Obiekt turystyczny Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie LAUREAT 2013
Spis treści 5 6 8 20 24 32 Wstęp O projekcie Podróż w czasie Zainspirowani Chopinem Z turystyką na ty Dane adresowe 3
Polska Pięknieje Celem konkursu Polska Pięknieje 7 Cudów Funduszy Europejskich jest wyłonienie i nagrodzenie najlepszych przedsięwzięć współfinansowanych z Funduszy Europejskich w obszarze turystyki, infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz rewitalizacji. Nagrody główne przyznawane są w 7 kategoriach. Projekt Dziedzictwo Chopina na szlaku Traktu Królewskiego w Zamku Ostrogskich w Warszawie to laureat w kategorii Obiekt turystyczny. Muzeum Fryderyka Chopina zaprasza do wędrówki w czasie od dzieciństwa i młodości, przez lata świetności kompozytora i jego podróże po Europie, aż po dzień śmierci. 4 wstęp 5
Doświadczanie Chopina To najnowocześniejsze muzeum biograficzne w Europie otwarte zostało w marcu 2010 r. Dzięki renowacji Zamek Ostrogskich zbliżył się wyglądem do pierwowzoru stworzonego w XVII w. przez architekta Tylmana van Gameren. Na potrzeby muzealne zaadaptowano pomieszczenia piwniczne, gdzie na dwóch kondygnacjach znalazły się m.in. sale wystaw czasowych, koncertowa i słuchalnia. Tu spotykamy też Chopina jako kompozytora i pianistę oraz poznajemy jego naśladowców. Na trzech wyższych poziomach poznajemy biografię artysty. Twórcy ekspozycji położyli nacisk na indywidualny kontakt zwiedzającego z postacią kompozytora, jego muzyką i czasami, w których żył. Dzięki temu każdy na swój sposób doświadcza Chopina. Miejsce to zachęca do aktywności i angażuje zmysły zwiedzających poprzez użycie ekranów dotykowych, pejzaży dźwiękowych, a nawet zapachów. W obiekcie została stworzona bogata oferta edukacyjna dla szkół i rodzin. Projekt: Dziedzictwo Chopina na szlaku Traktu Królewskiego w Zamku Ostrogskich w Warszawie Projektodawca: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina Lokalizacja: Warszawa, woj. mazowieckie Program: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, 11.1 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym Wartość projektu: ok. 81,7 mln zł Dofinansowanie z UE: ok. 30,7 mln zł 6 o projekcie o projekcie 7
Poziom 0 Nie wiadomo, kiedy dokładnie przyszedł na świat albo 22 lutego, albo 1 marca 1810 r. Wystawę stałą (poziom 0) rozpoczynamy od narodzin Fryderyka Franciszka Chopina w Żelazowej Woli. Wchodząc do tuby o owalnym przekroju, wkraczamy do Polski z początku XIX w. Tu poznajemy rodzinę przyszłego kompozytora i jego dzieciństwo. Kronikę podróży młodzieńczych tworzą listy, z których dowiadujemy się o otwartości na świat i inspiracjach muzycznych twórcy. Okres warszawski to dorastanie i kształtowanie się osobowości kompozytora, pierwsze trwałe przyjaźnie. Tu odkrywamy klimat miasta i rodzinny dom Fryderyka (salon Mikołaja Chopina). Ico Migliore i Mara Servetto, projektanci wystawy, stworzyli nowy sposób narracji, który nazwali pejzażami emocjonalnymi. Polega on na dialogu między muzyką, elementami ekspozycji, systemami interaktywnymi i scenariuszami wystawy. Zresztą emocje towarzyszą nam na całej trasie zwiedzania. 8 PODRÓŻ W CZASIE PODRÓŻ W CZASIE 9
Poziom +1 Fryderyk Chopin przyjechał do Paryża w październiku 1831 r. Pewnie nie wiedział wtedy, że już nie wróci do Polski. Kilkakrotnie zmieniał mieszkania. Znany był z dobrego gustu, więc jego paryski salon cechowała elegancja bez przepychu. Utrzymywał się wówczas przede wszystkim z udzielania lekcji gry na fortepianie. Był cenionym nauczycielem, ciesząc się opinią jednego z najdroższych. Miał wiele uczennic i licznych uczniów, niektórych bardzo utalentowanych. Zwiedzającym towarzyszą odgłosy ulicy, rozmów w salonie i muzyka. W powietrzu unosi się zapach fiołków. Okres francuski to także wakacyjne pobyty w Nohant (wieś w środkowej Francji), w posiadłości George Sand. W Nohant Chopin stworzył najbardziej cenione dziś kompozycje (w muzeum można je odtwarzać, wysuwając interaktywne szuflady). Pejzaż emocjonalny sali poświęconej Nohant jest szczególny, nieodgadniony, podobnie jak związek łączący Chopina z George Sand. Na tym poziomie znajduje się także sala poświęcona kobietom w życiu Chopina. Dla każdej projektanci przeznaczyli odrębne gabloty są one niczym kufry skrywające intymne związki kompozytora. 10 PODRÓŻ W CZASIE PODRÓŻ W CZASIE 11
Poziom +2 Szukając odpowiedzi na pytanie, jaki był Chopin, równolegle śledzimy jego podróże po Europie. Zestawione w czworobok gabloty po zewnętrznej stronie relacjonują pobyty kompozytora w Austrii, Niemczech, na Majorce, w Anglii czy Szkocji. Wewnątrz tej instalacji poznajemy osobowość artysty i oglądamy należące do niego przedmioty osobiste. Zderzają się tu różne jego wizerunki. Zwiedzanie kończymy z własnym obrazem twórcy jako człowieka (nie jako postaci pomnikowej), który komponował fantastyczną muzykę. Słyszymy ją niemal przez cały czas. Na koniec doświadczania Chopina, gdy wkraczamy do czarnej sali pod nazwą Śmierć, muzyka cichnie. Paradoksalnie, po to, by podkreślić żywotność Chopina, zaprojektowaliśmy niezwykle dramatyczny akcent na szczycie (Ico Migliore). 12 PODRÓŻ W CZASIE PODRÓŻ W CZASIE 13
Wyspy tematyczne i multimedia W Zamku Ostrogskich pieczołowicie zrealizowano założenia muzeum otwartego. Widz wybiera własną ścieżkę zwiedzania. Nie ma tu jednej obowiązującej narracji. Jest wiele opowieści odwołują się do wieku, wiedzy, zapotrzebowania odbiorcy i zależą od jego aktywności poznawczej. Kontekst stanowią wyspy tematyczne (np. Kompozytor, Żelazowa Wola, Warszawa, Kobiety, Nohant, Salon Paryski, Osobowość, Śmierć ), pomiędzy którymi się poruszamy. Najmłodszym umożliwiono poznawanie Chopina za pomocą gier i zabaw interaktywnych. Starsi i bardziej konserwatywni widzowie mogą w tradycyjny sposób zagłębiać się w historię. Listy Chopina możemy nie tylko przeczytać, ale i odsłuchać, i to w profesjonalnym wykonaniu. Ich aranżacją zajęli się reżyser teatralny Zbigniew Brzoza oraz aktorzy: Dobromir Dymecki, Maria Seweryn oraz Dariusz Kowalski. 14 PODRÓŻ W CZASIE PODRÓŻ W CZASIE 15
Nagrania z muzyką Chopina pochodzą przede wszystkim z serii The Real Chopin, zrealizowanej przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina pod kierownictwem artystycznym Stanisława Leszczyńskiego. Wybitni pianiści grają na instrumentach z epoki Erardzie z 1849 r. i Pleyelu z 1848 r. Każda wyspa tematyczna ma swój wymiar fizyczny (np. odpowiednio zaaranżowane gabloty z eksponatami), jak i interaktywny. Jesteśmy zachęcani do uruchamiania aplikacji, dzięki czemu bardziej angażujemy się w poznawanie Chopina. 16 PODRÓŻ W CZASIE PODRÓŻ W CZASIE 17
Sześciolinia, czyli poszerzenie oferty Współcześni muzealnicy znają się na sztuce zaskakiwania. W ekspozycji stałej pojawiają się niespodziewanie tzw. interwencje dźwiękowo-wizualne, które są próbą wejścia w dialog ze współczesnym widzem. Stworzyli je znani artyści w ramach cyklu Sześciolinia. Jak odbierzemy zderzenie współczesności z historią? 18 PODRÓŻ W CZASIE PODRÓŻ W CZASIE 19
Czwartkowe koncerty W sali koncertowej Muzeum Fryderyka Chopina można wysłuchać recitali młodych talentów. Grają Chopina i nie tylko. Zawsze o godzinie 18.00, wstęp wolny. Gallery talks W każdy wtorek i sobotę dwa razy dziennie (o 12.00 i 17.00) w scenerii muzealnej odbywają się Gallery talks wykłady specjalistów z różnych dziedzin, prowadzone w niezobowiązującej atmosferze. Ich przebieg jest spontaniczny. We wtorki wstęp do muzeum jest wolny. 20 ZAINSPIROWANI CHOPINEM ZAINSPIROWANI CHOPINEM 21
Lekcje muzealne Muzeum oferuje inspirujące zajęcia na wszystkich poziomach nauczania dla przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i liceów. Godzinne zajęcia odbywają się od wtorku do piątku, w godzinach 9.00-11.00. Soboty z muzyką, niedziele z plastyką W weekend wczesnym popołudniem zapraszani są rodzice z dziećmi. W sobotę w wyznaczonych godzinach odbywają się zajęcia muzyczne, a w niedzielę plastyczne. Dorośli kupują w tym czasie bilet ulgowy, a dzieci do lat 10 mają wstęp bezpłatny. 22 ZAINSPIROWANI CHOPINEM ZAINSPIROWANI CHOPINEM 23
Żelazowa Wola Warszawa i okolice to wiele miejsc związanych z Chopinem i jego rodziną. W majątku należącym do Skarbków w Żelazowej Woli, gdzie Fryderyk przyszedł na świat, poznali się rodzice przyszłego kompozytora Justyna z Krzyżanowskich i Mikołaj Chopin, przybyły z Francji guwerner. Chopinowie krótko tu mieszkali, już we wrześniu 1810 r. przeprowadzili się do Warszawy. Wiadomo jednak, że odwiedzali Żelazową Wolę, a podczas ich pobytów Fryderyk dawał koncerty. W udostępnionym do zwiedzania Domu Urodzenia Fryderyka Chopina i Parku w Żelazowej Woli można poczuć klimat XIX-wiecznego dworku i wysłuchać koncertu chopinowskiego. W parku zobaczymy pomniki Fryderyka Chopina. We wtorki wstęp wolny. 24 z turystyką na ty z turystyką na ty 25
Ogrody Chopina Na tyłach Pałacu Kazimierzowskiego w Warszawie znajdował się park Botanika. Chopinowie przez 10 lat mieszkali w jednej z oficyn pałacowych i posiadali klucz do ogrodu. Był on ulubionym miejscem zabaw Chopina. W czasach licealnych Fryderyk często tu spacerował i oddawał się lekturze. Dzisiejszy Park Kazimierzowski znajduje się poniżej zespołu budynków Uniwersytetu Warszawskiego, a po przeciwnej stronie graniczy z ul. Browarną. W czasach Chopina rozciągała się stamtąd piękna panorama na Wisłę i Pragę. Idąc w przeciwną stronę, w kierunku Marszałkowskiej, również po 10 minutach dojdziemy do Ogrodu Saskiego. Przez pierwszych 7 lat pobytu w Warszawie Chopinowie mieszkali w zlokalizowanym w jego sąsiedztwie Pałacu Saskim. Dziś po tym obiekcie pozostała jedynie arkada stanowiąca Grób Nieznanego Żołnierza. Przypuszczalnie w młodości Fryderyk wielokrotnie odwiedzał Ogród Saski w towarzystwie przyjaciół. 26 z turystyką na ty z turystyką na ty 27
Artystyczny salonik Po opuszczeniu w 1827 r. mieszkania w oficynie Pałacu Kazimierzowskiego Chopinowie zamieszkali w czynszowej oficynie Pałacu Czapskich/Krasińskich na drugim piętrze wynajęli mieszkanie, do którego należał także pokoik na facjatce przeznaczony dla Fryderyka. Mógł tam, po raz pierwszy u siebie, grać i komponować, a apogeum twórczości przypadło właśnie na lata 1827- -1830. Mieszkanie Chopinów zostało uwiecznione w szkicu akwarelowym autorstwa Antoniego Kolberga; na jego podstawie odtworzono wnętrze, które można dziś zwiedzać jako tzw. salonik Chopinów. 28 z turystyką na ty z turystyką na ty 29
Rok Witolda Lutosławskiego Rok 2013 ogłoszono Rokiem Witolda Lutosławskiego. Ten sławny kompozytor także był związany z Warszawą. W wyniku współpracy Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina, Instytutu Muzyki i Tańca oraz Towarzystwa im. Witolda Lutosławskiego stworzono multimedialny Spacerownik po Warszawie śladami Lutosławskiego. Dzięki aplikacji można w ciekawy sposób poznać fakty z życia kompozytora, miejsca, w których bywał. Bliżej poznamy jego twórczość i przekonamy się, jak silne więzi łączyły go z rodzinnym miastem. Aplikacja do pobrania ze strony: www.lutoslawski.warszawa.pl 30 z turystyką na ty z turystyką na ty 31
morowicza omera arszewickiego ego Sędziow o a dowa Wronia 631 ka Chłodna Filtrowa Daleka Niemcewicza A. Asnyka kiego Nowolipie AL. SOLIDARNOŚCI Żelazna RÓW Pańska Tarczyńska eg o Srebrna Dobrzańskiego bowska Grzybowska TOWAROWA GRÓJECKA Łucka Biała Miedziana Artura Zawiszy 634 Żelazna WARSZAWA OCHOTA Platynow a Waliców UM St. Warszawy Żelazna 719 F i l t r y Mirowski Rondo ONZ Sienna Sienna Twarda Chłodna Krochmalna Nowogrodzka I.L. Pereca WARSZAWA ŚRÓDMIEŚCIE 631 Żelaznej Bramy Grzybowski Złote Tarasy WARSZAWA CENTRALNA ŚWIĘTOKRZYSK A Defilad Pałac Kultury i Nauki Warszawska Opera Kameralna WARSZAWA ŚRÓDMIEŚCIE CENTRUM Rondo R. Dmowskiego Politechniki Zaułek Braci Konstytucji Pakulskich Uniwersytet Warszawski Zbawiciela Rondo Ch. de Gaulle a Zamek Ostrogskich WARSZAWA POWIŚLE 32 POLITECHNIK A Na Rozdrożu Dane adresowe Zamek dane adresowe Filtrowa lski Twarda S. Starynkiewicza Ciepła Chmielna Chmielna a W. Lindleya chowska Nowogrodzka Koszykowa awska Elektoralna Zimna Mariańska L. Krzywickiego Ptasia E. Plater Pańska Pańska Przechodnia Grzybowska Twarda Śliska Śliska W. Oczki Trybunalska Sosnowa Złota Złota Graniczna Nowowiejska Filtrowa E. Plater Próżna Zielna Bagno Nowogrodzka Wspólna Grób Nieznanego Ogród Żołnierza J. Piłsudskiego Saski St. Małachowskiego J.H. Dąbrowskiego Hoża Pankiewicza E. Plater Koszykowa Wie r z bickiego Szkolna Filtrowa A. F św. Barbary Nowowiejska Królewska Rysia Wilcza Piękna S. Noakowskiego Kredytowa Jasna Jasna Moniuszki ktorska Żurawia Poznańska Mazowiecka Lwowska Powst. Warszawy Polna R. Traugutta T. Czackiego Dowcip Sienkiewicza Boduen Zgoda Szpitalna Widok Parkingowa J. i J. Śniadeckich Jaworzyńska Warecka Złota Górskiego Chmielna PROSTA ŚWIĘTOKRZYSKA ŚWIĘTOKRZYSKA RASZYŃSKA AL. JANA PAWŁA II AL. JEROZOLIMSKIE AL. JANA PAWŁA II SKA CHAŁUBIŃSKIEGO AL. NIEPODLEGŁOŚC MARSZAŁKOWSKA Pasaż Wiecha MARSZAŁKOWSKA OWSKIE PRZEDMIEŚCIE Puchatka Tuwima Krucza Grabowskiego Skorupki. WARYŃSKIEGO Kubusia Baczyńskiego Bracka J. Osterwy Nowogrodzka Żurawia Wspólna Hoża NOWY ŚWIAT Karasia Piękna Wilcza Krucza Koszykowa Sewerynów Ordynacka Gałczyńskiego skiego Park Kazimierzowski Mysia Bracka Trzech Krzyży Natolińska Sempołowsk A. Calinescu F. Chopina Mokotowska Oboźna Dynasy J. Bartoszewicza Kopernika M. Konopnickiej Konopczyń- Okólnik Lipow Przybosia SzczyglaSzczy NOWY ŚWIAT w-w ewicza T Foksal Sieroszewskiego Al. Róż Al. Wyzwolenia Muzeum Narodowe Al. Przyjaciół Wiejska B. Prusa J. Matejki Senacka Piękna J. Lennona Ujazdowski UM St. Warszawy Służewska Czerwijowsk Radna Dobra Leszczyńska Topiel Cicha TAMKA TA Smolna Ci AL. UJAZDOWSKIE Drewniana Park ZAJĘCZA E. Rydza- Nauki Kopernik YBRZEŻE KOŚCIUSZKOWSKIE Al. 3 Maja al. Na Skarpie Frascati F. Nulla Elektryczna T TAMKA Solec Kruczkowskiego kowskieg Maszyńskiego Jazdów J. Stanka al. Szpitala Smulikowskiego Dobra Ujazdowskiego Czerwonego Ujazdowski A Krzyża AL. JEROZOLIMSKIE ŚRÓDMIEŚCIE Kruczkowskiego Park al. M. Brandysa Rozbrat M. Orłowicza Ludna Górnośląska S. Jaracza Al. 3 Maja Czerniakowska Al. ks. J. Stanka al. A. Bobkowskiego Profesorska Myśliwiecka Mos św. Franciszka Salezego J. Hoene-Wrońskiego AL. ARMII LUDOWEJ Al. T. Hopfera Szara Rondo S. Sedlaczka Agrykola al. R adio wej Trójki Solec Park J. Porazińskiej Śmigłego UJAZDÓW Okrąg al. G. Harrisona Ludna Skwer Iringha C. Śniegockiej Miechowska skiego Dmochowskiego Rozbrat Most Średnicowy WIOŚLARSKA Koźmińska Jezierskiego Myśliwiecka Wilanowska Czerniakowka Przemysłowa Al. Zgrupowania AK Górnośląska EŻE SZCZECIŃSKIE Kryska ska Idźkow- Fabryczna Zagórna Torwar Łazienkowska J. Kusocińskiego Al. J. Nojiego R. Most ks. J. Poniatowskiego SOLEC Kanał Piaseczyński Stadion Narodowy 7 Łotewska Jakubowska Estońska Czeska Walecznych 61 CKA Finlandzka Dąbrowiecka WAŁ MIEDZESZYŃSKI M. Zaruskiego Rondo J. Waszyngtona Katowicka G alijska Berezyńska Gruzińska Lipska Elsterska Poselska Francuska Dąbrówki Berezyńska Królowej Aldony ObrońcówObrońców Zwycięzców Kry n i czna Rondo K.E. Wolframa Adampolska Irlandzka Walecznych J. Styki Przymierza Radziłowska Zakopiańska Szczuczyńska Wąchocka Genewska SASKA Paryska A. Nobla Wandy Bajonska Angorska AL. J. WASZYNGTONA AL. KS. J. PONIATOWSKIEGO Most Łazienkowski Skaryszewski Paryska Genewska 801 Gruba Kaśka Niekłańska Rapperswilska Wersalska Peszteńska SASKA KĘPA Meksykańska Kubańska WAŁ MIEDZESZYŃSKI Kanadyj- Bułgarska 631 Londyńska Londyńska Walecznych Holenderska SASKA ArgR u muńska Brukselska Lotaryńska entyńska Grecka Międzynarodowa Zwycięzców Indyjska Koreańska Alzacka Berneńska Rzymska Muzeum Fryderyka Chopina Pałac Ostrogskich ul. Okólnik 1 00-368 Warszawa tel. 22 44 16 274 e-mail: muzeum@chopin.museum www.chopin.museum Brazylijska Urugwajska SA SKA AL. STANÓW ZJEDNOCZONYCH W i s ł a Lizbońska Złoczowska Ateńska 33
Wydawca: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa www.mrr.gov.pl www.funduszeeuropejskie.gov.pl Departament Informacji, Promocji i Szkoleń tel. 22 273 74 00 ISBN: 978-83-7610-409-6 Realizacja: Smartlink Sp. z o.o. ul. Zjazd 2/4, 60-653 Poznań tel. 61 849 90 40 e-mail: biuro@smartlink.pl www.smartlink.pl Koordynacja: Joanna Gontarz Redakcja: Joanna Gontarz, Iwona Gutowska Projekt graficzny i skład: Nina Dereszewicz Teksty: Jerzy Gontarz, Cytaty pochodzą z publikacji Muzeum Chopina, red. Maciej Janicki, NIFC 2011, oraz z Warszawy Chopinów Piotra Mysłakowskiego, wyd. NIFC 2012 Zdjęcia: Jerzy Gontarz, Muzeum Fryderyka Chopina w Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina, Franek Mazur, Paweł Pawłowski/Żelazna Studio, litografia L. Schmidtnera ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie, reprodukcja szkicu ołówkowego wykonanego przez A.Kolberga, w: Leopold Binental, Chopin dokumenty i pamiątki Warszawa 1930 Korekta: Agata Rokita, Tomasz Nowak Egzemplarz bezpłatny Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna