwój kultury i jej wpływ na współczesną cywilizację -przedstawia wydarzenia związane z datami: 7 4 r. p.n.e., 303 304 r., 313 r., 380 r., 392 r. -przedstawia dokonania postaci: Jezusa z Galilei, Heroda Wielkiego, Poncjusza Piłata, Pawła z Tarsu, Trajana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego -wyjaśnia pojęcia: Mesjasz, apostołowie, chrześcijaństwo, chrystogram, Pismo Święte, Ewangelia, teologia, katolicy, sobór, papież, heretyk, zabobon, edykt mediolański -charakteryzuje działalność Jezusa -omawia najważniejsze zasady wiary chrześcijańskiej -wskazuje na mapie ziemię, gdzie narodził się Jezus -omawia prześladowaniach chrześcijan -wymienia imiona autorów Ewangelii -określa symbole chrześcijaństwa -lokalizuje na mapie zasięg chrześcijaństwa do V w. n.e. -podaje nazwy ksiąg wchodzących w skład Nowego Testamentu -omawia działalność apostołów -wyjaśnia przyczyny ogłoszenia edyktu mediolańskiego -wyjaśnia, dlaczego Rzymianie odnosili się do chrześcijan nieufnie, a w końcu zaczęli ich prześladować -opisuje strukturę Kościoła we wczesnym chrześcijaństwie -wyjaśnia, kto i kiedy zakończył prześladowania chrześcijan -określa sytuację narodu żydowskiego pod panowaniem Rzymian -charakteryzuje przyczyny popularności chrześcijaństwa w starożytnym Rzymie -opisuje organizację Kościoła chrześcijańskiego w pierwszych wiekach jego istnienia -przedstawia okoliczności, w których chrześcijaństwo stało się religią panującą w Rzymie -wskazuje na mapie trasę podróży misyjnych św. Pawła -analizuje przyczyny i konsekwencje sporów wewnątrz Kościoła chrześcijańskiego -wymienia nazwy odłamów religii chrześcijańskiej -analizuje różnice między Kościołem Wschodnim i Zachodnim -wyjaśnia, dlaczego chrześcijaństwo zmieniło świat antyczny -analizuje przyczyny i skutki prześladowań chrześcijan -ocenia rolę chrześcijaństwa w Cesarstwie Rzymskim -omawia wydarzenia związane z datami: 235 r., 395 r., 451 r., 476 r. -przedstawia dokonania postaci: Dioklecjana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Attyli, Odoakra, Romulusa Augustulusa -wyjaśnia: wielka wędrówka ludów, barbarzyńcy, Wandal, wandal, Hun, Got -wskazuje na mapie linię podziału cesarstwa rzymskiego na część wschodnią i zachodnią -omawia reformy Dioklecjana -wskazuje nazwy plemion barbarzyńskich atakujących cesarstwo -lokalizuje na mapie tereny cesarstwa objęte wędrówką ludów -omawia sytuację Cesarstwa Zachodniego przed upadkiem -określa wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego -wyjaśnia etymologię słowa wandal -charakteryzuje sytuację w państwie rzymskim w III i IV w. -wskazuje przejawy kryzysu w państwie rzymskim 15

40. Starożytny Rzym. Powtórzenie wiadomości. -charakteryzuje próby reform podejmowane przez cesarzy rzymskich: Dioklecjana, Konstantyna i Teodozjusza -określa sytuację Rzymu w czasie wędrówki ludów -opisuje tryb życia Hunów -ocenia, w jaki sposób barbarzyńcy przyczynili się do zniszczenia Rzymu -klasyfikuje przyczyny upadku Cesarstwa Rzymskiego -omawia symboliczne znaczenie daty 476 r. -podaje argumenty za przyjęciem 476 r. jako cezury pomiędzy starożytnością a średniowieczem -charakteryzuje mechanizmy zmian na tronie cesarskim oraz ich przyczyny i skutki -wykazuje, dlaczego Cesarstwo Rzymskie zostało podzielone -analizuje przyczyny upadku Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie -ocenia wpływ czynników zewnętrznych i wewnętrznych na upadek Cesarstwa Zachodniego -omawia podstawowe daty i fakty -wyjaśnia pojęcia historyczne -lokalizuje na mapie miejsca wydarzeń i zmiany terytorialne -omawia przemiany społeczne, polityczne, gospodarcze, kulturalne starożytnego Rzymu -omawia wydarzenia z uwzględnieniem przyczyn i skutków -charakteryzuje przemiany w starożytnym Rzymie -wykazuje wpływ osiągnięć cywilizacyjnych, społecznych i politycznych na współczesność 41. Bizancjum. -omawia związane z datami: 330 r., 395 r., 527 r. -przedstawia dokonania Justyniana I Wielkiego -wyjaśnia pojęcia: Bizancjum, Hagia Sophia, ogień grecki, ikona, katolicyzm, prawosławie, bazylika -lokalizuje na mapie Konstantynopol i cesarstwo bizantyjskie -wskazuje na mapie nazwy terytoriów podbitych przez Justyniana I Wielkiego -wyjaśnia znaczenie określenia Nowy Rzym -prezentuje osiągnięcia Bizancjum w dziedzinie kultury i nauki -poprawnie stosuje nazwy katolicyzm i prawosławie dla poszczególnych odłamów Kościoła chrześcijańskiego -określa wpływ warunków geograficznych na znaczenie Konstantynopola -opisuje okoliczności powstania Konstantynopola -charakteryzuje sytuację w Bizancjum po upadku Rzymu -wymienia reformy wprowadzone przez Justyniana I Wielkiego -omawia ustrój Bizancjum -opisuje wygląd świątyni Hagia Sophia -określa czynniki decydujące o sile militarnej Bizancjum -przedstawia sytuację Kościoła chrześcijańskiego po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego -ocenia rolę Bizancjum dla przetrwania kultury starożytnej -wyjaśnia przyczyny trwania Cesarstwa Wschodniego po upadku Zachodniego -wyjaśnia, dlaczego doszło do podziału Kościoła -uzasadnia istnienie greckich inspiracji i korzeni w kulturze bizantyjskiej -analizuje różnice pomiędzy Kościołami prawosławnym i katolickim -opisuje, jak układały się relacje pomiędzy cesarzem a Kościołem wschodnim -ocenia skutki podziału Kościoła w dziejach chrześcijaństwa -wskazuje różnice między Kościołem wschodnim a zachodnim 16

42. Początki islamu. -omawia wydarzenia związane z datami: 622 r., 630 r., 632 r., 711 r. -przedstawia dokonania Mahometa -wyjaśnia pojęcia: islam, Allach, muzułmanie, hidżra, Koran, szariat, dżihad, meczet, świątynia Kaaba, minaret, kalif, arabeska -lokalizuje na mapie Półwysep Arabski oraz miasta: Mekkę i Medynę -wskazuje na mapie kierunki i zasięg podbojów Arabów -przedstawia filary wiary arabskiej -omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące na Półwyspie Arabskim -opisuje warunki życia i zajęcia Arabów -prezentuje osiągnięcia arabskie w dziedzinie kultury i nauki -wyjaśnia, w jaki sposób Arabowie władali podbitymi ziemiami -przedstawia okoliczności, w których doszło do powstania islamu -ocenia znaczenie idei świętej wojny dla rozprzestrzeniania się religii arabskiej -opisuje wygląd meczetu -omawia organizację państwa arabskiego -charakteryzuje stosunek Arabów do podbitych narodów -uzasadnia, dlaczego Arabowie prowadzili podboje -określa rolę Arabów w rozpowszechnianiu osiągnięć ludów podbitych oraz rozwoju spuścizny starożytnych cywilizacji -ocenia rolę Arabów w kształtowaniu kultury średniowiecznej -uzasadnia uniwersalizm islamu -ocenia, jakie znaczenie dla funkcjonowania państwa ma sposób sprawowania władzy na terenach podbitych -charakteryzuje związki między islamem, chrześcijaństwem i judaizmem 43. Państwo Franków. -omawia wydarzenia związane z datami: 496 r., 732 r., 751 r., 756 r., 800 r., 814 r. -przedstawia dokonania postaci: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Krótkiego, Karola Wielkiego i Einharda -wyjaśnia: arianizm, majordom, marchia, margrabia, hrabia, hrabstwo, siedem sztuk wyzwolonych, minuskuła, renesans karoliński, retoryka, dialektyka, kaligrafia, manuskrypt, miniatura -lokalizuje na mapie pierwotne siedziby Franków -określa zasięg terytorialny państwa Franków -opisuje życie codzienne i zajęcia Franków -wyjaśnia znaczenie przyjęcia chrztu przez Chlodwiga -wskazuje na mapie terytoria podbite przez Karola Wielkiego -przedstawia rozwój kultury i nauki za panowania Karola Wielkiego -określa znaczenie koronacji cesarskiej Karola Wielkiego w średniowiecznej Europie -prezentuje dokonania Karola Wielkiego -charakteryzuje sytuację polityczną w Europie zachodniej po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego -omawia organizację państwa Franków -wyjaśnia znaczenie zwycięstwa Franków w bitwie pod Poitiers -opisuje sposób przejęcia władzy w państwie Franków przez dynastię Karolingów -uzasadnia słuszność określenia renesans karoliński dla zmian w kulturze i nauce, które nastąpiły w VIII i IX w. -charakteryzuje postać Karola Wielkiego -ocenia, jakie znaczenie miało przywrócenie cesarstwa na Zachodzie -analizuje, dlaczego nie udało się utrzymać jedności cesarstwa karolińskiego -ocenia wpływ dokonań Karola Wielkiego na proces kształtowania się średniowiecznej Europy -wykazuje różnice między starożytnym Cesarstwem Rzymskim a cesarstwem Karola Wielkiego 17

-przytacza okoliczności powstania Państwa Kościelnego -ocenia znaczenie renesansu karolińskiego dla rozwoju kultury -omawia związek między rozwojem kultury i nauki a utrzymaniem silnego państwa 44. Rzesza Ottonów. -przedstawia wydarzenia związane z datami: 843 r., 962 r., 995 r., 1000 r. -przedstawia dokonania postaci: Ludwika Pobożnego, Ludwika Niemieckiego, Karola Łysego, Lotariusza (Lotara), Ottona I, Ottona III, Henryka II -wyjaśnia pojęcia: traktat w Verdun, Rzesza Niemiecka, uniwersalizm -omawia postanowienia traktatu w Verdun -lokalizuje na mapie państwa powstałe w wyniku podziału monarchii Karola Wielkiego -wyjaśnia, w jaki sposób powstała Rzesza Niemiecka -określa znaczenie koronacji cesarskiej Ottona I -omawia dokonania Ottona I i Ottona III -przedstawia okoliczności, w których doszło do podziału państwa Karola Wielkiego -charakteryzuje sytuację polityczną państwa niemieckiego po wygaśnięciu dynastii Karolingów -porównuje koncepcje polityczne Ottona I i Ottona III -wyjaśnia, na czym polega idea uniwersalizmu -opisuje politykę następców Ottona III -omawia kierunki ekspansji niemieckiej -ocenia rolę Ottona I i Ottona III w kształtowaniu się średniowiecznej Europy -porównuje koncepcję uniwersalizmu cesarskiego z bardziej współczesnymi koncepcjami Wspólnej Europy -ocenia znaczenie traktatu w Verdun dla dalszych losów politycznych Europy 45. Najazdy Normanów. 46. Sekrety tkaniny z Bayeux. -przedstawia wydarzenia związane z datą 1066 r. -przedstawia dokonania postaci: Leifa Erikssona, Roberta Giuscarda i Wilhelma Zdobywcy -wyjaśnia pojęcia: Normanowie (wikingowie), runy, drakkary, snekkary, kościół klepkowy -lokalizuje na mapie siedziby Normanów -omawia warunki naturalne i położenie geograficzne Półwyspu Skandynawskiego -wskazuje na mapie kierunki ekspansji wikingów -opisuje warunki życia i zajęcia ludności normańskiej -przedstawia przyczyny wypraw organizowanych przez Normanów -wskazuje państwa powstałe na terenie Skandynawii -omawia osiągnięcia Normanów w dziedzinie sztuki i rzemiosła -przedstawia system wierzeń Normanów -opisuje wygląd łodzi wikingów i uzbrojenia wojowników normańskich -prezentuje okoliczności, w których doszło do powstania państw skandynawskich -opisuje okoliczności, w których Normanowie pojawili się w Ameryce -wykazuje związek między przyjęciem chrześcijaństwa a zaprzestaniem wypraw rabunkowych Normanów -określa czynniki, które zadecydowały o sukcesie podbojów normańskich -ocenia wpływ najazdów Normanów na kształt średniowiecznej Europy -omawia wydarzenia związane z datami 1066 r., 1070 r. -przedstawia dokonania postaci: Wilhelma Zdobywcy, Edwarda Wyznawcy, Harolda, Matyldy, biskupa Oda 18

47. Słowianie i Węgrzy. 48. Między papiestwem a cesarstwem. -wyjaśnia pojęcie: tkanina z Bayeux -opisuje, co zostało przedstawione na tkaninie z Bayeux -wyjaśnia, w jaki sposób określa się wiek i pochodzenie źródeł historycznych -uzasadnia, na czym polega trudność w ustaleniu autorów dzieł średniowiecznych -opisuje przebieg podboju Anglii przez Wilhelma Zdobywcę -omawia dzieje tkaniny z Bayeux -wykazuje znaczenie źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów -ocenia znaczenie źródeł ikonograficznych dla rozwoju współczesnej historiografii -omawia wydarzenia związane z datami: IV V w., VII w., IX w., 863 r., 885 r., 955 r., 988 r., 1001 r. -przedstawia dokonania postaci: Samona, Rościsława, Cyryla, Metodego, Świętopełka, Włodzimierza Wielkiego, Stefana Wielkiego -wyjaśnia pojęcia: Słowianie, głagolica, cyrylica, latopis, Lechowe Pole, Korona św. Stefana, wiec -opisuje osiedlanie się Słowian w Europie -dokonuje podziału Słowian na grupy (zachodnią, wschodnią, południową) -wskazuje na mapie położenie pierwszych państw słowiańskich i Węgier -omawia warunki życia i zajęcia Słowian -wyjaśnia przyczyny przyjęcia chrztu przez władców słowiańskich -opisuje działalność misyjną Cyryla i Metodego -omawia organizację plemion słowiańskich -charakteryzuje okoliczności powstania pierwszych państw słowiańskich i państwa węgierskiego -przedstawia dokonania Włodzimierza Wielkiego i Stefana Wielkiego -charakteryzuje powstanie państwa ruskiego -ocenia znaczenie chrystianizacji w przemianie sposobu życia Słowian -ocenia, jakie znaczenie dla utrzymania i rozwoju państwowości słowiańskiej miała decyzja władców o przyjęciu chrztu -porównuje okoliczności powstawania państw w Europie Zachodniej i Wschodniej -uzasadnia rolę głagolicy w chrystianizacji Słowian -wylicza i umiejscawia na mapie dzisiejsze państwa słowiańskie -porównuje warunki tworzenia się i rozwoju pierwszych państw słowiańskich -omawia wydarzenia związane z datami: X w., 1054 r., 1075 r., 1077 r., 1122 r. -przedstawia dokonania postaci: Sylwestra II, Grzegorza VII i Henryka IV -wyjaśnia pojęcia: Cluny, prawo kanoniczne, schizma wschodnia, ekskomunika, prawosławie, dyktat papieski, inwestytura, Canossa, konkordat wormacki, synod -wyjaśnia istotę konfliktu pomiędzy cesarzem i papieżem -opisuje przejawy kryzysu w Kościele w X w. -lokalizuje na mapie Cluny -wskazuje na mapie zasięg wpływów Kościoła katolickiego i prawosławnego -omawia najistotniejsze treści zawarte w Dyktacie papieskim Grzegorza VII -omawia przebieg konfliktu między cesarzem i papieżem -wyjaśnia, na czym polegał kompromis zawarty pomiędzy cesarzem a papieżem -charakteryzuje sytuację w Kościele chrześcijańskim w X w. -omawia dokonania papieża Sylwestra II -przedstawia okoliczności, w których doszło do schizmy wschodniej -wyjaśnia, na czym polegał spór o inwestyturę -wyjaśnia znaczenie powiedzenia: pójść do Cannosy 19

49. Wczesne średniowiecze. Powtórzenie wiadomości. 50. Pradzieje ziem polskich. 51. Kiedy powstała osada w Biskupinie? -określa przyczyny konfliktu pomiędzy papieżem i cesarzem -określa przyczyny i konsekwencje schizmy wschodniej dla Kościoła oraz jego wyznawców -uzasadnia, dlaczego ani papież, ani cesarz nie chcieli się wyrzec wpływu na obsadę stanowisk kościelnych -analizuje znaczenie reform kluniackich dla poprawy sytuacji w Kościele -ocenia skutki sporu pomiędzy papieżem a cesarzem -ocenia rezultaty konkordatu w Wormacji -wskazuje i ocenia źródła konfliktów w Kościele w okresie wczesnego średniowiecza -omawia podstawowe daty i fakty -wyjaśnia pojęcia historyczne -lokalizuje na mapie miejsca wydarzeń i zmiany terytorialne -omawia przemiany społeczne, polityczne, gospodarcze, kulturalne wczesnośredniowiecznego świata -omawia wydarzenia z uwzględnieniem przyczyn i skutków -charakteryzuje przemiany w początkach średniowiecza -wskazuje wpływ osiągnięć cywilizacyjnych, społecznych i politycznych państw europejskich, Bizancjum i świata islamu w początkach średniowiecza na ich dalsze losy -określa ramy chronologiczne istnienia kultur archeologicznych na ziemiach polskich -omawia wydarzenia związane z datami: 120 tys. lat p.n.e., VIII w p.n.e., VI w. p.n.e. -wyjaśnia, czym handlowano na szlaku bursztynowym -wyjaśnia pojęcia: kurhan, kamienne kręgi, kultura archeologiczna, kultura oryniacka, kultura pucharów lejkowatych, kultura ceramiki sznurowej, kultura unietycka, kultura łużycka, kultura przeworska, dymarka -przedstawia najważniejsze odkrycia archeologiczne na ziemiach polskich -opisuje wygląd osady w Biskupinie -omawia system wierzeń słowiańskich -wymienia nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie -wyjaśnia znaczenie szlaku bursztynowego dla rozwoju handlu w Europie -wyjaśnia, na czym polega trudność w badaniu historii kultur archeologicznych na ziemiach polskich -charakteryzuje kontakty gospodarcze mieszkańców ziem polskich z przedstawicielami cywilizacji śródziemnomorskich -porównuje i ocenia poziom rozwoju cywilizacyjnego ziem polskich w odniesieniu do reszty Europy -przedstawia wydarzenia związane z datami: VIII w. p.n.e., 1933 r. -przedstawia dokonania postaci: Walentego Szwajcera, Józefa Kostrzewskiego -wyjaśnia pojęcie dendrochronologia -przedstawia okoliczności odkrycia osady w Biskupinie -określa, jakie informacje może zdobyć historyk dzięki zastosowaniu metody dendrochronologicznej -określa problemy wynikające z zastosowania metody dendrochronologii -wymienia i ocenia korzyści płynące z zastosowania różnych nauk pomocniczych historii w badaniach przeszłości 20