Wyrok z dnia 27 września 2002 r. II UK 214/02

Podobne dokumenty
Wyrok z dnia 9 marca 2001 r. II UKN 402/00

Wyrok z dnia 24 stycznia 2001 r. II UKN 136/00

Wyrok z dnia 13 lipca 2005 r. I UK 311/04

Wyrok z dnia 16 grudnia 1998 r. II UKN 386/98

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 3 lipca 2001 r. II UKN 462/00

Wyrok z dnia 18 sierpnia 1999 r. II UKN 83/99

Wyrok z dnia 7 lutego 2006 r. I UK 191/05

- 1 - Wyrok z dnia 9 września 1997 r. II UKN 220/97

Wyrok z dnia 7 października 2003 r. II UK 59/03

Wyrok z dnia 12 maja 2005 r. I UK 275/04

Wyrok z dnia 22 marca 2001 r. II UKN 260/00

Postanowienie z dnia 13 stycznia 1999 r. II UKN 412/98

Wyrok z dnia 10 października 2006 r. I UK 96/06

Wyrok z dnia 20 listopada 2001 r. II UKN 607/00. Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk, Andrzej Wróbel (sprawozdawca).

Wyrok z dnia 11 lutego 2000 r. II UKN 412/99

Wyrok z dnia 9 grudnia 1997 r. II UKN 372/97

Wyrok z dnia 5 marca 2003 r. II UK 196/02

Wyrok z dnia 14 września 2000 r. II UKN 711/99

Wyrok z dnia 5 maja 2005 r. II UK 219/04

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 4 lipca 2007 r. II UK 280/06

Wyrok z dnia 22 czerwca 2005 r. I UK 351/04

Wyrok z dnia 16 sierpnia 2005 r. I UK 378/04

Wyrok z dnia 19 lipca 2001 r. II UKN 490/00

Wyrok z dnia 29 października 1997 r. II UKN 208/97

Wyrok z dnia 3 sierpnia 2000 r. II UKN 665/99

Wyrok z dnia 7 września 2005 r. II UK 20/05

Wyrok z dnia 24 stycznia 2001 r. II UKN 195/00

Wyrok z dnia 22 listopada 2000 r. II UKN 61/00

Wyrok z dnia 14 lipca 2005 r. II UK 280/04

Wyrok z dnia 12 lutego 2004 r. II UK 235/03

Wyrok z dnia 11 lutego 2005 r. I UK 169/04

Wyrok z dnia 15 marca 2012 r. II UK 160/11

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III UZ 4/16. Dnia 24 maja 2016 r. Sąd Najwyższy w składzie:

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 14 czerwca 2005 r. I UK 280/04

Wyrok z dnia 12 stycznia 2001 r. II UKN 186/00

Wyrok z dnia 12 maja 1998 r. II UKN 44/98

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 12 marca 2009 r. II UK 273/08

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 11 stycznia 2011 r. I UK 277/10

Wyrok z dnia 6 października 2000 r. II UKN 16/00

Wyrok z dnia 27 września 2002 r. II UKN 581/01

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 16 grudnia 2004 r. II UK 79/04

POSTANOWIENIE UZASADNIENIE

Wyrok z dnia 24 kwietnia 2008 r. II UK 235/07

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 12 sierpnia 1998 r. II UKN 171/98

Wyrok z dnia 12 maja 2005 r. I UK 245/04

POSTANOWIENIE UZASADNIENIE

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 11 stycznia 2005 r. I UK 136/04

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Staryk (przewodniczący) SSN Zbigniew Korzeniowski SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 23 kwietnia 1998 r. II UKN 12/98

Wyrok z dnia 13 października 1998 r. II UKN 168/98

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący) SSN Zbigniew Korzeniowski SSN Piotr Prusinowski (sprawozdawca)

Wyrok z dnia 2 grudnia 2003 r. II UK 199/03

Wyrok z dnia 2 kwietnia 2009 r. III UK 86/08

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Krystyna Bednarczyk (przewodniczący) SSN Beata Gudowska SSN Maria Tyszel (sprawozdawca) Protokolant Ewa Wolna

Wyrok z dnia 3 lipca 2001 r. II UKN 466/00

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jolanta Frańczak (przewodniczący) SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca) SSN Piotr Prusinowski

Postanowienie z dnia 7 maja 2003 r. III UZP 3/03. w trybie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 18 sierpnia 1999 r. II UKN 91/99

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący) SSN Halina Kiryło SSN Dawid Miąsik (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Romualda Spyt (przewodniczący) SSN Beata Gudowska (sprawozdawca) SSN Jolanta Strusińska-Żukowska

Wyrok z dnia 16 sierpnia 2005 r. I UK 376/04

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Piotr Prusinowski (przewodniczący) SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca) SSN Krzysztof Rączka

Wyrok z dnia 19 lipca 2001 r. II UKN 492/00

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Postanowienie z dnia 13 grudnia 2005 r. II UZP 14/05

Wyrok z dnia 18 listopada 2004 r. II UK 40/04

Wyrok z dnia 8 grudnia 1998 r. II UKN 353/98. Kombatancki ryczałt energetyczny może być przekazywany osobom uprawnionym zamieszkałym za granicą.

Wyrok z dnia 21 listopada 2001 r. II UKN 634/00

Wyrok z dnia 6 maja 1999 r. II UKN 427/98

Wyrok z dnia 13 stycznia 2005 r. II UK 122/04

Wyrok z dnia 26 maja 1999 r. II UKN 672/98

Wyrok z dnia 14 września 2007 r. III UK 37/07

Uchwała z dnia 29 września 2005 r. II UZP 10/05. Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata Gudowska, Andrzej Wróbel.

Wyrok z dnia 23 sierpnia 2005 r. I UK 347/04

Wyrok z dnia 27 czerwca 2000 r. II UKN 605/99

Wyrok z dnia 10 maja 2000 r. II UKN 534/99

Wyrok z dnia 8 maja 2007 r. II UK 208/06

Postanowienie z dnia 7 maja 2009 r. III UK 100/08

Wyrok z dnia 28 października 2003 r. II UK 138/03. Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Herbert Szurgacz.

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący) SSN Romualda Spyt SSA Marek Procek (sprawozdawca)

Wyrok z dnia 7 maja 2003 r. II UK 261/02

Wyrok z dnia 29 marca 2006 r. II UK 115/05

Transkrypt:

Wyrok z dnia 27 września 2002 r. II UK 214/02 Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest obowiązany do zapłaty odsetek w wysokości określonej przepisami prawa cywilnego wówczas, gdy nie dokona wypłaty świadczeń w terminach przewidzianych w przepisach dotyczących ich przyznawania i wypłacania w następstwie okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność (art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.). Przewodniczący SSN Beata Gudowska (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk, Zbigniew Myszka. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 września 2002 r. sprawy z wniosku Henryka K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o odsetki i datę przyznania zasiłku pielęgnacyjnego, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 28 czerwca 2000 r. [..] o d d a l i ł kasację. U z a s a d n i e n i e Wyrokiem z dnia 7 stycznia 1999 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu zmienił decyzję Zachodniej Dyrekcji Kolei Państwowych w P. z dnia 12 sierpnia 1994 r., przywracając Henrykowi K. prawo do renty inwalidzkiej w wysokości odpowiadającej zaliczeniu do drugiej grupy inwalidztwa. Wniosek ubezpieczonego z dnia 7 stycznia 1999 r. o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego przekazał organowi rentowemu do rozpoznania. Wykonując ten wyrok, Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 11 lutego 1999 r. wyrównał świadczenie od dnia 1 września 1994 r. z odsetkami za okres od dnia 29 stycznia 1999 r. do dnia 18 lutego 1999 r. w kwocie 93,81 zł, a

2 decyzją z dnia 25 marca 1999 r. przyznał ubezpieczonemu prawo do dodatku pielęgnacyjnego od dnia 1 stycznia 1999 r. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 16 grudnia 1999 r. oddalił odwołanie, obejmujące obydwie decyzje i kwestionujące wysokość odsetek. Przyjął, że w stosunkach ubezpieczenia społecznego można domagać się jedynie odsetek przysługujących w myśl przepisu art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), czyli za czas przekroczenia przez organ ubezpieczeń społecznych terminu ustalenia prawa do świadczenia lub jego wypłaty. Odmówił racji twierdzeniu o przysługiwaniu odsetek od renty inwalidzkiej za okres od dnia 1 września 1994 r. do dnia 28 stycznia 1999 r., jak i od dodatku pielęgnacyjnego, przyznanego w terminie 7 dni od pierwszego orzeczenia Lekarza Orzecznika. Apelację ubezpieczonego od tego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 28 czerwca 2000 r., uznawszy za trafne stanowisko Sądu Okręgowego, że organ rentowy obciążają tylko odsetki zwłoki i że ponosi on winę za spóźnienie w wypłacie renty wyższej grupy od dnia 18 lutego 1999 r. zamiast od dnia 29 stycznia 1999 r., w którym uprawomocnił się wyrok Sądu Okręgowego i kiedy przypadał termin wyrównania świadczeń; za czas od dnia 29 stycznia do dnia 18 lutego 1999 r. należały się więc odsetki i te zostały zapłacone. Sąd drugiej instancji oddalił także wniosek o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego od daty wcześniejszej niż wynikająca z wniosku z dnia 7 stycznia 1999 r., uznawszy za nietrafne stwierdzenie ubezpieczonego, że wcześniejsze jego nieprzyznanie było błędem organu rentowego. W kasacji, wniesionej na podstawie naruszenia prawa materialnego - 2 ust. 1 i 2 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 12, poz. 104), skarżący domagał się uchylenia wyroku Sądu drugiej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Według skarżącego, decyzja z dnia 12 sierpnia 1994 r. o obniżeniu wysokości wypłacanych świadczeń do kwot odpowiednich dla trzeciej grupy inwalidztwa była błędna (wadliwa). Jej korekta, dokonana dopiero w wyroku z dnia 7 stycznia 1999 r., nie może polegać wyłącznie na wyrównaniu zaległych kwot, lecz także na świadczeniu odsetek za czas, w którym ubezpieczony z należnego świadczenia nie korzystał.

3 Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Skarżący, choć nie kwestionuje podstawy prawnej rozstrzygnięcia Sądu drugiej instancji, roszczenie o zasądzenie odsetek wywodzi z twierdzenia, że pozbawiono go (wskutek błędnej decyzji) korzystania z należnych świadczeń, które w sposób bezzasadny wzbogaciły ubezpieczyciela. Żądanie opiera więc na zasadzie należącej do prawa cywilnego, w którym odsetki stanowią świadczenie akcesoryjne w formie oznaczonej ułamkowej części długu za określony czas niemożności używania pieniędzy przez wierzyciela, jednak zarazem pomija, że w prawie cywilnym nie ma generalnej zasady obowiązku świadczenia odsetek, tak jak nie istnieje obowiązek oprocentowania długów pieniężnych. Przepis art. 359 1 k.c. stanowi bowiem, że odsetki od sumy głównej należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. W stosunkach opartych na prawie ubezpieczeń społecznych, w którym należy poszukiwać podstawy roszczeń ubezpieczonego, odsetki od opóźnionego świadczenia uregulowane są - dla potrzeb tego prawa - wyczerpująco, bez możliwości odwoływania się do przepisów prawa cywilnego. Świadczenia należne w tym systemie nie mają charakteru obligacyjnego, więc obowiązek zapłaty odsetek może wynikać tylko z ustawy. W jednym tylko wypadku Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest obowiązany do wypłaty odsetek w wysokości określonej przepisami prawa cywilnego, wówczas gdy nie dokona - w następstwie okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność - wypłaty świadczeń w terminach przewidzianych w przepisach dotyczących ich przyznawania i wypłacania (art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Chodzi zatem o odsetki za zwłokę w świadczeniu, powstałą na skutek okoliczności, za które ten organ odpowiada, a nie za opóźnienie, w którym nie ma elementu winy. Z tej przyczyny niedopuszczalna jest analogia z art. 476 i 481 k.c. (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1991 r., II UZP 11/91, OSP 1992 nr 7-8, poz. 147 oraz wyrok tego Sądu z dnia 29 października 1997 r., II UKN 208/97, OSNAPiUS 1998 nr 15, poz. 461). Świadczenia wypłaca się, poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu (art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.).

4 Zasadniczo więc organ rentowy zobowiązany jest do spełnienia świadczenia z ubezpieczenia społecznego od momentu, w którym powstało prawo do tego świadczenia, jednakże w art. 118 ust. 1 w związku z ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych termin wypłaty renty został określony na 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, ta zaś odpowiada dacie przedstawienia dowodów (art. 118 ust. 3 ustawy). Data powstania prawa do świadczeń jest okolicznością obciążającą dowodowo wnioskodawcę. To on ma wykazać, że w określonym dniu spełnił warunki do świadczeń, i dopóty, dopóki na właściwej drodze nie zostanie dowiedzione, że jest osobą uprawnioną do świadczeń, organ ubezpieczeń społecznych nie popada w zwłokę. Chociaż orzeczenie w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter ustalający i - jak trafnie twierdzi skarżący - jego prawo do renty inwalidzkiej według drugiej grupy inwalidztwa trwało nieprzerwanie, mimo orzeczenia o zaliczeniu do grupy trzeciej, to obowiązek świadczenia po stronie organu rentowego powstał dopiero od chwili ostatecznego rozstrzygnięcia sporu. Odpowiednie dowody trwania całkowitej niezdolności do pracy zostały zgromadzone dopiero w postępowaniu sądowym zakończonym wyrokiem z dnia 7 stycznia 1999 r. zmieniającym decyzję o obniżeniu świadczeń. W tej sytuacji Sąd drugiej instancji prawidłowo i definitywnie ustalił, że organ rentowy nie miał możliwości wypłaty wyższej renty wobec zmiany grupy inwalidztwa oraz że po ustaleniu wadliwości tej oceny wyrównał zaległe świadczenia za wskazany okres. Stwierdzenie błędu organu rentowego w zakresie wypłaty świadczeń, do których prawo istniało przed ponownym rozpatrzeniem sprawy nie powoduje obowiązku świadczenia odsetek, lecz - z mocy art. 133 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) - wypłatę przyznanych lub podwyższonych świadczeń, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu. Ponieważ kasacja powołuje się tylko na naruszenie przepisów określających zobowiązanie do świadczenia odsetek w zależności od daty ustalenia prawa do świadczeń, należy przypomnieć, że opóźnienie w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności ( 2 ust. 4 tego rozporządzenia z dnia 1 lutego 1999 r.), zaś odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie wyznaczonego organowi rentowemu terminu na ustalenie

5 prawa do świadczeń lub ich wypłaty ( 2 ust. 1 rozporządzenia). Uiszczając odsetki za okres od dnia 29 stycznia do dnia 18 lutego 1999 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypełnił swoje zobowiązanie. W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy oddalił kasację, jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw (art. 393 12 k.p.c.). ========================================