Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Programowanie perspektywy finansowej na lata 2014-2020 Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 - Założenia Umowy Partnerstwa (załączniki) - Przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 15 stycznia 2013 roku Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Załącznik 1. Wstępna charakterystyka proponowanych programów operacyjnych Poziom krajowy 1. Program operacyjny dotyczący innowacyjności, badań naukowych i ich powiązań ze sferą przedsiębiorstw 1.1. Cel programu Celem programu będzie znaczące pobudzenie innowacyjności gospodarki, wyrażające się głównie zwiększeniem nakładów prywatnych na B+R, w szczególności poprzez wsparcie przedsiębiorstw w obszarach innowacyjności i działalności badawczo-rozwojowej a także podniesieniem jakości i interdyscyplinarności badań naukowych, zwiększeniem stopnia ich komercjalizacji oraz umiędzynarodowienia. Cel ten zostanie osiągnięty przez koncentrację działań na wzmocnieniu jakości badań oraz pozycji krajowych jednostek naukowych w ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej, budowie powiązań między nauką i potrzebami rynku oraz przedsiębiorstwami, a także na wsparciu i rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw (zgodnie z podejściem tzw. inteligentnych specjalizacji). Interwencja będzie koncentrowała się m.in. na określonych sferach odpowiadających globalnym i ogólnopolskim kierunkom rozwoju badań i nauki wskazanym w Krajowym Programie Badań 1. Działania w ramach niniejszego programu będą się skupiać wokół tzw. narodowych centrów doskonałości, zlokalizowanych głównie w miastach wojewódzkich. Finansowane będą projekty w obszarze B+R (zarówno transfer technologii, badania i prace rozwojowe oraz infrastruktura B+R), kierowane do najlepszych w skali kraju jednostek naukowych i dydaktycznych. Istotnym elementem programu będą również działania skierowane do przedsiębiorstw inwestujących w innowacje oraz prowadzących działalność badawczo-rozwojową. Dofinansowanie kierowane będzie na rzecz wsparcia całego procesu powstawania innowacji od fazy tworzenia się pomysłu, poprzez działalność B+R, prototypowanie aż po wdrażanie wyników badań, transfer technologii oraz działalność innowacyjną na rynkach międzynarodowych. Oprócz innowacji technologicznych wsparciem objęte będą, towarzyszące im, innowacje nietechnologiczne pozwalające na zwiększenie efektywności działań organizacyjnych czy zarządczych w przedsiębiorstwie. Przewiduje się wykorzystanie w szerszym zakresie pozadotacyjnych instrumentów wsparcia, które w większym stopniu wykorzystywane będą do finansowania inwestycji w innowacyjne MŚP znajdujące się na wczesnym etapie rozwoju (rozwój zdolności inwestycyjnej innowacyjnych przedsiębiorców oraz rozwój rynku inwestorów prywatnych). Dotacje mogą być adresowane do przedsiębiorstw wdrażających rozwiązania innowacyjne o wysokim stopniu ryzyka. 1.2. Cele tematyczne oraz fundusze Program wpisuje się w następujące cele tematyczne: Cel tematyczny Priorytet inwestycyjny Fundusz 1.1. wzmacnianie infrastruktury B+R (...) i możliwości rozwoju sektora B+I oraz 1. Wspieranie badań promowanie centrów kompetencji, w szczególności tych o znaczeniu europejskim naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji oraz jego priorytety inwestycyjne 1.2. promowanie inwestycji przedsiębiorstw w B+I, rozwój powiązań między przedsiębiorstwami, centrami B+R i szkołami wyższymi (...), wspieranie badań technologicznych i stosowanych, linii pilotażowych, działań w zakresie wczesnej walidacji produktów i zaawansowanych zdolności produkcyjnych i pierwszej produkcji w dziedzinie kluczowych technologii (...) 3. Podnoszenie konkurencyjności MŚP, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury 3.1. promowanie przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz wspieranie tworzenia nowych firm, z uwzględnieniem inkubatorów przedsiębiorczości*, 3.2. opracowywanie i wdrażanie nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu internacjonalizacji* 1 Sfery te zostaną wskazane na etapie prac nad projektem Umowy oraz programami operacyjnymi 2

4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach 3.4. wspieranie zdolności MŚP w zaangażowanie się w proces wzrostu ekonomicznego i innowacji 4.6. promowanie badań, badań naukowych, innowacji i wdrażania technologii niskoemisyjnych *W odniesieniu do wsparcia przedsiębiorstw, w ramach niniejszego programu realizowane będą głównie działania systemowe i pilotażowe. Część działań dotyczących wsparcia rozwoju kadr innowacyjności, w tym pracowników naukowych i uczelni wyższych oraz przedsiębiorców i ich pracowników (domena ESF) będzie finansowana na zasadzie crossfinancingu. 1.3. Wymiar terytorialny programu Program operacyjny będzie realizowany w 15 województwach (zaliczanych do kategorii regionów słabiej rozwiniętych) oraz w województwie mazowieckim (zaliczanym do kategorii regionów lepiej rozwiniętych). W programie wyodrębnione i specjalnie oznaczone będą działania na rzecz obszarów strategicznej interwencji (wybranych zgodnie z tematyką programu), poprzez wydzielenie oddzielnych osi priorytetowych, bądź działań dedykowanych wskazanym OSI. Określone zostanie również, w jaki sposób program odnosi się do rozwoju obszarów wiejskich. 1.4. Instytucja zarządzająca oraz podmioty współpracujące Instytucją Zarządzającą programem jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. W pracach nad przygotowaniem programu uczestniczą: minister właściwy ds. gospodarki, minister właściwy ds. nauki; minister właściwy ds. szkolnictwa wyższego; minister właściwy ds. informatyzacji; minister właściwy ds. zdrowia;; minister właściwy ds. kultury i dziedzictwa narodowego; minister właściwy ds. środowiska i gospodarki wodnej; minister właściwy ds. turystyki, minister ds. transportu, budownictwa i gospodarki morskiej, minister właściwy ds. rolnictwa, minister właściwy ds. wewnętrznych oraz zarządy województw. Zgodnie z zasadą partnerstwa w proces opracowania programu zaangażowani są partnerzy społeczni i gospodarczy, podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, w tym partnerzy działający na rzecz ochrony środowiska, organizacje pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne za promowanie równości i niedyskryminacji. 1.5. Założenia wdrożeniowe dla programu We wdrażaniu programu, w szczególności w odniesieniu do wdrażania innowacyjnych rozwiązań, produktów i technologii w przedsiębiorstwach będą wykorzystywane różnorodne instrumenty finansowe dostosowane odpowiednio do typu projektu. Działania podejmowane w ramach programu będą koordynowane z działaniami krajowymi w ramach Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki, Programu Rozwoju Przedsiębiorstw, Krajowego Programu Badań, Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej, innymi programami operacyjnymi oraz działaniami w ramach instrumentów innych polityk europejskich: Horyzont 2020 (szczególnie w zakresie finansowania dużej (ponadregionalnej) infrastruktury badawczej). 2. Program operacyjny dotyczący gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska, przeciwdziałania i adaptacji do zmian klimatu, transportu i bezpieczeństwa energetycznego 2.1. Cel programu Celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku, sprzyjającej zachowaniu dziedzictwa kulturowego, spójności społecznej i terytorialnej oraz bardziej konkurencyjnej. Realizacja tego celu polegać będzie na równowadze i wzajemnym uzupełnianiu się działań w następujących obszarach interwencji: czystej i efektywnej energii, w tym efektywności energetycznej, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracja i poprawa funkcjonowania na europejskim rynku energii; ochronie środowiska, w tym ochronie różnorodności biologicznej oraz adaptacji i przeciwdziałaniu zmianom klimatu, w tym ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, 3

efektywnym korzystaniu z zasobów, wzmocnieniu odporności systemów gospodarczych na zagrożenia związane z klimatem oraz zwiększeniu możliwości zapobiegania klęskom żywiołowym i reagowania na nie; większej spójności społecznej i terytorialnej, w tym poprawie dostępności transportowej; konkurencyjności, zakładającej bardziej efektywne wykorzystanie zasobów kraju oraz zapewnienie lepszych warunków dla wykorzystania zróżnicowanych potencjałów terytorialnych poprzez usuwanie przeszkód w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych. W ramach programu wspierane będą rozwiązania systemowe, demonstracyjne oraz interwencje o zasięgu ponadregionalnym, istotne z punktu widzenia kraju. Ponadto realizowane będą działania skierowane na kształtowanie świadomości społecznej w zakresie wyzwań zrównoważonego rozwoju. Cel programu zostanie osiągnięty poprzez koncentrację działań w następujących obszarach: promocja efektywności energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii, przeciwdziałanie/adaptacja do zmian klimatu oraz ochrona środowiska naturalnego i efektywne, wykorzystanie i ochrona zasobów, w tym ochrona dziedzictwa kulturowego (także rozwój zasobów kultury) o znaczeniu światowym i europejskim, a także poprawa dostępności transportowej. Ponadto, w ramach programu będą realizowane działania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa energetycznego, tj. rozwój inteligentnych systemów dystrybucji, magazynowania i przesyłu gazu i energii elektrycznej. Realizowane będą także inwestycje w sektorze zdrowia (m.in. wsparcie Państwowego Ratownictwa Medycznego, inwestycje w ponadregionalną infrastrukturę ochrony zdrowia - w celu zapewnienia dostępu do wysokospecjalistycznych usług medycznych w odniesieniu do problemów zdrowotnych o największym wpływie na aktywność zawodową mieszkańców Polski oraz o wysokim potencjalne innowacyjnym (aparatura wysokospecjalistyczna). Działania w ramach niniejszego programu zostaną uzupełnione odpowiednimi działaniami w regionalnych programach operacyjnych, ukierunkowanymi na potrzeby konkretnych terytoriów. 2.2. Cele tematyczne oraz fundusze Program wpisuje się w następujące cele tematyczne: Cel tematyczny Priorytet inwestycyjny Fundusz 4.1. promowanie produkcji i dystrybucji odnawialnych źródeł energii FS 4.2. promowanie efektywności energetycznej i wykorzystania OZE przez przedsiębiorstwa FS 4.3. wspieranie efektywności energetycznej i wykorzystywania odnawialnych źródeł FS Cel 4. Wspieranie energii w sektorze publicznym i mieszkaniowym przejścia na 4.4. rozwój i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji na niskich i średnich FS gospodarkę poziomach napięcia niskoemisyjną we wszystkich sektorach 4.5. promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich typów obszarów, w FS szczególności na obszarach miejskich, wspieranie zrównoważonego transportu miejskiego oraz podejmowania odpowiednich działań adaptacyjnych i mitygacyjnych 4.7. promowanie wysokosprawnej kogeneracji energii cieplnej i elektrycznej w oparciu o popyt na użytkową energię cieplną* Cel 5. Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem Cel 6. Ochrona srodowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów 5.1. wspieranie wyspecjalizowanych inwestycji służących dostosowaniu do zmiany FS klimatu 5.2. promowanie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje ryzyka, FS zapewniających odporność na klęski żywiołowe oraz stworzenie systemów zarządzania klęskami żywiołowymi 6.1. zaspokojenie znaczących potrzeb w zakresie inwestycji w sektorze gospodarki FS odpadami, tak aby wypełnić zobowiązania wynikające z prawa unijnego 6.2. zaspokojenie znaczących potrzeb w zakresie inwestycji w sektorze gospodarki FS wodnej, tak aby wypełnić zobowiązania wynikające z prawa unijnego 6.3. ochrona promocja i rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego 6.4. ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby FS oraz promowanie usług ekosystemowych, w tym działań związanych z zarządzaniem Europejską Siecią Ekologiczna Natura 2000 oraz zielonej infrastruktury 6.5. działania mające na celu poprawę stanu środowiska miejskiego, w tym FS rekultywacja terenów poprzemysłowych i redukcja zanieczyszczenia powietrza** 6.6. promowanie technologii innowacyjnych w celu poprawy ochrony środowiska i efektywnego gospodarowania zasobami w sektorze gospodarowania odpadami, gospodarki wodnej i ochrony gleby w celu redukcji zanieczyszczenia powietrza*** 4

Cel 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych Cel 9. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem 6.7. wspieranie przemian przemysłowych w kierunku gospodarki zasobooszczędnej i promowanie ekologicznego wzrostu gospodarczego 7.1. wspieranie rozwoju multimodalnego Jednolitego Europejskiego Obszaru Transportowego (Single European Transport Area SEA) poprzez inwestycje w sieci TEN-T 7.2. zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T**** 2 7.3. rozwój przyjaznych dla środowiska i niskoemisyjnych systemów transportu, włączając transport śródlądowy, morski, porty i połączenia multimodalne 7.4. rozwój i rehabilitacja kompleksowego, nowoczesnego i interoperacyjnego systemu transportu kolejowego 7.5. rozwój inteligentnych systemów dystrybuowania, magazynowania i przesyłu gazu i energii elektrycznej 9.1. Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia oraz przejścia z usług instytucjonalnych na poziomie społeczności lokalnych * do przesądzenia możliwość finansowania priorytetu z FS w trakcie negocjacji z KE ** tylko działania dotyczące redukcji zanieczyszczenia powietrza *** wsparcie wykorzystania rozwiązań innowacyjnych w wymienionych sektorach **** tylko drogi krajowe Część działań dotyczących wsparcia rozwoju kadr w sektorach związanych z energetyką i ochroną środowiska będzie finansowana na zasadzie crossfinancingu (EFS). 2.3. Wymiar terytorialny programu Program operacyjny będzie realizowany w 15 województwach (zaliczanych do kategorii regionów słabiej rozwiniętych) oraz w województwie mazowieckim (zaliczanym do kategorii regionów lepiej rozwiniętych). W programie wyodrębnione i specjalnie oznaczone będą działania na rzecz obszarów strategicznej interwencji (wybranych zgodnie z tematyką programu), poprzez wydzielenie oddzielnych osi priorytetowych, bądź działań dedykowanych wskazanym OSI. Określone zostanie również, w jaki sposób program odnosi się do rozwoju obszarów wiejskich. 2.4. Instytucja zarządzająca oraz podmioty współpracujące Instytucją Zarządzającą programem jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. W pracach nad przygotowaniem programu uczestniczą: minister właściwy ds. transportu; minister właściwy ds. budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej 3, minister właściwy ds. gospodarki; minister właściwy ds. środowiska i gospodarki wodnej; minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego; minister właściwy ds. zdrowia; minister właściwy ds. turystyki; minister właściwy ds. nauki, minister właściwy ds. rolnictwa oraz zarządy województw. Zgodnie z zasadą partnerstwa w proces opracowania programu zaangażowani są partnerzy społeczni i gospodarczy, podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, w tym partnerzy działający na rzecz ochrony środowiska, organizacje pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne za promowanie równości i niedyskryminacji. 2.5. Założenia wdrożeniowe dla programu Wdrażanie programu będzie uwzględniać instrumenty inżynierii finansowej. Należy zachęcać do wykorzystania instrumentów finansowych w celu pozyskania kapitału prywatnego (np. PPP). Działania podejmowane w ramach programu będą koordynowane z działaniami krajowymi zmierzającymi do realizacji takich dokumentów jak: Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (w przygotowaniu), Polityka Energetyczna, Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2030 (w przygotowaniu) oraz Strategia Rozwoju Transportu. FS FS FS 2 Definicje węzłów drugo- i trzeciorzędnych zostaną określone na dalszym etapie prac. 3 W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13.07.2012 o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 22.08.2012) od 1 stycznia 2013 r. będzie to minister właściwy ds. budownictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa 5

Działania podejmowane w ramach programu dotyczące transportu i bezpieczeństwa energetycznego będą koordynowane z innymi działaniami podejmowanymi w tym obszarze, m.in. w ramach CEF (Connecting Europe Facility Instrument Łącząc Europę) a także regionalnych programów operacyjnych. 3. Program operacyjny dotyczący rozwoju kompetencji i umiejętności, włączenia społecznego oraz dobrego rządzenia 3.1. Cel programu Celem programu jest wzrost poziomu zatrudnienia oraz spójności społecznej, a także poprawa funkcjonowania administracji publicznej. Interwencja podejmowana z poziomu krajowego koncentrować się będzie przede wszystkim na rozwiązaniach systemowych, projektach pilotażowych oraz działaniach o zasięgu ogólnokrajowym. Wzrostowi zatrudnienia służyć będą działania wspierające reformę polityki edukacyjnej - rozwiązania systemowe z zakresu edukacji i szkolnictwa wyższego, skierowane na jakość kształcenia, dostępność i jego powiązanie z gospodarką i trendami zrównoważonego rozwoju, jak również upowszechnienie uczenia się przez całe życie. Równolegle wspierane będą działania z zakresu wzmocnienia i modernizacji instytucji działających na rynku pracy. Pełniejszemu wykorzystaniu istniejących zasobów na rynku pracy służyć będą rozwiązania ogólnokrajowe i systemowe na rzecz godzenia życia zawodowego i rodzinnego. Uzupełniającym działaniem wspierającym zatrudnienie będzie profilaktyka zdrowotna (wtórna i pierwotna) oraz wsparcie rozwoju kadr, w tym w kontekście starzejącego się społeczeństwa. Większa spójność społeczna zostanie osiągnięta poprzez wsparcie reform systemów i struktur w obszarze szeroko pojętej polityki społecznej, skierowane na promowanie włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa oraz rozwiązania systemowe na rzecz ekonomii społecznej. Szczególna uwaga zostanie poświęcona rozwiązaniom systemowym zwiększającym dostępność usług medycznych (m.in. poprzez wsparcie systemu kształcenia przed i podyplomowego kadr medycznych oraz wdrażanie usprawnień zarządczych w systemie ochrony zdrowia). Poprawie funkcjonowania administracji publicznej sprzyjać będzie wypracowanie i wdrażanie rozwiązań systemowych w kluczowych dla funkcjonowania gospodarki obszarach (w szczególności: sprawiedliwość, przedsiębiorczość, prawo własności intelektualnej, planowanie przestrzenne, itp.) w powiązaniu ze wzmacnianiem zdolności podmiotów realizujących wypracowane rozwiązania. Nacisk zostanie położony na dalsze działania wspierające rozwój i wzmacniające rolę społeczeństwa obywatelskiego w tworzeniu i zarządzaniu politykami publicznymi a także systemowe wzmocnienie instrumentów dialogu społecznego. 3.2. Cele tematyczne oraz fundusze Program wpisuje się w następujące cele tematyczne: Cel tematyczny Priorytet inwestycyjny Fundusz 8.6. trwała integracja na rynku pracy ludzi młodych bez pracy, zwłaszcza tych którzy nie EFS uczestniczą w kształceniu lub szkoleniu (NEET) Cel 8. Wspieranie 8.8. równouprawnienie płci oraz godzenie życia zawodowego i prywatnego (wyłącznie EFS zatrudnienia i działania systemowe) mobilności 8.9. adaptacja pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców do zmian EFS pracowników 8.10. aktywne i zdrowe starzenie się EFS Cel 9. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem Cel 10. Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie 8.11. modernizacja i wzmocnienie roli instytucji działających na rynku pracy, w tym EFS działania mające na celu zwiększenie transnarodowej mobilności pracowników 9.6. zwalczanie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię EFS lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną 9.7. ułatwianie dostępu do niedrogich, trwałych oraz wysokiej jakości usług, w tym EFS opieki zdrowotnej i usług społecznych świadczonych w interesie ogólnym 9.8. wspieranie gospodarki społecznej i przedsiębiorstw społecznych EFS 10.1. ograniczenie przedwczesnego kończenia nauki szkolnej oraz zapewnienie EFS równego dostępu do dobrej jakości edukacji elementarnej, kształcenia podstawowego i średniego 10.2. poprawa jakości, skuteczności i dostępności szkolnictwa wyższego oraz EFS kształcenia na poziomie równoważnym w celu zwiększenia udziału i poziomu osiągnięć 10.3. poprawę dostępności i wspieranie uczenia się przez całe życie, podniesienie EFS umiejętności i kwalifikacji pracowników i osób poszukujących pracy, zwiększenie dopasowania systemów kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy m.in. przez 6

Cel 11. Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej, poprawę jakości kształcenia i szkolenia zawodowego oraz utworzenia i rozwijanie systemów uczenia się poprzez praktyczną naukę zawodu realizowaną w ścisłej współpracy z pracodawcami 11.3. inwestycje w zdolności instytucjonalne i w skuteczność administracji publicznych oraz usług publicznych w celu przeprowadzenia reform, z uwzględnieniem lepszego stanowienia prawa i dobrych rządów 11.4. budowanie potencjału podmiotów kształtujących politykę w zakresie zatrudnienia i edukacji oraz politykę społeczną i wspieranie paktów sektorowych i terytorialnych na rzecz realizacji reform na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym Część działań dotyczących wsparcia inwestycyjnego (w szczególności w obszarze edukacji, zdrowia, wymiaru sprawiedliwości, działań na rzecz rodziny) może być finansowana w ramach 10% crossfinancingu z. 3.3. Wymiar terytorialny programu Program operacyjny będzie realizowany w 15 województwach (zaliczanych do kategorii regionów słabiej rozwiniętych) oraz w województwie mazowieckim (zaliczanym do kategorii regionów lepiej rozwiniętych). W programie określone zostanie również, w jaki sposób odnosi się on do rozwoju obszarów wiejskich. 3.4. Instytucja Zarządzająca oraz podmioty współpracujące Instytucją Zarządzającą programem jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. W pracach nad przygotowaniem programu uczestniczą: minister właściwy ds. oświaty i wychowania; minister właściwy ds. nauki; minister właściwy ds. szkolnictwa wyższego; minister właściwy ds. pracy, zabezpieczenia społecznego oraz rodziny; minister właściwy ds. zdrowia; minister właściwy ds. administracji publicznej; minister właściwy ds. informatyzacji; minister właściwy ds. gospodarki; minister właściwy ds. kultury fizycznej; minister właściwy ds. sprawiedliwości, minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, minister właściwy ds. rolnictwa, minister właściwy ds. wewnętrznych, prezes Rządowego Centrum Legislacji oraz zarządy województw. Zgodnie z zasadą partnerstwa w proces opracowania programu zaangażowani są partnerzy społeczni i gospodarczy, podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, w tym partnerzy działający na rzecz ochrony środowiska, organizacje pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne za promowanie równości i niedyskryminacji. 3.5. Założenia wdrożeniowe dla programu W ramach programu podejmowane będą działania systemowe, nietypowe, innowacyjne, ponadnarodowe, dotąd niestosowane w celu ich przetestowania i pilotażowego wdrożenia, przed przejściem do fazy wdrożenia powszechnego, które musi mieć miejsce na poziomie regionalnym. Będą tu identyfikowane i poszukiwane innowacyjne rozwiązania problemów społecznych w oparciu o mechanizmy przyjęte w perspektywie finansowej 2004 2006 oraz 2007-2013, realizowane projekty innowacyjne koncentrujące się wyłącznie na rozwinięciu nowych pomysłów oraz projekty ponadnarodowe realizowane zarówno w ramach podejścia koordynowanego na poziomie unijnym (common framework) jak i poza nim. Działania podejmowane w ramach programu operacyjnego będą komplementarne do działań prowadzonych w ramach innych programów operacyjnych na poziomie krajowym, w szczególności programu dotyczącego innowacyjności ( ); rozwoju cyfrowego; gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska ( ). Jednocześnie, uwagi na fakt, iż większość interwencji w ramach celów tematycznych objętych programem dotyczącym rozwoju kompetencji i umiejętności oraz dobrego rządzenia będzie podejmowana na poziomie regionalnym, konieczna jest ich koordynacja i zapewnienie komplementarności między obydwoma poziomami. Działania podejmowane w ramach programu będą komplementarne do innych działań realizowanych w ramach różnych instrumentów finansowanych zarówno z krajowych środków publicznych (Fundusz Pracy, Narodowy Fundusz Zdrowia) jak i środków unijnych (np. Erasmus). EFS EFS 7

4. Program operacyjny dotyczący rozwoju cyfrowego 4.1. Cel programu Celem programu jest stworzenie warunków do powszechnego wykorzystania technologii cyfrowych w taki sposób, żeby stały się one kołem zamachowym gospodarki. Osiągnięciu tego celu będzie służyć m.in. zapewnienie masowego dostępu do szerokopasmowego Internetu, podniesienie kompetencji cyfrowych różnych grup społecznych, szczególnie tych zagrożonych cyfrowym wykluczeniem. W ramach programu realizowane będą projekty z zakresu poszerzania dostępu do sieci szerokopasmowych, a także systemowe projekty dotyczące rozwoju elektronicznych usług publicznych (administracja, zamówienia publiczne, sądownictwo, zdrowie, kultura, itp.), tworzenia otwartych zasobów publicznych, systemowego wsparcia e-gospodarki oraz e-integracji i rozwijania kompetencji cyfrowych. Dodatkowo realizowane będą działania mające na celu: ułatwienie transakcji internetowych i transgranicznych poprzez zapewnienie interoperacyjności systemów umożliwiających świadczenie usług na rynku międzynarodowym; wsparcie tworzenia bezpiecznego systemu korzystania z usług w sieci. Działania z zakresu umiejętności i kompetencji cyfrowych będą dopełnieniem działań infrastrukturalnych i będą ściśle się z nimi łączyły. Komplementarnie do poziomu krajowego, regiony będą realizować zadania zwiększające wykorzystanie technologii cyfrowych wśród przedsiębiorców, zmierzające do rozwoju cyfrowej administracji samorządowej (wraz ze zwiększeniem kompetencji urzędniczych) oraz ukierunkowane na terytorialne potrzeby w zakresie e-integracji i kompetencji cyfrowych społeczeństwa. W programach regionalnych wspierane będą również szkolenia w zakresie ICT, które mają przyczyniać się do podnoszenia kwalifikacji i szans na rynku pracy. 4.2. Cele tematyczne oraz fundusze Program wpisuje się w następujące cele tematyczne: Cel tematyczny Priorytet inwestycyjny Fundusz 2.1. poszerzanie dostępu do sieci szerokopasmowych, rozwój sieci o wysokiej przepustowości i wspieranie przyjęcia nowych technologii i sieci w gospodarce cyfrowej 2.2. rozwój produktów i usług opartych na TIK, handlu elektronicznego oraz zwiększanie zapotrzebowania na TIK* Cel tematyczny 2 Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjnokomunikacyjnych 2.3. wzmacnianie zastosowania technologii komunikacyjno-informacyjnych dla e- administracji, e-learningu, e-integracji, e-kultury i e-zdrowia *działania systemowe mające na celu wsparcie zastosowań wysoko zaawansowanych rozwiązań ICT oraz złożonych systemów IT wspomagających funkcjonowanie przedsiębiorstw, wypracowanie innowacyjnych standardów, wsparcie tworzenia bezpiecznego systemu korzystania z usług w sieci, ułatwienie transakcji internetowych i transgranicznych, projekty o ponadregionalnym zasięgu oddziaływania. Działania z zakresu rozwijania kompetencji cyfrowych (w tym w administracji publicznej) i e-integracji mogą być realizowane jako element celu tematycznego 9., 10. i 11. (z EFS) lub jako element celu tematycznego 2. (na zasadach crossfinancingu z EFS) w ramach wzmacniania zastosowania technologii komunikacyjno-informacyjnych. Decyzja w tym zakresie będzie zależała od wyniku prac nad programami operacyjnymi i negocjacji. 4.3. Wymiar terytorialny programu Program operacyjny będzie realizowany w 15 województwach (zaliczanych do kategorii regionów słabiej rozwiniętych) oraz w województwie mazowieckim (zaliczanym do kategorii regionów lepiej rozwiniętych). W programie wyodrębnione i specjalnie oznaczone będą działania na rzecz obszarów strategicznej interwencji (wybranych zgodnie z tematyką programu), poprzez wydzielenie oddzielnych osi priorytetowych, bądź działań dedykowanych wskazanym OSI. Określone zostanie również, w jaki sposób program odnosi się do rozwoju obszarów wiejskich. 4.4. Instytucja zarządzająca oraz podmioty współpracujące Instytucją Zarządzającą programem jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. W pracach nad przygotowaniem programu uczestniczą: minister właściwy ds. informatyzacji; minister właściwy ds. administracji publicznej; minister właściwy ds. nauki; minister właściwy ds. szkolnictwa 8

wyższego; minister właściwy ds. zdrowia; minister właściwy ds. oświaty i wychowania; minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego; minister właściwy ds. gospodarki; minister właściwy ds. pracy, zabezpieczenia społecznego oraz rodziny; minister właściwy ds. turystyki; minister właściwy ds. rolnictwa, minister właściwy ds. wewnętrznych oraz zarządy województw. Zgodnie z zasadą partnerstwa w proces opracowania programu zaangażowani są partnerzy społeczni i gospodarczy, podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, w tym partnerzy działający na rzecz ochrony środowiska, organizacje pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne za promowanie równości i niedyskryminacji. 4.5. Założenia wdrożeniowe dla programu W programie będzie możliwość realizacji części działań w ramach instrumentów finansowych, dotyczy to zwłaszcza działań realizowanych przez przedsiębiorstwa. Szczególne uwarunkowania dotyczą inwestycji w infrastrukturę szerokopasmową, które należy prowadzić w taki sposób, by nie zakłócać funkcjonujących mechanizmów rynkowych. Dlatego też, w głównej mierze działania będą kierowane do terytoriów na których występują zakłócenia rynkowe, tzn. brak istniejącej infrastruktury, niedostatecznie rozwinięta infrastruktura lub brak planów inwestycyjnych podmiotów prywatnych (zazwyczaj są to obszary o niskim zaludnieniu, niskim poziomie PKB czy wysokim bezrobociu). 5. Program dotyczący rozwoju obszarów wiejskich 5.1. Cel programu Celem programu będzie poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Program rozwoju obszarów wiejskich stanowić będzie kontynuację i rozwinięcie kierunków wsparcia realizowanych w okresie po przystąpieniu polski do UE. W latach 2014 2020 realizowanych będzie sześć priorytetów w zakresie rozwoju obszarów wiejskich. Obejmują one ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich, poprawę konkurencyjności gospodarki rolnej, zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych, poprawę organizacji łańcucha żywnościowego, promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie, odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa, wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorze rolnym, spożywczym i leśnym, zwiększanie włączania społecznego ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich. Szczególny nacisk położony będzie na dalsze wzmacnianie konkurencyjności sektora rolnego oraz kwestie środowiskowe. Zakres przyszłego programu będzie mógł zostać doprecyzowany po zakończeniu negocjacji projektów rozporządzeń. 5.2. Cele tematyczne oraz fundusze Program wpisuje się w następujące cele tematyczne 4 : Cel tematyczny Priorytet OW Fundusz Cel tematyczny 1 Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji Cel tematyczny 2 Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjnokomunikacyjnych 1. ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich, ze szczególnym naciskiem na następujące obszary: a) zwiększanie innowacyjności i bazy wiedzy na obszarach wiejskich b) wzmacnianie powiązań między rolnictwem i leśnictwem a badaniami i innowacją 6) zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich, ze szczególnym naciskiem na następujący obszar: c) zwiększanie dostępności technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) na obszarach wiejskich oraz podnoszenie poziomu korzystania z nich i poprawianie ich jakości 9 OW 4 Ostateczne przyporządkowanie priorytetów i instrumentów EFFROW do celów tematycznych zostanie przedstawione na etapie przedstawienia wstępnego projektu Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych z uwagi na brak rozstrzygnięć na poziomie unijnym w tym zakresie (prace w toku)

Cel tematyczny 3 Podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolnego Cel tematyczny 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Cel tematyczny 5 Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem Cel tematyczny 6 Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania zasobów Cel tematyczny 8 Wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników Cel tematyczny 9 Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem Cel tematyczny 10 Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie 2. poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych, ze szczególnym naciskiem na następujące obszary:: a/ ułatwianie restrukturyzacji gospodarstw rolnych stojących przed poważnymi problemami strukturalnymi, a szczególnie gospodarstw rolnych o niskim poziomie uczestnictwa w rynku, gospodarstw prowadzących działalność o charakterze rynkowym w określonych sektorach i gospodarstw wymagających zróżnicowania produkcji rolnej b/ ułatwianie wymiany pokoleń w sektorze rolnym 3. poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie ze szczególnym naciskiem na następujący obszar: a/ lepsze zintegrowanie głównych producentów z łańcuchem żywnościowym poprzez systemy jakości, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw, grupy producentów i organizacje międzybranżowe 5. wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym ze szczególnym naciskiem na następujące obszary: b) poprawa efektywności korzystania z energii w rolnictwie i przetwórstwie spożywczym c) ułatwianie dostaw i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, produktów ubocznych, odpadów, pozostałości i innych surowców nieżywnościowych dla celów biogospodarki d) redukcja emisji podtlenku azotu i metanu z rolnictwa 3. poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie ze szczególnym naciskiem na następujący obszar: b) wspieranie zarządzania ryzykiem w gospodarstwach rolnych 4. odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa, ze szczególnym naciskiem na następujące obszary: a) odtwarzanie i zachowanie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach Natura 2000, oraz rolnictwa o wysokiej wartości przyrodniczej i stanu europejskich krajobrazów; b) poprawa gospodarki wodnej; c) poprawa gospodarowania glebą. 5. wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym, ze szczególnym naciskiem na następujące obszary: a) poprawa efektywności korzystania z zasobów wodnych w rolnictwie e) promowanie pochłaniania dwutlenku węgla w rolnictwie i leśnictwie 6. zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich, ze szczególnym naciskiem na następujący obszar: a) ułatwianie różnicowania działalności, zakładania nowych małych przedsiębiorstw i tworzenia miejsc pracy 6) zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich, ze szczególnym naciskiem na następujący obszar: b) wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich 1. ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich, ze szczególnym naciskiem na następujący obszar: c) promowanie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach rolnym i leśnym 5.3. Wymiar terytorialny programu Program rozwoju obszarów wiejskich realizowany będzie we wszystkich regionach kraju z uwzględnieniem ich specyficznych potrzeb i potencjałów w zakresie rozwoju sektora rolnospożywczego i obszarów wiejskich. 10

Potrzeba odpowiedniego ukierunkowania wsparcia w zgodzie ze specyfiką i istotnym zróżnicowaniem polskich obszarów wiejskich będzie realizowana poprzez: ustalenie zakresu, wymiaru finansowego i kryteriów dostępu do wybranych instrumentów wsparcia stosownie do potrzeb poszczególnych regionów, na podstawie konsultacji z ich władzami samorządowymi. Oznacza to, że mimo realizacji programu, jako programu centralnego, zasady jego funkcjonowania mogą być zróżnicowane w zależności od regionu, a dobór i zakres realizacji poszczególnych działań będzie w znacznej mierze uzależniony od wskazań samorządów województw; zapewnienie zrównoważonej terytorialnie i dostosowanej do specyfiki regionów dystrybucji dostępnych w ramach programu środków; powierzenie realizacji zadań związanych z bezpośrednim wdrożeniem wybranych działań programu instytucjom szczebla wojewódzkiego, w tym strukturom samorządu województw; kontynuację realizacji podejścia Leader, dzięki któremu lokalne potrzeby społeczności i obszarów uwzględniane są w lokalnych strategiach, mając jednak na uwadze konieczność podniesienia jakości lokalnych strategii rozwoju, precyzyjne zdefiniowanie roli LGD i zapewnienia masy krytycznej obszarów objętych podejściem Leader. W programie wyodrębnione i specjalnie oznaczone będą działania na rzecz obszarów strategicznej interwencji (wybranych zgodnie z tematyką programu), poprzez wydzielenie oddzielnych osi priorytetowych, bądź działań dedykowanych wskazanym OSI. 5.4. Instytucja zarządzająca oraz podmioty współpracujące Instytucją Zarządzającą programem jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W pracach nad przygotowaniem programu uczestniczą: minister właściwy ds. rozwoju regionalnego; minister właściwy ds. oświaty i wychowania; minister właściwy ds. zdrowia; minister właściwy ds. gospodarki; minister właściwy ds. środowiska i gospodarki wodnej; minister właściwy ds. nauki; minister właściwy ds. szkolnictwa wyższego, minister właściwy ds. informatyzacji, minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, minister właściwy ds. pracy, zabezpieczenia społecznego oraz rodziny, zarządy województw. Zgodnie z zasadą partnerstwa w proces opracowania programu zaangażowani są partnerzy społeczni i gospodarczy, podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, w tym partnerzy działający na rzecz ochrony środowiska, organizacje pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne za promowanie równości i niedyskryminacji. Istotne dla odpowiedniego przygotowania się do praktycznej realizacji programu jest włączenie w proces jego opracowywania także Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jako Agencji Płatniczej. 6. Program dotyczący rozwoju obszarów morskich i rybackich 5 6.1. Cel programu Celem programu jest podnoszenie konkurencyjności sektora rybołówstwa i akwakultury, ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów oraz wsparcie w zakresie wdrażania unijnego systemu kontroli, inspekcji i egzekwowania. W ramach poszczególnych obszarów (celów) tematycznych środki z EFMR koncentrować się będą na wzroście produktywności i konkurencyjności sektora rybackiego (modernizacja i wzrost innowacyjności sektora rybackiego), wzroście jakości kapitału ludzkiego, społecznego i zatrudnienia oraz przedsiębiorczości sektora rybackiego, ochronie środowiska i adaptacji do zmian klimatu (ochrona jakości wód). 5 Zintegrowana Polityka Morska (ZPM) objęta jest aktualnie tzw. zarządzaniem bezpośrednim przez KE i z tego powodu nie będzie wchodzić w zakres kompetencji umowy partnerstwa i programu operacyjnego. Plan działania ustalany będzie przez Komisję Europejską odrębnie od ww. dokumentów, a na poziomie krajowym wdrażana będzie przez Ministerstwo Transportu Budownictwa i Gospodarki Morskiej. Obecnie, strona Polska postuluje przeniesienie całości lub części działań w zakresie ZPM do zarządzania dzielonego - w takiej sytuacji zaistnieje konieczność uwzględnienia tego zakresu wsparcia w umowie partnerskiej. 11

6.2. Cele tematyczne oraz fundusze Program wpisuje się w następujące cele tematyczne 6 : Cel tematyczny Priorytet EFMR Fundusz Cel tematyczny 1 Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji Cel tematyczny 3 Podnoszenie konkurencyjności sektora rybołówstwa i akwakultury Cel tematyczny 6 Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania zasobów Cel tematyczny 8 Wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników Cel tematyczny 9 Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem Cel tematyczny 11 Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej 6.3. Wymiar terytorialny programu Wspieranie innowacyjnego, konkurencyjnego i opartego na wiedzy rybołówstwa (2) i akwakultury (3) Promowanie zrównoważonego i zasobooszczędnego rybołówstwa (4) i akwakultury (5) Zwiększenie zatrudnienia i spójności terytorialnej (1) (6) Wspieranie procesu wdrażania WPRyb przez: a) dostarczanie wiedzy naukowej i gromadzenie danych; b) wspieranie kontroli i egzekwowania, zwiększanie potencjału instytucjonalnego oraz skuteczności administracji publicznej. Zostanie scharakteryzowana kategoria obszarów zależnych od rybactwa, tak aby możliwe było ukierunkowanie interwencji programu w zależności od ich specyfiki i zróżnicowania. 6.4. Instytucja zarządzająca oraz podmioty współpracujące Instytucją Zarządzającą programem jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W pracach nad przygotowaniem programu uczestniczą: minister właściwy ds. rozwoju regionalnego, minister właściwy ds. gospodarki, minister właściwy ds. środowiska i gospodarki wodnej, minister właściwy ds. gospodarki morskiej oraz zarządy województw (odpowiednio). Zgodnie z zasadą partnerstwa w proces opracowania programu zaangażowani są partnerzy społeczni i gospodarczy, podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, w tym partnerzy działający na rzecz ochrony środowiska, organizacje pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne za promowanie równości i niedyskryminacji. 6.5. Założenia wdrożeniowe dla programu Do pełnienia funkcji instytucji pośredniczących na potrzeby Programu Operacyjnego wyznaczone zostaną: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), zarząd województwa. EFMR 6 Ostateczne przyporządkowanie priorytetów i instrumentów EFMR do celów tematycznych zostanie przedstawione na etapie przedstawienia wstępnego projektu Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych z uwagi na brak rozstrzygnięć na poziomie unijnym w tym zakresie (prace w toku) 12

W stosunku do obecnej perspektywy finansowej w latach 2014-2020 planuje się wprowadzenie akredytowanej agencji płatniczej, w związku z planowanym ujednoliceniem zasad wdrażania programu z programem dotyczącym rozwoju obszarów wiejskich. Nowe możliwości w dziedzinie wspierania WPRyb mogą wynikać ze wspierania procesu opracowywania i wdrażania zintegrowanej polityki morskiej UE, w sposób dopełniający Politykę Spójności i WPRyb. Podobnie, realizacja WPRyb stanowić może istotny element finansowania działań mieszczących się w zakresie zintegrowanej polityki morskiej, które nie mogą być finansowane ze środków dedykowanych tej polityce. W procesie zarządzania programami operacyjnymi zarówno w ramach OW, jak i EFMR będzie możliwość wykorzystania tych samych organów dzięki dostosowaniu mechanizmu realizacji dla obydwu funduszy. 7. Program pomocy technicznej 7 7.1. Cel programu Program będzie instrumentem służącym budowie potencjału instytucji odpowiedzialnych za realizację interwencji finansowanych z funduszy strukturalnych. W ramach programu realizowane będą działania, które zapewnią kompleksowe przygotowanie instytucji do wdrażania projektów (instytucjonalny project pipeline) oraz spójny system informacji i promocji. Wzmocniona zostanie rola pomocy technicznej jako narzędzia wspomagającego sprawne zarządzanie poszczególnymi programami operacyjnymi oraz zwiększenie efektywności instytucji w systemie wdrażania instrumentów strukturalnych. W ramach programu pomocy technicznej finansowana będzie również inicjatywa project pipeline dla projektów indywidualnych, której ma na celu usprawnienie przygotowania i wdrażania projektów realizowanych w poszczególnych programach operacyjnych. W przypadku dużych projektów indywidualnych, zapewniona będzie weryfikacja i doradztwo ze strony ekspertów. Ponadto, dla kluczowych beneficjentów możliwe będzie sfinansowanie działań wspierających realizację projektu (np. audyt operacji, ewaluacja, tłumaczenie dokumentacji etc.). Pomoc techniczna będzie narzędziem finansującym także koszty koordynacji oraz zarządzania i wdrażania projektów w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. 7.2. Cele tematyczne oraz fundusze Program będzie finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. 7.3. Wymiar terytorialny programu Program operacyjny będzie realizowany w 15 województwach (zaliczanych do kategorii regionów słabiej rozwiniętych) oraz w województwie mazowieckim (zaliczanym do kategorii regionów lepiej rozwiniętych). 7.4. Instytucja zarządzająca oraz podmioty współpracujące Instytucja zarządzająca: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. W pracach nad przygotowaniem programu uczestniczą przedstawiciele wszystkich instytucji objętych programem. 7.5. Założenia wdrożeniowe dla programu Działania realizowane w ramach niniejszego programu będą koordynowane z tymi podejmowanymi w komponentach pomocy technicznej innych programów operacyjnych. 8. program operacyjny dotyczący Polski Wschodniej - program ponadregionalny 8.1. Cel programu Polska Wschodnia jest jednym z obszarów strategicznej interwencji państwa (OSI) o charakterze terytorialnym, na których będą podejmowane działania współfinansowane przez fundusze WRS w ramach wszystkich krajowych programów operacyjnych, pięciu programów regionalnych oraz części programów EWT i EIS. Dodatkowe środki na wsparcie rozwoju i pozycji konkurencyjnej Polski Wschodniej będzie miał specjalny ponadregionalny program zarządzany przez Ministra Rozwoju Regionalnego. Stanowiąc kontynuację programu Polska Wschodnia z lat 2007-2013, program będzie 7 Dotyczy polityki spójności. Pomoc techniczna OW i EFRM będzie komponentem programów poświęconych tym funduszom. 13

koncentrował się na wspieraniu tych działań, które sprzyjając rozwojowi, zmianom strukturalnym i wzrostowi konkurencyjności Polski Wschodniej odnoszą się do ponadregionalnych problemów i potencjałów. Celem programu jest wzmocnienie pozycji rozwojowej i konkurencyjnej Polski Wschodniej. Programem zostanie objęte 5 województw o najniższych w skali kraju wartościach PKB na mieszkańca i jednych z najniższych wartościach tego wskaźnika w skali UE warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie. Cel zostanie osiągnięty poprzez realizację działań o charakterze ponadregionalnym, komplementarnych do działań podejmowanych na rzecz wschodnich województw Polski w ramach właściwych programów regionalnych oraz programów krajowych. Interwencja w ramach programu skoncentruje się wokół trzech celów szczegółowych: - wzmacnianie przewag konkurencyjnych wynikających z ponadregionalnych specjalizacji (określonych na podstawie strategii dla Polski Wschodniej) m.in. poprzez podnoszenie poziomu innowacyjności w wybranych specjalizacjach, w tym transfer wiedzy i komercjalizację badań, działania na rzecz budowania powiązań i intensyfikacji współpracy badawczej i dydaktycznej pomiędzy ośrodkami akademickimi, ośrodkami naukowo badawczymi, a w szczególności wsparcie projektów współpracy uczelni z Polski Wschodniej z najlepszymi ośrodkami naukowymi i akademickimi w Europie, wzmacnianie powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami, uczelniami oraz sektorem publicznym, wzmocnienie instytucji doradztwa w zakresie zarządzania procesami innowacji; wspieranie przedsiębiorczości wynikającej z regionalnych specjalizacji (wspólne projekty związane z turystyką i promocją regionów); - komplementarnie do działań podejmowanych w ramach programów krajowych i regionalnych poprawa dostępności transportowej województw Polski Wschodniej poprzez budowę i przebudowę odcinków dróg wojewódzkich stanowiących dojazd do sieci TEN-T; - wzmacnianie atrakcyjności inwestycyjnej i konkurencyjności wybranych miast jako kluczowych ośrodków działalności społeczno-gospodarczej o charakterze pozarolniczym oraz koncentracji miejsc pracy w makroregionie, poprzez (uzupełniająco do działań podejmowanych w ramach programów regionalnych i krajowych) działania wzmacniające funkcje metropolitarne, (realizacja kompleksowych programów rewitalizacji przestrzeni miejskiej, transport publiczny, budowa i przebudowa odcinków dróg). 8.2. Cele tematyczne oraz fundusze Program wpisuje się w następujące cele tematyczne: Cel tematyczny Priorytet inwestycyjny Fundusz 1. Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji oraz jego priorytety inwestycyjne 1.2. promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i innowacje, budowanie sieci współpracy pomiędzy firmami, ośrodkami naukowo-badawczymi, ośrodkami akademickimi w zakresie rozwoju produktów i usług, transferu technologii, innowacji społecznych i aplikacji z dziedziny usług publicznych, tworzenie sieci, pobudzanie popytu, klastrów i otwartych innowacji poprzez inteligentną specjalizację 3. Podnoszenie konkurencyjności MŚP, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury Cel 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Cel 6: Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów Cel 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych 3.3. wspieranie tworzenia i rozszerzania zaawansowanych zdolności w zakresie rozwoju produktów i usług* 4.5. promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich typów obszarów, w szczególności na obszarach miejskich, w tym wspieranie zrównoważonego transportu miejskiego oraz podejmowania odpowiednich działań adaptacyjnych i mitygacyjnych. 6.5. działania mające na celu poprawę stanu środowiska miejskiego, rekultywację terenów poprzemysłowych i redukcję zanieczyszczenia powietrza 7.2. zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T 14