Skarga na. przewlekłość. postępowania

Aktywni obywatele świadome społeczeństwo Skarga na przewlekłość postępowania Rzeszów 2012 1

Podkarpacki Ośrodek Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ul. Fredry 4/58 35-959 Rzeszów tel/fax (0-17) 86 20 122 porso@poczta.onet.pl www.porso.cba.pl Broszura opracowana przez Annę Ziębę Publikacja finansowana przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej 2

Zabezpieczenie stron i innych uczestników postępowania przed opieszałością sądów stanowi ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. 2004 r. Nr 179 poz. 1843 ze zm.). Przepisy tej ustawy stosuje się do działania lub bezczynności sądu, komornika sądowego w sprawie egzekucyjnej lub innej sprawie dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego, gdy w następstwie takiego zachowania doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). 3

JAK USTALIĆ, ŻE MAMY DO CZYNIENIA Z PRZEWLEKŁOŚCIĄ POSTĘPOWANIA? Nie ma jasnej definicji określającej przez pryzmat czasu kiedy możemy mówić o zbytniej opieszałości sądu. W tym zakresie ustawodawca w art. 2 ust. 2 ustawy wskazuje, że dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. 4

Badanie zasadności skargi obywa się więc przez pryzmat trafności i szybkości podejmowanych decyzji przez odpowiednie organy. Warto jednak podkreślić, że ocenie podlegają nie tylko czynności sądu ale również czynności strony szczególnie tej, która występuje ze skargą. Jeśli strona sama przyczyniła się do przewlekłości to nie może z tego tytułu rościć dla siebie żadnych pretensji. KIEDY MOŻNA WNIEŚĆ SKARGĘ? Skarga może zostać złożona w trakcie trwającego postępowania w postępowaniu sądowym, w postępowaniu przygotowawczym (prokuratorskim) oraz w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez komornika sądowego. 5

KTO JEST UPRAWNIONY DO WNIESIENIA SKARGI? Uprawnionym do wniesienia skargi jest: 1. W postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe - strona; 2. W postępowaniu w sprawach o wykroczenia - strona; 3. W postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary - strona lub wnioskodawca; 4. W postępowaniu karnym - strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną; 5. W postępowaniu cywilnym - strona, interwenient uboczny i uczestnik postępowania; 6. W postępowaniu sądowo-administracyjnym - skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony; 7. W postępowaniu egzekucyjnym oraz w innym postępowaniu dotyczącym 8. Wykonania orzeczenia sądowego - strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu. 6

KTÓRY SĄD JEST UPRAWNIONY DO ROZPOZNANIA SKARGI? Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. I tak: jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem okręgowym i sądem apelacyjnym właściwy do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny. jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym - właściwy do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy. jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym lub Naczelnym Sądem Administracyjnym - właściwy do jej rozpoznania jest Naczelny Sąd Administracyjny. sądem właściwym do rozpoznania skargi dotyczącej przewlekłości postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego jest sąd okręgowy, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne 7

czynności, a gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej okręgach - sąd, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności. jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przygotowawczego, właściwy do jej rozpoznania jest sąd przełożony nad sądem, który byłby właściwy rzeczowo do rozpoznania sprawy. JAKI JEST TERMIN DO ZŁOŻENIA SKARGI? Skargę należy wnieść w trakcie postępowania, którego skarga dotyczy. Wyjątkiem jest możliwość złożenia skargi przez osoby, które przed dniem 16 marca 2005 roku złożyły skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu zarzucając naruszenie prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, jeżeli skarga do trybunału została wniesiona w toku postępowania, którego dotyczy i jeśli trybunał nie wydał postanowienia w przedmiocie 8

dopuszczalności skargi. W takim przypadku należy też wskazać datę wniesienia skargi do trybunału. Strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania, może wnieść powództwo cywilne przeciwko Skarbowi Państwa o odszkodowanie za szkody poniesione na skutek przewlekle prowadzonego postępowania (art. 417 k.c.). JAKIE SĄ WYMOGI FORMALNE POWINNA SPEŁNIAĆ SKARGA? Skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego to znaczy zawierać: określenie sądu, do którego jest kierowana; imię i nazwisko lub nazwę skarżącego, jego przedstawicieli ustawowych i pełnomocników; określenie rodzaju pisma jako skarga na naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki; 9

datę i podpis skarżącego albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; wymienienie załączników. Ponadto powinna ona koniecznie zawierać: - żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy, - przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie. Ponadto może zawierać żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej. Jeśli skarga nie spełnia tych wymagań, sąd, który jest właściwy do jej rozpoznania odrzuca skargę bez wzywania do uzupełnienia braków. 10

JAKA JEST WYSOKOŚĆ OPŁATY ZA ZŁOŻENIE SKARGI? Skarga podlega opłacie w wysokości 100 zł. Jeżeli skargę wniosło kilka osób, każda z nich uiszcza opłatę oddzielnie. Jeżeli została uiszczona jedna opłata bez odpowiedniego wskazania, uznaje się, że wniosła ją osoba wymieniona jako pierwsza w skardze. Uwzględniając lub odrzucając skargę, sąd z urzędu zwraca uiszczoną od niej opłatę. JAKIE ROZSTRZYGNIĘCIA MOŻE WYDAĆ SĄD? Sąd wydaje orzeczenie w przedmiocie skargi w terminie 2 miesięcy od daty jej złożenia. Skargę niezasadną Sąd oddala. Uwzględniając natomiast skargę Sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy nastąpiła przewlekłość postępowania. Na żądanie skarżącego Sąd może zalecić podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie oraz przyznać od Skarbu Państwa, zaś w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika - 11

od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2.000 złotych do 20.000 złotych. Strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika. Postanowienie uwzględniające skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, co do stwierdzenia przewlekłości postępowania. W przypadku gdy skarga nie zawiera żądania stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy oraz nie przytacza okoliczności uzasadniających żądanie zostaje odrzucona przez Sąd bez wzywania do uzupełnienia braków. Tego typu rozstrzygnięcie zapada również w sytuacji gdy została ona wniesiona przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalna ze względu na fakt, iż nie upłynął przewidziany ustawowo okres czasu od rozpoznania poprzedniej skargi. 12

W JAKIM TRYBIE TOCZY SIĘ POSTĘPOWANIE SKARGOWE? Do postępowania toczącego się na skutek skargi sąd stosuje odpowiednio przepisy o postępowaniu zażaleniowym obowiązujące w postępowaniu, którego skarga dotyczy. Sąd rozpoznaje skargę w składzie trzech sędziów. KIEDY MOŻNA PONOWNIE WYSTĄPIĆ ZE SKARGĄ? Skarżący może wystąpić z nową skargą w tej samej sprawie po upływie 12 miesięcy zaś w sprawie egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego - po upływie 6 miesięcy, od daty wydania przez sąd orzeczenia w przedmiocie wniesionej wcześniej skargi. 13

CZY OD KWOTY UZYSKANEJ TYTUŁEM ODSZKODOWANIA PŁACI SIĘ PODATEK? Kwota uzyskana tytułem odszkodowania jest wolna od podatku. Kwestę tę przesądził NSA w precedensowym wyroku, podzielając stanowisko WSA w Bydgoszczy, który rozpatrując skargę Jana K., uchylił interpretację, wskazując na art. 21 ust. 1 pkt 3 b ustawy o PIT jako na podstawę zwolnienia podatkowego. WSA uznał, że kwota, o której mowa w interpretacji, stanowi zadośćuczynienie dla skarżącego, jej wysokość została określona w orzeczeniu sądu i nie dotyczy prowadzonej działalności gospodarczej ani korzyści. Spełnione więc zostały warunki zwolnienia określone w tym przepisie. (Sygnatura II FSK 1218/10) 14

Wybrane orzecznictwo Postanowienie SN z dnia 7 czerwca 2005 r., sygn. akt III SPP 103/2005 Sąd Najwyższy stwierdził, że przytoczenie okoliczności uzasadniających skargę na przewlekłość postępowania (art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki - Dz. U. 2004 r. Nr 179 poz. 1843) nie może sprowadzać się do zakwestionowania przez stronę ogólnego czasu trwania procesu, ale polega na wskazaniu konkretnych czynności procesowych, których sąd nie podjął lub dokonał wadliwie. Skargę niespełniającą tego wymagania sąd odrzuca bez wzywania do uzupełnienia braków (art. 9 ust. 1 tej ustawy). Postanowienie SN z dnia 15 grudnia 2005 r., sygn. akt I KZP 44/05 Stronie nie przysługuje środek odwoławczy od orzeczeń i innych rozstrzygnięć wydanych w toku postępowania prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. 15

o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843). Postanowienie SO w Krakowie z dnia 20 maja 2011 roku II S 7/01 do V Kow 145/11 Do rozpoznania skargi tyczącej przewlekłości egzekucji lub innego postępowania tyczącego wykonania orzeczenia sądowego właściwy jest sąd okręgowy, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności, a gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej okręgach sąd, w którego okręgu dokonano pierwszej czynności. Przepis art. 4 ust. 4 sta-nowi odstępstwo od reguły ustanowionej w art. 4 ust. 1, zgodnie z którą sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. Postanowienie NSA W-wa z dnia 6 października 2011 r. I OPP 74/11 16

Zarzuty dotyczące wadliwego sporządzenia sentencji, czy uzasadnienia postanowienia nie mogą być rozstrzygane w toku rozpoznawania skargi na przewlekłość postępowania, ponieważ skarga ta nie jest środkiem służącym do weryfikacji orzeczeń wydanych przez sąd rozpoznający sprawę. Wyrok SN z dnia 6 maja 2010 r. II CSK 640/09 2. Przepis art. 15 ustawy z 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie tworzy swoistego uprawnienia do domagania się odszkodowania lub zadośćuczynienia, wskazuje na możliwość uzyskania pełnej kompensaty, ma charakter normy odsyłającej i określającej zakres prejudycjalnego związania. Nie zwalnia jednak strony od obowiązku wykazania pozostałych przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa, zezwalających na zastosowanie art. 417 1, art. 445 lub art. 448 k.c. w postaci szkody i związku przyczynowego pomiędzy jej powstaniem a przewlekłością. 3. Związanie sądu w postępowaniu cywilnym stwierdzeniem przewlekłości dotyczy okresu przyjętego 17

w postanowieniu. Do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie kompetencja do ustalenia, czy doszło do nieuzasadnionej zwłoki, należy do sądu przełożonego nad sądem, w którym toczy się postępowanie (art. 4 ust. 1 ustawy z 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki). Natomiast w razie zgłoszenia żądania naprawienia szkody po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie przez stronę, która nie wniosła skargi na przewlekłość (art. 16 ustawy o skardze), rzeczą sądu w postępowaniu cywilnym jest także ustalenie, czy doszło do zbędnej zwłoki. Uchwała SN z dnia 6 września 2006 r. III SPZP 2/06, OSNP 2007/11-12/176 Skarga na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki wniesiona przez ubezpieczonego w sprawie odwołania rozpoznawanego przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych jest wolna od opłat (art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 18

2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. Nr 167, poz. 1398). Postanowienie SN z dnia 31 marca 2005 r. IV KZ 9/05, OSNKW 2005/4/38 1. Postanowienie o odrzuceniu skargi, o której mowa w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r. o naruszeniu prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki jest niezaskarżalne. 2. Nieuiszczenie stałej opłaty 100 zł przy wnoszeniu skargi (art. 17 ust. 1 powołanej ustawy), jeżeli dotyczy ona postępowania prowadzonego w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania karnego, jest brakiem, do którego uzupełnienia należy wezwać stronę albo inny uprawniony podmiot (art. 120 1 k.p.k.). 3. Strona albo inny uprawniony podmiot mogą zostać zwolnione od obowiązku uiszczenia stałej opłaty w wysokości 100 zł, jeżeli wykażą, że ze względu na ich sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów wyłożenie jej byłoby zbyt uciążliwe (art. 623 1 k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 2 powołanej ustawy). 19

Wzór skargi na przewlekłość postępowania Rzeszów, dnia 15 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy w Rzeszowie za pośrednictwem Sądu Rejonowego w Rzeszowie Skarżący: Jan Kowalski, zam. Rzeszów, ul. Kopernika 17 Skarga na przewlekłość postępowania Wnoszę o: 1. stwierdzenie przewlekłości postępowania karnego przeciwko Janowi Kowalskiemu w sprawie sygn. akt II K 15/11 toczącej się przed Sądem Rejonowym w Rzeszowie, II Wydział Karny, 2. zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz skarżącego kwoty 20 000 zł. Uzasadnienie (W tym miejscu należy opisać okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie m.in. ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd przy wydaniu orzeczenia, przywołać argumenty świadczące o przewlekłości postępowania) 20