Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży 18-402 Łomża, ul. Akademicka 20 tel. (86) 218-21-69; fax: 218-28-93; e-mail:lomza@wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu wysokomazowieckiego za rok 2014 Łomża, grudzień 2015r.
Spis treści: Wstęp charakterystyka powiatu...3 1. Stan czystości i ochrona wód...4 1.1. Presje- Źródła zanieczyszczenia wód...4 1.2. Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych...11 1.3. Przeciwdziałania Działalność kontrolna...21 1.4. Wody podziemne...29 2. Powietrze...30 2.1. Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza.........30 2.2. Stan - Monitoring imisji...32 2.3. Przeciwdziałania Działalność kontrolna...34 3. Gospodarka odpadami...37 3.1. Presje- Ilość wytworzonych odpadów..............37 3.2. Stan - Składowiska odpadów............39 3.3. Stan - Odpady niebezpieczne............ 39 3.4. Reakcje Kontrole i monitoring składowisk odpadów............40 4. Promieniowanie elektromagnetyczne /PEM/.................46 4.1. Presje Źródła emisji PEM.......... 46 4.2. Stan Pomiary kontrolne PEM...46 4.3. Przeciwdziałania..... 47 5. Hałas...48 5.1. Hałas komunikacyjny...........48 5.2. Hałas przemysłowy......49 6. Ochrona środowiska przed poważnymi awariami...50 7. Działania kontrolne WIOŚ...52 8. Działania monitoringowe i kontrolne WIOŚ na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych (OSN) wyznaczonych na terenie powiatu wysokomazowieckiego...56 2
Wstęp - charakterystyka powiatu Powiat wysokomazowiecki geograficznie położony jest pomiędzy doliną górnego biegu Narwi, a rzeką Bug na południu. Jest to obszar nizinny zwany Wysoczyzną Wysokomazowiecką, wchodzącą w skład północnej części Niziny Podlaskiej. Od zachodu ogranicza ją linia Czerwonego Boru związana z Międzyrzeczem Łomżyńskim przechodząc w pradolinę rzeki Narew, otaczającą wysoczyznę od strony północnej i wschodniej. W bliskim sąsiedztwie położona jest Kotlina Biebrzańska na północy i Wysoczyzna Białostocka na północnym wschodzie. Południe mezoregionu graniczy poprzez starorzecze Nurca z Wysoczyzną Drohicką i Równiną Bielską. Jednostajny lekko pofałdowany krajobraz jest typowy dla obszarów nizinnych. Silniej urozmaicona jest pod tym względem część północno-wschodnia powiatu, gdzie niewielkie morenowe wzgórza są liczniejsze i wznoszą się do 160 m n.p.m. Wysoczyzna stanowi dział wodny Bugu i Narwi. Powierzchnia całkowita powiatu wynosi 1289 km 2, co stanowi 6,4% powierzchni woj. podlaskiego. Powiat,, liczył 58 519 mieszkańców (w 2013-58 793 osób), przy czym najliczniej zamieszkałą gminą (poza miastem Wysokie Mazowieckie) była gmina miejsko-wiejska Ciechanowiec, licząca 9014 mieszkańców (GUS,2014). Ludność powiatu wysokomazowieckiego w 33 % zamieszkuje w miastach, a 67 % to mieszkańcy wsi. Sieć osadniczą tworzą: 1 gmina miejska (m. Wysokie Mazowieckie), 3 gminy miejsko-wiejskie (Ciechanowiec, Szepietowo, Czyżew Osada) i 6 gmin wiejskich (Klukowo, Kobylin Borzymy; Kulesze Kościelne; Nowe Piekuty; Sokoły oraz gmina Wysokie Mazowieckie). Łącznie z miastami jest to 381 miejscowości. Dominującą formą mieszkalnictwa na terenie powiatu jest zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Z całkowitej powierzchni powiatu przeważającą część stanowią użytki rolne zajmujące 95 911 ha. Większość, bo ponad 72% użytków rolnych stanowią grunty orne. Powierzchnia gruntów leśnych wynosi 23953,33 ha, a wskaźnik lesistości powiatu wynosi 19 % i jest to wskaźnik znacznie niższy od wskaźnika dla województwa podlaskiego wynoszącego 30,2 %. Największe powierzchnie leśne w powiecie posiada gmina Ciechanowiec 5173,63 ha (GUS,2013, brak danych za 2014). Cechą szczególną Wysoczyzny Wysokomazowieckiej na tle Niziny Podlaskiej jest stosunkowo dobra jakość gleb skupionych w części środkowej i południowej. Korzystne warunki glebowe stopniowo zanikają w północnej części powiatu ustępując przewadze gleb lekkich i żwirów. Gminy: Czyżew, Szepietowo, Klukowo, Wysokie Mazowieckie i Nowe Piekuty posiadają gleby o najkorzystniejszych właściwościach agrotechnicznych w skali powiatu i całego województwa podlaskiego. W powiecie wysokomazowieckim jest niewiele gleb nieprzydatnych do produkcji rolniczej. Udział gleb marginalnych w ogólnej powierzchni użytków rolnych waha się od 0,3% w Wysokiem Mazowieckiem do 6,2%, w gminie Kobylin Borzymy oraz 14,3%, w gminie Kulesze Kościelne i 16,9% w gminie miejskiej Ciechanowiec. Średni wskaźnik dla województwa podlaskiego wynosi 7,4%. Cechą charakterystyczną podlaskiego rolnictwa jest bowiem czynnik ekologiczny wynikający z czystości środowiska naturalnego oraz niskiego poziomu zużycia chemicznych środków służących do ochrony i nawożenia roślin uprawnych, co ma olbrzymi wpływ na produkcję, przetwórstwo a przede wszystkim na eksport. Struktura przemysłu powiatu zdominowana jest przez produkcję i przetwórstwo artykułów spożywczych (przemysł mleczarski, mięsny, owocowo-warzywny i młynarski). Ważne znaczenie ma również produkcja maszyn i urządzeń oraz drewna i wyrobów z drewna. Największe w powiecie przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem rolno spożywczym to: SOKOŁÓW S.A., Zakłady Mięsne FARM FOOD Oddział Czyżew-Osada, Zakłady Mięsne NETTER w Czyżewie-Osadzie oraz sieć nowoczesnych młynów i niewielkich masarni. Zorganizowana baza surowcowa stymuluje produkcję trzody chlewnej i bydła mięsnego. Dużą rolę w przemyśle spożywczym odgrywa przetwórstwo mleka. Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem jest liderem ilościowym i jakościowym w produkcji wyrobów mleczarskich w Polsce. Dzięki jej istnieniu dynamicznie rozwinęły się gospodarstwa hodowli bydła. 3
Sieć komunikacyjna Teren powiatu wysokomazowieckiego przecina jedna z najstarszych w kraju linii kolejowych tzw. kolej Warszawsko-Petersburska. Jest to obecnie jeden z głównych węzłów komunikacji kolejowej łączący kraje Europy Wschodniej i Północno Wschodniej z pozostałą częścią Kontynentu. Uzupełniającym ciągiem kolejowym o marginalnym już znaczeniu jest jednotorowa linia Ostrołęka-Łapy przebiegająca przez teren gminy Kulesze Kościelne i Sokoły. Transport drogowy powiatu opiera się na ciągu drogi krajowej nr E-689 Zambrów - Wysokie Mazowieckie- Szepietowo Brańsk umożliwiając ponadregionalne połączenie środkowej i południowej część powiatu, z drogą krajową E-8. Dzięki takiej lokalizacji Wysokie Mazowieckie, jest też miastem tranzytu dla komunikacji południowej części województwa podlaskiego z Warszawą. Droga wojewódzka nr E-678 stanowi uzupełnienie tego trzonu łącząc bezpośrednio Wysokie Mazowieckie z Białymstokiem. Północny skraj powiatu styka się z drogą międzynarodową E-8, jednakże dla struktury komunikacyjnej powiatu ma to niewielkie, lokalne znaczenie, obejmujące teren gmin: Kobylin Borzymy i częściowo Kulesze Kościelne i Sokoły. Lokalny transport gminny i międzygminny obsługuje sieć dróg gminnych i powiatowych. Gęstość i lokalizacja sieci transportowo komunikacyjnej niemal całkowicie zaspokaja potrzeby mieszkańców, stawiając powiat wysokomazowiecki w korzystnej sytuacji na mapie województwa podlaskiego. Ochrona przyrody i krajobrazu. Tereny chronione w powiecie wysokomazowieckim zajmują powierzchnię 2274,8 ha (dane GUS,2014). Ważnym elementem ochrony przyrody jest Narwiański Park Narodowy, otaczający pradolinę Narwi w północno-wschodniej części powiatu wysokomazowieckiego (gminy Sokoły i Kobylin Borzymy). Teren parku zajmuje 1052 ha powierzchni powiatu. Park obejmuje malowniczy odcinek Doliny Górnej Narwi z licznymi zakolami, starorzeczami, rozlewiskami i obszarami bagiennymi. Mozaika różnorodnych zbiorowisk roślinnych (lasy łęgowe, trzcinowiska, turzycowiska, podmokłe łąki) stanowi ostoję dla wielu gatunków zwierząt, a szczególnie ptactwa wodnego m.in. zagrożonego wyginięciem derkacza i wodniczki. Pozostałe 1217,8 ha to Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Bugu i Nurca (GUS,2014). Utworzony został w 1982 roku. Utworzenie obszaru chronionego krajobrazu na tym terenie miało na celu ochronę i zachowanie doliny Bugu i Nurca o naturalnym charakterze oraz fragmentu Wysoczyzny Drohickiej odznaczających się wysokimi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi, kulturowymi i wypoczynkowymi. 1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Presje - Źródła zanieczyszczeń wód Dominujące presje wywierane przez człowieka na środowisko wodne to: - pobór wód na różne cele; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń wraz ze ściekami komunalnymi, przemysłowymi oraz wodami pochłodniczymi; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych (nawożenie, brak skanalizowania terenów wiejskich); - zmiany morfologiczne i hydrologiczne wynikające z inwestycji w dziedzinie regulacji rzek (melioracje) czy energetyki. W 2014 roku, w powiecie wysokomazowieckim, pobrano i zużyto na potrzeby gospodarki narodowej i ludności 5521,3dam 3 wody (GUS, 2014). W minionym 10-leciu, zaznacza się coraz wyższy pobór wody. Całkowite roczne zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych w 2013 roku kształtowało się na poziomie 3067,1 dam 3, a było to już 3421,7 dam 3. Najwyższe zużycie wody na eksploatację sieci wodociągowej występowało w mieście Wysokie Mazowieckie (486,2dam 3 ) oraz w gminach: Szepietowo (486,1 dam 3 ) i Czyżew (434,5 dam 3 ). 4
Systematycznie w kolejnych latach rośnie też zużycie wody w przemyśle, w roku 2013 było to 1907 dam 3, a w 2014-1927 dam 3. Największe i wciąż wzrastające zużycie wody do celów przemysłowych zanotowano w Wysokiem Mazowieckiem (z 1499 dam 3 w 2013 do 1562 dam 3 ). Na miasto przypadało 81% całkowitego zużycia wody na cele przemysłowe w powiecie wysokomazowieckim, co jest związane z funkcjonowaniem Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA. Zagadnienia związane z zaopatrzeniem w wodę realizowane są indywidualnie przez poszczególne jednostki samorządu lokalnego, z głębinowych ujęć wody poprzez lokalną, najczęściej gminną, sieć wodociągową. 1040,0 Sieć wodociągowa w pow. wysokomazowieckim - dane GUS 55000 Istniejące potrzeby wodociągowe zrealizowane są na terenie powiatu prawie w 100%. Łączna długość czynnej 1020,0 54800 1000,0 54600 rozdzielczej sieci wodociągowej w 980,0 54400 powiecie wysokomazowieckim w 960,0 54200 km 940,0 54000 ostatnich 5 latach utrzymywała się na 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 920,0 880,0 53800 53400 900,0 860,0 53600 53200 prawie tym samym poziomie i w 2014r. wyniosła 1026,9 km (w 2013 roku - 1025,7 km). Najdłuższą sieć posiadają długość sieci wodociągowej ludność korzystająca z wodociągów gminy: Wysokie Mazowieckie (179,4 km), Czyżew (140,1 km) i Ciechanowiec (134,1 km). Najkrótszą siecią dysponują gminy: Nowe Piekuty (66,1 km) i Kulesze Kościelne (70,8 km) (GUS,2014). Wg danych GUS 93,8 % mieszkańców powiatu miało dostęp do czynnej sieci wodociągowej. Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców, najwięcej osób korzysta z wodociągów w mieście Wysokie Mazowieckie (97,9%) oraz w gminach: Klukowo (97%) i Wysokie Mazowieckie (96,9%). Powyżej 90% mieszkańców ma dostęp do sieci wodociągowej w gminach: Kulesze Kościelne - 95% Czyżew - 94,2%, Sokoły - 93,4%, Szepietowo - 92,4%. Niewiele poniżej 90% mieszkańców obsługują wodociągi w pozostałych gminach : Nowe Piekuty - 89,7% i Ciechanowiec - 88,7%. osoby Emisja ścieków W 2014 roku z terenu powiatu wysokomazowieckiego odprowadzono ogółem 2965 dam 3 ścieków: komunalnych i przemysłowych, z czego 100% oczyszczono (GUS,2014). Od 2006 roku dominującym sposobem oczyszczania ścieków w powiecie jest ich dam3 3500,0 3000,0 2500,0 2000,0 1500,0 1000,0 500,0 0,0 Ścieki komunalne i przemysłowe odprowadzane do wód lub do ziemi w pow. wysokomazowieckiem - dane GUS 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 nieoczyszczone ocz. biologicznie ocz. z podw, us. biogenów oczyszczanie z podwyższonym usuwaniem biogenów (związków azotu i fosforu), co znacznie przyczynia się do ograniczenia presji na środowisko wodne. Ilość ścieków oczyszczanych tym sposobem systematycznie wzrasta. Dotyczy to oczywiście tylko terenów skanalizowanych. 5
W powiecie wysokomazowieckim sieć kanalizacyjna jest niestety, w stosunku do sieci wodociągowej, bardzo krótka. Stanowi ona zaledwie niecałe 11 % długości sieci wodociągowej. Długość sieci kanalizacyjnej wynosiła 109,6 km i w stosunku do roku 2013 wzrosła zaledwie o 1,3 km (dane GUS). W ciągu minionych 10 lat przybyło tylko 35,1 km kanalizacji. km 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Sieć kanalizacyjna w pow. wysokomazowieckiem - dane GUS 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 długość sieci kanalizacyjnej 18500 18000 17500 17000 16500 16000 15500 15000 14500 osoby ludność korzystajaca z kanalizacji Z sieci kanalizacyjnej korzystało w 2014 roku 18112 osób, w 2013 roku było to 17883 osoby. Stanowiło to niecałe 31% mieszkańców powiatu wysokomazowieckiego. Byli to mieszkańcy miast i miejscowości gminnych: Wysokiego Mazowieckiego, Ciechanowca, Czyżewa, Klukowa oraz Szepietowa i Sokół. Pozostałe gminy i obszary wiejskie nie są skanalizowane. (GUS,2014). Sieć wodociągowa i kanalizacyjna [km] w pow. wysokomazowieckiem w 2014r. - dane GUS Wysokie Mazowieckie (2) Szepietowo - obszar wiejski (5) Szepietowo - miasto (4) Szepietowo (3) Sokoły (2) Nowe Piekuty (2) Kulesze Kościelne (2) Kobylin-Borzymy (2) Klukowo (2) Czyżew - obszar wiejski (5) Czyżew - miasto (4) Czyżew (3) Ciechanowiec - obszar wiejski (5) Ciechanowiec - miasto (4) Ciechanowiec (3) Wysokie Mazowieckie (1) Powiat wysokomazowiecki w odociągi 0,0 200,0 400,0 600,0 800,0 1000,0 km kanalizacja Na obszarze powiatu wysokomazowieckiego wg danych GUS z 2014 r. funkcjonowało łącznie 10 oczyszczalni ścieków, w tym: siedem komunalnych (dwie oczyszczalnie w gminie i mieście Ciechanowcu, jedna w Szepietowie, jedna w Sokołach, jedna w Czyżewie, dwie w gminie Klukowo) oraz trzy przemysłowe (Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem, Zakładów Mięsnych SOKOŁÓW S.A. w Czyżewie oraz jedna w gminie Ciechanowiec). Oczyszczalnia przemysłowa zakładu MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem pełni również funkcję oczyszczalni komunalnej dla tego miasta. Łączna przepustowość oczyszczalni komunalnych i przemysłowych wyniosła 13047 m 3 /dobę, z czego prawie 74% stanowiła przepustowość największej oczyszczalni w Wysokiem Mazowieckiem (GUS,2014). Alternatywą dla zabudowy rozproszonej są oczyszczalnie przydomowe, mogące obsłużyć kilka do kilkunastu domostw. Kierunek ten preferowany jest we wszystkich programach pomocowych, wspierających finansowanie inwestycji komunalnych. Oczyszczalnie przydomowe funkcjonują głównie na terenie gmin: Klukowo i Nowe Piekuty. Cały obszar Polski, ze względu na jego położenie w 99,7 % w zlewisku Morza Bałtyckiego, uznano za wrażliwy tj. wymagający ograniczenia zrzutów związków azotu i fosforu oraz zanieczyszczeń biodegradowalnych ze źródeł komunalnych do wód. W trzeci stopień oczyszczania ścieków tj. w podwyższony stopień usuwania substancji 6
biogennych (związków azotu i fosforu) wyposażone są 2 oczyszczalnie: oczyszczalnia SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem i oczyszczalnia komunalna w Szepietowie. Przepustowość tych oczyszczalni wyniosła w 2014 roku 9950m 3 /d, co stanowi ok. 76% przepustowości wszystkich oczyszczalni rejestrowanych przez GUS. (GUS,2014). Ewidencja WIOŚ obejmuje łącznie 23 oczyszczalnie, które objęte są działalnością kontrolną Inspekcji. Zestawienie oczyszczalni wraz z wynikami prowadzonych kontroli zawiera podrozdział 1.3. Przeciwdziałania działalność kontrolna. osoby 25000 20000 15000 10000 5000 0 Z roku na rok systematycznie rośnie liczba osób obsługiwanych przez oczyszczalnie. W 2014 roku było to 19 754 osoby, co daje jednak niecałe 34% ludności powiatu. Od 2008 roku wzrosła znacząco liczba osób obsługiwanych przez oczyszczalnie z podwyższonym stopniem usuwania biogenów. Obecnie stanowi ona 20,5% mieszkańców powiatu. Najgorsza sytuacja jest w gminach: Kobylin Borzymy, Kulesze Kościelne i Nowe Piekuty, gdzie brak jest sieci kanalizacji sanitarnej i gminnych oczyszczalni ścieków. W Kuleszach Kościelnych przy Urzędzie Gminy działa niewielka oczyszczalnia komunalna, o wydajności 2 m 3 / d. Działa tu również niewielka oczyszczalnia przyszkolna. Podobnie dwie małe oczyszczalnie działają w Kobylinie Borzymach. W Nowych Piekutach została przebudowana i zmodernizowana niewielka oczyszczalnia ścieków Gminy Nowe Piekuty przy obiektach: szkoły podstawowej, gimnazjum i domu nauczyciela. Rozruch technologiczny został zakończony zgodnie z harmonogramem realizacji inwestycji do dnia 30.12.2014r. Ścieki oczyszczone z oczyszczalni funkcjonujących na terenie powiatu odprowadzane są przeważnie do wód powierzchniowych. Głównymi odbiornikami są rzeki : Brok i Nurzec. Ścieki komunalne. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w pow. wysokomazowieckiem - dane GUS 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ogółem z podwyższonym usuwaniem biogenów W powiecie wysokomazowieckiem odprowadzono do środowiska, głównie do wód powierzchniowych, 860 dam 3 ścieków komunalnych, z czego większość bo ok. 62% (527 dam 3 ) stanowiły ścieki z Wysokiego Mazowieckiego. 123 dam 3 ścieków odprowadziła oczyszczalnia z Ciechanowca. Pozostałe oczyszczalnie odprowadzały poniżej 100 dam 3 /rok (dane GUS,2014). Odprowadzane ścieki w 100 % zostały oczyszczone, w tym w większości, bo w 69% z podwyższonym usuwaniem biogenów. Jednostka terytorialna ścieki komunalne oczyszczane razem - w dam 3 - dane GUS 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Powiat wysokomazowiecki 744 817 847 828 832 867 860 Wysokie Mazowieckie miasto 411 460 502 508 505 536 527 Ciechanowiec - miasto 134 140 137 118 125 127 123 Czyżew-Osada - gmina 95 108 108 - - - - Czyżew - miasto - - - 94 93,0 94,0 95 Czyżew obszar wiejski - - - 0 0 0 4 Klukowo - gmina 5 5 5 5 5 5 5 Sokoły - gmina 39 41 41 38 38 39 39 Szepietowo - miasto 60 63 54 57 58 58 59 Szepietowo - obszar wiejski - - - 8 8 8 8 ścieki oczyszczane biologicznie dam 3 Powiat wysokomazowiecki 273 294 291 255 261 265 266 7
Wysokie Mazowieckie - miasto 0 0 0 0 0 0 0 Ciechanowiec - miasto 134 140 137 118 125 127 123 Czyżew - miasto 95 108 108 94 93 94 95 Czyżew teren wiejski - - - 0 0 0 4 Klukowo - gmina 5 5 5 5 5 5 5 Sokoły - gmina 39 41 41 38 38 39 39 ścieki oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów dam 3 Powiat wysokomazowiecki 471 523 556 573 571 602 594 Wysokie Mazowieckie miasto 411 460 502 508 505 536 527 Szepietowo - miasto 60 63 54 57 58 58 59 Szepietowo - obszar wiejski - - - 8 8 8 8 Mimo, że oczyszczalnie działające zgodnie z pozwoleniami wodnoprawnymi, wychwytują większą część zanieczyszczeń, ładunki odprowadzane ze ściekami komunalnymi do wód powierzchniowych są znaczne. Pozytywnym zjawiskiem jest jednak fakt, że od 2012 roku ładunki podstawowych 3 kontrolowanych wskaźników maleją. W 2014 roku wyniosły one: BZT 5 2158 kg/rok, ChZT 22951 kg/rok, zawiesina - 3994kg/rok. W 2014 roku wyraźnie zmalały ładunki (w zakresie wszystkich trzech badanych wskaźników) w ściekach odpływających z oczyszczalni w Ciechanowcu (ładunek BZT 5 zmalał o 1652 kg/rok, ChZT o 5438kg/rok, a zawiesiny o 2018 kg/rok). Wiązało się to z uruchomieniem zmodernizowanej oczyszczalni w tym mieście i miało niewątpliwy wpływ na obniżenie ogólnego ładunku rocznego w powiecie. 50000 40000 30000 20000 10000 0 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych odprowadzanych w pow. wysokomazowieckiem do wód powierzchniowych [kg/rok] - dane GUS 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 BZT5 ChZT zawiesina Zamieszczony wykres nie uwzględnia ładunków ze ścieków komunalnych odprowadzanych z największej w powiecie oczyszczalni w Wysokiem Mazowieckiem (są one uwzględnione przy zestawieniu dot. ścieków przemysłowych). Do rzek powiatu wysokomazowieckiego trafia również znaczny ładunek związków biogennych, głównie związków azotu i fosforu. Od 2006 roku nie wykonuje się niestety badań tych związków w ściekach odprowadzanych z mniejszych oczyszczalni (poniżej 2000 RLM). W powiecie wysokomazowieckiem obowiązku takiego badania nie ma żadna oczyszczalnia komunalna. Wynika to z prawnego zwolnienia tych oczyszczalni z badania związków biogennych w oczyszczanych ściekach. Taki zapis prawny spowodował zaprzestanie przez zarządzających oczyszczalniami strącania w oczyszczanych ściekach związków biogennych. Może się to odbić bardzo niekorzystnie na jakości wód, do których ścieki oczyszczane są odprowadzane. Jest to szczególnie istotne w przypadku, kiedy odbiornikiem ścieków są cieki o małym przepływie. Prowadzona w poprzednich latach polityka ochrony wód poprzez nakładanie na oczyszczalnie obowiązku redukcji biogenów zaowocowała wyraźnym spadkiem stężeń, głównie związków fosforu, we wszystkich badanych przez WIOŚ rzekach. Przez wiele lat fosforany były jednym z głównych wskaźników obniżających jakość wód do wartości pozaklasowych, ostatnio ich stężenia przeważnie nie przekraczają granic I i II klasy czystości. Niestety obowiązujące obecnie regulacje prawne, w tym również samokontrola 8
(automonitoring) podmiotów emitujących zanieczyszczenia do środowiska, mogą doprowadzić do powrotu problemu z utrzymaniem dobrej jakości wskaźników biogennych. Ścieki przemysłowe Powiat wysokomazowiecki odprowadza największą w województwie podlaskim ilość ścieków pochodzenia przemysłowego (drugie miejsce zajmuje powiat m. Suwałki, a kolejny powiat m. Łomża). W roku 2014 było to 2143 dam 3 ścieków odprowadzonych ogółem (GUS,2014). Prawie 1819 czyli 85% stanowią ścieki z zakładu mleczarskiego MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem, oczyszczane biologicznie, z podwyższonym usuwaniem biogenów (w ilości tej mieszczą się również ścieki komunalne z miasta Wysokie Mazowieckie). 13% stanowią ścieki z zakładów mięsnych SOKOŁÓW S.A w Czyżewie, oczyszczane biologicznie. Ostatecznym odbiornikiem wszystkich tych ścieków jest niewielka rzeka Brok. Ponadto 38 dam 3 ścieków przemysłowych wytwarzane jest w Ciechanowcu i odprowadzane do sieci kanalizacyjnej następnie oczyszczane na oczyszczalni komunalnej, a 10 dam 3 powstało w gminie Ciechanowiec (GUS,2014). Jednostka terytorialna ścieki przemysłowe oczyszczane razem - w dam 3 - dane GUS 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Powiat wysokomazowiecki 1571 1671 1756 1810 1710 2116 2015 Wysokie Mazowieckie -miasto 1287 1371 1501 1537 1451 1806 1819 Ciechanowiec obszar wiejski 0 0 0 0 0 10 10 Czyżew-Osada - miasto 284 300 255 273 259 300 276 ścieki oczyszczane biologicznie Powiat wysokomazowiecki 284 300 255 273 259 310 286 Ciechanowiec obszar wiejski 0 0 0 0 0 10 10 Czyżew-Osada - miasto 284 300 255 273 259 300 276 ścieki oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów Powiat wysokomazowiecki 1287 1371 1501 1537 1451 1806 1819 Wysokie Mazowieckie - miasto 1287 1371 1501 1537 1451 1806 1819 250000 200000 150000 100000 50000 0 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych odprowadzanych w pow. wysokomazowieckiem do wód powierzchniowych [kg/rok] - dane GUS 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 BZT5 ChZT zawiesina Ładunki odprowadzane, ze ściekami przemysłowymi są znacznie wyższe niż te pochodzące ze ścieków komunalnych. W 2014 roku wynosiły: w zakresie BZT 5 (12834 kg/rok), ChZT (128950 kg/rok) i zawiesiny (26927 kg/rok) (GUS, 2014). Biorąc pod uwagę, że większość z nich trafia do Broku i biorąc pod uwagę wielkość odbiornika- jest to dla niego bardzo duże obciążenie. 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Ładunki zanieczyszczeń biogennych w ściekach przemysłowych odprowadzanych w pow. wysokomazowieckiem do wód powierzchniowych [kg/rok] - dane GUS 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 azot ogólny fosfor ogólny 9 Znaczne są również odprowadzane do rzek (głównie do Broku) ładunki azotu i fosforu. Wg danych GUS w latach 2009-2012 ładunki te wyraźnie malały. W roku 2013 ładunek odprowadzony do Broku ze ściekami przemysłowymi wyniósł 10963 kg/rok azotu i 2741 kg/rok fosforu. Widoczny na wykresach nagły wzrost stężeń ładunków zanieczyszczeń
związany był z awarią na oczyszczalni SM MLEKOVITA w czasie prowadzonych prac modernizacyjnych. Na obiekcie doszło do awarii i zachwiania równowagi biologicznej oraz przekroczenia dopuszczalnych pozwoleniem wodnoprawnym norm na odpływie. Skutkiem tego doszło do znacznych przekroczeń wartości zanieczyszczeń (BZT 5, ChZT, zawiesina ogólna oraz związków azotu i fosforu), deficytu tlenowego i śnięcia ryb w dolnym biegu Broku. Prowadzone w późniejszym okresie kontrole jakości i ilości odprowadzanych z oczyszczalni SM MLEKOVITA ścieków nie wykazały przekroczeń. Po zakończonej modernizacji oczyszczalni redukcja zanieczyszczeń jest bardzo wysoka. Modernizacja objęła zastosowanie flotacji ciśnieniowej, głęboką ingerencję w istniejący proces osadu czynnego, mający na celu intensyfikację procesu oczyszczania w tym biologicznego usuwania azotu i fosforu. Ewidencjonowany przez GUS ładunek azotu ogólnego w ściekach przemysłowych obejmuje tylko ładunek pochodzący z oczyszczalni w Wysokiem Mazowieckiem. W 2014 roku ładunki azotu i fosforu w powiecie wysokomazowieckiem zmalały (wynosiły odpowiednio 8566kg/rok i 1362 kg/rok), jednak ładunek azotu ogólnego był w dalszym ciągu znacznie wyższy niż w latach 2006-2012. Do Broku ze ściekami przemysłowymi trafia również bardzo duży ładunek chlorków i siarczanów (168016kg/rok) (GUS,2014). Od roku 2010, w danych GUS, nie wykazywano ładunku tych związków odprowadzanych z Wysokiego Mazowieckiego (SM MLEKOVITA nie ma w pozwoleniu wodnoprawnym obowiązku badania tych substancji w ściekach). Obecnie GUS podaje tylko informację o wielkości ładunku tych substancji pochodzącego z oczyszczalni przemysłowej zakładów SOKOŁÓW S.A. w Czyżewie. Osady ściekowe. Niekorzystnym ubocznym zjawiskiem związanym z procesem oczyszczania ścieków jest powstawanie na oczyszczalniach znacznej ilości osadów ściekowych. tony 2500 2000 1500 1000 500 0 Osady wytworzone na oczyszczalniach komunalnych i przemysłowych w pow. wysokomazowieckiem - dane GUS 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2 011 2 012 2 013 2014 oczyszczalnie przemysłowe oczyszczalnie komunalne Na oczyszczalniach w powiecie wysokomazowieckim powstało ogółem 940 ton osadów tj. 241 ton mniej jak w roku 2013 (GUS,2014). Do roku 2010 ilość osadów systematycznie rosła. Od roku 2011 widać wyraźny spadek ilości osadów, spowodowany zmniejszeniem się ilości osadów z oczyszczalni ścieków przemysłowych i komunalnych SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem. W 2014 roku powstało tam 823 tony osadów (88% ogólnej wytworzonej w powiecie ilości osadów), tj. o 239 ton mniej jak w roku 2013 roku. Zakończona w 2013 roku modernizacja oczyszczalni SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem obejmowała m.in. gospodarkę osadami ściekowymi. Powstające na oczyszczalni osady, wraz z osadem nadmiernym, mają być kierowane do nowej instalacji fermentacji osadu. W procesie flotacji produkowany będzie biogaz OZE (odnawialne źródło energii). Biogaz będzie wykorzystywany jako paliwo w agregatach kogeneracyjnych do produkcji energii elektrycznej i ciepła. Wyprodukowana energia elektryczna wykorzystana zostanie na potrzeby własne oczyszczalni ścieków, zaś jej nadwyżki skierowane zostaną do sieci energetycznej. Energia cieplna wykorzystana zostanie w technologii oczyszczania oraz ogrzeje budynki administracyjne i technologiczne. Planowane jest uzyskanie energii własnej w ilości 0,8 MWh oraz uzyskanie dodatkowych przychodów z pozyskania i sprzedaży świadectw pochodzenia energii tzw. zielonych certyfikatów. 10
Z ogólnej ilości osadów wytworzonych na oczyszczalniach przemysłowych (łącznie z oczyszczalnią SM MLEKOVITA) tj. z 853 ton, w rolnictwie wykorzystano 755 ton, 76 ton magazynowano czasowo (osady SM MLEKOVITA), przekształcono termicznie 3 tony (zakłady SOKOŁÓW S.A. w Czyżewie) (GUS,2014). Z 87 ton osadów powstałych na oczyszczalniach komunalnych: 42 tony były czasowo magazynowane (osady z oczyszczalni komunalnych w Ciechanowcu, Sokołach i Szepietowie), natomiast 32 tony z miasta i gminy Czyżew użyto do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne (GUS,2014). 1.2. Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych Podstawą programu badań monitoringowych wód powierzchniowych płynących, zrealizowanych przez Inspektorat był Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2013-2015, opracowany przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzony przez Ministra Środowiska oraz opracowany na tej podstawie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku i zatwierdzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska Program monitoringu środowiska województwa podlaskiego w latach 2013-2015. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego nie planowano prowadzenia badań monitoringowych wód powierzchniowych. Badania w wojewódzkim programie monitoringowym są rozłożone na kolejne lata cyklu pomiarowego tj. na lata 2010-2015. W związku z obowiązującą zasadą dziedziczenia, wykonane w kolejnych latach cyklu oceny są obowiązujące do wykonania kolejnych badań i wykonania na ich podstawie oceny. Kolejne badania wód w powiecie wysokomazowieckiem prowadzone są w 2015 roku, a ich ocena będzie wykonana w 2016 roku. Do tego czasu obowiązuje ocena przedstawiona niżej, wykonana na podstawie badań z 2013 roku. Program monitoringu wód zrealizowano zgodnie z warunkami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. 2011 r. Nr 258, poz. 1550). Podstawą ocen jakości wód były: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2011 r. Nr 257, poz. 1545); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. 2011 r. Nr 258, poz. 1549) oraz zgodnie z zaleceniami GIOŚ, projekt Rozporządzenia Ministra Środowiska 1 zawierający zmiany do rozporządzenia z 9 listopada 2011 r. Punkty monitoringowe wyznaczone zostały w miejscach reprezentatywnych dla stanu wód, najczęściej na zamknięciach jednostek, wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, zwanych Jednolitymi Częściami Wód Powierzchniowych (JCWP). Monitoring JCWP prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu ogólnego oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności elementów jakości i parametrów wskaźnikowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. W 2012 roku na terenie woj. podlaskiego wyznaczono obszary szczególnie narażone (OSN) i wody wrażliwe na zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych (szczegółowe omówienie - rozdział 8). Większość z nich leży na terenie powiatu wysokomazowieckiego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku od 2013 roku rozpoczął prowadzenie badań monitoringowych rzek na obszarze OSN według Rozporządzenie MŚ z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych. Rozporządzenie nakłada obowiązek: badania OSN w ramach monitoringu obszarów chronionych i jednocześnie, w ramach monitoringu operacyjnego lokalizacji ppk monitoringu obszarów chronionych w sposób umożliwiający: 1 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 2013 r. o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych; projekt ver. z 24.02.2014 r. 11
- ocenę stanu wód - ocenę zagrożenia wód związkami azotu ze źródeł rolniczych pobór prób w ppk monitoringu obszarów chronionych nie rzadziej niż co 3 lata, z częstotliwością: rzeki: 8-12 razy (fizykochemia) i 1-8 razy (biologia, w zależności od wybranego elementu). Rozporządzenie to wyznacza również zakres badań: 1 element biologiczny (fitoplankton lub fitobentos); chlorofil a ; BZT 5 ; azot amonowy ; azot Kjeldahla ; azot azotanowy i azotany, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny. W 2014 roku oceny wód, na obszarach chronionych narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, dokonano na podstawie badań z 2013 roku zgodnie z rozporządzeniem MŚ dnia 23.12.2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093). Rozporządzenie określa: - wody powierzchniowe zanieczyszczone, w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg NO 3 /dm 3 oraz wody wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek azotu; - wody zagrożone zanieczyszczeniem, w których zawartość azotanów mieści się w przedziale od 40 do 50mgNO 3 /dm 3 i wykazuje tendencję wzrostową oraz wody wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek azotu. Załącznik nr 1 do ww. rozporządzenia określa wartości graniczne wskaźników eutrofizacji, powyżej których występuje eutrofizacja. Omówienie wyników badań rzek: Największymi ciekami wodnym powiatu są rzeki Nurzec i Brok. W okolicach Wysokiego Mazowieckiego biorą swój początek niewielkie dopływy Narwi (Jabłonka z Gacią, Ślina, Rokietnica) i Bugu (Brok Mały i Duży) tworząc lokalną sieć rzeczną o dość dużym współczynniku gęstości. W obrębie powiatu nie występują naturalne zbiorniki wód powierzchniowych większych rozmiarów. Dość częste są natomiast oczka śródpolne, i sztuczne zbiorniki przeznaczone na użytek mieszkańców. W okolicach wsi Tybory Kamianka znajduje się sztuczny zbiornik o charakterze rekreacyjnym. Na rzece Nurzec zbudowano kilka zapór na których działają lokalne elektrownie wodne. W 2013 roku na terenie powiatu wysokomazowieckiego badaniami w ramach monitoringu wód powierzchniowych objęto główne rzeki płynące przez teren powiatu oraz ich dopływy, mające wpływ na stan ekologiczny i chemiczny wody: Nurzec w 3 punktach pomiarowo-kontrolnych: Wyszonki Błonie, Kuczyn i Tworkowice; Brok w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych: powyżej Czyżewa i w m. Ołdaki poniżej Czyżewa; Siennica dopływ Nurca w punkcie pomiarowo-kontrolnym Koce Piskuły; Pełchówka dopływ Nurca w punkcie pomiarowo-kontrolnym Wojtkowice Stare; Ślina dopływ Narwi w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych: Stypułki Święchy i Wity. Do badania wyznaczono wszystkie JCWP wyznaczone jako wody wrażliwe na zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych, w tym leżące terenie powiatu wysokomazowieckiego: - JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia; - JCWP Brok do Siennicy; - JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia. Omówienie wyników badań rzek: NURZEC o całkowitej długości 100,2 km i powierzchni zlewni 2082,6 km 2 jest w pierwszej grupie największych rzek Makroregionu Północno-Wschodniego i jednocześnie jedną z większych zlewni dopływów Bugu. Rzeka i 12
jej dopływy odprowadzają wody z obszaru Wysoczyzny Bielskiej, Drohickiej i Wysokomazowieckiej będących mezoregionami Niziny Północno-Podlaskiej. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego leży dolny odcinek Nurca i jego ujście do Bugu. Jednym z większych dopływów w górnej części zlewni jest rzeka Nurczyk. Mniejsze dopływy to Kukawka, Pełchówka, Siennica i Płonka. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego największym punktowym źródłem zanieczyszczenia Nurca jest oczyszczalnia komunalna w Ciechanowcu. Na terenie woj. podlaskiego badania Nurca obejmują 2 JCWP tj. Nurzec od Nurczyka do Siennicy i Nurzec od Siennicy do ujścia. Ocena jakości wód Nurca (JCWP Nurzec od Nurczyka do Siennicy) ppk Wyszonki Błonie powyżej ujścia Siennicy (punkt leżący powyżej OSN): Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos II klasa, makrofity II klasa, - stężenia wskaźników fizykochemicznych: nie zanotowano przekroczeń wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego II klasa, - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego w 2013 roku wskaźników z tej grupy nie badano, Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - dobry. Ocenę stanu chemicznego - w 2013r. nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego. Nie oceniano stanu chemicznego. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych Badana JCWP spełnia wymagania dla obszarów chronionych. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Nie notowano przekroczenia wartości wskaźników wskazujących na podatność na eutrofizację ze źródeł rolniczych. JCWP Nurzec od Nurczyka do Siennicy spełnia wymagania wyznaczone dla obszarów chronionych. Nie oceniono stanu ogólnego ze względu na brak oceny stanu chemicznego. Ocena jakości wód Nurca (JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia) ppk Kuczyn powyżej Ciechanowca (punkt leżący na OSN): Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos I klasa, makrofity III klasa, - stężenia wskaźników fizykochemicznych: nie zanotowano przekroczeń wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego II klasa, - z wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego badano dwa wskaźniki: arsen i indeks fenolowy - żaden z nich nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego II klasa, Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - umiarkowany. O klasyfikacji stanu ekologicznego zadecydował tylko jeden z badanych w 2013r. wskaźników biologicznych (indeks makrofitowy); Ocenę stanu chemicznego - w 2013r. z grupy wskaźników substancji priorytetowych dla środowiska wodnego badano dwa wskaźniki -benzo(g,h,i)perylen i indeno(1,2,3)piren. Na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny oceniono jako poniżej stanu dobrego PSD; Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych stwierdzono przekroczenie w zakresie wskaźnika makrofitowego (wskaźnik MIR) Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych obszar OSN. Nurzec w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów 13
chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczona wartość stężenia azotu azotanowego i azotanów wskazuje na podatność na eutrofizację. Ocena jakości wód Nurca (JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia) ppk Tworkowice poniżej Ciechanowca (punkt leżący poniżej OSN): Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos II klasa, - fizykochemicznych: nie zanotowano przekroczeń wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego II klasa; - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego w 2013 roku wskaźniki te nie były badane, ocenę odziedziczono z 2012 roku. Żaden z badanych wskaźników nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego II klasa, Stan ekologiczny zakwalifikowano jako - dobry. Ocenę stanu chemicznego - w 2013r. nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego. Ocenę odziedziczono z 2012 roku. Na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny oceniono jako dobry Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych w 2013 roku nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych w zakresie analizowanych wskaźników. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych obszar OSN. Nurzec w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń azotu azotanowego i azotanów wskazują na podatność rzeki na eutrofizację. JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia, badana w punkcie zlokalizowanym poniżej Ciechanowca, nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych. W związku z tym stan ogólny oceniono jako zły. SIENNICA, rzeka we wschodniej Polsce, o długości około 20 km, lewy dopływ Nurca. Płynie przez Wysoczyznę Drohicką, w województwie podlaskim. Rzeka wypływa z okolicy miejscowości Szmurły, na wysokości około 146 m n.p.m., a do Nurca uchodzi na wysokości 113,5 m n.p.m., na północny wschód od Ciechanowca. Płynie wyłącznie przez tereny rolnicze. Brak punktowych źródeł zanieczyszczeń. Ocena jakości wód Siennicy (JCWP Siennica) dopływu Nurca ppk Koce Piskuły (rzeka nie leży na OSN, ale jest dopływem JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia, wyznaczonej jako wrażliwa na zanieczyszczenie azotem ze źródeł rolniczych): Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos III klasa, makrofity II klasa; - fizykochemicznych: w 2013 roku zanotowano przekroczenia wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego w zakresie: fosforanów poniżej stanu dobrego - PSD; - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego w 2013 roku ani w latach poprzednich wskaźniki z tej grupy nie były badane. Stan ekologiczny zakwalifikowano jako - umiarkowany. Ocena stanu chemicznego - w 2013r. nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, służących do oceny stanu chemicznego. Ocena ze względu na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Siennica w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. 14
Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów i azotu ogólnego wskazują na podatność na eutrofizację. JCWP Siennica - stan ogólny określono jako zły. PEŁCHÓWKA rzeka o długości około 32 km, lewy dopływ Nurca, do którego uchodzi na 3,6 km od jego ujścia. Płynie przez Wysoczyznę Drohiczyńską, w województwie podlaskim. Rzeka wypływa z okolicy miejscowości Niewiarowo-Sochy, na wysokości około 180 m n.p.m., a do Nurca uchodzi na wysokości 106,3 m n.p.m. poniżej wsi Wojtkowice Stare, na południe od Ciechanowca. Na prawie całej długości płynie w naturalnym, meandrującym korycie. Brzegi Pełchówki porastają liczne drzewa, zacieniając do 90% lustra wody. Dno miejscami obficie porasta roślinność naczyniowa. Podłoże jest zróżnicowane, a kamienie i głazy stanowią na niektórych odcinkach do 40% powierzchni dna. Rzeka płynie wyłącznie przez tereny użytkowane rolniczo. Brak punktowych źródeł zanieczyszczeń.wyznaczona przez KZGW jako jedna JCWP Pełchówka. Ocena jakości wód Pełchówki (JCWP Pełchówka) dopływu Nurca ppk Wojtkowice Stare (rzeka nie leży na OSN, ale jest dopływem JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia wyznaczonej jako wody wrażliwe na zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych ): Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos III klasa, makrofity III klasa; - fizykochemicznych: w 2013 roku nie notowano przekroczeń wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego II klasa; - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego w 2013 roku, ani w latach poprzednich, wskaźniki z tej grupy nie były badane, ze względu na brak źródeł zanieczyszczeń; Stan ekologiczny zakwalifikowano jako - umiarkowany wyłącznie ze względu na wskaźniki biologiczne; Ocena stanu chemicznego - w 2013r. ani w latach poprzednich, nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, służących do oceny stanu chemicznego, ze względu na brak źródeł zanieczyszczeń; Ocena ze względu na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Pełchówka w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów i azotu ogólnego wskazują na podatność na eutrofizację. JCWP Pełchówka - stan ogólny oceniono jako zły. Nurzec i jego dopływy zestawienie wskaźników decydujących o ocenie: Klasyfikacja wg wskaźników eutrofizacji ze źródeł rolniczych Wskaźniki Jednostka Wartość graniczna powyżej której występuje eutrofizacja Nurzec - Wyszonki Błonie 15 Punkty pomiarowo kontrolne Nurzec- Kuczyn Nurzec - Tworkowice Siennica Koce Piskuły Pełchówka- Wojtkowice Fosfor ogólny mg P/l >0,25 0,18 0,13 0,13 0,19 0,14 Azot ogólny mg N/l >5 3,7 4,2 3,8 4,8 5,2 Azot azotanowy Mg NNO 3/l >2,2 2,0 2,4 2,4 3,0 3,6 Azotany mg NO 3/l >10 8,7 10,7 10,4 13,4 15,8 Chlorofil "a" mg/l >25 brak badań 5,2 7,0 4,4 4,2 Wody zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych od 40 do 50 mg NO 3 /dm 3 Wody zanieczyszczone związkami azotu ze źródeł rolniczych > 50 mg NO 3 /dm 3 8,7 10,7 10,4 13,4 15,8
Klasyfikacja stanu ekologicznego Wskaźniki Jednostka I klasa Granica stanu dobrego Nurzec - Wyszonki Błonie Nurzec- Kuczyn Nurzec - Tworkowice Siennica Koce Piskuły Pełchówka- Wojtkowice Fosfor ogólny mg P/l <0,2 <0,4 0,18 0,13 0,13 0,19 0,14 Azot ogólny mg N/l <5 <10 3,7 4,2 3,8 4,8 5,2 Azot azotanowy mgnno 3/l <2,2 <5 2,0 2,4 2,4 3,0 3,6 Niebieską czcionką zaznaczono punkty na JCWP nie wyznaczonych jako wody wrażliwe na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych. BROK jest prawobrzeżnym dopływem Bugu uchodzącym na 87,4 km jego biegu, na terenie woj. mazowieckiego. Długość rzeki wynosi 72,0 km, a powierzchnia zlewni 819,8 km 2. Na terenie powiatu wyskomazowieckiego położona jest górna część zlewni, z odcinkiem o długości 32 km. Ciek charakteryzuje się małym przepływem, jest uregulowany i posiada mało zasobną w wodę zlewnię. Większe dopływy, przeważnie uregulowane, to Brok Mały, Penchratka, Kanał Szumowo-Łątownica, Ciek spod Dąbrowy oraz Siennica (Dopływ spod Nowej Wsi). Na terenie powiatu wysokomazowieckiego głównymi źródłami zanieczyszczenia rzeki są: oczyszczalnia Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem (oczyszczająca również ścieki komunalne z miasta), oczyszczalnia komunalna oraz oczyszczalnia zakładów mięsnych SOKOŁÓW S.A. w Czyżewie. Na Broku wyznaczono 2 JCWP: Brok do Siennicy i Brok od Siennicy do ujścia. Ocena jakości wód Broku (JCWP Brok do Siennicy) ppk powyżej Czyżewa (punkt leży na OSN, nie jest wyznaczony jako punkt reprezentatywny dla JCWP): Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos III klasa, makrofity II klasa, - fizykochemicznych: podobnie jak w latach ubiegłych zanotowano przekroczenia wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego w zakresie azotu Kjeldahla oraz fosforanów i fosforu ogólnego poniżej stanu dobrego - PSD, - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego badano dwa wskaźniki: arsen i indeks fenolowy - żaden z nich nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego II klasa, Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - umiarkowany. O klasyfikacji stanu ekologicznego decydowały zarówno wskaźniki biologiczne jak i fizykochemiczne. Ocena stanu chemicznego - w 2013r. nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, nie wykonano oceny stanu chemicznego. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych stwierdzono przekroczenia w zakresie zarówno wskaźników biologicznych (wskaźnik okrzemkowy) jak i fizykochemicznych: azotu Kjeldahla oraz fosforanów i fosforu ogólnego; Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Brok w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów, azotu ogólnego i fosforu ogólnego wskazują na podatność na eutrofizację. Ocena jakości wód Broku (JCWP Brok do Siennicy) - punkt p-k w m. Ołdaki - poniżej Czyżewa punkt leży na zamknięciu OSN, wyznaczony został jako reprezentatywny dla badanej JCWP: Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos III klasa, makrofity II klasa, makrozoobentos III klasa; - fizykochemicznych: podobnie jak w latach ubiegłych zanotowano przekroczenia wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego w zakresie: zasadowości, azotu Kjeldahla, azotu azotanowego oraz fosforanów i fosforu ogólnego poniżej stanu dobrego - PSD, 16
- wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego żaden z badanych wskaźników nich nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego II klasa. Stan ekologiczny badanej JCWP zakwalifikowano jako - umiarkowany. O klasyfikacji stanu ekologicznego decydowały zarówno wskaźniki biologiczne jak i fizykochemiczne. Ocenę stanu chemicznego - w 2013r. w grupie substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, na podstawie której ocenia się stan chemiczny wody, jeden wskaźnik tj. maksymalne stężenie rtęci przekroczyło dopuszczalne normy. Na tej podstawie stan chemiczny oceniono jako poniżej stanu dobrego - PSD_max. W 2014 roku powtórzono badanie benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu, wskaźników, które w latach poprzednich wykraczały poza dopuszczalne normy. Suma tych wskaźników ponownie wykroczyła poza dopuszczalne normy. Stan chemiczny oceniono ponownie jako poniżej stanu dobrego. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych stwierdzono przekroczenia zarówno w zakresie wskaźników biologicznych jak i fizykochemicznych. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych obszar OSN. Brok w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów, azotu ogólnego i fosforu ogólnego, wskazują podatność na eutrofizację. JCWP Brok do Siennicy nie spełnia wymagań wyznaczonych dla obszarów chronionych. Jej stan oceniono jako zły. Brok zestawienie wskaźników decydujących o ocenie: Klasyfikacja wg wskaźników eutrofizacji ze źródeł rolniczych Wskaźniki Jednostka Wartość graniczna dla eutrofizacji ze źródeł rolniczych Punkty pomiarowo kontrolne Brok-powyżej Czyżewa Brok-Ołdaki Fosfor ogólny mg P/l >0,25 0,54 0,52 Azot ogólny mg N/l >5 6,9 7,8 Azot azotanowy mgn NO3/l >2,2 4,8 5,4 Azotany mg NO3/l >10 21,3 23,8 Chlorofil "a" mg/l >25 20,9 24,0 Wody zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych od 40 do 50 mg NO 3 /dm 3 Wody zanieczyszczone związkami azotu ze źródeł rolniczych Klasyfikacja stanu ekologicznego Wskaźniki Jednostka I klasa > 50 mg NO 3 /dm 3 21,3 23,8 Granica stanu dobrego Brok-powyżej Czyżewa Brok-Ołdaki Fosfor ogólny mg P/l <0,2 <0,4 0,54 0,52 Azot ogólny mg N/l <5 <10 6,9 7,8 Azot azotanowy mgn NO3/l <2,2 <5 4,8 5,4 Awarie wiążące się z zagrożeniem wód powierzchniowych: 23 czerwca 2015 roku o godz. 15:27 Delegatura w Łomży WIOŚ Białystok poinformowana została przez Komendę PSP w Wysokiem Mazowieckiem o zaobserwowanym zanieczyszczeniu rzeki Brok w rejonie Wysokiego Mazowieckiego. W m. Michałki woda miała barwę szarobiałą i zachodziła obawa, że doszło do znacznego skażenia środowiska. O godz. 15:52 Kierownik zakładowej oczyszczalni ścieków przy Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA poinformował WIOŚ o zakłóceniu pracy instalacji doprowadzającej ścieki do oczyszczalni, co doprowadziło do zanieczyszczenia rzeki. Zapewnił też, że emisja ścieków trwała krótko i stan 17
rzeki wraca do normy. Inspektorzy WIOŚ przeprowadzili oględziny rzeki powyżej i poniżej (600 m i 3 km) ujścia ścieków z oczyszczalni (wraz z poborem próbek do badań laboratoryjnych) oraz dokonali przeglądu pracy oczyszczalni. Uzyskane na miejscu zdarzenia informacje i obserwacje terenowe skonfrontowano z wynikami badań pobranych próbek. Jakość wody poniżej Wysokiego Mazowieckiego w m. Michałki porównano z wykonanymi dzień wcześniej, rutynowymi badaniami monitoringowymi. Jakość wody w Broku po awarii, w zakresie większości badanych parametrów nie odbiegała od badanych wcześniej (wzrosły tylko wartości związków azotowych). Oznacza to, że już w chwili przybycia kontrolujących, sytuacja w rzece wróciła do stanu normalnego. Zanieczyszczenie było krótkotrwałe i nie miało znaczącego wpływu na stan środowiska. ŚLINA - lewobrzeżny dopływ Narwi, położony w całości w województwie podlaskim. Jej długość przekracza 20 km, źródła znajdują się w miejscowości Jabłoń Kościelna, zaś ujście w miejscowości Targonie Wielkie, gdzie wpada do Narwi na 270 km jej biegu. Zlewnia o powierzchni 359,5 km 2 leży w całości na terenie Wysoczyzny Wysokomazowieckiej. Ślina posiada kilka dopływów, z których największym jest Rokitnica. Rzeka jest lewobrzeżnym dopływem Narwi. Wpada do Narwi na 270 km jej biegu. Jest rzeką w całości uregulowaną. Szerokość Śliny waha się od 1,5 m do 5 metrów, a głębokość od 0,3 m do 1 m. Dno na większości biegu rzeki jest piaszczysto muliste. Zdarzają się partie żwirowo kamieniste. Brzeg z rzadka porośnięty drzewami. W otoczeniu rzeki przeważają łąki i pastwiska. Brak punktowych źródeł zanieczyszczeń. Na Ślinie wyznaczono 2 JCWP tj. Ślina od źródeł do Rokietnicy i Ślina od Rokietnicy do ujścia. Ocena jakości wód Śliny (JCWP Ślina od źródeł do Rokietnicy) dopływu Narwi ppk Stypułki Święchy (rzeka nie leży na OSN, ale jest dopływem JCWP wyznaczonej jako wrażliwa na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych tj. JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia ): Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos III klasa, makrofity II klasa; - fizykochemicznych: w 2013 roku zanotowano przekroczenia wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego w zakresie: fosforanów poniżej stanu dobrego - PSD; - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego w 2013 roku wskaźniki z tej grupy nie były badane; Stan ekologiczny zakwalifikowano jako - umiarkowany; Ocena stanu chemicznego - w 2013r. nie badano wskaźników z grupy substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, służących do oceny stanu chemicznego; Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych w zakresie analizowanych wskaźników stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnych w zakresie: wskaźników biologicznych (fitobentos) i fizykochemicznych: fosforanów; Ocena ze względu na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Ślina w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów i azotu ogólnego wskazują na podatność na eutrofizację. JCWP Ślina od źródeł do Rokietnicy- stan ogólny oceniono jako zły. Ocena jakości wód Śliny (JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia) dopływu Narwi ppk Wity (JCWP wyznaczona jako wody wrażliwe na zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych, leży na OSN,): Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie elementów: - biologicznych: fitobentos II klasa, makrofity II klasa; - fizykochemicznych: w 2013 roku nie notowano przekroczeń wartości określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego II klasa; 18
- wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego w 2013 roku stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych dla dwóch wskaźników : indeksu oleju mineralnego i antymonu poniżej stanu dobrego - PSD Stan ekologiczny zakwalifikowano jako - umiarkowany; Ocena stanu chemicznego - w 2013r. w grupie substancji priorytetowych dla środowiska wodnego, na podstawie której ocenia się stan chemiczny wody, dwa wskaźniki tj. średnioroczne i maksymalne stężenie rtęci przekroczyło dopuszczalne normy. Stan chemiczny oceniono jako poniżej stanu dobrego - PSD_max. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych w zakresie analizowanych wskaźników nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych; Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołana zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Ślina w tym punkcie nie spełnia warunków wyznaczonych dla obszarów chronionych ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Przekroczone wartości stężeń: azotu azotanowego, azotanów i azotu ogólnego wskazują na podatność na eutrofizację. JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia- nie spełnia wymagań wyznaczonych dla obszarów chronionych, jej stan ogólny oceniono jako zły. Rzeka Ślina zestawienie wskaźników decydujących o ocenie: Klasyfikacja wg wskaźników eutrofizacji ze źródeł rolniczych Wskaźniki Jednostka Wartość graniczna dla eutrofizacji Punkty pomiarowo kontrolne Ślina-Stypułki Święchy Ślina-Wity Fosfor ogólny mg P/l >0,25 0,16 0,12 Azot ogólny mg N/l >5 5,9 5,1 Azot azotanowy mgnno3/l >2,2 4,1 3,4 Azotany mg NO3/l >10 18,0 16,9 Chlorofil "a" mg/l >25 7,8 8,7 Wody zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych od 40 do 50 mg NO 3 /dm 3 Wody zanieczyszczone związkami azotu ze źródeł rolniczych > 50 mg NO 3 /dm 3 18,0 16,9 Klasyfikacja stanu ekologicznego Wskaźniki Jednostka I klasa Granica stanu dobrego Ślina - Stypułki Święchy Ślina - Wity Fosfor ogólny mg P/l <0,2 <0,4 0,16 0,12 Azot ogólny mg N/l <5 <10 5,9 5,1 Azot azotanowy mgnno3/l <2,2 <5 4,1 3,4 Niebieską czcionką zaznaczono punkty na JCWP nie wyznaczonych jako wody wrażliwe na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych. 19
Sumaryczna ocena stanu wód powierzchniowych badanych w powiecie wysokomazowieckim; Wskaźniki biologiczne UMIARKOWANY Stan ekologiczny Wskaźniki fizykochemiczne PONIŻEJ STANU DOBREGO Stan chemiczny Spełnianie wymogów dla obszarów chronionych Eutrofizacja komunalna Eutrofizacja związkami azotu ze źródeł rolniczych JCWP Brok do Siennicy Stan ogólny JCWP Wody zagrożone Wody zanieczyszczone związkami azotu ze źródeł rolniczych PONIŻEJ STANU DOBREGO NIE SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE JCWP Nurzec od Nurczyka do Siennicy DOBRY DOBRY BRAK BADAŃ SPEŁNIA SPEŁNIA BRAK OCENY UMIARKOWANY DOBRY PONIŻEJ STANU DOBREGO UMIARKOWANY PONIŻEJ STANU DOBREGO JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia NIE SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE JCWP Siennica BRAK BADAŃ NIE SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE JCWP Pełchówka UMIARKOWANY DOBRY BRAK BADAŃ NIE SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE UMIARKOWANY PONIŻEJ STANU DOBREGO JCWP Slina od źródeł do Rokietnicy BRAK BADAŃ NIE SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia DOBRY PONIŻEJ STANU DOBREGO PONIŻEJ STANU DOBREGO SPEŁNIA NIE SPEŁNIA ZŁY NIE NIE Niebieską czcionką zaznaczono JCWP nie wyznaczone jako wody wrażliwe na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych. NIE NIE Wnioski: 1. Tylko stan ekologiczny 1 JCWP Nurzec od Nurczyka do Siennicy oceniono jako dobry. Pozostałe badane jednolite części wód (JCWP) charakteryzowały się umiarkowanym stanem ekologicznym w 5 stopniowej skali tj. od stanu bardzo dobrego, poprzez dobry, umiarkowany, słaby do złego. W Broku, Siennicy i Ślinie o obniżeniu klasyfikacji decydowały przekroczenia dopuszczalnych stężeń wskaźników fizykochemicznych określonych dla stanu dobrego. W Nurcu (odcinek poniżej ujścia Siennicy) i Pełchówce o obniżeniu klasyfikacji zadecydowały wyłącznie wskaźniki biologiczne. Pod względem badanych wskaźników fizykochemicznych jakość wody była tam dobra. 2. Badania stanu chemicznego stan chemiczny badano i oceniono tylko w trzech omawianych jednolitych częściach wód tj. odcinku Nurca od Siennicy do ujścia, Broku od źródeł do Siennicy i Ślinie od Rokietnicy do ujścia. Na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny wszystkich tych JCWP oceniono jako stan poniżej dobrego. O obniżeniu klasyfikacji decydowało przekroczenie dopuszczalnych norm przez pojedyncze wskaźniki zanieczyszczeń priorytetowych z listy obejmującej 45 substancji. 3. Dwie badane jednolite części wód tj. Nurzec od Nurczyka do Siennicy oraz Ślina od Rokietnicy do ujścia spełniają warunki wyznaczone dla obszarów chronionych ze względu na eutrofizację komunalną. W pozostałych rzekach stężenia średnioroczne wskaźników tej eutrofizacji przekraczają dopuszczalne normy. 20
4. Żadna z trzech wyznaczonych Rozporządzeniem Dyrektora RZGW Warszawa jako wody wrażliwe na zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych, jednolitych część wód powierzchniowych (JCWP) w powiecie wysokomazowieckim tj. JCWP Brok do Siennicy, JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia oraz JCWP Ślina od Rokietnicy do ujścia oraz pozostałe badane pod kątem zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych cieki nie kwalifikują się jako zanieczyszczone, a nawet jako zagrożona zanieczyszczeniem azotem ze źródeł rolniczych. Natomiast prawie wszystkie, z wyjątkiem JCWP Nurzec od Nurczyka do Siennicy, wykazują podatność na eutrofizację ze źródeł rolniczych. W zlewniach tych rzek wymagane są działania prowadzące do zmniejszania dawek dostarczanego do środowiska azotu. 5. Najwyższe stężenia azotanów w powiecie wysokomazowieckim notowano w rzece Brok. Ze względu na fakt, że Brok jest odbiornikiem dużej ilości ścieków komunalnych i przemysłowych z Wysokiego Mazowieckiego i Czyżewa trudno stwierdzić, w jakim stopniu wysokie stężenia związków azotu pochodzą z tych źródeł, a w jakim ze źródeł rolniczych z wyznaczonych w zlewni Broku obszarów szczególnie narażonych (OSN) na zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych. W celu dokładniejszego rozpoznania tego zagadnienia WIOŚ Białystok w cyklu pomiarowym realizowanym w 2015 roku zwiększył ilość punktów pomiarowych na OSN. 1.3. Przeciwdziałania - Działalność kontrolna Częstotliwość poboru próbek ścieków do badań i zakres ich badań określa Rozporządzenie MŚ z dnia 28 stycznia 2009r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2009 Nr 27 poz. 169). Zarządzający oczyszczalniami mają obowiązek wykonywania badań próbek ścieków z częstotliwością i w zakresie określonym w pozwoleniach wodnoprawnych. Inspektorzy WIOŚ w czasie kontroli prowadzą analizę wyników badania ścieków przedstawioną przez zarządzającego oczyszczalnią i na tej podstawie określają, czy warunki pozwolenia w zakresie ilości i jakości ścieków zostały dotrzymane. Wykaz źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie powiatu wysokomazowieckiego wg danych za 2014 rok. Lp. Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni m. Wysokie Mazowieckie ( odbiornik bezpośredni rz. Brok dopływ Bugu) 1 Spółdzielnia Mleczarska "MLEKOVITA" Wg nowego pozwolenia wodnoprawnego ilość ścieków Qdśr. wynosi 9600 m 3 /d tj. maksymalnie 3 310 000 m 3 /rok. mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów, część osadowa ze stacją mechanicznego zagęszczania, odwadniania i higienizacji osadów oraz część gazowa z instalacją odsiarczania biogazu. Uwagi Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do 13.07.2016r. Na odprowadzanie ścieków do rz. Brok w sierpniu 2012r. wydano oddzielne pozwolenie ważne do 20 sierpnia 2022r. Przeprowadzona w dniach 26.06.2014 do 27.08.2014 roku kontrola nie wykazała nieprawidłowości w zakresie przestrzegania prawa i decyzji administracyjnych podmiotów wprowadzających ścieki do wód i do ziemi oraz wywiązywania się aglomeracji priorytetowych 2000 RLM z realizacji zadań ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków KPOŚK 2010, które osiągnęły lub mają osiągnąć oczekiwany efekt do dnia 31. 12. 2015r. Wykonano także ocenę gospodarki osadami ściekowymi obejmującą wytwarzanie, wykorzystywanie i unieszkodliwianie osadów ściekowych. W tym zakresie również nie stwierdzono nieprawidłowości. 21
m. Ciechanowiec (odbiornik bezpośredni rz. Nurzec dopływ Bugu) 2 Przedsiębiorstwo Robót Komunalnych FARE Sp. z o.o. w Ciechanowcu Oczyszczalnia Miejska wg pozwolenia wodnoprawnego ilość ścieków Q dśr. wynosi 915m 3 /d mech.-biologiczna z nisko obciążonym osadem czynnym, z symultaniczną stabilizacją tlenową osadów ściekowych, BIOBLOK 2 x WS 400 m. Czyżew ( odbiornik bezpośredni rz. Brok dopływ Bugu) 3 Gmina Czyżew Oczyszczalnia gminna Ilość odprowadzanych ścieków wg zmienionego pozwolenia Qdśr. 516 m 3 /d, Qrmax. 188340 m 3 /r. mechaniczno-biologiczna, złoże biologiczne i osad czynny Stan formalno-prawny uregulowany. Zakładowi w dni. 24.03.2014r. wydano nowe pozwolenie wodnoprawne ważne do 23.01.2018. 14.07.2014r. przeprowadzono kontrolę inwestycyjną w zakresie sprawdzenia stanu realizacji przedsięwzięcia polegającego na rozbudowie i przebudowie oczyszczalni ścieków w latach 2011-2014 w związku z upływem terminu odroczenia płatności administracyjnych kar pieniężnych z dniem 30.06.2014r. Do wydania ostatecznych decyzji w sprawie odroczonych kar pieniężnych konieczne jest przeprowadzenie oceny efektywności pracy oczyszczalni po zakończonym pierwszym roku obowiązywania nowego pozwolenia wodnoprawnego. Kontrola przeprowadzona w dniach 18-22.05.2015r. miała na celu sprawdzenie uzyskania efektu ekologicznego na przebudowanej i zmodernizowanej oczyszczalni ścieków, w związku z koniecznością wydania ostatecznej decyzji w sprawie nałożonych na podmiot za 4 okresy obowiązywania pozwolenia tj. łącznie od 01.01.2010 do 31.12.2013r. i odroczonych ze względu na rozbudowę i przebudowę oczyszczalni terminów płatności administracyjnych kar pieniężnych do dnia 30.06.2014r. oraz sprawdzenie przestrzegania wymagań dotyczących jakości i ilości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni w Ciechanowcu w kolejnym roku obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego tj. za okres 24.03.2014r. 23.03.2015r. Kontrola wykazała, że przedsięwzięcie polegające na rozbudowie i przebudowie miejskiej oczyszczalni zrealizowane było przez Gminę i Miasto Ciechanowiec w latach 2011-2014 w 100% zgodnie z harmonogramem i wyznaczonym terminem. Ocena efektywności pracy oczyszczalni w zakresie usunięcia przyczyn ponoszenia kar, przeprowadzona w trakcie kontroli na podstawie badań ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do Nurca wykonanych w okresie od 24.03.2014r. do 23.04.2015 roku daje podstawę do zmniejszenia podmiotowi administracyjnych kar pieniężnych o sumę środków własnych wydatkowanych na zrealizowanie przedsięwzięcia, które zapewniło usunięcie przyczyn wymierzenia tych kar. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 21.08.2015. W dniach 10-23.10.2015r. przeprowadzono kontrolę w zakresie przestrzegania wymagań dot. jakości i ilości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni ścieków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym w kolejnych 3 okresach obowiązywania pozwolenia tj. od 18.05.2012 17.05.2015 oraz sprawdzenie stanu eksploatacyjnego oczyszczalni. We wszystkich 3 kontrolowanych okresach w badanych próbkach ścieków oczyszczonych nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń oraz ilości odprowadzanych ścieków. Kontrola objęła również gospodarkę odpadami wytwarzanymi na oczyszczalni. Są one wykorzystywane do nawożenia gruntów rolnych. Osady oraz gleby na których są one wykorzystywane są badane. Dokumentacja jest prowadzona prawidłowo z jedną uwagą karty przekazania odpadów sporządzone były na drukach 22
m. Kozarze (odbiornik bezpośredni rz. Nurzec dopływ Bugu) 4 Oczyszczalnia Domu Pomocy Społecznej mech.-biologiczna, typ BIOCLERE, złoże biologiczne typu B95 i typu B55. miejscowość Trojanówek (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Nurzec dopływ Bugu) 5 Oczyszczalnia ścieków sanitarnych dla miejscowości Trojanówek użytkowana przez Gminę Klukowo Ilość ścieków wg pozwolenia Q dśr. 18,24 m 3 /d mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym typu Lęg miejscowość Trojanowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Nurzec dopływ Bugu) 6 Oczyszczalnia ścieków sanitarnych dla miejscowości Trojanowo użytkowana przez Gminę Klukowo mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym typu Lęg 23 niezgodnych z wzorami dokumentów. Podmiot poinformował o zastosowaniu się do właściwego prowadzenia dokumentacji. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 30.12.2022. W 2014 roku obiekt nie był kontrolowany. W listopadzie 2013 r. skontrolowano zakres przestrzegania wymagań dotyczących jakości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni w Kozarzach do Nurca, w kolejnych latach obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. Przeprowadzone w trakcie kontroli oględziny urządzeń eksploatacyjnych nie wykazały nieprawidłowości w ich działaniu. W kolejnych latach obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej ilości odprowadzanych ścieków, w tym okresie została wykonana wymagana ilość badań prób ścieków, nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 28.10.2014. W latach 2012-2014 obiekt nie był kontrolowany. Podczas ostatniej kontroli przeprowadzonej w dn. 20.04.2011-27.04.2011 r. obejmującej okres 29.10.2007-28.10.2010 na podstawie oceny wskaźników zbadanych w odprowadzanych ściekach stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń w zakresie: ChZT - Cr i wskaźnika zawiesiny ogólnej. Wyliczona wysokość kar za poszczególne lata 2008 i 2009 nie przekracza kwoty 800 zł, nie wszczęto więc postępowania w sprawie wymierzenia kary. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada nowe pozwolenie wodnoprawne ważne do 28.10.2024. Kontrola przeprowadzona w dniach 23.10.2015-29.10.2015 dotyczyła: - sprawdzenia przestrzegania wymagań dot. ilości i jakości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni w kolejnych latach obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego tj. 29-10.2012 28.10.2015r. - sprawdzenia stanu realizacji przedsięwzięcia modernizacji mechaniczno-biologicznej oczyszczalni. Ocena spełniania wymogów pozwolenia wodnoprawnego za 2013 rok wykazała przekroczenia w zakresie wszystkich trzech dopuszczalnych wskaźników (BZT5, ChZT-Cr i zawiesiny ogólnej). Ocena spełniania wymogów pozwolenia wodnoprawnego za 2014 rok wykazała przekroczenia w zakresie dwóch dopuszczalnych wskaźników tj. BZT5 i zawiesiny ogólnej. Ocena spełniania wymogów pozwolenia wodnoprawnego za 2015 rok wykazała przekroczenia w zakresie wszystkich trzech dopuszczalnych wskaźników: BZT5 i zawiesiny ogólnej. Realizacja rozpoczętej w lutym 2014 roku modernizacji oczyszczalni przebiega zgodnie z harmonogramem. Ustabilizowanie efektów oczyszczania ścieków oraz uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego uwzględniającego nowe rozwiązania technologiczne ma nastąpić do 31.12.2016 roku.
24 W związku z trwającą modernizacją oczyszczalni odroczone zostały kary za niedotrzymanie warunków pozwolenia. miejscowość Nowe Piekuty (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny d.rz. Tłoczewki d. Mianki d. Nurca d. Bugu) 7 Oczyszczalnia ścieków Gminy Nowe Piekuty przy Zespole Szkół w Nowych Piekutach mech.-biologiczna typu Compakt POLI 1 A.E.100. o przepustowości Q=15,0 m 3 /d Stacja Uzdatniania Wody Wierzbowizna; Stacja Uzdatniania Wody Nowe Piekuty m. Łuniewo (odbiornik bezpośredni Ciek od Klukowa dopływ rz. Ralki dopływ rz. Nurzec dopływ rz. Bug) 8 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Łuniewie Małym Ilość ścieków wg pozwolenia Q dśr. = 3,93 m 3 /d mech.-biologiczna ze złożem biologicznym Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada nowe pozwolenie wodnoprawne wydane 31.12.2014r. ważne do 20.12.2024r. W dniach 28-31.10.2015r. przeprowadzono kontrolę w zakresie przestrzegania warunków pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków oczyszczonych do środowiska oraz w zakresie sprawdzenia stanu realizacji przebudowy oczyszczalni ścieków. Sprawdzono wyniki badań ścieków za ostatnie dwa okresy obowiązywania pozwolenia tj. od 16.01.2012 do 15.01.2013 i za 16.01.2013 do 15.01.2014r. W obu okresach stwierdzono przekroczenie wskaźników zanieczyszczeń, w pierwszym :BZT5, ChZT i Zawiesina ogólna, a w drugim BZT5 i ChZT. Sprawdzono jednocześnie stan realizacji przebudowy oczyszczalni. Stwierdzono, że przebiega ona zgodnie z harmonogramem. Kontrola przeprowadzona w dniach 02.02-02.03.2015r. miała na celu sprawdzenie stanu realizacji przedsięwzięcia polegającego na rozbudowie i przebudowie oczyszczalni ścieków w latach 2013-2014 w związku z upływem, z dniem 30.12.2014r., terminu odroczenia płatności administracyjnych kar pieniężnych wymierzonych przez WIOŚ za niedotrzymanie warunków pozwolenia wodnoprawnego w zakresie jakości odprowadzanych ścieków. Podczas kontroli stwierdzono, że prace zaplanowane przy przebudowie oczyszczalni wykonano zgodnie z harmonogramem dołączonym do wniosku o odroczenie płatności kary. Rozruch technologiczny oczyszczalni został zakończony zgodnie z harmonogramem realizacji inwestycji do dnia 30.12.2014r. Gmina Nowe Piekuty uzyskała nowe pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód uwzględniające nowe urządzenia zamontowane podczas przebudowy oczyszczalni. Do wydania ostatecznej decyzji w sprawie odroczonych kar pieniężnych niezbędne jest przeprowadzenie oceny efektywności pracy oczyszczalni po zakończonym pierwszym roku obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego, a więc za okres 31.12.2014-30.12.2015r. Na podstawie analizy przesłanych badań automonitoringowych wód popłucznych z SUW Wierzbowizna i SUW Nowe Piekuty stwierdza się: - w próbach z dnia 05.09.2014r. wody popłuczne z obu stacji SUW bez przekroczeń; w próbach z dnia 12.12.2014r. wody popłuczne z obu stacji SUW bez przekroczeń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 08.07.2019r. Po uzyskaniu pozwolenia od 2009 roku podmiot nie był kontrolowany, nie przesyłał również do WIOŚ wyników badania ścieków oczyszczonych. miejscowość Wyszonki Kościelne (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny P-6 dopływ rz. Płonki dopływ rz. Nurzec 9 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Wyszonkach Kościelnych mech.-biologiczna ze złożem biologicznym Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 21.07.2019r. Po uzyskaniu pozwolenia w 2009 roku podmiot nie był
Ilość ścieków wg pozwolenia Q dśr = 4,61 m 3 /d miejscowość Kuczyn (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny NB dopływ rz. Nurzec, dopływ rz. Bug) 10 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Kuczynie Ilość ścieków wg pozwolenia Q dśr. = 4,61 m 3 /d mech.-biologiczna ze złożem biologicznym kontrolowany, nie przesyłał również do WIOŚ wyników badania ścieków oczyszczonych. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 07.07.2019r. Po uzyskaniu pozwolenia w 2009 roku podmiot nie był kontrolowany, nie przesyłał również do WIOŚ wyników badania ścieków oczyszczonych miejscowość Klukowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny - rz. Ralka dopływ rz. Nurzec dopływ rz. Bug) 11 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Klukowie Ilość ścieków wg pozwolenia Q dśr. = 12,69 m 3 /d mech.-biologiczna z osadem czynnym typu MICLOCLAR DC-100 m. Czyżew (odbiornik bezpośredni rz. Siennica dopływ rz. Brok dopływ Bugu) 12 SOKOŁÓW S.A. Oddział w Czyżewie Dopuszczalna Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia zintegrowanego Q dśr. = 1050 m 3 /d mechaniczno- biologiczna, osad czynny, PIX Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 21.07.2019 Podmiot w latach 2010-2014 nie był kontrolowany, nie przesyłał również do WIOŚ wyników badania ścieków oczyszczonych. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do 16.03.2019. W 2014 roku podmiot nie był kontrolowany. W 2013 roku przeprowadzono kompleksową kontrolę zakładu w zakresie gospodarki wodnej, gospodarki ściekowej i gospodarki odpadami. W trakcie oględzin oczyszczalni stwierdzono, że urządzenia wymienione w pozwoleniu zintegrowanym są sprawne pod względem eksploatacyjnym. W analizowanym okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego zakład wykonywał wymaganą ilość badań prób ścieków. Nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu zintegrowanym. m. Szepietowo (odbiornik bezpośredni - rów melioracyjny dopływ rz. Brok ) 13 Zakład Wodociągów, Kanalizacji i Oczyszczania w Szepietowie mechaniczno-biologiczna na bazie osadu czynnego W ciągu technolologicznym: sita Combi, dwa reaktory biologiczne SBR typu BIOVAC, zbiornik stabilizacji osadu, instalacja PIX, stacja odwadniania osadu Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 05.02.2024r. W lipcu 2014 roku przeprowadzono kontrolę z zakresu: -przestrzegania wymagań dotyczących ilości i jakości ścieków odprowadzanych z gminnej oczyszczalni ścieków w Szepietowie do rowu melioracyjnego będącego dopływem Broku; -oceny efektywności pracy gminnej oczyszczalni w Szepietowie (za rok 2013) pod kątem wytycznych GIOŚ zawartych w programie Ocena wykonania zadań KPOŚK przez aglomerację 2000 RLM, które osiągnęły lub mają osiągnąć oczekiwany efekt do dnia 31.12.2015r. Kontrolą został objęty okres od 22.08.2011r. do 21.08.2013r. W rozpatrywanym okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego została wykonana wymagana ilość badań próbek ścieków oczyszczonych. Z przedstawionych raportów badań wynika, że nie zostały przekroczone dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Nie stwierdzono też przekroczenia dopuszczalnej ilości odprowadzanych ścieków do rzeki Brok, określonej w pozwoleniu (175 m 3 / dobę). Wszystkie urządzenia oczyszczalni ścieków były sprawne pod względem eksploatacyjnym. 25
14 Agencja Rezerw Materiałowych w Warszawie, Biuro Inwestycji i Eksploatacji Składnica w Szepietowie wg aktualnie obowiązującego pozwolenia ilość odprowadzanych ścieków z oczyszczalni do Broku nie może przekraczać Q dśr = 3,90 m 3 / d. mechaniczno-biologiczna typu BIOCLAR EG-35 m. Sokoły (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny AF23, dopływ - rz. Awissa, dopływ Narwi) 15 Oczyszczalnia Gminna Gminy Sokoły nadzór nad eksploatacją prowadzi Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Sokołach Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie może przekraczać Q dśr = 300m 3 /d dwustopniowa mechanicznobiologiczna typu EKOBLOK z bioreaktorem typu EKOLAND, oczyszczanie wspomagane PIX-em, mechaniczne odwadnianie osadu na stacji DRAIMAD Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 25.06.2022r. W 2014 roku podmiot nie był kontrolowany. Ostatnią kontrolę przeprowadzono w okresie lipiecwrzesień 2013 roku w zakresie eksploatacji zakładowej oczyszczalni ścieków za okres od 22.03.2009r. do 24.06.2013r. Głównym tematem kontroli było: - sprawdzenie przestrzegania wymagań dotyczących ilości i jakości ścieków odprowadzanych z zakładowej oczyszczalni ścieków do rowu, następnie do rzeki Brok ww. okresie; - sprawdzenie realizacji obowiązków dotyczących wnoszenia opłat z tytułu korzystania ze środowiska. Stwierdzone naruszenia i nieprawidłowości: 1. w okresie od 22.03.2009r.-21.03.2010r. nie wykonano trzech z czterech wymaganych pozwoleniem wodnoprawnym prób badań ścieków. 2. w okresie od 25.06.2012r.-24.06.2013r. nie wykonano dwóch z czterech wymaganych pozwoleniem wodnoprawnym prób badań ścieków. Analiza przesłanych do WIOŚ wyników pomiarów ilości i jakości ścieków wprowadzanych do wód za badany okres nie wykazała przekroczeń dopuszczalnych wartości stężeń poszczególnych wskaźników zanieczyszczeń. Z uwagi na fakt, iż w rozpatrywanym okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego nie wykonano badania wymaganej ilości próbek, stężenia wskaźników zanieczyszczeń dla nie wykonanych prób zostały ustalone zgodnie z obowiązującymi przepisami jako przekroczone o 80% w stosunku do wartości dopuszczalnych. Wyliczona wysokość kar nie przekroczyła 800 zł, w związku z powyższym nie wszczęto postępowania w sprawie wymierzenia kary. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada nowe pozwolenie wodnoprawne ważne do 01.01.2024r. W okresie 10.03.-31.03.2015r. przeprowadzono kontrolę oczyszczalni ścieków w zakresie przestrzegania prawa i decyzji administracyjnych tj.: -sprawdzenia zakresie przestrzegania wymagań ilości i jakości odprowadzanych ścieków oczyszczonych w okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego tj. 31.12.2010 31.12.2013i 02.01.2014-01.01.2015r. - sprawdzenia postępowania z odpadami wytwarzanymi na oczyszczalni. W badanych ściekach nie stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych ustalonych w pozwoleniu oraz nie stwierdzono przekroczenia w zakresie ilości ścieków odprowadzanych do środowiska. Oględziny oczyszczalni w dniu 10.03.2015r. wykazały, że urządzenia są sprawne pod względem eksploatacyjnym. Gospodarka odpadami jest prowadzona prawidłowo. Od października 2014 roku prowadzona jest modernizacja oczyszczalni polegająca na wymianie workownicy na prasę taśmową. Osad magazynowany w komorze stabilizacji osadu niezwłocznie po oddaniu instalacji i prasy zostanie poddany prasowaniu. 26
m. Kulesze Kościelne (odbiornik bezpośredni - rz. Rokietnica) 16 Zespół Szkół w Kuleszach Kościelnych Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie może przekraczać Q dśr = 6,68 m 3 /d m. Kurowo rów melioracyjny do rz. Kurówki 17 Gmina Kobylin Borzymy Osiedle mieszkaniowe Oczyszczalnia w Kurowie Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie może przekroczyć Q dśr. 6,68m 3 /d m. Stypułki- Święchy kanał sanitarny do rz. Śliny 18 Gmina Kobylin Borzymy Szkoła Podstawowa w Stypułkach Święchach Oczyszczalnia ścieków Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie może przekroczyć Qdśr. 2,60 m 3 /d m. Kobylin Borzymy - rów melioracyjny 19 Gmina Kobylin Borzymy Zespół Szkół w Kobylinie Borzymach Oczyszczalnia ścieków Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie przekroczy Q dśr. = 13,08 m 3 /d 20 Gmina Kobylin Borzymy Oczyszczalnia Ścieków przy UG w Kobylinie Borzymach Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie przekroczy Q dśr. = 1,28 m 3 /d mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym Bioclar EG- 50 o wydajności Q=6,1-9,0m 3 /d mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym typu Microclar typu DCE-50 o wydajności Q=6-9 m 3 /d mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym typu Microclar typu DCE-50 o wydajności Q=6-9 m 3 /d mechaniczno-biologiczna osadem czynnym mechaniczno biologiczna z osadem czynnym typu Bioclar EG 12 o wydajności Q=1,6 2,2 m 3 /d z Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 23.06.2019. W latach 2013-2014 obiekt nie był kontrolowany. W okresie od 15.05. do 29.06.2012r. przeprowadzono kontrolę oczyszczalni ścieków w zakresie przestrzegania wymagań ilości i jakości odprowadzanych ścieków oczyszczonych w okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego tj. od 08.06.2011 do 07.06.2012r. W badanych ściekach nie stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych ustalonych w pozwoleniu. Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 09.02.2024r. W latach 2012-2014 obiekt nie był kontrolowany. Nie przekazywał również do WIOŚ wyników automonitoringowych badania ścieków. Stan formalno prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 10.10.2023r. W 2014 roku podmiot nie był kontrolowany. W 2013 roku przeprowadzono kontrolę oczyszczalni ścieków w zakresie przestrzegania wymagań ilości i jakości odprowadzanych ścieków oczyszczonych zawartych w obowiązującym pozwoleniu. Stwierdzono, że w okresie od 18.03.2009 do 17.03.2010 oraz od 18.03.2011 do 17.03.2012 nie były wykonane wymagane pozwoleniem badania ścieków. Natomiast w okresie 18.03.2010-17.03.2011 w ściekach stwierdzono przekroczenia wskaźników zanieczyszczeń w zakresie: BZT 5, ChZT-Cr i zawiesiny ogólnej. Wyliczona wysokość kar za poszczególne lata 2009-2012 nie przekracza kwoty 800 zł, nie wszczęto więc postępowania w sprawie wymierzenia kary. W czasie przeprowadzonych oględzin stwierdzono ponadto, że osadnik wtórny oczyszczalni wymaga gruntownego oczyszczenia. Wydano zarządzenia pokontrolne, które zostały zrealizowane. Stan formalno - prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 31.12.2017r. W latach 2012-2014 obiekt nie był kontrolowany. Nie przekazywał również do WIOŚ wyników badania ścieków. Stan formalno prawny uregulowany, gmina posiada pozwolenie wodno prawne ważne do 19.11.2020r. W latach 2013-2014 obiekt nie był kontrolowany. Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 19.04 i 24.04.2012r. stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń (BZT 5, ChZT- Cr, zawiesiny ogólnej) w odprowadzanych ściekach oraz przekroczenie dopuszczalnej ilości odprowadzanych ścieków; wysokość naliczonej kary nie przekraczała 800 zł nie wszczęto postępowania w sprawie wymierzenia kary. 27
Rów melioracyjny, dopływ Jabłonki 21 Gmina Wysokie Mazowieckie Zespół Szkół w Jabłonce Kościelnej Oczyszczalnia Ścieków Zespołu Szkół w Jabłonce Kościelnej Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie przekroczy Q dśr. = 2,52 m 3 /d mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym, typ AT-30 Q = 3,8 m3/d Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 20. 09. 2020r. W latach 2013-2014 obiekt nie był kontrolowany. Podczas kontroli przeprowadzonej w dn. 30.10. i 09.11.2012r. nie stwierdzono nieprawidłowości. W wykonanych badaniach ścieków nie wykryto przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. W okresach objętych kontrolą ilość odprowadzanych ścieków nie przekraczała dopuszczalnej średniej dobowej ilość ustalonej w pozwoleniu. Kontrolowana jednostką wykonała wymaganą pozwoleniem ilość badań prób ścieków oczyszczonych. Ścieki odprowadzane do ziemi: m. Kulesze Kościelne - drenaż rozsączający do ziemi 1 Urząd Gminy Kulesze Kościelne Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie przekroczy Q dśr. = 2,0 m 3 /d m. Kurowo drenaż rozsączający do ziemi 2 Narwiański Park Narodowy Ilość odprowadzanych ścieków wg pozwolenia wodnoprawnego nie przekroczy Q dśr. = 1,672m 3 /d mechaniczno-biologiczna drenażem rozsączającym mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym typu Microclar typu DCE-12 o wydajności Q=6-9 m 3 /d 28 z Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 06.08.2018r. Kontrolę przeprowadzono w dniu 05.12.2014 roku w zakresie przestrzegania wymagań dot. jakości i ilości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni w okresie 06.08.2009-05.08.2014r. Z przedstawionych badań za ww. okres wynika, że wykonano wymaganą ilość badań prób ścieków i że spełnione zostały wymagania w zakresie dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń i ilości odprowadzanych ścieków. Stan formalno - prawny na dzień 31 grudnia 2013 roku nie uregulowany. Zakład posiadał pozwolenie wodnoprawne ważne do 21.08.2013r. W latach 2012-2014 roku obiekt nie był kontrolowany. Nie przekazywał również do WIOŚ wyników badań automonitoringowych ścieków. Po przeprowadzonej modernizacji oczyszczalni Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem stopień redukcji zanieczyszczeń na tej oczyszczalni jest bardzo wysoki. Zakładany efekt ekologiczny osiągnęła też rozbudowana i zmodernizowana oczyszczalnia PRK FARE w Ciechanowcu. Mimo funkcjonujących zgodnie z nałożonymi warunkami pozwoleń środowiskowych oczyszczalni ścieków w Wysokiem Mazowieckiem i Czyżewie, ciągle notowane są wysokie stężenia zanieczyszczeń w Broku. Wynika to z bardzo dużej, w stosunku do niewielkiego przepływu w rzece, ilości odprowadzanych ścieków. Na zanieczyszczenia odprowadzane ze źródeł punktowych nakładają się tu również zanieczyszczenia z rolniczych źródeł obszarowych (patrz rozdz. 8). Istotnym problemem jest oczyszczalnia zakładów SOKOŁÓW S.A. Oddział w Czyżewie, która dostarcza poprzez Siennicę do Broku znaczne ładunki chlorków, sodu i potasu. Zły stan czystości oraz zanik życia biologicznego na ujściowym odcinku Siennicy (Dopływu spod Nowej Wsi) wynika z dopływu bardzo dużej (w stosunku do niewielkiego przepływu w rzece) ilości ścieków z oczyszczalni ww. zakładów mięsnych mimo, że jakość i ilość odprowadzanych ścieków nie przekracza wartości określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. W Broku poniżej ujścia Siennicy obserwuje się też wyraźny wzrost stężeń ww. wskaźników zanieczyszczenia, ale nie wpływają one na obniżenie klasyfikacji ogólnej. Problemy z dotrzymaniem warunków jakości ścieków nałożonych pozwoleniami wodnoprawnymi mają głównie małe oczyszczalnie. Stwierdzane tu przekroczenia i naliczane kary nie są egzekwowane, ze względu na zapisy prawne pozwalające na nie egzekwowanie kar nie przekraczających 800 zł. Pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że mniejsze oczyszczalnie (w Trojanowie i Nowych Piekutach) są także modernizowane i
rozbudowywane, co przełoży się na poprawę jakości odprowadzanych przez nie ścieków. Na stan czystości rzek ma też wpływ ciągle niski stopień skanalizowania miejscowości położonych w ich zlewniach. W pierwszej kolejności należy rozwiązać problem gospodarki ściekowej poprzez wybudowanie gminnych oczyszczalni ścieków w gminach, w których jest ich brak. Są to gminy: Kulesze Kościelne, Klukowo i Kobylin Borzymy. Istnieją tu niewielkie lokalne oczyszczalnie, a w Gminie Klukowo i Nowe Piekuty liczne oczyszczalnie przyzagrodowe, jednak nie przyjmują one ścieków z zewnątrz, wobec czego problem rozwiązania gospodarki ściekowej jest tam nadal bardzo aktualny. Podstawowym działaniem w zakresie ochrony wód w powiecie wysokomazowieckim jest kontrola nad prawidłowym działaniem oczyszczalni ścieków i rozbudowa sieci kanalizacyjnej. W związku z niewielkim stopniem skanalizowania powiatu istotną sprawą jest budowa szczelnych, wybieralnych zbiorników z zapewnieniem kontrolowanego wywozu ścieków dla mieszkańców i obiektów nie objętych zbiorowym systemem oczyszczania ścieków. Pożądanym działaniem gmin byłoby opracowanie pełnej ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w poszczególnych gminach oraz wdrożenie harmonogramu wywozu nieczystości płynnych łącznie z opracowaniem i wdrożeniem systemu kar za niedotrzymanie harmonogramu wywozu. Znaczna część powiatu została wyznaczona przez RZGW Warszawa w 2012 roku jako Obszar Szczególnie Narażony na eutrofizację ze źródeł rolniczych tzw. OSN. Jest on objęty szczególnym programem ochronnym (szczegóły w rozdz. 8). Celem nadrzędnym wszystkich działań, wynikającym z transpozycji prawa wspólnoty europejskiej do prawodawstwa polskiego, jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu wód w Polsce. 1.4 Wody podziemne Wody podziemne są głównym źródłem zaopatrzenia powiatu wysokomazowieckiego w wodę do celów komunalnych i przemysłowych. W 2014 roku, w powiecie wysokomazowieckim, pobrano na potrzeby gospodarki narodowej oraz ludności - 5521,3 dam 3 wody i pobór ten ma tendencję wzrostową. Z powyższej ogólnej ilości - 3594,3 dam 3 (ok. 65%) przypada na eksploatację sieci wodociągowej, a 1927 dam 3 (35%) zużywa przemysł. Zużycie wody na 1 mieszkańca to 94,4 m 3 i jest dużo wyższe niż wyliczone dla woj. podlaskiego (71,8 m 3 ) (GUS,2014). Jednostka terytorialna Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w ciągu roku [dam 3 ] dane GUS 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Powiat wysokomazowiecki 4309,0 4567,9 4605,9 4839,6 4876,3 4963,9 5193,0 5521,3 PODLASKIE - ogółem 78 985,9 79 911,9 81 434,5 79 366,6 80 452,6 83 873,1 82 831,0 85 528,7 Monitoring wód podziemnych Wydzielenie Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd) i przeprowadzenie wstępnej oceny ich stanu zostało dokonane w 2004 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG). Państwowy Instytut Geologiczny, na zlecenie GIOŚ, prowadzi monitoring jakości wód podziemnych w sieci piezometrów wyznaczonych we wszystkich JCWPd. W 2009 i w 2011 roku badania prowadzone były w JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wód do 2015 roku. 29
Na terenie województwa podlaskiego, nie wydzielono JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu ilościowego wód podziemnych do 2015 roku. W 2010 roku PIG przeprowadził badania stanu chemicznego w ramach monitoringu diagnostycznego w pozostałych JCWPd. Badania powtórnie wykonano w roku 2012. Monitoring diagnostyczny wód podziemnych na terenie powiatu wysokomazowieckiego zrealizowany został w dwóch punktach pomiarowo-kontrolnych: punkt nr 1681 leżący w Wysokiem Mazowieckiem w granicach JCWPd nr 54 oraz punkt nr 1882 w Kobylinie Kuleszkach (JCWPd 55). Ocenę stanu chemicznego wody oparto na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Wyniki przeprowadzonych badań wody pobranej z ujęcia w Wysokiem Mazowieckiem nr 1681, na terenie zabudowy miejskiej, zwartej, ze studni o głębokości stropu 56 m, o napiętym charakterze zwierciadła, wskazują na II klasę jakości (klasa jakości wg badania związków organicznych I), kwalifikując ujęcie do dobrego stanu chemicznego. Drugie badanie dotyczyło wody z ujęcia nr 1882 zlokalizowanego w okolicy miejscowości Kobylin-Kuleszki, na terenie leśnym, o głębokości stropu 38m i napiętym charakterze zwierciadła. Stwierdzono tu III klasę jakości wody, co wskazuje również na dobry stan chemiczny. O klasyfikacji zadecydowały stężenia wodorowęglanów i żelaza, zaliczanych do naturalnych wskaźników twardości wody. Ze względu na wyznaczone w powiecie wysokomazowieckim OSN-y (patrz rozdział 8) PIG wykonał ponadto ocenę stężenia azotanów w ww. studniach w 2012 roku. W obu ujęciach stężenie azotanów było bardzo niskie i wynosiło 0,16 mg NO 3 /l w ujęciu w Wysokiem Mazowieckiem (OSN nr 19 Bug od Tocznej do Broku) oraz 0,02 mg NO 3 /l w ujęciu w Kobylinie Kuleszkach (OSN nr 23 Dopływy Narwi od Lizy do Śliny). WIOŚ Białystok do chwili obecnej nie dysponuje wynikami badania wód podziemnych prowadzonych przez PIG w latach 2013-2014. 2. Powietrze 2.1 Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Powiat wysokomazowiecki charakteryzuje się stosunkowo niewielkim poziomem emisji zanieczyszczeń do powietrza. Ewidencja GUS obejmuje 29 kotłowni i 11,0 km sieci cieplnej przesyłowej (GUS,2014). Według danych GUS największa ilość zanieczyszczeń gazowych przypada na dział wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz i wodę. t/rok 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 Emisja zanieczyszczeń gazowych ogółem wytworzona w powiecie wysokomazowieckim w latach 2004-2014 (dane GUS) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 emisja zanieczyszczeń gazowych Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w powiecie wysokomazowieckim wg GUS wyniosła 65416 ton, co stanowi około 3% emisji gazowej w województwie podlaskim. Największy udział w emisji zanieczyszczeń gazowych miał dwutlenek węgla. 30
Emisja zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych [Mg/rok] dane GUS Jednostka terytorialna Powiat wysokomazowiecki ogółem (bez dwutlenku węgla) dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla dwutlenek węgla 312 145 100 66 65 104 PODLASKIE 10 185 2 735 3 284 3 284 2 004 380 Emisja zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2014r. [Mg/rok] dane GUS Powiat wysokomazowiecki ogółem w tym ze spalania paliw krzemowe 44 44,0 0 PODLASKIE 934 674 22 Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych według danych GUS w 2014 roku zmalała, w porównaniu do roku 2013, z 55 ton do 44 ton, z czego 100% emitowanych zanieczyszczeń pochodziło ze spalania paliw (GUS,2014). Emisja pyłowa z większości kotłowni komunalnych i zakładowych jest skutecznie redukowana w urządzeniach odpylających. W 2014 roku 87,8% emitowanych zanieczyszczeń pyłowych było zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach służących do redukcji tych zanieczyszczeń (GUS,2014). Wielkość emisji zanieczyszczeń z zakładów w powiecie wysokomazowieckim (dane: baza opłat Urzędu Marszałkowskiego). Nazwa zakładu S.M. MLEKOVITA w Wys. Maz. Zespół Szkół Rolniczych w Sokołach Przed. Robót Drogowo-Mostowych TRAKT w Wys. Maz. SOKOŁÓW S.A. Zakłady Mięsne FARM FOOD w Czyżewie Zakład Wodociągów Kanalizacji i Energetyki Cieplnej w Wys. Mazowieckiem Piekarnia K. Śliwowski w Wys. Maz. Emisja zanieczyszczeń w 2014r. [Mg/rok] SO 2 NO 2 CO CO 2 pył benzo(a)piren 143,124 0,382376764 62,65883824 59813,701 45,67 0,006483816 0,823 0,166 7,469 331,94 1,7 0,0023236 0,947 2,439092 13,075817 2,8 0,315 5,25865 3,14407344 4907,9644 0,354443365 0,237 4,3759974 0,3193296 2322,82673 0,017149179 0,259 0,06 2,7 120,0 0,5 0,00084 Suma 145,705 106,1234746 89,36670822 67496,4321 51,04159254 0,00964739 Na terenie powiatu wysokomazowieckiego, podobnie jak na większości obszaru województwa podlaskiego, dominują niewielkie źródła emisji zanieczyszczeń powietrza. Są to głównie kotłownie grzewcze i przemysłowe emitujące do powietrza zanieczyszczenia powstające w wyniku spalania węgla, gazu ziemnego i paliw płynnych. Występują tu również źródła technologiczne. 31
Największe źródła emisji (kotłownie i źródła technologiczne ) na terenie miasta Wysokie Mazowieckie znajdują się w: - Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem kotłownia węglowa, kotłownia gazowa i nagrzewnica gazowa instalacji proszkowni mleka, - Zakładzie Wodociągów, Kanalizacji i Energetyki Cieplnej w Wysokiem Mazowieckiem 2 kotłownie zasilane gazem ziemnym; - kotłowni Szpitala Ogólnego w Wysokiem Mazowieckiem kotły zasilane gazem. Poza miastem Wysokie Mazowieckie, większe źródła emisji zanieczyszczeń, powstające w procesach energetycznego spalania paliw, znajdują się w Czyżewie SOKOŁÓW S.A. Oddział Zakłady Mięsne Farm Food w Czyżewie (kotłownia olejowa) i Zakładach Mięsnych NETTER w Czyżewie (kotłownia węglowa). Pozostałe obiekty emitujące zanieczyszczenia z procesów spalania paliw, występujące na terenie powiatu, są niewielkimi kotłowniami o sumarycznej mocy 200-1500 kw, pracującymi na potrzeby grzewcze osiedli mieszkaniowych, szkół, urzędów i innych instytucji, opalanymi węglem kamiennym, olejem opałowym i gazem ziemnym. Na terenie powiatu zlokalizowane są również obiekty emitujące zanieczyszczenia z procesów technologicznych. Źródłami tego typu, o największym znaczeniu, są: - EMG Sp. z o.o. w Szepietowie (emitująca do powietrza pył drzewny), - Wytwórnia Mas Bitumicznych w Szepietowie należąca do Przedsiębiorstwa Robót Drogowo-Mostowych TRAKT Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem emitująca do powietrza zanieczyszczenia pyłowe (pył zawierający krzemionkę) i gazowe (CO, NO x, węglowodory) powstające w procesie produkcji mas asfaltowych do budowy dróg, - zakłady branży przetwórstwa mięsnego (zespoły komór wędzarniczych, zasilane dymem wytwarzanych z wiórków z drewna liściastego): SOKOŁÓW S.A. Oddział w Czyżewie, Zakłady Mięsne NETTER w Czyżewie, Polski Koncern Mięsny DUDA S.A. Oddział Centrum Mięsne MAKTON Zakład Produkcyjny w Ciechanowcu. 2.2. Stan - Monitoring imisji (na podstawie Oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref woj. podlaskiego w 2014r.) W 2014r. na terenie powiatu wysokomazowieckiego nie wykonywano pomiarów imisji zanieczyszczeń powietrza. Zgodnie z kryteriami wyznaczonymi ze względu na ochronę zdrowia ludzi przeprowadzono za rok 2014 ocenę jakości powietrza w powiecie wysokomazowieckim, należącym do strefy podlaskiej*. Ocena za rok 2014 wykonana została więc w układzie stref, w którym strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., - miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100tys. mieszkańców. 32
Strefy utworzone na potrzeby oceny jakości powietrza na terenie województwa podlaskiego. Nazwa strefy Kod strefy Nazwy powiatów, z których składa się strefa strefa podlaska PL2002 1. powiat białostocki 2. powiat grajewski 3. powiat łomżyński 4. powiat kolneński 5. powiat zambrowski 6. powiat wysokomazowiecki 7. powiat augustowski 8. powiat suwalski 9. powiat sejneński 10. powiat moniecki 11. powiat sokólski 12. powiat hajnowski 13. powiat bielski 14. powiat siemiatycki 15. powiat miasta Łomża 16. powiat miasta Suwałki aglomeracja podlaska PL2001 1. powiat miasta Białystok W roku 2014 dla strefy podlaskiej kryterium ochrona zdrowia - przyjęto dla: zanieczyszczeń (SO 2, NO 2, benzenu, tlenku węgla i ołowiu) najwyższą klasę wynikową A, gdzie wielkości mierzonych zanieczyszczeń powietrza nie przekraczają dopuszczalnych wartości, zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 10 najwyższą klasę wynikową A, gdzie wielkości mierzonego zanieczyszczenia powietrza nie przekraczają dopuszczalnych wartości, zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 2,5 najniższą klasę wynikową C, gdzie wielkości mierzonego zanieczyszczenia powietrza przekraczają dopuszczalne wartości powiększone o margines tolerancji dla 2013r. obszarem przekroczeń jest miasto Łomża, zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 2,5 najniższą klasę wynikową C, gdzie wielkości mierzonego zanieczyszczenia powietrza przekraczają poziom dopuszczalny( faza II 2/ ) gdzie obszarem przekroczeń jest miasto Łomża. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem poziomów dopuszczalnych oraz docelowych określonych dla zanieczyszczeń powietrza ochrona zdrowia. Nazwa strefy Strefa podlaska Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych substancji w strefie SO 2 NO 2 PM 10 PM 2,5 1/ PM 2,5 2/ CO Benzen Pb A A A C* C* A A A * obszar przekroczeń: miasto Łomża 1/ przekroczenie poziomu dopuszczalnego + margines tolerancji, 2/ przekroczenie poziomu dopuszczalnego faza II - poziom dopuszczalny określony dla tzw. fazy II z terminem osiągnięcia 01.01.2020r. norma zostanie zweryfikowana przez Komisję Europejską. Pełne informacje dot. klasyfikacji stref zawiera Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2014r. dostępna na : www.wios.bialystok.pl Publikacje 2015. 33
2.3. Przeciwdziałania - Działalność kontrolna Na terenie powiatu wysokomazowieckiego, podobnie jak na większości obszaru województwa podlaskiego, dominują niewielkie źródła emisji zanieczyszczeń powietrza. Są to głównie kotłownie grzewcze i przemysłowe emitujące do powietrza zanieczyszczenia powstające w wyniku spalania węgla, gazu ziemnego i paliw płynnych. Występują tu również źródła technologiczne. Zakłady emitujące zanieczyszczenia do powietrza znacznie różnią się wielkością i stopniem oddziaływania na środowisko. Część z nich ogranicza oddziaływanie na środowisko poprzez stosowanie urządzeń odpylających: SM MLEKOVITA, WMB w Szepietowie, EMG Sp. z o.o. w Szepietowie. W innych spalane jest paliwo w mniejszym stopniu wpływające na środowisko: gaz ziemny lub olej opałowy (kotłownie należące do ZWKiEC w Wys. Maz., kotłownia Szpitala Ogólnego w Wys. Maz., kotłownia SOKOŁÓW S.A. Oddział w Czyżewie oraz kotłownia gazowa i kotły kogeneracyjne SM MLEKOVITA, a także niewielkie kotłownie gazowe i olejowe szkół i innych instytucji). Pozostałe niewielkie obiekty (w tym kotłownie i paleniska indywidualnej zabudowy mieszkalnej), opalane głównie węglem kamiennym i drewnem, nie są wyposażone w urządzenia ochrony atmosfery. Na terenie miasta Wysokie Mazowieckie największe źródła emisji zanieczyszczeń z procesów energetycznego spalania paliw znajdują się w: - Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem - Zakładzie Wodociągów, Kanalizacji i Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem Poza miastem Wysokie Mazowieckie, większe źródła emisji zanieczyszczeń, powstające w procesach energetycznego spalania paliw, znajdują się w Czyżewie SOKOŁÓW S. A. Oddział w Czyżewie i Zakładach Mięsnych NETTER w Czyżewie. Pozostałe obiekty emitujące zanieczyszczenia z procesów spalania paliw, występujące na terenie powiatu, są niewielkimi kotłowniami o sumarycznej mocy 200-1500 kw, pracującymi na potrzeby grzewcze osiedli mieszkaniowych, szkół, urzędów i innych instytucji, a także na potrzeby technologiczne zakładów (kotłownie opalane węglem kamiennym, drewnem, olejem opałowym i gazem ziemnym). Na terenie powiatu zlokalizowane są również obiekty emitujące zanieczyszczenia z procesów technologicznych. Źródłami tego typu, o największym znaczeniu, są: - EMG Sp. z o.o. w Szepietowie (emitująca do powietrza pył drzewny i produkty zgazowywania i spalania drewna - Wytwórnia Mas Bitumicznych w Szepietowie należąca do Przedsiębiorstwa Robót Drogowo-Mostowych TRAKT Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem emitująca do powietrza zanieczyszczenia pyłowe (pył zawierający krzemionkę) i gazowe (CO, NO x, węglowodory) powstające w procesie produkcji mas asfaltowych do budowy dróg. Źródła technologiczne występują również, obok źródeł energetycznych, w zakładach branży przetwórstwa mięsnego (zespoły komór wędzarniczych, zasilane dymem wytwarzanych z wiórków z drewna liściastego): Sokołów S.A. Oddział w Czyżewie, - Zakłady Mięsne NETTER w Czyżewie, - Polski Koncern Mięsny DUDA S.A. Oddział Centrum Mięsne MAKTON Zakład Produkcyjny w Ciechanowcu. Na terenie powiatu znajdują się również niewielkie zakłady emitujące zanieczyszczenia wyłącznie z procesów technologicznych (lakiernie i warsztaty samochodowe, stolarnie). Są to obiekty o niewielkim zasięgu oddziaływania. 34
Kontrolowane przez Delegaturę WIOŚ obiekty charakteryzują się różnym stopniem oddziaływania na środowisko. W przypadku kotłowni przeważają głównie obiekty o niewielkiej mocy. W 2014 roku Delegatura WIOŚ w Łomży nie prowadziła kontroli największych zakładów na terenie powiatu w zakresie emisji zanieczyszczeń powietrza. Zakłady, istotne ze względu na emisję do powietrza, oceniane były na podstawie wyników pomiarów emisji, do prowadzenia których są obowiązane. Największe zakłady w zakresie wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza, na terenie powiatu Wysokomazowieckiego: Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem eksploatuje instalacje będące źródłami energetycznego spalania paliw. Emitują one do powietrza produkty spalania węgla kamiennego oraz gazu ziemnego i biogazu. Pracują one na potrzeby grzewcze, technologiczne oraz wytwarzania energii elektrycznej. - Kotłownia węglowa Kotłownia węglowa wyposażona jest w cztery zmodernizowane kotły parowe typu OR-10-040m o mocy po 8,1 MW każdy (łączna wydajność eksploatacyjna - 46,0 Mg pary/godz). W kotłach spalany jest miał węglowy. Kotły wyposażone są w II-stopniowe układy odpylania spalin, w skład którego wchodzą odpylacze przelotowe typu MOS-8 i cyklony bateryjne typu CE/S-4x800. W 2014 roku przeprowadzono remont kapitalny kotła OR- 10 nr 3. Przekazano go do użytku nastąpiło w marcu 2015 roku. Na 2015 roku zaplanowana jest wymiana urządzeń odpylających dla kotłów OR-10. Mają zostać zainstalowane instalacje spełniające standardy emisyjne pyłu na poziomie niższym od 100 mg/m3 pyłu w gazach odlotowych. - Kotłownia gazowa Kotłownia pracuje na cele technologiczne (para technologiczna). Wyposażona jest w 2 kotły parowe typu VITOMAX 200 z palnikami gazowo-olejowymi, o maksymalnej wydajności cieplnej po 10,48 MW. Kotły zasilane są gazem ziemnym GZ-50 (awaryjnie olejem opałowym lekkim EKOTERM). - Elektrociepłownia gazowa Elektrociepłownia pracuje na potrzeby technologiczne oraz wytwarzanie energii elektrycznej. Wyposażona jest w 4 gazogeneratory typu GUASCOR POWER SFGLD 240 o maksymalnych wydajnościach cieplnych po 1,053 MW. Gazogeneratory zasilane są gazem ziemnym wysokometanowym GZ-50. Produkcja energii elektrycznej wyniosła łącznie 10930 MWh. Została ona wykorzystana na potrzeby zakładu. - kotłownia gazowa obiektu MLEKOVITA II, przy ul. Podlaskiej Kotłownia wyposażona jest w 2 kotły wodne Detrich o mocy 196-256 kw, nie wymagające pozwolenia na emisję. Kotły zasilane są gazem ziemnym. - Nagrzewnice gazowe Nagrzewnice gazowe współpracują z liniami proszkowania mleka. Z Proszkownią Mleka I współpracuje nagrzewnica typu 70V f-my AVP, wyposażona w palnik typu G-30/2 Weishaupt o maksymalnej wydajności cieplnej 1,4 MW, zasilany gazem ziemnym. Z Proszkownia mleka II współpracuje nagrzewnica typu Babcock HTV 2000o maksymalnej wydajności cieplnej 2,3 MW, zasilana gazem ziemnym. - agregaty kogeneracyjne oczyszczalni ścieków Na terenie oczyszczalni ścieków znajdują się, zabudowane w kontenerach, 2 moduły kogeneracyjne typu CHP TCG2016V16 o mocy elektrycznej 800 kw i mocy cieplnej po 3,9 MW. Zasilane są one biogazem wytwarzanym w instalacji beztlenowej fermentacji osadów ściekowych. Agregaty najczęściej pracują naprzemiennie. W 2014 roku wytworzono łącznie 7157 MWh energii elektrycznej. W 2014 roku zużycie miału węglowego wyniosło 16209 Mg. Łączne zużycie gazu ziemnego, dla wszystkich źródeł w SM Mlekovita w Wysokiem Mazowieckiem (Kotłownia Gazowa przy ul. Ludowej, Elektrociepłownia przy ul. Ludowej, Kotłownia Gazowa przy ul. Podlaskiej, Nagrzewnice Gazowe) wyniosło 14610 017 m 3. W SM MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem do powietrza emitowane są również zanieczyszczenia ze źródeł technologicznych 35
- Proszkownie mleka W zakładzie eksploatowane są 2 proszkownie mleka. W skład ciągów technologicznych wchodzą wyparki próżniowe oraz suszarki rozpyłowe. Instalacje proszkowania mleka zasilane są w gorące powietrze uzyskiwane w nagrzewnicach gazowych. W trakcie eksploatacji do powietrza emitowane są niewielkie ilości drobnych frakcji proszku mlecznego. W Proszkowniach Mleka I i II do oczyszczania powietrza służą filtry workowe pulsacyjne typu THR-A-45-150 firmy GEA NIRO o skuteczności odpylania powyżej 99%. W 2014 roku Delegatura WIOŚ w Łomży nie prowadziła pomiarów w SM Mlekovita w Wysokiem Mazowieckiem. Spółdzielnia, zgodnie z posiadanym pozwoleniem zintegrowanym, jest zobowiązana do 2- krotnych w ciągu roku pomiarów emisji zanieczyszczeń emitowanych do powietrza dla źródeł energetycznych i 1-krotnego pomiaru w ciągu roku dla proszkowni mleka. Pomiary przeprowadzone na zlecenie zakładu przez certyfikowaną firmę zewnętrzną, nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych wartości, zarówno dla źródeł energetycznych jak i technologicznych. Przedsiębiorstwo Robót Drogowo-Mostowych TRAKT Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem W skład PRDM TRAKT Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem wchodzi kilka zakładów: Wytwórnia Mas Bitumicznych w Szepietowie, Wytwórnia Mas Betonowych w Szepietowie, Stacja Paliw w Szepietowie oraz Baza PRDM przy ul. 1-go Maja 8 w Wysokiem Mazowieckiem. Głównym źródłem zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza jest eksploatowana w Wytwórni Mas Bitumicznych w Szepietowie instalacja do produkcji mas bitumicznych typu EURO A80 Quick f-my AMMANN, o wydajności 80 Mg/godz. Instalacja ta pracują wyłącznie w okresie dodatnich temperatur powietrza. W 2014 roku WIOŚ Białystok Delegatura w Łomży nie prowadziła pomiarów emisji. Pomiary, do których zakład jest zobowiązany w pozwoleniu na emisję, wykonane przez firmę zewnętrzną, nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych wartości emisji zanieczyszczeń do powietrza. Obecnie, po uzyskaniu nowego pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza (Decyzja Starosty Wysokomazowieckiego z dnia 30.12.2014), zakład nie jest zobowiązany do prowadzenia pomiarów automonitoringowych. SOKOŁÓW S.A. Oddział w Czyżewie Na terenie SOKOŁÓW S.A. Oddział Zakłady Mięsne FARM FOOD w Czyżewie zlokalizowanych jest szereg źródeł energetycznych i technologicznych. Są to: - kotłownia grzewczo-technologiczna - wyposażona w 3 kotły parowe typu HD0101-12 CONDOR-KESSEL niemieckiej firmy STANDARD-KESSEL o wydajności pary 6 tp/godz., zasilane gazem ziemnym lub olejem opałowym. - zespół komór piekarniczych - 4 komory piekarnicze 3-wózkowe typu REX-POL o mocy 0,1 kw każda. Komory zasilane są gazem ziemnym GZ-50. Wykorzystywane są do pieczenia mięs. - zespół komór wędzarniczo-parzelniczych. Do obróbki termicznej kiełbas i wyrobów blokowych: - 5 szt. komór 8-wózkowych f-my WEMAG - 2 szt. komór 4-wózkowych f-my WEMAG - 1 szt. komór 8-wózkowych f-my MAURER Do obróbki termicznej parówek: - 1 szt. komora 8-wózkowa f-my ATMO-FOODCO - 2 szt. komór 6-wózkowych f-my ATMO-FOODCO - 4 szt. komór 8-wózkowych f-my WEMAG - 3 szt. komór 8-wózkowych f-my MAURER Komory zasilane są parą technologiczną oraz dymem wytworzonym w indywidualnych dymogeneratorach. Dym uzyskiwany jest ze zrębków drewna liściastego. Komory WEMAG wyposażone są w myjki wodne o skuteczności usuwania zanieczyszczeń stałych i gazowych rozpuszczalnych w wodzie 65-75 %. Komory 36
FOODCO wyposażone są w myjki wodne o skuteczności usuwania zanieczyszczeń stałych i gazowych rozpuszczalnych w wodzie 70-90%. - Instalacje pomocnicze - kocioł do spalania biogazu o mocy cieplnej 0,866 MW, wykorzystujący ciepło ze spalania biogazu do podgrzewania komory fermentacyjnej i pomieszczenia oczyszczalni w sezonie grzewczym. Jako paliwo stosowany jest biogaz wytwarzany w procesach beztlenowych zachodzących w komorze fermentacyjnej. W 2014 roku firma zewnętrzna prowadziła pomiary emisji zanieczyszczeń ze źródeł energetycznych i technologicznych na zlecenie zakładu. Nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych. W zakresie przestrzegania norm ochrony powietrza Delegatura w Łomży Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku przeprowadziła 2 kontrole planowe i 2 interwencyjne: Kontrole planowe: 1. Zakład Mechaniki Pojazdowej Bogdan Szepietowski, 18-200 Wysokie Mazowieckie, ul. Sienkiewicza 6. W zakresie ochrony powietrza nie stwierdzono nieprawidłowości. Nieprawidłowości dotyczyły gospodarowania odpadami (opisane w rozdziale 7. Działania kontrolne WIOŚ ). 2. Ekologiczne Materiały Grzewcze Sp. z o.o., ul. Kolejowa 2A, 18-210 Szepietowo Kontrolę przeprowadzono w marcu 2014 roku. Spółka Ekologiczne Materiały Grzewcze Sp. z o.o. 80-266 Gdańsk, Al. Grunwaldzka 186 prowadzi produkcję granulatu drzewnego z biomasy w Zakładzie w Szepietowie przy ul. Kolejowej 2A. Kontrolowana firma jest w 100% własnością spółki ENERGA S.A. Granulat drzewny wytwarzany jest na potrzeby ENERGA Elektrownie Ostrołęka S.A. Teoretyczna zdolność produkcyjna eksploatowanej w zakładzie linii do produkcji granulatu drzewnego wynosi 56000 Mg/rok. Do produkcji granulatu wykorzystywane są suche trociny tartaczne oraz suche zrębki drzewne. W 2014 roku suszarnia wchodząca w skład linii produkcyjnej nie jest eksploatowana, a do produkcji granulatu wykorzystywano wyłącznie suchy surowiec dostarczany z zakładów zajmujących się przetwórstwem drewna, produkcja mebli itp. Kontrole interwencyjne: 1.Mirosław Momotko Firma Handlowa "SEAL", Skład Opału 18-210 Szepietowo, ul. Główna 60 Kontrolę przeprowadzono w dniach 04-13.03.2014. Nie stwierdzono nieprawidłowości. 2.Zakład Kamieniarsko-Betoniarski Radosław Kubuj, ul. Żwirki i Wigury 15, 18-200 Wysokie Mazowieckie Kontrolę przeprowadzono w dniu 21.08.2014. Nie stwierdzono nieprawidłowości. Kontrola obejmowała również zagadnienia związane z ochroną przed hałasem. 3. Gospodarka odpadami 3.1 Presje Ilość wytwarzanych odpadów Odpady przemysłowe W powiecie wysokomazowieckim sektor przemysłowy zdominowany jest głównie przez przetwórstwo rolnospożywcze, z przewagą przemysłu mleczarskiego i mięsnego. Struktura powstających odpadów przemysłowych ze względu na ich pochodzenie przedstawia się następująco: odpady z rolnictwa, sadownictwa, hodowli, leśnictwa oraz przetwórstwa żywności, odpady produkcyjne przemysłu mleczarskiego, odpady nieorganiczne z procesów termicznych, odpady z zakładowych oczyszczalni ścieków, odpady z urządzeń do likwidacji i neutralizacji odpadów oraz oczyszczania ścieków i gospodarki wodnej, odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz drogowych. Według danych uzyskanych z Głównego Urzędu Statystycznego ilość odpadów przemysłowych wytworzonych i nagromadzonych w powiecie wysokomazowieckim w 2014r. wyniosła ok. 18,4 tys. ton i stanowiła 1,5% ogólnej ilości odpadów wytworzonych i nagromadzonych w województwie podlaskim. 37
Odpady wytworzone w ciągu roku (z wyłączeniem odpadów komunalnych)- (dane: GUS) Ogółem [tys. t] Jednostka terytorialna 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wysokie Mazowieckie - miasto 16,4 18,3 10,4 12,3 9,4 10,1 Czyżew-Osada - gmina 1,3 1,3 - - - - Czyżew miasto i gmina - - 1,8 2,1 2,2 1,9 Czyżew - miasto - - 1,8 2,1 2,2 1,9 Klukowo - gmina 3,9 4,8 4,2 3,3 6,1 6,4 pow. wysokomazowiecki 21,6 24,4 16,4 17,7 17,7 18,4 PODLASKIE - ogółem 737,9 713,5 707,6 1467,5 1827,5 1266,7 Odpady komunalne W związku ze specyfiką analizowanego terenu, tj. terenu o charakterze rolniczym, bez uciążliwego dla środowiska przemysłu, w powiecie powstają głównie odpady komunalne. Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są gospodarstwa domowe oraz obiekty handlowo- usługowe, szkoły, przedszkola, obiekty turystyczne i targowiska. Tabela poniżej przedstawia ilość zebranych zmieszanych odpadów komunalnych w poszczególnych gminach powiatu wysokomazowieckiego na tle województwa podlaskiego w latach 2011-2014 wg danych GUS. Największa ilość odpadów pochodzi z miast: Wysokie Mazowieckie i Ciechanowiec. Odpady komunalne zmieszane zebrane w pow. wysokomazowieckim w latach 2011-2014 (dane GUS). Jednostka terytorialna Ogółem [Mg] 2011 2012 2013 2014 Wysokie Mazowieckie - miasto 1409,41 1408,6 1550,83 1508,96 Ciechanowiec - miasto i gmina 1606,88 1573,92 1495,36 1508,32 Ciechanowiec - miasto 797,64 840,16 861,45 870,20 Ciechanowiec - obszar wiejski 809,24 733,76 633,91 638,12 Czyżew-Osada miasto i gmina 908,61 538,5 524,34 530,51 Czyżew - miasto 286,5 281,6 274,10 277,22 Czyżew obszar wiejski 622,11 256,9 250,24 253,29 Klukowo - gmina 256,62 178,0 198,10 166,42 Kobylin-Borzymy - gmina 219,90 148,25 143,78 144,90 Kulesze Kościelne - gmina 705,90 691,44 708,59 711,85 Nowe Piekuty - gmina 307,28 302,48 255,00 249,98 Sokoły - gmina 469,77 408,43 443,08 448,81 Szepietowo - gmina 588,83 642,7 857,10 1130,60 Szepietowo miasto 300,13 287,0 324,00 405,74 Szepietowo obszar wiejski 288,70 355,7 533,10 724,86 Wysokie Mazowieckie -gmina 291,37 336,01 421,03 410,84 Powiat wysokomazowiecki 6764,57 6228,33 6597,21 6811,19 PODLASKIE - ogółem 236957,61 229048,12 233299,65 236648,95 38
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego ilość zmieszanych odpadów komunalnych z powiatu wysokomazowieckiego stanowi niecałe 3% ogólnej ilości odpadów wytworzonych w województwie podlaskim. Od 2012 roku, po zamknięciu składowisk niedostosowanych do wymagań dyrektywy 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów, odpady komunalne z terenu powiatu wysokomazowieckiego przekazywane są do Zakładu Przetwarzania i Unieszkodliwiania Odpadów w Czerwonym Borze (powiat zambrowski). 3.2 Stan Składowiska odpadów Zgodnie z załącznikiem XII Traktatu Akcesyjnego o przystąpieniu Polski do UE, okres przejściowy na dostosowanie składowisk przyjmujących odpady komunalne do wymogów dyrektywy 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów, obowiązywał do 1 stycznia 2012r. Począwszy od tej daty istnienie składowisk niedostosowanych w pełni do wymagań wynikających z przepisów ochrony środowiska jest niezgodne zarówno z przepisami prawa krajowego jak i wspólnotowego. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego na koniec 2014 roku działało jedno składowisko odpadów komunalnych - Składowisko Odpadów Komunalnych w Gołaszach Puszczy. Według Planu Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2012-2017 wyznaczone ono zostało jako składowisko zastępcze do 2017 roku. Pozostałe gminne składowiska odpadów zostały zamknięte: - 2 składowiska zamknięte do końca czerwca 2012r. (SOK w Dąbrówce Kościelnej- zrekultywowane do 31.12.2012r. i SOK w Czarnowie Bikach zakończenie rekultywacji przewidziane na koniec 2015r.), - 2 składowiska zamknięte w 2010 roku: składowisko w Nowodworach dla gminy Ciechanowiec (zrekultywowane w 2012r.) oraz składowisko w Noskach Śnietnych dla gminy Sokoły (zakończenie rekultywacji przewidziane do końca 2017r.), - 2 składowiska zamknięte z końcem 2009 roku i zrekultywowane: składowisko w Żabińcu dla gminy Klukowo (rekultywacja zakończona w dn. 15.11.2010r.) oraz składowisko w Czyżewie Siedliskach dla gminy Czyżew (rekultywacja zakończona z dn. 30.11.2011r.). Na składowiskach zarówno czynnych jak i zamkniętych prowadzony jest stały monitoring oddziaływania obiektu na środowisko (wyniki opisane w podrozdziale 3.4 dot. działań kontrolnych i monitoringowych). 3.3 Stan Odpady niebezpieczne W roku 2014 WIOŚ nie zbierał danych na temat wytwarzania i zagospodarowywania odpadów niebezpiecznych w województwie podlaskim. Dane w zakresie odpadów, w tym niebezpiecznych zbiera, zgodnie z kompetencjami, Marszałek Województwa Podlaskiego. W 2014 roku w bazie WSO (Wojewódzki System Odpadowy) zgromadzono informacje o 113 wytwórcach odpadów niebezpiecznych z terenu powiatu wysokomazowieckiego. Zbieranie odpadów niebezpiecznych wykazało 10 podmiotów gospodarczych, a prowadzenie odzysku 3 podmioty. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego wytworzono w sumie 81,7540 Mg odpadów niebezpiecznych. Do największych wytwórców odpadów niebezpiecznych należą: - Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem - 20,3182 Mg, - Szpital Ogólny w Wysokiem Mazowieckiem - 16,5100 Mg, - Zakład Zbierania i Przetwarzania Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego w Osipach Lepertowiźnie - 9,5670 Mg, 39
- EDMASZ E. Nowacki Spółka Jawna w Wysokiem Mazowieckiem - 6,8100 Mg, - PRIMATOR HENRYK KRASZEWSKI w Czyżewie - 5,1360 Mg. Procesom odzysku poddano 211,4400 Mg odpadów: - AUTO HANDEL Skup Złomu w Osipach Lepertowiźnie - 107,7390 Mg, - TOMEX Sp. J. w Zadobrzu - 102,4900 Mg, - Zakład Zbierania i Przetwarzania Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego w Osipach Lepertowiźnie - 1,2110 Mg. Zebrano 247,1842 Mg odpadów. Najwięcej zebrała firma Przedsiębiorstwo Przerobu Złomu i Metali SEGROMET Sp. z o.o. z Kruszewa Brodowo (gm. Sokoły) 212,2700 Mg. Największą grupę wytwarzanych odpadów stanowiły: - zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy odpady urządzeń elektrycznych i elektronicznych, - odpady medyczne i weterynaryjne, - odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe, - zużyte baterie i akumulatory, - przepracowane oleje silnikowe i przekładniowe. 3.4 Reakcje Kontrole i monitoring składowisk odpadów Składowiska kontrolowane w 2014 lub 2015 roku: Składowisko odpadów komunalnych w m. Osipy Lepertowizna (miasto i gmina Wysokie Mazowieckie). Kontrola przeprowadzona została w dniach 09.09. i 18.09.2015r. Składowiskiem zarządza Zakład Wodociągów Kanalizacji i Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Wysokiem Mazowieckiem. Składowisko zlokalizowane jest w obrębie geodezyjnym miasta Wysokie Mazowieckie w m. Osipy Lepertowizna, w odległości 3,5 km od miejscowości Wysokie Mazowieckie. Składowisko zlokalizowane jest w lesie, w wyrobisku pożwirowym. Nowe sektory składowiska posiadają izolację podłoża. Składowisko funkcjonuje w oparciu o następujące decyzje: - Starostwa Powiatowego w Wysokiem Mazowieckiem (RA.7353-Imp-4/01) z dn. 26 czerwca 2001r. udzielająca pozwolenia na użytkowanie modernizowanego i rozbudowanego wysypiska nieczystości stałych zlokalizowanego na terenie gruntów administracyjnych miasta Wysokie mazowieckie w m. Gołasze Puszcza, - Starostwa Powiatowego w Wysokiem Mazowieckiem (RA.7623-12/07) z dn. 20 czerwca 2007r. dot. zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania i transportu odpadów innych niż niebezpieczne, - Starostwa Powiatowego w Wysokiem Mazowieckiem (RA.7648-19/10) z dn. 9 czerwca 2010r. dot. zmiany decyzji Starosty Wysokomazowieckiego RA.7623-7.06 z dn. 5 czerwca 2006r. o unieszkodliwianiu odpadów na składowisku odpadów, - Starostwa Powiatowego w Wysokiem Mazowieckiem (RA.7648-20/10) z dn. 9 czerwca 2010r. dot. zmiany decyzji Starosty Wysokomazowieckiego RA.7630-20/1/02 z dn. 30 stycznia 2003r. zatwierdzająca instrukcję eksploatacji składowiska odpadów, - Starostwa Powiatowego w Wysokiem Mazowieckiem (RA.7648-32/10 z dn.16 sierpnia 2010r. dot. zmiany decyzji Starosty Wysokomazowieckiego RA.7648-2/10 z dn. 5 marca 2010r. o zamknięciu i rekultywacji wydzielonej części składowiska odpadów (sektory 1 i 4), - Marszałka Województwa Podlaskiego w Białymstoku (DOS-II.7241.1.4.2015 z dn. 20 maja 2015r. zatwierdzająca instrukcje prowadzenia składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne zlokalizowanego na działkach o numerach ewidencyjnych 153/2,154,155,156 w m. Wysokie Mazowieckie, obręb wsi Osipy Lepertowizna. 40
Składowisko według Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami na lata 2012-2017 znajduje się Regionie Zachodnim, w obszarze Czerwony Bór i zaliczone jest do składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których składowane są odpady komunalne, o wolnej pojemności ponad 10 tys. Mg, mogące funkcjonować jako składowisko zastępcze do 2017r. Na wydzielonej, eksploatowanej części składowiska całkowita masa odpadów dopuszczonych do składowania do końca 2017 roku wynosi 8 200 Mg. Rocznie składowane będzie 2 730,0 Mg odpadów. Maksymalna rzędna składowania wynosi 152m n.p.m., a wyliczona wolna pojemność do składowania odpadów to 28 087,35m 3. Zarządzający sporządza i przekazuje Marszałkowi Województwa Podlaskiego zbiorcze zestawienie danych o rodzajach i ilości zbieranych odpadów i sposobach gospodarowania nimi. Wykaz zawierający informacje o składowanych odpadach oraz wysokości należnych opłat jest sporządzany poprawnie, a opłaty uiszczane terminowo. Monitoring składowiska odpadów w Osipach Lepertowiźnie będącego w fazie eksploatacji (składowisko zastępcze) prowadzony jest w oparciu o: - wielkości opadu atmosferycznego, - badania poziomu i składu wód podziemnych (3 piezometry) - wykonano 4 badania w roku, - ilości i jakości odcieków ze składowiska - wykonano 4 badania w roku, - pomiarze emisji i składu gazu składowiskowego (wykonano 2 badania w roku powinno być 12). - osiadania składowiska w oparciu o ustalone repery. Nie prowadzi się badań: - objętości wód odciekowych, 1. Wielkość opadu atmosferycznego podawana jest przez IMGW Oddział w Krakowie, Dział Służby Pomiarowo Obserwacyjnej w Białymstoku, na podstawie pomiarów prowadzonych na stacji opadowej w Wierzbowie. Suma rocznego opadu wyniosła: 462,1 mm/rok. 2. WIOŚ przeprowadził ocenę jakości wody z piezometrów zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych /Dz. U. Nr 143 poz. 896/. Zgodnie z tym rozporządzeniem klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje 5 klas jakości wód podziemnych (I-V). Klasy jakości wód podziemnych I, II i III oznaczają dobry stan chemiczny, a klasy IV i V oznaczają słaby stan chemiczny. Próbki do badań pobrano z trzech piezometrów 4 razy w roku. W pobranych próbkach przeprowadzono badania w zakresie 10 wskaźników chemicznych: odczyn ph, przewodnictwo właściwe, kadm, cynk, chrom, ołów, miedź, rtęć, ogólny węgiel organiczny (OWO) oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Wyniki badań przedstawiono w tabeli. Wyniki badań monitoringowych stanu wód podziemnych przeprowadzonych w 2014r. Składowisko Odpadów Komunalnych w Osipach Lepertowiźnie gmina Wysokie Mazowieckie Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Stan chemiczny Brak możliwości oceny Brak możliwości oceny Brak możliwości oceny * Brak możliwości oceny klasy czystości, ze względu na zbyt wysoką granicę oznaczalności zastosowaną w laboratorium wykonującym pomiary. Podana granica przekracza wartości wyznaczone przez rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych, dla stanu dobrego tj. dla klas od I do III. W 2014r. we wszystkich badanych piezometrach nie można było ocenić stanu chemicznego wód ze względu na brak możliwości przyporządkowania klasy czystości metalom ciężkim (kadm i rtęć) zgodnie z wyjaśnieniem pod tabelą. Zawartość pozostałych metali ciężkich była niska (I-III klasa stan dobry). Przewodnictwo właściwe, będące miarą przedostawania się do wód związków mineralnych, przyjmowało wartości charakterystyczne dla dobrego stanu wód we wszystkich piezometrach. Oznaczone wartości ogólnego węgla organicznego we wszystkich piezometrach mieściły się w I kasie czystości. 41
3. W wodzie pobranej ze studzienek odciekowych na składowiskach stwierdzono wysokie wartości przewodnictwa właściwego wskazującego na zawartość jonów mineralnych oraz wysoką wartość ogólnego węgla organicznego, świadczącą o dużej zawartości w wodzie odciekowej związków organicznych. Ze względu na brak stosownego rozporządzenia dotyczącego oceny wód odciekowych nie przeprowadzono szczegółowej analizy i oceny tych wód. 4. W 2014 roku wykonano 12 pomiarów wielkości emisji i składu gazu składowiskowego w części eksploatowanej składowiska (sektory 2, 3 i 5; 4 studnie odgazowujące) oraz 2 pomiary w części nieeksploatowanej (sektory 1 i 4; 7 studni odgazowujących). Na podstawie wykonanych pomiarów można podać szacunkową emisję roczną dla metanu i dwutlenku węgla: dla części nieeksploatowanej: - emisja CH 4 wyniosła 40,6975 kg/rok, - emisja CO 2 wyniosła 1741,23 kg/rok. dla części eksploatowanej: - emisja CH 4 wyniosła 1981,67 kg/rok, - emisja CO 2 wyniosła 4809,93 kg/rok. 5. Zarządzający składowiskiem przedstawił pomiary osiadania składowiska wykonane w 2014r. w postaci pomierzonych rzędnych reperów wysokościowych zlokalizowanych na części eksploatowanej i nieeksploatowanej składowiska. Składowiska nie kontrolowane : Składowiska niżej opisane nie były kontrolowane przez WIOŚ, wykonywane tu były wymagane prawem badania monitoringowe, które są ewidencjonowane przez WIOŚ. Składowisko odpadów komunalnych w Noskach Śnietnych (gmina Sokoły). Monitoring składowiska odpadów w Noskach Śnietnych (składowisko będące w trakcie rekultywacji) prowadzony jest w oparciu o: 1. Badania wielkości opadu atmosferycznego,: wielkość opadu atmosferycznego podawana jest ze Stacji Meteorologicznej zlokalizowanej w m. Krzyżewo. 2. Badania poziomu i składu wód podziemnych. Zarządzający składowiskiem nie prowadził badań: - emisji i składu gazu składowiskowego: brak instalacji, - składu i objętości wód odciekowych: brak instalacji, - badania osiadania składowiska w oparciu o ustalone repery. Klasyfikację wynikową stanu chemicznego wód podziemnych badanych przedstawia tabela : Składowisko Odpadów Komunalnych w Noskach Śnietnych gmina Sokoły Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Klasa czystości I I II Stan chemiczny DOBRY DOBRY DOBRY W badanych piezometrach stwierdzono dobry stan wód charakterystyczny dla I i II klasy czystości. Prowadzone badania nie wykazały zmian parametrów, mogących świadczyć o negatywnym wpływie obiektu na środowisko. Nie stwierdzono podwyższonych wartości metali ciężkich, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, przewodnictwa elektrolitycznego oraz ogólnego węgla organicznego. Badania monitoringu wód podziemnych prowadzone są na składowisku w Noskach Śnietnych od 2008r. W latach 2008-2014 odnotowano dobry stan chemiczny wód podziemnych we wszystkich badanych piezometrach. Badane wskaźniki fizykochemiczne charakteryzowały się wartościami I, II i III klasy czystości. Składowisko zlokalizowane jest na terenie o podłożu gliniastym, nie posiada sztucznego zabezpieczenia z folii. Na podstawie otrzymanych wyników należy stwierdzić, że do wód gruntowych nie przedostają się związki nieorganiczne oraz organiczne, a więc składowisko nie oddziałuje negatywnie na środowisko. 42
Składowisko odpadów komunalnych w Nowodworach (gmina Ciechanowiec). Rekultywacja składowiska została zakończona z dn. 20.12.2012 r. Monitoring składowiska prowadzony jest w oparciu o badania: - poziomu i składu wód podziemnych. Klasyfikację wód podziemnych wg badań z 2014 roku zestawiono poniżej: Składowisko Odpadów Komunalnych w Nowodworach gmina Ciechanowiec Piezometr 1 odpływ Piezometr 2 dopływ Piezometr 3 odpływ Klasa czystości V III II Wskaźniki decydujące przewodnictwo właściwe, OWO Stan chemiczny SŁABY DOBRY DOBRY W roku 2014 przeprowadzone badania chemiczne wskazują na dobry stan wód na dopływie wód podziemnych na składowisko oraz w jednym z dwóch piezometrów piezometrze nr 3, zlokalizowanym na odpływie wód podziemnych. Parametry fizykochemiczne zbadane w obu tych piezometrach zakwalifikowano do I, II i III klasy czystości. Stan chemiczny wód podziemnych w piezometrze nr 1, drugim piezometrze zlokalizowanym na odpływie, określono jako słaby ze względu na wysokie wartości przewodnictwa właściwego i ogólnego węgla organicznego. Składowisko odpadów komunalnych w Czarnowie Bikach (gmina Kulesze Kościelne): Składowisko nie eksploatowane. Termin zakończenia procesu rekultywacji wyznaczono na październik 2015 roku. Właściciel składowiska nie przedstawił do Delegatury WIOŚ w Łomży informacji o prowadzeniu badań monitoringowych na składowisku odpadów. Składowisko odpadów komunalnych w Dąbrówce Kościelnej (gmina Szepietowo) Rekultywacja zakończona z dn. 31.10.2013 roku. Monitoring składowiska prowadzony jest w oparciu o: 1. Badania wielkości opadu atmosferycznego 2. Poziomu i składu wód podziemnych. 3. Badania osiadania składowiska w oparciu o ustalone repery 4. Składu gazu składowiskowego Zarządzający składowiskiem nie prowadził badań: - składu i objętości wód odciekowych: brak instalacji. 1. Wielkość opadu atmosferycznego w roku wyniosła 495,3mm. 2. WIOŚ przeprowadził ocenę jakości wody z piezometrów zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych /Dz. U. Nr 143 poz. 896/. Próbki do badań pobrano z trzech piezometrów 2 razy w roku. W pobranych próbkach przeprowadzono badania w zakresie 10 wskaźników chemicznych: odczyn ph, przewodnictwo właściwe, kadm, cynk, chrom, ołów, miedź, rtęć, ogólny węgiel organiczny (OWO) oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Wyniki badań z 2014 roku przedstawiono w tabeli: Składowisko Odpadów Komunalnych w Dąbrówce Kościelnej gmina Szepietowo Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Klasa czystości II II III Stan chemiczny DOBRY DOBRY DOBRY 43
Monitoring wód podziemnych na składowisku prowadzony jest od 2007r., kiedy to badane wody sklasyfikowano do wód niezadowalającej i złej jakości ze względu na wysokie stężenia: przewodnictwa, OWO oraz rtęci. W 2008r. we wszystkich badanych piezometrach stwierdzono dobry stan chemiczny wód podziemnych. W latach 2009-2010 zanotowano w piezometrze 2 i 3 wody słabej jakości ze względu na wysokie stężenia ogólnego węgla organicznego. W latach 2011-2013r. w badanych piezometrach stwierdzono dobry stan wód. Badane parametry przyjęły wartości charakterystyczne dla I, II i III klasy czystości. Nie stwierdzono podwyższonych wartości metali ciężkich, WWA oraz przewodnictwa właściwego. W piezometrach 2 i 3, w porównaniu z latami 2009-2010, zanotowano poprawę stanu chemicznego do dobrego ze względu na zmniejszenie się zawartości ogólnego węgla organicznego. W 2014r. odnotowano również dobry stan chemiczny jakości wody. Nie odnotowano przekroczeń wartości granicznych dla dobrego stanu wód przez metale ciężkie, przewodność elektrolityczną. Nieznacznie podwyższone wartości ogólnego węgla organicznego (III klasa czystości) odnotowano w piezometrze3 zlokalizowanym na odpływie wód ze składowiska. 3. Badanie osiadania składowiska Urząd Miejski w Szepietowie przedstawił mapę sytuacyjno wysokościową. 4. Badanie składu gazu składowiskowego: wyniki podano w % objętości dla tlenu, dwutlenku węgla, metanu i siarkowodoru. Składowisko odpadów komunalnych w Żabińcu (gmina Klukowo). Rekultywacja zakończona z dn. 15.11.2010 roku. Monitoring składowiska odpadów w Żabińcu, gm. Klukowo prowadzony jest w oparciu o: 1. Badania wielkości opadu atmosferycznego - codziennie 2. Poziomu i składu wód podziemnych co 6 miesięcy 3. Składu gazu składowiskowego 2 razy w roku Zarządzający składowiskiem nie prowadził badań: - badania osiadania składowiska w oparciu o ustalone repery raz w roku, - składu i objętości wód odciekowych: brak instalacji. 1. Wielkość opadu atmosferycznego podawana jest na podstawie pomiarów prowadzonych na posterunku meteorologicznym w Szepietowie. W roku wyniosła ona 513,8 mm. 2. WIOŚ przeprowadził ocenę jakości wody z piezometrów zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych /Dz. U. Nr 143 poz. 896/. Próbki do badań pobrano z trzech piezometrów 2 razy w roku. W pobranych próbkach przeprowadzono badania w zakresie 10 wskaźników chemicznych: odczyn ph, przewodnictwo właściwe, kadm, cynk, chrom, ołów, miedź, rtęć, ogólny węgiel organiczny (OWO) oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Wyniki badań za 2014 rok przedstawiono w tabeli: Składowisko Odpadów Komunalnych w Żabińcu gmina Klukowo Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Klasa czystości II III III Stan chemiczny DOBRY DOBRY DOBRY Monitoring wód podziemnych pobranych z piezometrów zlokalizowanych na składowisku gminy Klukowo prowadzony jest od 2008r. W latach 2008-2011 słaby stan chemiczny wód podziemnych zaobserwowano w piezometrze 2. Parametrem, który zadecydował o obniżeniu klasyfikacji był ogólny węgiel organiczny. Otrzymane wartości OWO zakwalifikowały w omawianym okresie wody podziemne w piezometrze 2 do V klasy czystości (słaby stan chemiczny). W piezometrach 1 i 3 wody podziemne zakwalifikowano do wód dobrej jakości. Pozostałe badane parametry fizykochemiczne przyjmowały wartości I i II klasy czystości. W latach 2012-2013 we wszystkich piezometrach stwierdzono dobry stan chemiczny. 44
Badania prowadzone ponownie wykazały dobry stan chemiczny wód we wszystkich piezometrach. Badane parametry, w tym metale ciężkie mieściły się w granicy I i II klasy czystości. Odnotowano nieznacznie podwyższone wartości, ogólnego węgla organicznego w piezometrze 2 i 3. Nie wpłynęły one na klasę wynikową. 3. Badanie składu gazu składowiskowego: wyniki podano w % objętości dla dla tlenu, dwutlenku węgla, metanu i siarkowodoru oraz emisji CO 2, CH 4 oraz H 2 S ze studni odgazowujących (4 szt.). Na podstawie przeprowadzonych pomiarów obliczono szacunkową emisję: - emisja CH 4 była mniejsza od granicy oznaczalności tj. <0,115 kg/dobę, - emisja CO 2 wyniosła 919,2525 kg/rok. Składowisko odpadów komunalnych w Czyżewie (gmina Czyżew). Rekultywacja zakończona z dn. 30.11.2011 roku. Monitoring składowiska odpadów w Czyżewie Siedliskach prowadzony jest w oparciu o: 1. Badania wielkości opadu atmosferycznego - codziennie 2. Poziomu i składu wód podziemnych co 6 miesięcy 3. Badania osiadania składowiska w oparciu o ustalone repery raz w roku 4. Składu gazu składowiskowego 2 razy w roku Zarządzający składowiskiem nie prowadził badań: - składu i objętości wód odciekowych: brak instalacji. 1. Wielkość opadu atmosferycznego w roku wyniosła 480,15 mm. 2. WIOŚ przeprowadził ocenę jakości wody z piezometrów zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych /Dz. U. Nr 143 poz. 896/. Próbki do badań pobrano z trzech piezometrów 2 razy w roku. W pobranych próbkach przeprowadzono badania w zakresie 10 wskaźników chemicznych: odczyn ph, przewodnictwo właściwe, kadm, cynk, chrom, ołów, miedź, rtęć, ogólny węgiel organiczny (OWO) oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Wyniki badań przedstawiono w tabeli. Składowisko Odpadów Komunalnych w Czyżewie Siedliskach gmina Czyżew Piezometr 1 Piezometr 2 Piezometr 3 Klasa czystości II V V Wskaźniki decydujące OWO OWO Stan chemiczny DOBRY SŁABY SŁABY W 2011r. wody podziemne we wszystkich badanych piezometrach wykazywały dobry stan chemiczny. Nie stwierdzono podwyższonych wartości metali ciężkich, ich wartości nie przekraczały II klasy czystości. Ogólny węgiel organiczny charakteryzował się wartościami typowymi dla III klasy czystości. Od 2012 roku odnotowano pogorszenie się jakości wody w piezometrze nr 2 ze względu na wysokie wartości OWO i przewodności elektrolitycznej, które obniżyły klasyfikację wody w tym piezometrze do słabego stanu chemicznego. W 2014r. słaby stan chemiczny wód odnotowano w piezometrach: nr 2 i nr 3 ze względu na pozaklasowe wartości ogólnego węgla organicznego. Pozostałe badane parametry, w tym metale ciężkie mieściły się w granicy I i II klasy czystości. 3. Badanie osiadania składowiska Urząd Gminy w Czyżewie przedstawił raport z wykonania badania w 2014r. 4. Badanie składu gazu składowiskowego: wyniki podano w % objętości dla tlenu, dwutlenku węgla, metanu i siarkowodoru. 45
4. Promieniowanie elektromagnetyczne PEM 4.1 Presje- Źródła emisji PEM Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) w tym promieniowanie niejonizujące zaliczane jest obecnie do podstawowych rodzajów zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Promieniowanie niejonizujące to emisja energii elektromagnetycznej w postaci pól elektromagnetycznych, wywoływana zmianami rozkładów ładunków elektrycznych w układach materialnych, której absorpcja w organizmach żywych może wywoływać efekty biologiczne, nie powodując jednak jonizacji atomów i cząsteczek tych organizmów. Najpowszechniej występującymi instalacjami będącymi źródłami PEM, które mają istotny wpływ na ogólny poziom pól w środowisku są linie elektroenergetyczne oraz instalacje radiokomunikacyjne, takie jak stacje bazowe telefonii komórkowej oraz stacje nadawcze radiowe i telewizyjne. Szczegółowe zasady pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1883). Badania prowadzi się dla dwóch rodzajów terenów: - przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, - miejsc dostępnych dla ludności. Sprawdzenia dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku dokonuje się metodą pomiaru pól elektromagnetycznych w środowisku w otoczeniu instalacji wytwarzających takie pola i porównując otrzymane wyniki pomiarów z wartościami dopuszczalnymi parametrów fizycznych pól elektromagnetycznych określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega również na wykonaniu pomiarów przez inne podmioty. Przepisy prawne stanowią, że prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia emitującego pola elekromagnetyczne, które są przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko, są obowiązani do wykonania pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania oraz każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji. 4.2. Stan Pomiary kontrolne pól elektromagnetycznych Źródła emisji promieniowania elektromagnetycznego to w większości: stacje bazowe radiolinii telefonii komórkowej oraz stacje nadawcze radiowo-telewizyjne. Ponadto znajdują się tu także obiekty i urządzenia radiokomunikacyjne, radiolokacyjne i radionawigacyjne, systemy radiowego dostępu abonenckiego SRDA oraz sieć elektroenergetyczna 400kV. W roku 2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku zrealizował kolejny program badań pól elektromagnetycznych opracowany zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa podlaskiego na lata 2013-2015. Program ten zakładał skoncentrowanie pomiarów na obszarach dostępnych dla ludności tj. w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50tys. oraz w pozostałych miastach i na terenach wiejskich. Zakres prowadzenia badań obejmował pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości, co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. WIOŚ przeprowadził pomiary w 45 punktach pomiarowych rozmieszczonych równomiernie na terenie województwa. Badania wykonano w okresie od 25 lutego do 10 grudnia 2014 roku, za pomocą miernika do pomiaru pola elektromagnetycznego NMB 550 (nr B-0781) z sondą pola elektrycznego (EF-0391 i 46
A 0886) o zakresie częstotliwości 100 khz 3GHz, o zakresie odczytu 0,01 V/m 100kV/m. W każdym z 45 punktów wykonano 2 godzinny pomiar z częstotliwością próbkowania co 1s. Na terenie powiatu wysokomazowieckiego wytypowano do badań 2 kolejne punkty pomiarowe. Wyniki pomiarów wokół obiektów emitujących PEM na terenie powiatu zestawiono w poniższej tabeli: Lokalizacja punktu kontrolnego Wysokie Mazowieckie Miejski Ośrodek Kultury Ul. Ludowa 19 Kulesze Kościelne Centrum miejscowości Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeń pól elektromagnetycznych promieniowania elektromagnetycznego przy użyciu sondy EP-300 V/m % wartości dopuszczalnej <0,2 2,9 <0,2 2,9 Na podstawie przeprowadzonych pomiarów można stwierdzić, że: w badanych punktach pomiarowych, jak również w punktach badanych w latach poprzednich w powiecie wysokomazowieckim, nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Przeprowadzone w 45 punktach pomiarowych w województwie podlaskim badania nie wykazały, w żadnym badanym z badanych stanowisk, przekroczeń wartości dopuszczalnej składowej elektrycznej (7 V/m). Zmierzone wartości składowej elektrycznej, w większości punktów pomiarowych w powiecie wysokomazowieckim jak i w województwie podlaskim, stanowiły poniżej 10% normy dopuszczalnej. Pomimo wzrostu liczby uruchamianych nadajników na obszarze województwa, nie obserwuje się wzrostu zmierzonych wartości pól elektromagnetycznych, co w dużej mierze jest wynikiem niedoskonałości obowiązujących obecnie metod i przyrządów pomiarowych. 4.3. Przeciwdziałania Oddziaływanie pola elektromagnetycznego na organizm człowieka jest trudne do ustalenia, gdyż człowiek nie posiada podobnie jak w przypadku promieniowania jonizującego receptorów, które ostrzegałyby go o jego istnieniu. Na dodatek skutki promieniowania nie są natychmiastowe. Skutki oddziaływania pola elektromagnetycznego na zdrowie człowieka to stosunkowo nowe zjawisko w dzisiejszym świecie. Jednoznaczne stwierdzenie wpływu, a szczególnie szkodliwego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka jest obecnie trudne do ustalenia (brak odpowiednich, długofalowych badań). Każdy organizm reaguje indywidualnie i posiada różną odporność na działanie tego rodzaju promieniowania. Warto wspomnieć, że pomimo dużej liczby badań doświadczalnych, nie udało się do tej pory ujednolicić koncepcji dotyczących mechanizmów działania pól elektromagnetycznych na organizmy i ich elementy. Ważnym czynnikiem mającym wpływ na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka są parametry tego pola, a także inne czynniki wynikające z warunków w których dochodzi do kontaktu człowieka z tym polem. Do istotnych parametrów należy zaliczyć: - odległość od źródła pola. - sumaryczny czas oddziaływania różnych źródeł. Ten czynnik w miarę wzrostu ilości źródeł promieniowania elektromagnetycznego staje się coraz bardziej istotny. Bowiem nawet jeśli z każdego ze źródeł będziemy korzystali krótko, ale będzie ich coraz więcej, to sumaryczny czas oddziaływania może okazać się nieobojętny dla naszego organizmu, szczególnie w przypadku ciągłego narażenia na promieniowanie w domach mieszkalnych. Przebywanie w pobliżu urządzeń będących emiterami promieniowania elektromagnetycznego, może mieć trudne do przewidzenia konsekwencje. Ponieważ jednoznaczna odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka w różnych warunkach jest szkodliwe, nie jest obecnie możliwa, konieczna jest szczególna ostrożność i rozwaga organów 47
decyzyjnych przy wydawaniu pozwoleń na lokalizację nowych źródeł emisji PEM na terenach gęsto zaludnionych. 5. Hałas Do najważniejszych czynników mających wpływ na klimat akustyczny powiatu wysokomazowieckiego zaliczyć należy komunikację drogową, a szczególnie udział w ruchu samochodów ciężkich oraz w mniejszym stopniu hałas przemysłowy. 5.1 Hałas komunikacyjny W roku 2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku prowadził pomiary hałasu w ramach realizacji zadań Programu Państwowego Monitoringu Środowiska. W programie wojewódzkim wyznaczony cel badań polegał na określeniu uciążliwości akustycznej dróg krajowych i wojewódzkich przebiegających przez wybrane miejscowości. W 2014 roku na terenie powiatu wysokomazowieckiego pomiary prowadzono w Ciechanowcu. Przeprowadzono tu tzw. pomiary krótkookresowe LAeqD i LAeqN (w odniesieniu do jednej doby) mające zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby. Pomiary wykonano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 140, poz. 824) oraz wytycznymi Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Uregulowania prawne dotyczące zagadnienia ochrony przed hałasem zawiera ustawa Prawo ochrony środowiska. Według tej ustawy ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie oraz zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826), w którym wartości poziomów dopuszczalnych są zależne od rodzaju źródeł emisji, funkcji urbanistycznej, jaką spełnia dany teren oraz od pory dnia i nocy. 1 października 2012 roku weszło w życie nowe rozporządzenie Ministra Środowiska zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2012 Nr 0, poz. 1109). Zmiana ta dotyczy podwyższenia dopuszczalnych poziomów hałasu w trzech kategoriach rodzaju terenu. Zmienione poziomy dopuszczalne przedstawiono w tabeli czcionką pogrubioną. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby oraz LDWN i LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem. Dopuszczalny poziom hałasu w db / L p. Przeznaczenie terenu 1. a) Strefa ochronna A uzdrowiska b) Tereny szpitali poza miastem 2. a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach 3. a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c)tereny rekreacyjno - wypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowo-usługowe 4. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku Drogi lub linie kolejowe Pozostałe obiekty i działalność będące źródłem hałasu L AeqD/ L DWN L AeqN/ L N L AeqD/ L DWN L AeqN/ L N 50 /50 45 / 45 45 / 45 40 / 40 50/50 45/45 45/45 40/40 55 / 55 50 / 50 50 / 50 40 / 40 61 / 64 60 /60 65 / 68 65 / 65 68 / 70 56 / 59 50 / 50 56 / 59 55 / 55 60 / 65 50 / 50 55 / 55 55 / 55 55 / 55 55 / 55 40 / 40 45 / 45 45 / 45 45 / 45 45 / 45 48
Na podstawie wykonanych pomiarów wskaźników L AeqD oraz L AeqN stwierdzono, że w Ciechanowcu poziom L AeqD wyniósł w porze dnia 64,1 db, co minimalnie przekraczało dopuszczalne normy (o 0,1 db), natomiast poziom hałasu dla pory nocnej L AeqN wyniósł 56,4 db, co dało przekroczenie normy o 0,4 db. Podczas pomiarów prowadzono również rejestrację natężenia ruchu pojazdów, z wyodrębnieniem pojazdów ciężkich. Natężenie ruchu pojazdów w Ciechanowcu w 2014r. Nazwa punktu Data pomiaru Średnia liczba pojazdów/dobę Ciechanowiec, ul. Kościelna 2 Średnia liczba pojazdów lekkich/dobę Średnia liczba pojazdów ciężkich/dobę 09-10.10.2014 6638 6295 343 Z przeprowadzonych badań i obserwacji wynika, że natężenie ruchu w Ciechanowcu na ulicy Kościelnej jest umiarkowane i są to głównie pojazdy lekkie (osobowe), a więc mniej uciążliwe akustycznie. Udział w strumieniu ruchu pojazdów ciężarowych był bardzo niski i wynosił w dniu przeprowadzanych pomiarów 5,2%. Przekładało się to na minimalne przekroczenia poziomu hałasu zarówno w porze dziennej jak i nocnej. Reakcje Dyrektywa 2002/49/WE odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku wprowadziła obowiązek realizacji map akustycznych oraz opracowywania na ich podstawie programów ochrony środowiska przed hałasem. Obowiązek obejmował w pierwszej kolejności aglomeracje powyżej 250 tys. mieszkańców, a do końca 2012 roku miały być opracowane mapy dla aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców. Ciechanowiec i miasto powiatowe Wysokie Mazowieckie, ze względu na mniejszą liczbę mieszkańców, nie podlegają temu obowiązkowi. W celu ograniczenia uciążliwości hałasu powinny być stosowane doraźne rozwiązania typu poprawa i utrzymanie dobrej jakości nawierzchni, poprawa organizacji ruchu, organizacja pasów zieleni itp. 5.2 Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy nie stwarza w powiecie wysokomazowieckim większych problemów. Systemy lokalizacji nowych inwestycji i sporządzania ocen ich oddziaływania na środowisko, kontroli i egzekucji nałożonych kar pozwalają na znaczne ograniczenia zasięgu rozprzestrzeniania tego rodzaju hałasu. Ważne jest również to, że dla źródeł hałasu przemysłowego, ze względu na ich stosunkowo niewielkie wymiary, istnieje wiele prostych możliwości ograniczenia emisji do środowiska przez zastosowanie skutecznych rozwiązań technicznych takich jak: tłumiki, obudowy dźwiękochłonne, zwiększenie izolacyjności akustycznej ścian czy stolarki okiennej pomieszczeń, w których pracują hałasujące maszyny. W 2014 roku przeprowadzono w powiecie wysokomazowieckiem, w zakresie ochrony przed hałasem, 2 kontrole planowe oraz 3 kontrole interwencyjne. Kontrole planowe: 1. Polski Koncern Miesny DUDA S.A. Oddział w Warszawie, Centrum Mięsne MAKTON Zakład Produkcyjny w Ciechanowcu, ul. Staropolska 8C, 18-230 Ciechanowiec Jednostka prowadzi działalność w zakresie przetwórstwa mięsnego. Wielkość produkcji nieprzekracza 20 Mg wędlin na dobę. Na terenie kontrolowanej jednostki zlokalizowane są liczne źródła hałasu emitowanego do środowiska. Są to głównie urządzenia chłodnicze zlokalizowane na zewnątrz hal produkcyjnych (w znacznej części na dachach budynków). Źródła pracują cyklicznie emitując hałas o stałych poziomach. Emisja hałasu występuje przez cała dobę. Liczba i czas pracy źródeł są zmienne. Ze względu na dużą liczbę źródeł hałasu i zmienność czasu ich pracy nie jest możliwe ustalenie wszystkich źródeł pracujących równocześnie. W sąsiedztwie zakładu występują tereny chronione, na których znajduje się zabudowa mieszkalna jednorodzinna, tereny przebywania dzieci młodzieży (szkoły) oraz w dalszej odległości od granicy zakładu, 49
zabudowa wielorodzinna. Na granicy zakładu znajduje się ogrodzenie z blachy stalowej, stanowiące ekran akustyczny. W dniu 14.05.2014 Laboratorium WIOS Białystok Pracownia w Łomży wykonało pomiary hałasu emitowanego z terenu kontrolowanego zakładu. Pomiary dotyczyły pory dziennej i nocnej. Nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości poziomu hałasu w środowisku na terenach chronionych. 2. Zakład Produkcyjno-Usługowo-Handlowy MICHAŁ Krzysztof Targoński ul. 1-go Maja 7C 18-200 Wysokie Mazowieckie Kontrolę obejmująca m.in. zagadnienia ochrony przed hałasem przeprowadzono w grudniu 2014 roku. Zakład Produkcyjno-Usługowo-Handlowy MICHAŁ Krzysztof Targoński produkuje stalowe zbiorniki i silosy na zboże i pasze. Do początku grudnia 2014 roku produkcja prowadzona była w obiektach przy ul. 1-Maja 7c w Wysokiem Mazowieckiem. Od grudnia 2014 roku produkcja odbywa się w nowym obiekcie, na północnowschodnim skraju miasta Wysokie Mazowieckie, przy ul. Przemysłowej 4. Starosta Powiatowy w Wysokiem Mazowieckiem ustalił dopuszczalny poziom hałasu emitowanego z zakładu przy ul. 1-go Maja 7C w Wysokiem Mazowieckiem. W związku z zaprzestaniem działalności produkcyjnej przy ul. 1-go Maja 7C nie występuje emisja hałasu z tego obiektu. W przypadku obiektu przy ul. Przemysłowej, w zasięgu jego akustycznego oddziaływania nie występują tereny chronione przed hałasem. Kontrole interwencyjne: 1. Jeronimo Martins Dystrybucja S.A. Biedronka nr 1732 18-200 Wysokie Mazowieckie, ul. Jagiellońska 41, Kontrolę, wraz z pomiarami hałasu, przeprowadzono w dniach 14.05.2014-30.06.2014 Stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w porze nocnej emitowanego przez wentylator. Zarządzeniami pokontrolnymi zobowiązano podmiot do ograniczenia poziomu hałasu do wartości dopuszczalnych. Zarządzenie zostało zrealizowane. 2.Usługi Transportowe i Handlowe Czesław Moczulski, ul. Wierzbowa 12 18-230 Ciechanowiec Kontrola przeprowadzona została w dniach 02.10.2014 21.11.2014. Ze względu na warunki atmosferyczne uniemożliwiające przeprowadzenie pomiarów hałasu zgodnie z obowiązującymi metodykami, przesunięto termin wykonania pomiarów na 2015 rok (pomiary w 2015 r. wykazały przekroczenie wartości dopuszczalnych). Stwierdzono nieprawidłowości związane z naliczaniem opłat za korzystanie ze środowiska udzielono pouczenia i wydano zarządzenia pokontrolne. 3.Ekologiczne Materiały Grzewcze Sp. z o.o., ul. Kolejowa 2A, 18-210 Szepietowo Kontrolę przeprowadzono w dniu 19.09.2014. Stwierdzono, że hałas emitowany z terenu zakładu związany był z prowadzonymi pracami rozruchowymi i testowaniem urządzeń (m.in. do ochrony przed hałasem)zamontowanych w ramach modernizacji zakładu. Występował on sporadycznie i miał być wyeliminowany przed zakończeniem inwestycji. 6. Ochrona środowiska przed awariami Awarie zagrażające środowisku, na terenie powiatu wysokomazowieckiego, mogą nastąpić na terenie obiektów przemysłowych znajdujących się na jego obszarze, jak też poza nimi. Zagrożenia mogą również powstać w wyniku wypadków kolejowych i drogowych z udziałem cystern i autocystern przewożących materiały niebezpieczne, a także na skutek rozszczelnień rurociągów transportujących gaz ziemny. Na terenie powiatu znajduje się znaczna ilość stacji paliw. Należą one do różnych podmiotów gospodarczych. Eksploatacja tych stacji stwarza zagrożenie dla środowiska (możliwość awarii zbiorników, pożar itp.). Główne zagrożenie wynika jednak z transportu paliw na zaopatrzenie tych obiektów. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży prowadzi "Rejestr potencjalnych sprawców poważnych awarii". W rejestrze tym znajdują się aktualnie dwa zakłady położone na terenie powiatu wysokomazowieckiego: Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA w Wysokiem Mazowieckiem -amoniak w instalacji chłodniczej: - 8 Mg -kwas azotowy - 6 Mg -wodorotlenek sodu - 8 Mg 50
Podstawowym źródłem zagrożenia jest amoniakalna instalacja chłodnicza. W przypadku wystąpienia awarii z udziałem amoniaku, w zależności od miejsca awarii oraz wielkości emisji, może nastąpić zanieczyszczenie powietrza, w stopniu stwarzającym zagrożenie dla ludności, również poza granicami zakładu. Zagrożenie to jest poważne przede wszystkim ze względu na znaczną ilość osób przebywających na terenie zakładu oraz zamieszkałych w jego pobliżu, szczególnie od strony wschodniej. Awaria związana z uwolnieniem się kwasu azotowego lub wodorotlenku sodu może spowodować skażenie gleby i wód podziemnych, a w przypadku przedostania się tych substancji do kanalizacji deszczowej, także wód rzeki Brok. Zakład posiada Zakładowy plan przeciwdziałania nadzwyczajnemu zagrożeniu środowiska naturalnego i ludzi opracowany w 2005 roku. Plan przewiduje procedury uruchamiane w przypadku wystąpienia awarii, mające na celu ograniczenie ich skutków. Procedury są weryfikowane i doskonalone podczas okresowych ćwiczeń organizowanych na terenie zakładu. W zakładzie funkcjonuje sześcioosobowa Zakładowa Drużyna Ratownictwa chemicznego oraz siedmioosobowy Zespół do Spraw Przeciwdziałania Nadzwyczajnemu Zagrożeniu. SOKOŁÓW S.A. Zakłady Mięsne FARM FOOD w Czyżewie -amoniak w instalacji chłodniczej: - 10 Mg -metan (LNG) - 46 Mg -olej opałowy lekki - 10 Mg - wodorotlenek sodu - 0,5 Mg Podstawowym źródłem zagrożenia jest amoniakalna instalacja chłodnicza. W przypadku wystąpienia awarii z udziałem amoniaku, w zależności od jej miejsca oraz wielkości emisji, może nastąpić zanieczyszczenie powietrza, również poza granicami zakładu, co może stanowić zagrożenie dla mieszkańców kilku najbliżej położonych zabudowań. Główne zagrożenie dotyczy jednak pracowników zakładu oraz innych osób, przebywających na tym terenie. W zakładzie funkcjonuje system detekcji amoniaku z czujnikami umieszczonymi w miejscach zagrożonych emisją. Na terenie Zakładu znajduje się instalacja do magazynowania i rozprężania skroplonego gazu ziemnego LNG. Instalacja należy do KRI SA Wysogotowo k. Poznania. Instalacja została zbudowana zgodnie z pozwoleniem na budowę wydanym przez Starostwo Powiatowe w Wysokiem Mazowieckiem określonym w decyzji nr 289/05. Teren dzierżawiony jest od Spółki SOKOŁÓW S.A., która jest odbiorcą gazu na potrzeby zakładu w Czyżewie. Instalacja jest uwzględniana zarówno przy analizie i ocenie zagrożeń na terenie zakładu jak też w przewidywanych działaniach na wypadek awarii. Analiza zakresu zagrożenia na terenie zakładu zawarta jest w Zakładowym planie przeciwdziałania nadzwyczajnym zagrożeniom Zakładów Mięsnych w Czyżewie. Plan przewiduje grupę ratownictwa chemicznego. Należą do niej pracownicy obsługujący maszynownię chłodniczą, kotłownię zakładową oraz wentylację. Osoby te posiadają uprawnienia do obsługi amoniakalnych urządzeń chłodniczych. Są więc w zakładzie osobami najbardziej kompetentnymi przy usuwaniu awarii z wyciekiem amoniaku. Część tych osób odbyło również odpowiednie przeszkolenie ratownicze. Zakład posiada odpowiedni sprzęt, umożliwiający prowadzenie akcji ratowniczej (ubrania gazoszczelne, aparaty oddechowe oraz maski przeciwgazowe z pochłaniaczami amoniakalnymi). Weryfikacja "planu" odbywa się podczas ćwiczeń organizowanych co dwa lata przez zakład oraz Komendę Rejonową Państwowej Straży Pożarnej w Wysokiem Mazowieckiem. Mają one na celu oprócz weryfikacji planu, zapoznanie się strażaków z Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej w Wysokiem Mazowieckiem z warunkami zakładu i znajdującym się na jego terenie sprzętem ratownictwa chemicznego. Ostatnie takie ćwiczenia odbyły się w roku 2012. W obydwu zakładach w 2012 roku, przeprowadzone zostały przez WIOŚ, kontrole, w zakresie ochrony przed awariami. Kontrola w Spółdzielni Mleczarskiej MLEKOVITA, odbyła się w okresie od 22.06.2012r do 29.06.2012r., a w Zakładach Mięsnych FARM-FOOD w Czyżewie, w okresie od 07.08.2012r do 09.08.2012r. Podczas kontroli, nieprawidłowości w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom nie stwierdzono. W latach 2013 i 2014 zakłady nie były kontrolowane w tym zakresie. 51
Ochrona środowiska przed awariami, w obydwu zakładach, regulowana jest przepisami pozwoleń zintegrowanych, które zakładom tym wydał Starosta Powiatu Wysokomazowieckiego. Pozwolenia takie Spółdzielnia Mleczarska uzyskała w roku 2007, a Zakłady Mięsne FARM-FOOD w Czyżewie w roku 2009. Pozwolenia te określają sposoby zapobiegania awariom i ograniczania skutków ewentualnej awarii. Pozwolenia nakładają również obowiązek, by w razie wystąpienia awarii przemysłowej, natychmiast zawiadamiać o tym fakcie Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej oraz Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Gazociągi Do źródeł zagrożenia na terenie powiatu wysokomazowieckiego należy zaliczyć gazociągi tranzytowe oraz gazowe sieci i instalacje. Gazociąg międzynarodowy Jamal - Europa - trasa - Miodusy - Perki, - długość - około 30 km, - przekrój - Dn= 1400 mm, - ciśnienie - pr= 8,4 Mpa. Sieć gazociągów lokalnych (nadal rozbudowywana) - przekroje: magistrale - Dn= 200 mm, doprowadzenia - dostosowane do potrzeb, - ciśnienie - pn= 6,4 Mpa. Powiat wysokomazowiecki należy do nielicznych powiatów w województwie podlaskim, który ma podłączenie do sieci gazowej. Wg danych GUS za rok 2014 długość sieci gazowej na terenie powiatu wynosiła 116,704 km, w tym sieć przesyłowa 65,954 km, a sieć rozdzielcza 50,750 km. Z sieci gazowej w powiecie korzystało 862 gospodarstwa. Największa grupa odbiorców korzystała z gazu w mieście Wysokie Mazowieckie 823 gospodarstwa. Znacznie mniejsza ilość odbiorców była w gminie Wysokie Mazowieckie 29 gospodarstwa i w gminie Sokoły 10 gospodarstw. W 2014 roku w powiecie wysokomazowieckim nie notowano zdarzeń o charakterze poważnych awarii związanych z siecią gazową. W ostatnich latach nie odnotowano na terenie powiatu wysokomazowieckiego wystąpienia awarii, będących przyczyną nadzwyczajnego zagrożenia środowiska. 7. Działania kontrolne WIOŚ prowadzone na terenie powiatu wysokomazowieckiego W rejestrze Delegatury WIOŚ w Łomży znajdują się 139 podmiotów z terenu powiatu wysokomazowieckiego kontrolowanych w związku z oddziaływaniem na środowisko. W roku 2014 przeprowadzono 48 kontroli : 5 kompleksowych, 30 problemowych, 11 interwencyjnych, 1 na wniosek gminy oraz 1 na wniosek Urzędu Marszałkowskiego. Kontrole kompleksowe dotyczyły głównie gospodarki odpadami. W trzech przypadkach nie stwierdzono nieprawidłowości, w pozostałych dwóch wydano zarządzenia pokontrolne, dodatkowo jedna kontrola z zakresu ochrony powietrza i gospodarki odpadami zakończyła się wystawieniem mandatu karnego i pouczeniem. W trakcie przeprowadzonych kontroli problemowych w 18 przypadkach nie stwierdzono nieprawidłowości. W 7 przypadkach wydano zarządzenia pokontrolne, wydano 7 decyzji o karze. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości to: - nieuregulowanie spraw dotyczących gospodarki odpadami, 52
- brak pełnych informacji o źródłach emisji niezbędnych do prawidłowego naliczenia opłat za korzystanie ze środowiska, - nieuregulowana gospodarka wodo-ściekowa i nieprzestrzeganie warunków zawartych w pozwoleniu wodnoprawnym. Kontrole interwencyjne dotyczyły przeważnie problemów z zanieczyszczeniami pochodzącymi z gospodarstw rolnych oraz gospodarki odpadami. W większości kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. Głównie zastosowane sankcje to zarządzenia pokontrolne, pouczenia i instruktaż. Jeden podmiot ukarano mandatem. Kontrole kompleksowe : w zakresie gospodarki odpadami: 1. DUO-WET Sp. Cywilna ul. Główna 22, 18-210 Szepietowo przeprowadzona w dniach 11.-20.03.2014r. kontrola stwierdziła nieprawidłowe magazynowanie odpadów, brak prowadzonej ewidencji odpadów. Wydano zarządzenia pokontrolne. w zakresie gospodarki odpadami (ustawa produktowa i opakowaniowa): 1. SOKOŁÓW S.A. Odział w Czyżewie ul. Dominika Jastrzębskiego, 18-220 Czyżew przeprowadzona w dniach 07.-14.05.2014r kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. w zakresie ochrony powietrza, gospodarki odpadami: 1. Zakład Mechaniki Pojazdowej ul. Sienkiewicza 6, 18-200 Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniach 19.-29.09.2014r. kontrola stwierdziła: brak ewidencji odpadów, nie przekazywanie do Urzędu Marszałkowskiego zbiorczego zestawienie danych o odpadach i zbiorczego zestawienia danych o zakresie korzystania ze środowiska, nie wnoszenie opłat za korzystanie ze środowiska. Dokonano pouczenia, wydano zarządzenie pokontrolne i decyzję o karze. w zakresie ochrony powietrza: 1. EMG Sp. z o.o. ul. Kolejowa 2, 18-210 Szepietowo przeprowadzona w dniach 04.-13.03.2014r. kontrola nie wykazała nieprawidłowości. w zakresie gospodarki wodno-ściekowej: 1. Zakłady Mięsne ŁUNIEWSCY Kostry Śmiejki 12, 18-214 Klukowo przeprowadzona w dniach 20.- 24.03.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. Wydano zaświadczenie o spełnianiu wymagań ochrony środowiska. Kontrole problemowe : w zakresie gospodarki wodościekowej, cykl kontrolny Kpośk połączony z poborem prób ścieków: 1. Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA ul. Ludowa 122, 18-200 Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniach 28.01.-07.02.2014r. kontrola nie stwierdziła naruszeń. Kolejne kontrola z cyklu przeprowadzone w dniach 15.04.-14.05.2014r., 27.08.2014r. oraz 16.09.2014r. również nie wykazały nieprawidłowości. w zakresie gospodarki wodościekowej: 1. Gmina Klukowo (oczyszczalnia Trojanowo), ul. Szkolna 2, 18-214 Klukowo przeprowadzona w dniach 30.01.-10.02.2015r. kontrola wykazała przekroczenie warunków zawartych w pozwoleniu wodnoprawnym. Wydano dwie decyzje o karze. 2. Zakład Wodociągów, Kanalizacji i Oczyszczania ul. Nowy Świat 2, 18-210 Szepietowo przeprowadzona w dniach 08.-17.07.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. 3. Gmina Nowe Piekuty ul. Główna 8, 18-212 Nowe Piekuty przeprowadzona w dniu 28.10.2014r. kontrola wykazała naruszenie warunków pozwolenia wodnoprawnego. Wydano decyzję w sprawie wymierzenia kary. 4. Gmina Czyżew, Oczyszczalnia ścieków, 18-22- Rosochate Kościelne przeprowadzona w dniu 28.11.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. 5. Gmina Kulesze Kościelne Oczyszczalnia ścieków przy Urzędzie Gminy, 18-218 Kulesze Kościelne przeprowadzona w dniu 05.12.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. 6. Przedsiębiorstwo Robót Komunalnych FARE ul. Podlaska 1, 18-230 Ciechanowiec przeprowadzona w dniach 02.-29.04.2014r. kontrola stwierdziła odprowadzanie przez zakład ścieków z naruszeniem warunków pozwolenia wodnoprawnego, nie sporządzono i nie przekazano Marszałkowi Województwa zbiorczego zestawienia danych o odpadach. Wydano dwie decyzje o karze za odprowadzanie ścieków (za rok 2012 i 2013), decyzję o karze za nie przekazanie Marszałkowi Województwa zbiorczego zestawienia danych o odpadach. 53
w zakresie eksploatacji ujęcia wody w m. Mazury: 1. Gmina Wysokie Mazowieckie ul. Mickiewicza 1A, 18-200 Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniach 13.-25.02.2014r. kontrola wykazała brak wymaganej ilości badań wód popłucznych. Wydano zarządzenia pokontrolne. w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska przez stację paliw: 1. Spółdzielnia Kółek Rolniczych ul. Kolejowa 31, 18-218 Sokoły przeprowadzona w dniach 14.- 20.02.2015r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. w zakresie postępowania z substancjami zubożającymi warstwę ozonową (SZWO): 1. Zakłady Mięsne KRASPOL ul. Długa 105, 18-200 Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniach 21.02.-13.03.2014r. kontrola wykazała brak pomiarów szczelności F-gazów. Przeprowadzono instruktaż, wydano zarządzenia pokontrolne. 2. AGROMIĘS Kobylin Pogorzałki, 18-204 Kobylin Borzymy przeprowadzona w dniach 13.-25.03.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. w zakresie nadzoru rynku, urządzenia emitujące hałas: 1. PHUP ul. Łomżyńska 35, 18-230 Ciechanowiec przeprowadzona w dniu 24.03.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. 2. Sklep Przemysłowo-Rolniczy ul. Mazowiecka 28A, 18-200 Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniach 29.08.-04.09.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. w zakresie ochrony powietrza i ochrony przed hałasem (pomiar hałasu): 1. Polski Koncern Mięsny DUDA S.A. Odział w Warszawie Centrum Mięsne MAKTON Zakład Produkcyjny w Ciechanowcu przeprowadzona w dniach 11.04.-12.06.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska przez stację demontażu pojazdów: 1. TOMEX Sp. j. Zadobrze 26, 18-230 Ciechanowiec przeprowadzona w dniu 12.06.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. Kolejna kontrola przeprowadzona w dniu 29.08.2014r. również nie stwierdziła nieprawidłowości. 2. AUTO HANDEL SKUP ZŁOMU Osipy Lepertowizna 15, 18-200 Wysokie Mazowieckie - przeprowadzona w dniu 10.07.2014r. kontrola stwierdziła niepełne dane w karcie ewidencji pojazdów. Dokonano pouczenia. w zakresie sprawdzenia stanu realizacji inwestycji (modernizacja oczyszczalni): 1. Przedsiębiorstwo Robót Komunalnych FARE ul. Podlaska 1 18-230 Ciechanowiec przeprowadzona w dniu 14.07.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. Zawieszono postępowanie w sprawie wliczenia kary w koszt inwestycji do czasu oceny pracy oczyszczalni (tj. uzyskania przez obiekt efektu ekologicznego do lipca 2015r.). w zakresie spełniania wymagań ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie: 1. Gmina Czyżew, ul. Mazowiecka 34, 18-220 Czyżew przeprowadzona w dniach 08.08.-08.09.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska przez zakład zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego: 1. Zakład Zbierania i Przetwarzania Zużytego Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego, Osipy Lepertowizna 15, 18-200 Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniu 25.09.2014r. kontrola nie wykazała nieprawidłowości. w zakresie ochrony przed hałasem: 1. ZPHU MICHAŁ 18-200 Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniach 03.-10.12.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska w gospodarstwach położonych na terenie OSN : 1. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane, Brzóski Stare, gm. Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniach 05.06-20.06.2014r. kontrola stwierdziła nieprawidłowości. Wydano zarządzenia pokontrolne. 54
2. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane Dąbrowa Wilki, gm. Szepietowo - przeprowadzona w dniach 11.06.- 27.06.2014r. kontrola stwierdziła nieprawidłowości. Wydano zarządzenia pokontrolne. 3. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane Rosochate Kościelne, gm. Czyżew - przeprowadzona w dniach 08.07.- 22.07.2014r. kontrola stwierdziła nieprawidłowości. Wydano zarządzenia pokontrolne. 4. Gospodarstwo Rolne Kurzyny, gm. Kobylin Borzymy - przeprowadzona w dniach 07.10.-14.10.2014r. kontrola stwierdziła nieprawidłowości. Wydano zarządzenia pokontrolne. 5. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane Malinowo, gm. Klukowo - przeprowadzona w dniach 13.06.- 27.06.2014r. kontrola stwierdziła nieprawidłowości. Wydano zarządzenia pokontrolne. 6. Gospodarstwo rolne Dąbrowa Moczydły, gm. Szepietowo - przeprowadzona w dniach 04.08.-29.08.2014r. kontrola nie stwierdziła uchybień w zakresie ochrony środowiska. Opis przeprowadzonych kontroli zawiera rozdział 8. Kontrola przeprowadzona na wniosek gminy: w zakresie gospodarki ściekowej: 1. Gmina Klukowo oczyszczalnia ścieków w Trojanowie przeprowadzona w dniu 02.04.2014r. kontrola stwierdziła realizację inwestycji modernizację oczyszczalni ścieków. Wydano decyzję o odroczeniu terminu płatności kary. Kontrola przeprowadzona na wniosek Urzędu Marszałkowskiego: w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska przez stację demontażu pojazdów: 2. Auto Handel Skup Złomu, Osipy Lepertowizna 15, 18-200 Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniu 25.09.2014r. kontrola nie wykazała nieprawidłowości. Kontrole interwencyjne w zakresie gospodarki nawozami i gospodarki wodnościekowej: 1. Gospodarstwo Hodowlane, Sikory Bartkowięta 18-204 Kobylin Borzymy przeprowadzona w dniach 21.- 27.01.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. 2. Gospodarstwo rolno-hodowlane w Święcku Wielkim, 18-200 Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniach 03.-08.07.2014r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. 3. Gospodarstwo rolne w Piętkach Gręzkach, 18-214 Klukowo przeprowadzona w dniu 28.11.2014r. kontrola stwierdziła wyciek nawozów naturalnych. Wydano zarządzenia pokontrolne. w zakresie ochrony powietrza: 1. Firma Handlowa SEAL Skład Opału ul. Główna 60, 18-210 Szepietowo przeprowadzona w dniach 04.- 13.03.2015r. kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości. w zakresie gospodarki odpadami: 1. Firma Handlowo Usługowa ul. Ludowa 54, 18-200 Wysokie Mazowieckie kontrola przeprowadzona w dniu 30.04.2014r. nie stwierdziła nieprawidłowości. w zakresie emisji hałasu (pomiar hałasu): 1. Jeronimo Martins Dystrybucja S.A. Biedronka nr 1732 18-200 Wysokie Mazowieckie, ul. Jagiellońska 41 - kontrolę, wraz z pomiarami hałasu, przeprowadzono w dniach 14.05.2014-30.06.2014 Stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w porze nocnej emitowanego przez wentylator. Zarządzeniami pokontrolnymi zobowiązano podmiot do ograniczenia poziomu hałasu do wartości dopuszczalnych. Zarządzenie zostało zrealizowane. w zakresie ochrony przed hałasem: 1. Zakład Kamieniarsko-Betoniarski ul. Żwirki i Wigury 15, 18-200 Wysokie Mazowieckie przeprowadzona w dniach 21.-28.08.2014r. Kontrola obejmowała również zagadnienia związane z ochrona powietrza. Kontrola nie wykazała nieprawidłowości. 55
2. Ekologiczne Materiały Grzewcze Sp. z o.o. ul. Kolejowa 2a, 18-210 Szepietowo przeprowadzana w dniach 19.-29.09.2014r. Stwierdzono, że hałas emitowany z terenu zakładu związany był z prowadzonymi pracami rozruchowymi i testowaniem urządzeń (m.in. do ochrony przed hałasem)zamontowanych w ramach modernizacji zakładu. Występował on sporadycznie i miał być wyeliminowany przed zakończeniem inwestycji. Kontrola nie wykazała nieprawidłowości. 3. Usługi Transportowe i Handlowe ul. Wierzbowa 12, 18-230 Ciechanowiec przeprowadzona w dniach 02.10.-21.11.2014r. Ze względu na warunki atmosferyczne uniemożliwiające przeprowadzenie pomiarów hałasu zgodnie z obowiązującymi metodykami, przesunięto termin wykonania pomiarów na 2015 rok (pomiary w 2015 r. wykazały przekroczenie wartości dopuszczalnych). Kontrola wykazała, że zakład nie prowadzi rejestru danych do opłat za korzystanie ze środowiska oraz nie przesyłał do Marszałka Województwa zbiorczego zestawienia danych za korzystanie ze środowiska. Udzielono pouczenia i wydano zarządzenie pokontrolne. w zakresie gospodarki wodnościekowej: 1. Zakłady Mięsne WYSZYŃSCY Kostry Śmiejki 34, 18-214 Klukowo przeprowadzona w dniach 21.08.- 05.09.2014r. kontrola wykazała brak pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do urządzeń kanalizacyjnych będących własnością innego podmiotu; rozbieżności między ilością pobranej wody i odprowadzanych ścieków. Dokonano instruktażu, wydano zarządzenie pokontrolne. Kolejna kontrola przeprowadzona w dniach 11.-22.12.2014r. w tym samym zakresie, w trakcie której pobrano również próbki wody do badań wykazała, że zakład wylewa ścieki na pole. Nałożono mandat karny w wysokości 500 zł, wydano zarządzenie pokontrolne oraz dokonano pouczenia. 8. Działania monitoringowe i kontrolne WIOŚ na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych (OSN) wyznaczonych na terenie powiatu wysokomazowieckiego Rozporządzenie nr 14/2012 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 8 października 2012 roku w sprawie określenia wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć na terenie województwa podlaskiego (Dziennik Urzędowy Wojewody Podlaskiego Białystok 16.10.2012 poz. 2982) wyznacza obszary szczególnie narażone (OSN) o łącznej powierzchni 43 591,32 ha i 7 JCW rzecznych jako wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Załącznik nr 1 do tego rozporządzenia zawiera wykaz obrębów ewidencyjnych objętych OSN. Na terenie woj. podlaskiego wyznaczono trzy Obszary Szczególnie Narażone: - Bug od Tocznej do Broku - Dopływy Narwi od Lizy do Śliny, - Jabłonka. Pierwsze dwa OSN w większości obejmują tereny leżące w powiecie wysokomazowieckim. Rozporządzenie powyższe wyznaczyło również wody powierzchniowe płynące na terenie woj. podlaskiego (JCWP) jako wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. W powiecie wysokomazowieckim są to: - JCWP Brok do Siennicy, - JCWP Brok od Siennicy do ujścia, - JCWP Nurzec od Siennicy do ujścia, - JCWP Ślina od Rokitnicy do ujścia. Uzasadnienie do ww. rozporządzenia wyjaśnia, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych, wody wrażliwe to wody zanieczyszczone (zawartość azotanów powyżej 50 mg NO 3 /l) lub zagrożone zanieczyszczeniem (od 40 do 50 mg NO 3 /l) azotanami ze źródeł rolniczych oraz wody wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. 56
Na terenie woj. podlaskiego, w tym także na terenie powiatu wysokomazowieckiego, wg wieloletnich badań WIOŚ, nie występują wody zanieczyszczone i zagrożone zanieczyszczeniem azotem ze źródeł rolniczych. Występują natomiast wody, w których przekroczona została średnioroczna wartość graniczna azotu azotanowego (2,2 mg NNO 3 /l), wskazująca na ich tendencję do eutrofizacji. Zostały one ujęte w rozporządzeniu. Na wyznaczonych OSN wprowadzane są Programy działań mające na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Programy realizowane są na podstawie 2 rozporządzeń: Rozporządzenie nr 3/2013 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 25 lutego 2013 w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszarów szczególnie narażonych Dopływy Narwi od Lizy do Śliny i Jabłonka (Dz. U. Województwa Podlaskiego z dnia 7 marca 2013r, poz. 1417). Rozporządzenie nr 6/2013 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 8 maja 2013r. w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszarów szczególnie narażonych Bug od Tocznej do Broku. (Dz. U. Województwa Podlaskiego z dnia 31 stycznia 2014r., poz. 430). Programy te w Załączniku nr 7 w dziale IV i V nakładają na WIOŚ obowiązek monitorowania wód powierzchniowych na terenie OSN oraz prowadzenia kontroli rolniczych źródeł zanieczyszczeń. Monitoring wód powierzchniowych. W 2012 roku Podlaski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska opracował nową sieć monitoringową zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 roku w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. Nr 258 poz. 1550). Rozporządzenie nakłada obowiązek prowadzenia monitoringu obszarów chronionych m.in. na terenach wyznaczonych jako Obszary Szczególnie Narażone (OSN) na zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych. W ramach sieci monitoringu obszarów chronionych WIOŚ Białystok wyznaczył punkty pomiarowo-kontrolne na rzekach wymienionych w Rozporządzeniu nr 14/2012 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 8 października 2012 roku w sprawie określenia wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć na terenie województwa podlaskiego (Dziennik Urzędowy Wojewody Podlaskiego Białystok 16.10.2012 poz. 2982), umożliwiające ocenę m.in. zagrożenia wód związkami azotu ze źródeł rolniczych. Sieć pomiarowa objęła 12 punktów pomiarowo-kontrolnych leżących na 10 jednolitych częściach wód (o 3 JCWP więcej jak ujęte w ww. rozporządzeniu Dyrektora RZGW i wyznaczonych jako wody wrażliwe na zanieczyszczenie azotem ze źródeł rolniczych). 7 punktów pomiarowo-kontrolnych wyznaczono na terenie powiatu wysokomazowieckiego. Badania w wyznaczonym przez rozporządzenie monitoringowe zakresie i z wymaganą częstotliwością rozpoczęto w styczniu 2013 roku. Są one powtarzane w 2015 roku, na koniec okresu objętego Programem działań na OSN. W 2015 roku powiększono sieć pomiarową z 12 do 19 punktów pomiarowo-kontrolnych. W 2013 roku sieć pomiarowa WIOŚ Białystok ustanowiona na terenie powiatu wysokomazowieckiego uwzględniła : 1. wyznaczenie stanowisk pomiarowych powyżej punktowych źródeł zanieczyszczeń komunalnych, w celu oceny zanieczyszczenia wód m.in. związkami azotu nie pochodzącymi z tych źródeł: - ppk powyżej Czyżewa rzeka Brok; (zakładając, że rzeka w procesie samooczyszczania poradzi sobie z ładunkami zanieczyszczeń odprowadzanymi z Wysokiego Mazowieckiego); - ppk Kuczyn - rzeka Nurzec powyżej Ciechanowca; 57
2. wprowadzenie do sieci punktów na ciekach płynących wyłącznie przez tereny rolnicze, (brak punktowych źródeł zanieczyszczeń): - ppk Stypułki Święchy rzeka Ślina dopływ Narwi; - ppk Wity rzeka Ślina dopływ Narwi; - ppk Koce Piskuły rzeka Siennica dopływ Nurca; - ppk Wojtkowice Stare rzeka Pełchówka dopływ Nurca; 3. w celu porównania wyników pozostawiono w sieci badawczej punkty pomiarowe wyznaczone w poprzednich programach monitoringowych poniżej zrzutów z oczyszczalni komunalnych i przemysłowych : - ppk Ołdaki rzeka Brok poniżej 2 oczyszczalni w Czyżewie; - ppk Tworkowice rzeka Nurzec poniżej oczyszczalni w Ciechanowcu; Tak ustawiona sieć pomiarowa umożliwia ocenę rolniczej presji na jakość wód powierzchniowych na OSN wyznaczonych na terenie woj. podlaskiego. Omówienie wyników badań przeprowadzonych w 2013 roku zawiera Rozdział 1: Ocena stanu wód. Działania kontrolne WIOŚ Białystok na terenach wyznaczonych jako OSN: Na terenie województwa podlaskiego określono obszary o łącznej powierzchni 43 591,32 ha jako OSN, na których wyodrębniono 167 obrębów ewidencyjnych. Większość z nich tj. 125 obrębów, leży w powiecie wysokomazowieckim. W woj. podlaskim obręby ewidencyjne zaliczone do OSN leżą w 10 gminach: Czyżew-Osada, Klukowo, Kobylin-Borzymy, Nowe Piekuty, Poświętne, Sokoły, Szepietowo (obszar wiejski), Wysokie Mazowieckie, Kołaki Kościelne, Zambrów. Większość obrębów ewidencyjnych leży w 7 gminach na terenie pow. wysokomazowieckiego: - Wysokie Mazowieckie 36 obrębów, - Czyżew-Osada 54 obrębów, - Klukowo 4 obręby, - Kobylin-Borzymy 5 obrębów, - Nowe Piekuty 3 obręby, - Sokoły 6 obrębów, - Szepietowo (obszar wiejski) 17 obrębów. Dane o gospodarstwach typowanych do kontroli uzyskano: - z zasobów Informatycznego Systemu Wspomagania Kontroli ISWK - z informacji pozyskanych z gmin, na terenie których występują OSN (ankieta) Szacunkowe ilości gospodarstw na OSN w województwie podlaskim według kryteriów wyboru do kontroli WIOŚ: 1. wielkość chowu powyżej 210 DJP 2. powierzchnia użytków rolnych na OSN powyżej 100 ha 3. wielkość chowu 40 210 DJP 4. powierzchnia użytków rolnych na OSN 20-100 ha 5. nabywcy nawozów naturalnych z instalacji IPPC Zgodnie z tymi kryteriami oszacowano ilość gospodarstw położonych na OSN do kontroli na terenie woj. podlaskiego: - wg kryterium 1,2 i 5 - brak wytypowanych gospodarstw na terenie woj. podlaskiego - wg kryterium 3 tj. Wielkość chowu 40-210 DJP 162 gospodarstwa, w tym 154 na terenie powiatu wysokomazowieckiego 58
- wg kryterium 4 tj. - powierzchnia użytków rolnych na OSN nabywcy nawozów naturalnych 20-100 ha 289 gospodarstw, w tym 215 na terenie powiatu wysokomazowieckiego. Zakres kontroli obejmował: - charakterystykę gospodarstwa - położenie, powierzchnia gruntów, areał na OSN, odległość od cieków wodnych. - opis prowadzonej działalności rolniczej - budynki inwentarskie, budowle rolnicze, średnioroczna obsada zwierząt, system utrzymania zwierząt, sposób gospodarowania nawozami, urządzenia do magazynowania nawozów naturalnych, ocena wpływu gospodarstwa na środowisko (obecność wycieków, pojemność zbiorników itp.) - dawki i sposoby nawożenia pól - prowadzenie gospodarki wodno-ściekowej na terenie gospodarstwa, - postępowanie z padłymi zwierzętami, - postępowanie z wytwarzanymi odpadami (głównie folia na kiszonki). W 2013 roku - do kontroli planowych na terenie powiatu wysokomazowieckiego ze względu na OSN-y wytypowano 6 większych indywidualnych gospodarstw rolnych (chów bydła), nie będących podmiotami gospodarczym. 5 z nich miało powyżej 50 ha powierzchni całkowitej. Wyniki kontroli zawiera Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska powiatu wysokomazowieckiego w 2013 roku (www.wios.bialystol.pl - Publikacje). W 2014 roku - do kontroli planowych na terenie powiatu wysokomazowieckiego ze względu na OSN-y wytypowano kolejnych 6 indywidualnych gospodarstw rolnych (chów bydła), nie będących podmiotami gospodarczymi: 1. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane, Brzóski Stare, gm. Wysokie Mazowieckie powierzchnia całkowita 71,44 ha, obsada zwierząt 125,07 DJP. Przeprowadzona w dniach 05.06-20.06.2014r. kontrola stwierdziła, że w 2013 roku nie była prowadzona dokumentacja dotycząca wszystkich zabiegów agrotechnicznych, a w szczególności związanych z nawożeniem (termin, rodzaj, zastosowana dawka pod daną uprawę). Wydano zarządzenia pokontrolne. 2. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane Dąbrowa Wilki, gm. Szepietowo - powierzchnia całkowita 49,08 ha, obsada zwierząt 95,87 DJP. Przeprowadzona w dniach 11.06.-27.06.2014r. kontrola stwierdziła, że właściciel gospodarstwa nie prowadzi dokumentacji dot. wszystkich zabiegów agrotechnicznych, a w szczególności związanych z nawożeniem (termin, rodzaj, zastosowana dawka pod daną uprawę). Wydano zarządzenia pokontrolne. 3. Gospodarstwo Rolne Kurzyny, gm. Kobylin Borzymy - powierzchnia całkowita 50,12 ha, obsada zwierząt 97,3 DJP. Przeprowadzona w dniach 07.10.-14.10.2014r. kontrola stwierdziła: - brak dokumentacji zabiegów agrotechnicznych i nawożenia wykonywanych w gospodarstwie, a w szczególności związanych z nawożeniem (termin, rodzaj, zastosowana dawka pod daną uprawę). - brak dokumentów potwierdzających wywóz ścieków na oczyszczalnię ze zbiorników bezodpływowych gromadzących ścieki z udojni mleka i ścieków bytowych oraz dowodów uiszczania opłat za tę usługę. Wydano zarządzenia pokontrolne. 4. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane Rosochate Kościelne, gm. Czyżew - powierzchnia całkowita 34,93 ha, obsada zwierząt 81,75 DJP. Przeprowadzona w dniach 08.07.-22.07.2014r. kontrola stwierdziła brak dokumentów potwierdzających wywóz ścieków z udojni mleka na oczyszczalnię i dowodów uiszczania opłat za tę usługę. Wydano zarządzenia pokontrolne. 5. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane Malinowo, gm. Klukowo - powierzchnia całkowita 44,10 ha, obsada zwierząt 73,29 DJP. Przeprowadzona w dniach 13.06.-27.06.2014r. kontrola stwierdziła brak dokumentów 59
potwierdzających wywóz ścieków na oczyszczalnię i dowodów uiszczania opłat za tę usługę. Wydano zarządzenia pokontrolne. 6. Gospodarstwo rolne Dąbrowa Moczydły, gm. Szepietowo - powierzchnia całkowita 42,72 ha, obsada zwierząt 104,46 DJP. Przeprowadzona w dniach 04.08.-29.08.2014r. kontrola nie stwierdziła uchybień w zakresie ochrony środowiska. Stwierdzone nieprawidłowości W przeciwieństwie do kontroli prowadzonych w 2013 roku, głównie w dużych gospodarstwach (pow. 50 ha) kiedy to nie stwierdzono rażących naruszeń prawa, w większości kontrolowanych gospodarstw ( w 5 na 6 badanych) stwierdzono znaczne nieprawidłowości: brak rejestru wykonywanych zabiegów agrotechnicznych oraz ilości i rodzajów zastosowanych nawozów 3 gospodarstwa; brak dokumentów, poświadczających wywóz ścieków bytowych i technologicznych na oczyszczalnię 3 gospodarstwa. Ustalenia z kontroli 1. Kontrolowane podmioty zaliczały się w większości do mniejszych gospodarstw indywidualnych (powierzchnia całkowita <50 ha). Nie musiały one mieć i nie miały środowiskowych pozwoleń sektorowych ani pozwoleń zintegrowanych. 2. Wszyscy kontrolowani rolnicy zgodzili się z ustaleniami zawartymi w protokołach i podpisali je. 3. W kontrolowanych gospodarstwach zastosowana dawka nawozu naturalnego do nawożenia upraw polnych, łąk i pastwisk była niższa niż 170 kg (N) w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych. 4. Podczas żadnej kontroli nie stwierdzono zanieczyszczenia środowiska. Posesje miały prawidłowe wyposażenie, zabezpieczające otoczenie przed zanieczyszczeniem. 5. Wszystkie gospodarstwa posiadały zapas powierzchni płyt gnojowych i objętości zbiorników na gnojowicę, wystarczający do magazynowania nawozów naturalnych. 6. W trzech przypadkach kontrolowani nie posiadali dokumentów, poświadczających wywóz ścieków technologicznych (z udojni) i komunalnych na oczyszczalnie. 7. W trzech gospodarstwach nie prowadzono dokumentacji dot. wszystkich zabiegów agrotechnicznych, a w szczególności związanych z nawożeniem (termin, rodzaj, zastosowana dawka pod daną uprawę). 8. Kontrolowani znali problematykę OSN, a także zasady postępowania z nawozami naturalnymi i stosowali je w praktyce. 9. Podczas przygotowania do kontroli rolnicy nie korzystali z pomocy doradców rolniczych. Działania pokontrolne: W 3 przypadkach ustalenia kontroli skutkowały wydaniem zarządzeń pokontrolnych, zobowiązujących do dokumentowania prawidłowego postępowania ze ściekami. W 3 przypadkach ustalenia kontroli skutkowały wydaniem zarządzeń pokontrolnych, zobowiązujących do prowadzenia dokumentacji dotyczącej wszystkich zabiegów agrotechnicznych, a w szczególności związanych z nawożeniem (termin, rodzaj, zastosowana dawka pod daną uprawę). Nie nakładano mandatów karnych. Nie wszczynano postępowań w celu wymierzenia kar administracyjnych. Nie informowano organów ścigania. 60
W kolejnych latach obowiązywania Programu działań na OSN kontrole gospodarstw rolnych będą systematycznie kontynuowane. Sporządzono: Dział Monitoringu Delegatury w Łomży WIOŚ Białystok Zatwierdzam: mgr inż. Waldemar Gołaszewski Kierownik Delegatury w Łomży 61
62