Raport: Diagnoza poczucia bezpieczeństwa uczniów ogólnokształcących szkół i burs artystycznych Rok Bezpiecznej Szkoły 2012/2013

Raport: Diagnoza poczucia bezpieczeństwa uczniów ogólnokształcących szkół i burs artystycznych Rok Bezpiecznej Szkoły 2012/2013 mgr Magdalena Krygier ZSP im. C.K. Norwida w Lublinie mgr Barbara Wojtanowska-Janusz SPPP CEA Region Lubelski, OSM I i II st. im. K. Lipińskiego w Lublinie Lublin 2013 Lublin 2013

Spis treści I. Wprowadzenie... 2 II. Cel badań... 2 III. Metodologia... 2 IV. Narzędzie... 2 V. Grupa badawcza... 3 VI. Interpretacja wyników badań... 5 A. Ankieta Bezpieczna Szkoła... 5 B. Ankieta Bezpieczna Bursa... 37 C. Arkusz Zbiorczych Działań Ogólnoszkolnych... 47 VII. Podsumowanie... 51 A. Ankiety: Bezpieczna Szkoła, Bezpieczna Bursa... 51 B. Arkusz Zbiorczych Działań Ogólnoszkolnych... 54 VIII. Wnioski 52 IX. Zalecenia... 55 X.Załączniki... 58 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 1

I. Wprowadzenie W dzisiejszym świecie coraz częściej pojawiają się informacje o przemocy międzyrównieśniczej. Ponieważ znaczną część swojego czasu młodzież spędza w szkole, to w naturalny sposób stała się ona miejscem, w którym manifestują się różnorodne zachowania, w tym fizyczne i psychiczne formy agresji, takie jak m.in.: bicie, popychanie, wymuszanie pieniędzy i wartościowych rzeczy, przezywanie, obmawianie, izolowanie, umieszczanie obraźliwych wpisów na portalach społecznościowych. O występowaniu zjawiska przemocy decyduje wiele czynników, wśród których można wymienić np.: ubóstwo, dysfunkcjonalne rodziny, brak emocjonalnej więzi rodzinnej, brak pozytywnych wzorców, odreagowanie własnych napięć emocjonalnych czy niskie poczucie własnej wartości. Przeprowadzając niniejsze badanie zastanawiano się, w jakim stopniu młodzież rozwijająca swoje uzdolnienia i zainteresowania w szkołach artystycznych doświadcza przemocy rówieśniczej. Czy większa wrażliwość będzie czynnikiem ochronnym przed agresją, czy wręcz przeciwnie? II. Cel badań Celem niniejszego badania było zdiagnozowanie poziomu poczucia bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego uczniów ogólnokształcących szkół artystycznych oraz zebranie informacji na temat działań wykonywanych przez szkołę w wyżej wymienionym zakresie w roku 2012/2013. Wyniki badań posłużą Centrum Edukacji Artystycznej do zweryfikowania problemu, poznania skali zagrożenia oraz do dostosowania strategii działań profilaktycznych. III. Metodologia Sondaż diagnostyczny został przeprowadzony wśród uczniów I klas i I klas ogólnokształcących szkół muzycznych, plastycznych, baletowych oraz burs z 14 regionów CEA. Ważnym kryterium wyboru szkoły, w której prowadzono badania był zatrudniony w niej specjalista szkolny psycholog i/lub pedagog, którego obecność stanowiła gwarancję rzetelności wykonania badań. Od dyrektorów szkół i burs artystycznych zebrano informację o prowadzonych działaniach ogólnoszkolnych w ramach realizacji priorytetu MEN 2012/2013 Rok Bezpiecznej Szkoły pod postacią arkuszy zbiorczych. IV. Narzędzie Wśród młodzieży szkół i burs artystycznych przeprowadzono dwie ankiety: Bezpieczna Szkoła dla uczniów szkół i Bezpieczna Bursa dla wychowanków burs. Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 2

Kwestionariusze składały się z metryczki oraz 10 pytań, w tym 9 pytań zamkniętych oraz jednego otwartego. Metoda sondażu została dostosowana do złożonego charakteru eksplorowanego problemu oraz do wieku respondentów. W badaniu wykorzystano następujące zmienne: płeć, wiek i rodzaj placówki. Drugi rodzaj narzędzia badania stanowił Arkusz Zbiorczych Działań Ogólnoszkolnych dla dyrektorów szkół, w którym wyodrębniono takie kryteria jak: obszar działań, forma i tytuł zadania, cel, odbiorcy z zaznaczeniem liczby, termin realizacji, efekt i osoby odpowiedzialne. V. Grupa badawcza W badaniu ankietowym udział wzięło łącznie 1199 uczniów i wychowanków szkół i burs artystycznych i w tym: 539 uczniów z 12 szkół plastycznych, 509 uczniów z 12 szkół muzycznych, 53 uczniów 2 szkół baletowych i 98 wychowanków z 2 burs. Na poniższych wykresach zaprezentowane są procentowe stosunki wewnątrz grupy. RODZAJ SZKOŁY GIMNAZJUM LICEUM OGÓŁEM DZIEWCZYNY CHŁOPCY RAZEM DZIEWCZYNY CHŁOPCY RAZEM SZKOŁA MUZYCZNA 219 117 336 113 60 173 509 SZKOŁA BALETOWA 29 6 35 12 6 18 53 SZKOŁA PLASTYCZNA 148 50 198 295 46 341 539 BURSY 16 11 27 55 16 71 98 RAZEM 412 184 596 475 128 603 1199 Arkusz zbiorczych działań ogólnoszkolnych wypełniło 28 dyrektorów szkół i burs artystycznych. Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 3

dziewczyny chłopcy dziewczyny chłopcy 26% 14,8 8,0 74% 27,7 36,9 2,3 3,4 1,0 5,9 Muzyczna Plastyczna Baletowa Bursy Zdecydowaną większość ankietowanych stanowiły dziewczęta - 74%, natomiast grupa chłopców stanowiła 26% respondentów. Zbliżoną grupę ankietowanych stanowią uczniowie I klas (49,7%) i I klas (50,3%) Najliczniej reprezentowaną w badaniach placówką były szkoły plastyczne (44,9%), następnie muzyczne (42,5%), bursy (8,2%) oraz szkoły baletowe (4,4%). We wszystkich placówkach zdecydowaną większość ankietowanych stanowiły dziewczęta (73,9%). dziewczyny chłopcy 15,3 10,7 34,4 39,6 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 4

VI. Interpretacja wyników badań A. Ankieta Bezpieczna Szkoła Pytanie 1. Czy w swojej szkole czujesz się bezpiecznie? Zdecydowana większość ankietowanych uczniów (97%) odpowiedziała na to pytanie twierdząco. Jedynie 3% badanych nie czuje się bezpiecznie w swojej szkole. Z 97 %-wej grupy uczniów szkół artystycznych czujących się bezpiecznie w swoich szkołach 49, 5% to uczniowie a 47% uczniowie liceów jak widać wyniki te są zbliżone. 47,0 TAK NIE 3% 49,5 1,2 TAK NIE 2,2 97% Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 5

Pyt. 2. Czy spotkałeś/łaś się z przejawami przemocy na terenie szkoły? Ze zjawiskiem przemocy w szkole zetknęło się 43% ankietowanych natomiast 57% uczniów stwierdziło, że nie doświadczyło ani nie zaobserwowało agresji. TAK NIE 57% 43% Analizując uzyskane w tym pytaniu odpowiedzi pod kątem wieku, można dostrzec wyraźne różnice. Wśród licealistów zdecydowanie większa część osób (68,4%) zdeklarowała, że nie zetknęła się w szkole z przemocą, natomiast w grupie gimnazjalistów takiej odpowiedzi udzieliła mniej niż połowa badanych (46,2%). Młodsi uczniowie blisko dwa razy częściej odpowiadali twierdząco na to pytanie 53,8 46,2 TAK NIE 31,6 68,4 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 6

Dokonując porównania pomiędzy uczniami wszystkich szkół artystycznych można zauważyć, że największą grupę spotykającą się z przejawami przemocy w szkole stanowią uczniowie szkół muzycznych (61,1%), natomiast najliczniejszą grupą nie doświadczającą ani nie obserwującą agresji w szkole są ankietowani ze szkół plastycznych (73,8%). W szkołach plastycznych i baletowych padło również więcej odpowiedzi zaprzeczających występowaniu przemocy, natomiast w szkołach muzycznych szczególnie uczniowie I klas częściej wybierali odpowiedzi potwierdzające istnienie badanego zjawiska. 61,1 szkoła muzyczna 38,9 TAK 26,2 73,8 szkoła plastyczna NIE 41,5 58,5 szkoła baletowa szkoła muzyczna szkoła baletowa szkoła plastyczna 67,6 32,4 TAK NIE 48,6 51,4 45,7 54,3 TAK NIE 33,3 66,7 31,8 68,2 TAK NIE 77,1 22,9 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 7

Pyt. 3. Jeżeli TAK, zaznacz w jakich sytuacjach uczestniczyłeś/łaś. Najczęściej zaznaczaną przez ankietowanych formą przemocy, w jakiej uczniowie uczestniczyli jako sprawcy jest obmawianie i plotkowanie (15,4%). Kolejne, rzadziej wskazywane lecz wyróżniające się alternatywy to: kłótnie, awantury, krzyki (7,8%), obraźliwe przezwiska i obelgi (5,4%), izolowanie w grupie (4,1%) oraz wyśmiewanie i poniżanie (3,8%). Nie dostrzega sie znaczących różnic w odpowiedziach pomiędzy uczniami i. Uczestniczenie w sytacjach przemocy w charakterze sprawcy 6,1 0,8 1,3 2,6 5,2 0,2 0,1 0,4 1,0 0,4 0,7 1,9 1,5 3,5 2,3 9,3 2,4 0,3 0,5 0,2 1,7 0,4 0,9 0,2 0,1 0,8 0,6 0,1 Analizując uzyskane w tym pytaniu odpowiedzi pod kątem typu szkoły, można dostrzec, że najczęściej wskazywanymi przez sprawców przejawami przemocy były: 1. obmawianie i plotkowanie (49,6%), przy czym najczęściej tę odpowiedź zaznaczali uczniowie szkół muzycznych; 2. kłótnie i awantury (28,5%), w tym największa liczba wyborów należy do ankietowanych ze szkół baletowych; 3. obraźliwe przezwiska i obelgi (16,8%), najczęściej zaznaczane przez uczniów szkół muzycznych; Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 8

4. izolowanie w grupie (15,3%), a najwięcej wyborów należy do badanych ze szkół baletowych; 5. wyśmiewanie i poniżanie (11,3%), najczęściej zaznaczane przez uczniów ze szkół muzycznych. Najrzadziej (w granicach 1%) uczniowie stosowali takie formy przemocy jak: 1. wymuszanie; 2. niszczenie rzeczy uczniów; 3. obraźliwe smsy; 4. okradanie; 5. groźby i zastraszanie. Sprawca przemocy szkoła muzyczna szkoła plastyczna szkoła baletowa 21,6 18,9 13,2 11,0 9,1 7,5 8,3 4,5 5,5 5,7 3,3 3,8 4,3 3,3 0,2 1,9 2,0 0,2 2,0 2,8 0,4 2,0 0,7 1,0 1,0 2,0 0,9 1,9 1,9 0,4 0,4 0,7 0,7 0,70,4 1,1 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 9

szkoła muzyczna - SPRAWCA szkoła baletowa - SPRAWCA szkoła plastyczna- SPRAWCA bicie i kopanie kłótnie awantury wymuszanie niszczenie szkolnego niszczenie rzeczy uczniów obraźliwe przezwiska i wyśmiewanie i poniżanie obmawianie i plotkowanie izolowanie w grupie groźby i zastraszanie obrażliwe wpisy w obraźliwe smsy okradanie zamykanie w 3,9 2,3 11,9 9,2 0,6 2,1 1,7 1,5 9,2 6,4 6,5 3,5 3,0 7,5 0,9 1,2 2,7 0,6 0,6 0,3 0,6 2,1 1,7 23,2 18,5 bicie i kopanie kłótnie awantury wymuszanie niszczenie szkolnego niszczenie rzeczy obraźliwe przezwiska i wyśmiewanie i obmawianie i izolowanie w grupie groźby i zastraszanie obrażliwe wpisy w obraźliwe smsy okradanie zamykanie w 8,6 2,9 2,9 11,1 2,9 5,6 11,1 11,4 5,6 5,6 22,2 22,9 bicie i kopanie kłótnie awantury wymuszanie niszczenie szkolnego niszczenie rzeczy uczniów obraźliwe przezwiska i wyśmiewanie i poniżanie obmawianie i izolowanie w grupie groźby i zastraszanie obrażliwe wpisy w obraźliwe smsy okradanie zamykanie w inne 0,5 1,5 2,6 1,0 0,6 1,5 0,3 1,5 0,3 3,5 2,3 1,0 2,6 2,5 3,8 0,5 0,3 0,5 0,9 0,3 1,0 0,9 0,3 7,1 8,1 9,7 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 10

Uczestniczenie w sytuacjach przemocy w charakterze poszkodowanego 4,0 1,4 4,8 7,4 0,5 0,1 1,3 0,9 0,2 3,5 3,6 2,1 9,7 7,5 7,4 13,1 1,5 4,3 2,6 0,5 1,7 0,3 2,5 2,4 1,5 3,3 0,7 0,1 2,9 0,5 W pytaniu o sytuacje przemocowe, w jakich uczniowie uczestniczyli jako poszkodowani, ankietowani wskazali, że najczęściej ucierpieli z powodu: 1. obmawiania i plotkowania (55,1% wszystkich ankietowanych), które dotyczy głównie uczniów szkół muzycznych i baletowych; 2. kłótni i awantur (42,9%), które dotknęły przede wszystkim ankietowanych ze szkół baletowych i nieco mniejszym stopniu ze szkół muzycznych; 3. obraźliwych przezwisk i obelg (38,6%), które najczęściej zaznaczali badani w szkołach muzycznych; 4. okradania (35,9%), które dotknęło bardzo dużą grupę uczniów ze szkół baletowych (26,4%); 5. wyśmiewania i poniżania (30%), dotyczące głównie uczniów szkół muzycznych i baletowych; W nieco mniejszym stopniu w szkołach dochodzi do: 1. bicia i kopania (19,9%), 2. izolowania w grupie (17,9%); 3. niszczenia rzeczy uczniów (17%); 4. gróźb i zastraszania (14,3%); 5. zamykania w pomieszczeniach (12,9%); 6. obraźliwych wpisów w Internecie (10,6%). Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 11

Na wykresie można dostrzec również, że uczniowie szkół plastycznych zdecydowanie rzadziej doświadczali wszystkich wymienionych form przemocy niż ankietowani w pozostałych szkołach. Widoczna jest również duża dysproporcja we wskazaniach na sytuacje kradzieży między uczniami szkół baletowych w stosunku do pozostałych uczniów. szkoła muzyczna szkoła plastyczna szkoła baletowa 29,3 24,5 26,4 20,8 20,2 9,8 2,6 7,5 14,5 7,6 1,8 0,6 5,7 7,1 7,5 0,2 2,4 0,4 16,1 11,3 11,3 7,1 2,6 1,3 9,2 5,7 3,0 4,3 0,6 9,4 5,5 3,2 1,9 3,1 0,6 6,3 5,9 5,7 3,2 1,3 1,2 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 12

szkoła muzyczna - POSZKODOWANY szkoła baletowa - POSZKODOWANY szkoła plastyczna- POSZKODOWANY bicie i kopanie kłótnie awantury wymuszanie niszczenie szkolnego niszczenie rzeczy uczniów obraźliwe przezwiska i wyśmiewanie i poniżanie obmawianie i plotkowanie izolowanie w grupie groźby i zastraszanie obrażliwe wpisy w obraźliwe smsy okradanie zamykanie w inne 11,9 5,8 17,3 9,2 2,1 1,2 0,6 8,3 4,6 23,5 13,9 20,5 8,7 31,5 24,9 10,4 6,9 6,3 0,6 6,0 4,6 4,2 1,2 6,0 6,9 7,4 2,9 1,5 0,6 bicie i kopanie kłótnie awantury wymuszanie niszczenie szkolnego niszczenie rzeczy obraźliwe przezwiska i wyśmiewanie i poniżanie obmawianie i izolowanie w grupie groźby i zastraszanie obrażliwe wpisy w obraźliwe smsy okradanie zamykanie w 11,4 22,9 16,7 5,7 5,6 8,6 5,6 14,3 5,6 17,1 28,6 16,7 8,6 8,6 11,1 5,6 31,4 16,7 5,7 5,6 bicie i kopanie kłótnie awantury wymuszanie niszczenie szkolnego niszczenie rzeczy obraźliwe przezwiska i wyśmiewanie i poniżanie obmawianie i izolowanie w grupie groźby i zastraszanie obrażliwe wpisy w obraźliwe smsy okradanie zamykanie w 4,5 1,5 0,5 0,6 0,3 4,0 1,5 4,4 2,3 4,5 1,5 2,5 0,6 3,0 2,9 1,0 0,3 2,5 3,5 2,5 0,6 8,1 7,3 11,6 9,1 14,1 10,6 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 13

Uczestniczenie w sytuacjach przemocy w charakterze świadka 5,2 16,9 12,7 21,0 1,5 3,8 7,4 2,9 13,0 12,1 12,4 10,5 19,7 17,8 13,2 21,3 8,8 11,4 1,3 5,3 7,6 12,1 2,2 1,3 2,5 4,4 4,3 6,7 0,2 0,4 Ankietowani uczniowie w sytuacjach przemocy głównie uczestniczyli jako świadkowie i są to takie sytuacje jak: obmawianie i plotkowanie (34,5%), kłótnie awantury i krzyk (33,7%) obraźliwe przezwiska i obelgi (32,1%) wyśmiewanie i poniżanie (28,3%) ale również 22% ankietowanych było świadkami przemocy fizycznej bicia i kopania. Analizując te sytuacje w odniesieniu do uczniów poszczególnych szkól widzimy, że najczęściej świadkami różnych sytuacji przemocowych są uczniowie szkół muzycznych i baletowych przy czym w szkołach baletowych prócz wcześniej wymienionych sytuacji uczniowie są świadkami sytuacji związanych z izolowaniem w grupie, obraźliwymi wpisami w Internecie i okradaniem. Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 14

szkoła muzyczna szkoła plastyczna szkoła baletowa 53,6 37,1 7,1 30,2 48,1 45,3 18,9 34,6 28,3 7,5 4,95,6 6,3 25,9 4,3 18,9 45,6 18,7 39,6 41,3 16,5 24,5 33,8 45,3 27,9 11,7 34,0 9,8 7,5 3,3 30,2 27,1 11,7 26,4 15,9 9,6 11,3 8,3 5,7 1,9 3,3 2,0 1,00,2 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 15

szkoła muzyczna - ŚWIADEK szkoła baletowa - ŚWIADEK szkoła plastyczna - ŚWIADEK Serie1 Serie2 Serie1 Serie2 bicie i kopanie kłótnie awantury wymuszanie niszczenie szkolnego niszczenie rzeczy uczniów obraźliwe przezwiska i wyśmiewanie i poniżanie obmawianie i izolowanie w grupie groźby i zastraszanie obrażliwe wpisy w obraźliwe smsy okradanie zamykanie w inne 43,5 24,9 50,9 42,8 4,5 5,8 36,0 31,8 31,3 15,6 48,2 40,5 44,6 34,7 49,4 61,8 29,5 24,9 13,7 2,3 28,0 25,4 12,5 4,0 8,6 7,5 19,6 8,7 1,2 0,6 bicie i kopanie kłótnie awantury wymuszanie niszczenie szkolnego niszczenie rzeczy uczniów obraźliwe przezwiska i wyśmiewanie i poniżanie obmawianie i izolowanie w grupie groźby i zastraszanie obrażliwe wpisy w obraźliwe smsy okradanie zamykanie w 34,3 22,2 45,7 44,4 5,7 11,1 31,4 22,2 25,7 5,6 42,9 33,3 22,9 27,8 45,7 44,4 4 22,2 8,6 5,6 34,3 22,2 2,9 11,1 34,3 11,1 8,6 16,7 bicie i kopanie kłótnie awantury wymuszanie niszczenie szkolnego niszczenie rzeczy obraźliwe przezwiska i wyśmiewanie i poniżanie obmawianie i izolowanie w grupie groźby i zastraszanie obrażliwe wpisy w obraźliwe smsy okradanie zamykanie w inne 14,1 2,9 22,2 17,0 12,6 1,5 5,6 6,7 9,6 1,2 20,2 17,9 19,2 15,0 26,3 38,1 6,6 14,7 4,5 2,6 13,6 10,6 2,5 1,5 3,0 3,5 2,5 1,8 0,3 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 16

Pyt. 4. Jak często doświadczasz agresji w szkole? Uczniowie szkół artystycznych w głównej mierze nie doświadczają agresji w szkole 46,1% wskazań na odpowiedź nigdy. Sytuacje agresji, której doświadczyli były to zazwyczaj pojedyncze sytuacje, które zdarzały się bardzo rzadko (40,2%) lub rzadko (13,9%). Analizując odpowiedzi uczniów poszczególnych szkół możemy zauważyć, iż uczniami którzy nie doświadczają agresji w szkole są w zdecydowanej większości uczniowie szkół plastycznych (60,1%). szkoła baletowa szkoła plastyczna szkoła muzyczna bardzo często 0,1 0,6 bardzo często 0,4 1,2 często 0,6 1,5 często 1,7 2,9 sporadycznie 5,22,5 sporadycznie 5,7 4,6 10,6 rzadko 8,6 5,3 rzadko 9,3 15,1 18,7 bardzo rzadko - pojedyncza sytuacja 17,2 13,0 bardzo rzadko 24,1 35,2 43,4 nigdy 19,1 27,0 nigdy 32,0 37,7 60,1 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 17

szkoła muzyczna szkoła baletowa szkoła plastyczna bardzo często często sporadycznie rzadko bardzo rzadko - pojedyncza sytuacja nigdy 0,6 1,5 1,7 3,6 8,7 11,6 13,9 21,1 32,9 36,3 42,2 26,8 bardzo często często sporadycznie rzadko bardzo rzadko - pojedyncza sytuacja nigdy 8,6 11,1 17,1 38,9 45,7 5 31,4 bardzo często często sporadycznie rzadko bardzo rzadko - pojedyncza sytuacja nigdy 1,0 1,2 2,5 3,8 7,6 9,4 9,1 23,2 25,8 63,0 55,1 Pyt. 5. W jakich sytuacjach doświadczałeś/łaś agresji? Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 18

Analizując odpowiedzi uczniów szkół artystycznych widzimy, iż większość uczniów nie doświadcza agresji w żadnej z wymienionych sytuacji (47,6%), natomiast wśród odpowiedzi wskazujących na sytuację doświadczania agresji są - przerwy (37,5%), następne wskazania to kolejno: szatnia (11,7%), zajęcia ogólnokształcące (9,1%), droga do szkoły lub domu (5,6%) i zajęcia artystyczne (4,5%). Pozostałe wskazania są rzędu 3 i mniej. Analizując wskazania uczniów poszczególnych szkół możemy stwierdzić, iż proporcje odpowiedzi są zbliżone do odpowiedzi ogółu badanych przy czym w przypadku uczniów szkół muzycznych widzimy większy procent uczniów doświadczających przemocy na przerwach (48,5%) niż nie doświadczających w ogóle (37,1%) na taki wynik miały wpływ odpowiedzi uczniów. Znaczące jest również w większym stopniu doświadczanie agresji w różnych sytuacjach głównie przez uczniów. nie doświadczam w czasie zajęć ogólnokształcących w czasie zajęć artystycznych podczas przerw w szatni w czasie wycieczek/plenerów/wyjść 5,8 3,9 2,5 2,0 7,5 4,2 2,3 0,8 13,3 20,3 24,2 27,3 w drodze do szkoły/ do domu 2,7 2,9 w czasie koncertów/popisów/przeglądów 0,6 0,2 w innych sytuacjach 2,2 0,5 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 19

szkoła muzyczna szkoła plastyczna szkoła baletowa 48,5 57,1 50,9 39,6 37,1 26,7 10,68,99,4 6,7 2,6 1,9 17,5 5,8 17,0 5,1 5,7 5,1 1,1 3,8 5,65,7 3,8 0,80,6 0,6 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 20

szkoła muzyczna szkoła baletowa szkoła plastyczna w czasie zajęć ogólnokształcących 11,3 9,2 w czasie zajęć ogólnokształcących 14,3 w czasie zajęć ogólnokształcących 10,6 7,9 w czasie zajęć artystycznych podczas przerw w szatni w czasie wycieczek/plenerów/wy w drodze do szkoły/ do domu w czasie kooncertów/popisów/p nie doświadczam 2,1 3,5 54,5 37,0 19,3 13,9 6,3 2,9 5,4 6,4 1,2 32,4 46,2 w czasie zajęć artystycznych podczas przerw w szatni w czasie wycieczek/plenerów/wyjś ć w drodze do szkoły/ do domu w czasie kooncertów/popisów/prz eglądów 2,9 5,6 5,7 8,6 2,9 5,6 42,9 33,3 22,9 w czasie zajęć artystycznych podczas przerw w szatni w czasie wycieczek/plenerów/wyjść w drodze do szkoły/ do domu w czasie kooncertów/popisów/prz nie doświadczam 10,1 4,7 34,3 22,3 5,1 6,2 1,0 1,2 4,5 6,2 1,0 0,3 5 61,3 Inne 6,3 2,9 nie doświadczam 31,4 5 Inne 1,5 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 21

Pyt. 6. Od kogo doświadczałeś/łaś najczęściej przemocy w szkole i jak na nią reagowałeś/łaś? 58% ankietowanych najczęściej przemocy doświadcza od rówieśników, kolejną grupą wobec której uczniowie stosują różne reakcje obronne w odpowiedzi na przemocowe zachowania są nauczyciele 33%, w tym 19% ankietowanych wskazuje na nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących a 14% na nauczycieli przedmiotów artystycznych. Analizując odpowiedzi uczniów poszczególnych szkół widać, uczniowie szkół baletowych, a dokładniej I klas, w większym stopniu niż inni uczniowie wskazują grupę nauczycieli przedmiotów artystycznych jako przemocową. Można zauważyć również, iż w przypadku doświadczania agresji przez uczniów szkół plastycznych i muzycznych ze strony nauczycieli większość takich wskazań jest od uczniów I klas, natomiast dla uczniów dominującą grupą agresorów jest grupa rówieśników (gimnazja plastyczne 68%, gimnazja muzyczne 60,9%). Inaczej sytuacja wygląda w przypadku uczniów szkół baletowych gdzie na grupę rówieśników jako osób stosujących przemoc wskazuje większy procent uczniów (60%) niż (43,4%), natomiast na nauczycieli przedmiotów artystycznych więcej wskazań ze strony gimnazjalistów niż licealistów. Ilość reakcji obronnych uczniów w stosunku do osób stosujących przemoc w szkołach artystycznych 19% 14% 6% 3% 58% koleżanki/koledzy nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących nauczyciele przedmiotów artystycznych inni pracownicy szkoły Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 22

Ilość reakcji obronnych uczniów w stosunku do osób stosujących przemoc koleżanki/koledzy 53,7 60,8 nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących 16,3 24,6 nauczyciele przedmiotów artystycznych 12,8 15,2 inni pracownicy szkoły 6,3 5,7 inne osoby 3,8 0,8 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 23

Ilość reakcji obronnych uczniów w stosunku do osób stosujących przemoc w poszczególnych szkołach szkoła muzyczna szkoła plastyczna szkoła baletowa koleżanki/koledzy 47,4 58,0 61,4 nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących nauczyciele przedmiotów artystycznych inni pracownicy szkoły inne osoby 19,7 19,1 20,2 14,6 11,6 23,7 5,4 7,1 7,9 3,8 0,7 2,6 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 24

szkoła muzyczna koleżanki/koledzy 50,2 60,9 nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących 17,0 25,3 nauczyciele przedmiotów artystycznych 11,8 18,3 inni pracownicy szkoły 5,8 4,4 inne osoby 4,5 1,8 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 25

szkoła baletowa szkoła plastyczna koleżanki/koledzy 43,4 6 koleżanki/koledzy 56,5 68,0 nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących 19,2 26,7 nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących 12,7 23,9 nauczyciele przedmiotów artystycznych 13,3 25,3 nauczyciele przedmiotów artystycznych 10,5 12,4 inni pracownicy szkoły 9,1 inni pracownicy szkoły 7,0 7,2 inne osoby 3,0 inne osoby 1,8 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 26

Ponad 48% uczniów szkół artystycznych nie doświadcza przemocy, z czego najliczniejszą grupą ankietowanych są uczniowie szkół plastycznych (60,3%). Natomiast w sytuacjach zachowań agresywnych ze strony rówieśników, nauczycieli i innych osób najczęstszymi reakcjami, które stosują ankietowani są próba rozmowy i wyjaśniania sytuacji - 35,9% oraz ignorowanie 34,4% ankietowanych. Kolejnymi reakcjami jest poszukiwanie wsparcia 17,5% oraz bezradność 13,6%. Analiza odpowiedzi uczniów szkoły plastycznej i muzycznej również wskazuje na podobną kolejność wyboru reakcji. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku uczniów szkoły baletowej, gdzie pojawia się na pierwszym planie ignorowanie (34%), bezradność (30,2%), próba rozmowy (30,2%), poszukiwanie wsparcia (26,4%) ale również płacz (26,4%). Uczniowie szkół baletowych również w większym stopniu niż uczniowie innych szkół artystycznych w sytuacjach doświadczania przemocy odreagowują poprzez sport i ćwiczenia fizyczne (20,8%) widać to szczególnie wyraźnie w odniesieniu do uczniów klas I baletowego. Najczęstsze reakcje na przemoc nie doświadczam przemocy 22,2 25,9 ignoruję i odchodzę 19,3 15,1 nic nie robię - czuję się bezradny 9,4 4,2 płaczę bronię się ucieczką 6,4 3,1 4,1 0,8 bronię się atakuję 8,0 4,3 próbuję rozmawiać i wyjaśniać sytuację 21,4 14,5 szukam wsparcia zajmuję się aktywnością artystyczną 12,9 6,4 3,1 4,6 odreagowuję poprzez ćwiczenia inna reakcja 5,63,3 2,3 0,8 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 27

Najczęstsze reakcje na agresję szkoła muzyczna szkoła plastyczna szkoła baletowa 60,3 49,7 42,0 34,0 27,3 30,2 26,4 18,1 8,5 10,8 6,7 9,4 6,7 2,8 16,5 7,8 17,0 30,2 23,6 25,5 9,1 26,4 17,0 20,8 11,8 6,5 10,2 6,5 6,3 0,71,9 35,8 41,5 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 28

szkoła muzyczna szkoła baletowa szkoła plastyczna nie doświadczam przemocy 32,7 41,6 nie doświadczam przemocy 37,1 5 nie doświadczam przemocy 61,1 59,8 ignoruję i odchodzę 44,3 37,6 ignoruję i odchodzę 22,2 4 ignoruję i odchodzę 25,3 28,4 nic nie robię - czuję się bezradny 18,5 15,0 nic nie robię - czuję się bezradny 45,7 nic nie robię - czuję się bezradny 13,1 5,9 płaczę 12,5 7,5 płaczę 11,1 34,3 płaczę 8,6 5,6 bronię się ucieczką 8,9 2,3 bronię się ucieczką 14,3 bronię się ucieczką 5,1 1,5 bronię się atakuję 19,0 11,6 bronię się atakuję 5,6 22,9 bronię się atakuję 8,1 7,6 próbuje rozmawiać i wyjaśniać sytuację szukam wsparcia 30,1 16,8 51,5 46,2 próbuje rozmawiać i wyjaśniać sytuację szukam wsparcia 5,6 16,7 37,1 37,1 próbuje rozmawiać i wyjaśniać sytuację szukam wsparcia 25,3 22,6 14,1 6,2 zajmuję się aktywnością artystyczną odreagowuję poprzez ćwiczenia fizyczne i sport inne 13,1 9,2 11,9 6,9 7,1 4,6 zajmuję się aktywnością artystyczną odreagowuję poprzez ćwiczenia fizyczne i sport inne 2 11,1 25,7 11,1 2,9 zajmuję się aktywnością artystyczną odreagowuję poprzez ćwiczenia fizyczne i sport inne 9,6 4,7 6,6 6,5 1,5 0,3 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 29

Pyt. 7. Które miejsce w szkole jest dla Ciebie najbardziej niebezpieczne W przypadku wskazań większości uczniów szkół artystycznych (59%) - wszystkie miejsca wymienione jako potencjalnie niebezpieczne są uważane przez nich za bezpieczne. Wskazując miejsca, w których ankietowani doświadczyli przemocy, najczęściej wymieniali korytarz (14,6%) oraz okolice szkoły (14,4%), a w przypadku uczniów szkół muzycznych i baletowych dodatkowym wymienianym miejscem była szatnia (13,2% ankietowanych z tych szkół) szkoła muzyczna szkoła plastyczna szkoła baletowa korytarz sala lekcyjna sala ćwiczeń/zajęć artystycznych łazienka sklepik/barek/stołówka sala gimnastyczna/boisko szatnia okolice szkoły wszystkie miejsca są bezpieczne inne miejsce 4,6 1 2,5 2,1 1,5 1,2 3,3 2,0 1,0 0,5 4,0 1,5 1,2 6,7 9,1 5,3 26,9 0,5 0,3 32,1 korytarz sala lekcyjna sala ćwiczeń/zajęć artystycznych łazienka sklepik/barek/stołówka sala gimnastyczna/boisko szatnia okolice szkoły wszystkie miejsca są bezpieczne inne 21,6 8,2 13,2 5,5 4,1 1,9 2,8 3,0 7,5 3,3 3,8 2,0 1,1 7,5 4,3 13,2 2,4 13,2 24,0 5,0 17,0 1,2 0,4 45,4 71,2 64,2 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 30

szkoła muzyczna szkoła baletowa szkoła plastyczna korytarz 24,7 15,6 korytarz 48,6 korytarz 10,1 7,0 sala lekcyjna sala ćwiczeń/zajęć artystycznych łazienka sklepik/barek/stołówka sala gimnastyczna/boisko szatnia okolice szkoły wszystkie miejsca są bezpieczne inne miejsca 5,4 5,8 2,7 2,9 8,0 6,4 2,4 1,2 8,6 5,2 17,0 5,8 21,4 28,9 0,9 1,7 44,9 46,2 sala lekcyjna sala ćwiczeń/zajęć artystycznych łazienka sklepik/barek/stołówka sala gimnastyczna/boisko szatnia okolice szkoły wszystkie miejsca są bezpieczne 2,9 5,7 2 2 11,1 54,3 83,3 sala lekcyjna sala ćwiczeń/zajęć artystycznych łazienka sklepik/barek stołówka sala gimnastyczna/boisko szatnia okolice szkoły wszystkie miejsca są bezpieczne inne miejsca 4,5 3,8 4,0 2,3 3,5 3,2 1,5 0,9 7,6 2,3 5,1 0,9 10,6 1,8 1,0 63,6 75,7 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 31

Pyt. 8.Kogo najczęściej informujesz o tym, że doświadczasz przemocy? Ankietowani uczniowie w większości nie doświadczają przemocy (53,7%), natomiast te osoby, które jej doświadczają, informują o tym kolegę bądź koleżankę (20,3%), rodziców (17,6%) bądź nie mówią nikomu (11%). Najmniej osób w takich sytuacjach jest skorych informować dyrektora (1,1%), nauczyciela (3,3%) i psychologa i/lub pedagoga (3,6%), przy czym uczniowie szkól baletowych w porównaniu z uczniami innych szkół bardziej skłonni są z problemem agresji zwrócić się do wychowawcy (22,6%), rodzica (20,8%) a dopiero potem do rówieśników (18,9%). Więcej też wskazań jest na kontakt z psychologiem/pedagogiem niż u uczniów szkół plastycznych i muzycznych (11,3%). wychowawcę klasy pedagoga/psychologa dyrektora szkoły nauczyciela rodziców kolegę/koleżankę rodzeństwo nie mówię o tym nikomu nie doświadczam przemocy inną osobę 2,2 6,8 0,80,3 2,4 0,9 2,9 6,6 1,4 12,2 12,2 2,4 0,2 0,4 2,5 4,4 22,5 5,4 8,1 31,2 szkoła muzyczna szkoła plastyczna szkoła baletowa wychowawcę klasy pedagoga/psychologa dyrektora szkoły nauczyciela 11,4 6,5 22,6 3,3 3,0 11,3 1,4 0,7 1,9 4,3 2,4 1,9 rodziców 11,7 23,6 20,8 kolegę/koleżankę 26,5 14,5 18,9 rodzeństwo nie mówię o tym nikomu 8,1 2,8 3,8 13,6 9,3 3,8 42,4 nie doświadczam przemocy 49,1 inną osobę 0,8 0,2 64,7 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 32

szkoła muzyczna szkoła baletowa szkoła plastyczna wychowawcę klasy 14,0 5,2 wychowawcę klasy 34,3 wychowawcę klasy 8,1 5,6 pedagoga/psychologa dyrektora szkoły nauczyciela rodziców kolegę/koleżankę rodzeństwo nie mówię o tym nikomu nie doświadczam przemocy inna osobę 3,0 4,0 2,1 5,1 2,9 27,4 16,2 28,6 22,5 7,4 9,2 15,2 10,4 35,4 0,6 1,7 56,1 pedagoga/psychologa dyrektora szkoły nauczyciela rodziców kolegę/koleżankę rodzeństwo nie mówię o tym nikomu nie doświadczam przemocy 17,1 2,9 2,9 25,7 11,1 22,9 11,1 5,7 5,7 4 66,7 pedagoga/psychologa dyrektora szkoły nauczyciela rodziców kolegę/koleżankę rodzeństwo nie mówię o tym nikomu nie doświadczam przemocy inna osobę 4,0 2,3 0,5 0,9 4,0 1,5 16,7 8,8 15,2 5,3 2,5 2,9 10,1 8,8 0,5 58,1 68,6 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 33

Pyt. 9. Jak myślisz dlaczego młodzi ludzie stosują przemoc? Zdaniem ankietowanych uczniów szkół artystycznych powodem, dla którego młodzi ludzie stosują przemoc jest głównie chęć imponowania rówieśnikom- na ten powód wskazuje ponad 60% respondentów. Pozostałymi motywami zachowań przemocowych jest potrzeba rozładowania emocji i rewanż za krzywdy 38% ankietowanych wskakuje na te powody. Zdaniem blisko 15% badanych uczniów przemoc może być spowodowana zazdrością o sukcesy artystyczne, a tylko 5,2% uczniów uważa, że jest to sposób na odreagowanie porażki artystycznej. W grupie ankietowanych uczniów jedynie uczniowie szkół baletowych w większym stopniu niż pozostali ankietowani motywów zachowań agresywnych upatrują w zazdrości związanej z sukcesami artystycznymi takie wskazania podają głównie licealiści. 27,3 20,4 19,3 10,5 33,5 10,4 17,6 18,2 4,1 5,0 5,4 4,7 6,1 2,9 3,0 8,7 2,3 2,4 szkoła muzyczna szkoła plastyczna szkoła baletowa 64,4 59,6 19,6 23,2 9,4 39,3 34,8 37,7 36,1 39,9 24,5 39,6 32,1 18,9 11,6 6,9 7,5 10,89,6 7,5 9,3 13,2 4,1 5,4 6,9 3,9 5,7 nuda i chęć zabawy rozładowanie emocji rewanż za krzywdy imponowanie rówieśnikom przez namowę bez powodu zazdrość o sukcesy artystyczne odreagowanie porażki inny powód Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 34

szkoła muzyczna szkoła baletowa szkoła plastyczna nuda i chęć zabawy 18,5 22,0 nuda i chęć zabawy 5,7 16,7 nuda i chęć zabawy 25,3 22,0 rozładowanie emocji 31,8 40,5 rozładowanie emocji 4 33,3 rozładowanie emocji 36,9 40,8 rewanż 35,7 37,0 rewanż 25,7 22,2 rewanż 35,9 42,2 imponowanie rówieśnikom 67,0 59,5 imponowanie rówieśnikom 11,1 54,3 imponowanie rówieśnikom 63,1 57,5 przez namowę 12,2 10,4 przez namowę 8,6 5,6 przez namowę 5,6 7,6 bez powodu 9,8 12,7 bez powodu 5,7 11,1 bez powodu 12,1 8,2 zazdorść o sukcesy artystyczne 20,5 15,6 zazdorśc o sukcesy artystyczne 28,6 38,9 zazdorść o sukcesy artystyczne 8,6 9,7 odreagowanie porażki 3,3 5,8 odreagowanie porażki 5,7 27,8 odreagowanie porażki 6,1 5,0 inny powód 6,0 8,7 inny powód 5,7 5,6 inny powód 2,5 4,7 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 35

Pyt. 10. Jakie działania Twoim zdaniem należałoby podjąć, abyś poczuł/a się bezpieczniej w swojej szkole? Większość ankietowanych to pytanie pozostawiła bez odpowiedzi. Natomiast 30,2% uczniów podkreśliło, iż nie ma powodu do podejmowania jakichkolwiek działań w celu zwiększenia poczucia bezpieczeństwa. Uczniowie odpowiadający na to pytanie w większości zadeklarowali, że ich szkoły są bezpieczne. W pozostałych odpowiedziach ankietowani wskazywali między innymi na takie działania jak: zwiększenie czujności i reakcji na zachowania uczniów nauczycieli dyżurujących 15% edukowanie uczniów poprzez zajęcia psychoedukacyjne, warsztaty psychologiczne i rozmowy z psychologiem/pedagogiem o problemach młodzieży 6,3% zaostrzenie kar dla sprawców i np. usuwanie ze szkoły osób agresywnych 4% zwiększenie ochrony szkoły i okolic szkoły również w godzinach wieczornych kamery, ochroniarze, patrole 5,8% traktowanie ucznia z szacunkiem 1,3% organizowanie czasu młodzieży, wspieranie jej, realizowanie więcej wyjść, wycieczek i zajęć integracyjnych aby młodzież poznawała się lepiej 1,4% zadbanie o teren wokół szkoły bezpieczne boisko, naprawa ogrodzenia 0,9% zwrócenie większej uwagi na zachowania w łazienkach i szatniach 0,8% zmiana nauczycieli 0,5% nie wpuszczanie obcych osób na teren szkoły 0,5% organizowanie więcej apeli 0,5% Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 36

B. Ankieta Bezpieczna Bursa Pyt. 1. Czy w swojej bursie czujesz się bezpiecznie? tak 2% nie tak nie 98,5 96,3 98% 1,5 3,7 Zdecydowana większość ankietowanych wychowanków czuje się bezpiecznie w bursie. Jedynie 2% respondentów udzieliła odpowiedzi przeczącej. Nie dostrzega się znaczących różnic w zakresie poczucia bezpieczeństwa pomiędzy wychowankami z i. Wśród starszych wychowanków ok. 98%, a wśród młodszych ok. 96% udzieliło twierdzącej odpowiedzi na to pytanie. Pyt. 2. Czy spotkałeś się z przejawami przemocy na terenie bursy? Różnych przejawów przemocy doświadczyło trzy czwarte osób ankietowanych. Starsi wychowankowie częściej zaprzeczali występowaniu przemocy w bursie (80%) niż ich młodsi koledzy (63%). Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 37

tak nie tak nie 75% 25% 20 80 37 63 Pyt. 3. Jeżeli TAK, zaznacz, w jakich sytuacjach uczestniczyłeś - SPRAWCA Wśród wychowanków burs, najczęściej stosowanymi przez sprawców formami przemocy były: 1. kłótnie, awantury, krzyki (34,3%) 2. obraźliwe przezwiska, obelgi (14,3%) 3. obmawiania, plotkowanie (14,2%) 4. zamykanie w pomieszczeniach (11,4%) Rzadziej wybieranymi formami przemocy były: 1. wyśmiewanie, poniżanie (8,5%) 2. okradanie (5,7%) 3. niszczenie sprzętu w bursie (5,7%) 4. bicie, kopanie popychanie (5,7%) Wśród licealistów sprawcy przemocy wykorzystują więcej jej form niż gimnazjaliści. Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 38

8,6 0 5,7 25,7 0 0 0 5,7 0 0 8,6 2,8 5,7 5,7 5,7 8,5 0 0 0 0 0 0 0 0 5,7 0 5,7 5,7 Pyt. 3. Jeżeli TAK, zaznacz, w jakich sytuacjach uczestniczyłeś POSZKODOWANY Mieszkańcy burs zasygnalizowali, że osobiście doświadczali przemocy. Najwięcej osób ucierpiało w wyniku: 1. okradania (17,7%) 2. obmawiania, plotkowania (12,9%) 3. obraźliwych przezwisk, obelg (11,7%) 4. kłótni, awantur, krzyków (8,3%). Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 39

5,9 2,3 3,5 7 0 0 0 2,3 1,3 2,3 3,5 0 2,3 9,4 0 7 9,4 2,3 4,7 0 0 1,2 2,3 3,5 1,2 11,8 2,3 2,3 Pyt. 3. Jeżeli TAK, zaznacz, w jakich sytuacjach uczestniczyłeś - ŚWIADEK Wychowankowie deklarują, że na terenie bursy byli świadkami wielu form przemocy. Najczęściej obserwowano sytuacje takie jak: 1. obmawianie plotkowanie (18,7%) 2. kłótnie, awantury, krzyki (17,1%) 3. obraźliwe przezwiska, obelgi (15,5%) 4. wyśmiewanie, poniżanie (14,7%) Nieco rzadziej wychowankowie byli świadkami: 1. okradania (8,1%) 2. izolowania (8,1%) 3. zamykania w pomieszczeniach (6,4%) Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 40

5,7 4,9 4,1 5,7 0,8 2,4 11,4 1,6 0 1,6 0,8 10,6 10,6 13 2,4 5,7 0,8 1,6 0,8 0 3,2 4,9 3,2 3,2 Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 41

Pyt. 4 Jak często doświadczasz agresji w bursie? Oceniając częstotliwość występowania przemocy w bursie, ok. 69% ankietowanych stwierdziło, że nigdy jej nie doświadczyło, ok.14% wychowanków styka się z nią bardzo rzadko natomiast ok. 11% rzadko. 50 18,7 10,4 3,1 6,2 5,2 3,1 1 0 0 2,1 0 nigdy bardzo rzadko rzadko sporadycznie często bardzo często Pyt. 5. W jakich sytuacjach doświadczyłeś agresji? Blisko 70% ankietowanych nie doświadcza przemocy, 15% zetknęło się z nią w czasie wolnym, natomiast ok. 9% w innych sytuacjach (przykładowe stwierdzenia: dla zabawy, w pokoju innej osoby). 52,7 4,5 1,1 1,1 0 0 0 6,4 8,6 17,2 7,5 1,1 nauka własna posiłki na stołówce zajęcia pozaszkolne w czasie wolnym nie doświadczam agresji inne Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 42

Pyt. 6. Od kogo najczęściej doświadczyłeś przemocy w bursie i jak na nią reagowałeś? Ankietowani najczęściej doświadczają sytuacji przemocowych w kontakcie z koleżankami i kolegami z pokoju (21,3%), następnie innymi wychowankami (20%) i na końcu wychowawcami (ok.9%). Najliczniejsza grupa respondentów (42,5%) nie doświadcza przemocy. 30,5 16,3 15 5 5 9,2 0 2,8 0 2,8 0 12 koledzy/koleżanki z pokoju inni wychowankowie wychowawcy inni pracownicy bursy inne osoby nie doświadczam przemocy Wychowankowie, którzy znaleźli się w sytuacjach przemocy stosowali różne sposoby poradzenia sobie z takim zdarzeniem. Jak wynika z zebranych danych, najczęściej młodzi ludzie starają się skonfrontować z drugą osobą, podejmując próby rozmowy i wyjaśnienia sytuacji konfliktowej (ok. 15%). Nieco rzadziej ignorują zaczepki i odchodzą (10%) oraz zajmują się aktywnością artystyczną (ok. 7%). Bardzo rzadko uczniowie reagują w niekonstruktywny sposób taki jak płacz, ucieczka czy poczucie bezradności. Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 43

Reakcje na przemoc 30,5 8,7 1,3 0,7 0,7 3,3 0,7 1,3 0 4 3,3 12,7 2 4,7 2,7 6 0,7 0,7 0,7 12 Pyt. 7. Które miejsce w bursie jest dla Ciebie niebezpieczne? Jak wynika z analizy uzyskanych odpowiedzi, wychowankowie czują się bezpiecznie na terenie bursy (ok.70%). Jedynie ok. 12% mieszkańców stwierdziło, że zetknęło się z jakąś formą agresji we własnym pokoju, ok. 6% w okolicy bursy, zaś blisko 5% na korytarzu. 51,6 4,3 0 1,1 0 1,1 5,3 7,5 1,1 0 0 0 0 1,1 4,3 19,3 2,1 1,1 korytarz klatka schodowa łazienka świetlica stołówka okolice bursy własny pokój wszędzie jest bezpiecznie inne Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 44

Pyt. 8. Kogo najczęściej informujesz o tym, że doświadczasz przemocy? Ankietowani którzy zetknęli się z przemocą najczęściej informują o tym rodziców (9%), koleżankę/kolegę (8%) i wychowawców (5%), natomiast 7% wychowanków nie powiadamia nikogo o takim zdarzeniu. Badani nie zgłaszają sytuacji przemocy dyrektorom placówek ani psychologom pracującym w bursie. Ponad 70% respondentów nie doświadcza przemocy. 51 2 3 0 0 0 0 6 3 6 2 0 1 5 1 20 1 0 Pyt. 9. Jak myślisz, dlaczego młodzi ludzie stosują przemoc? Wychowankowie mieli możliwość wyrażenia swoich przekonań odnośnie motywów, którymi kieruje się młodzież dopuszczając się agresji względem innych. Zdaniem wychowanków burs, najczęstszym powodem agresji jest chęć rozładowania emocji (24%). W dalszej kolejności wskazywano na nudę i brak rozrywki (ok.14%) oraz chęć zaimponowania rówieśnikom (ok. 10%) i rewanż za własne krzywdy (ok. 10%). Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 45

5,2 2,1 11,5 18,8 2,1 7,8 8,4 2,1 4,2 1 3,7 1,6 1,6 4,2 2,6 0,5 2,1 1,6 Pyt. 10. Jakie działania Twoim zdaniem należałoby podjąć abyś poczuł się bezpieczniej w swojej szkole? Nieco ponad połowa ankietowanych wychowanków nie udzieliła odpowiedzi na to pytanie. Natomiast pozostała grupa respondentów w przeważającej liczbie stwierdziła, że czuje się bezpiecznie na terenie bursy (70%). Wśród pomysłów młodzieży podnoszących poczucie bezpieczeństwa znalazły się: działania wychowawcze (6%); usuwanie agresywnych osób (6%); monitoring (4%). Pozostałe propozycje były pojedynczymi przykładami rozwiązań i znalazły się wśród nich: wyprowadzenie z bursy uczniów uczęszczających do innych szkół niż artystyczne; klucze do pokojów; zajęcia profilaktyczne uczące postępowania w sytuacjach konfliktowych; patrole w okolicach bursy; kary dla sprawców; podnoszenie kompetencji wychowawców; rozdzielenie sprawcy i poszkodowanego. Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 46

C. Arkusz Zbiorczych Działań Ogólnoszkolnych Na podstawie arkuszy działań ogólnoszkolnych prowadzonych w ramach priorytety MEN 2012/2013 Rok Bezpiecznej Szkoły przeanalizowano działania 26 szkół i burs artystycznych na 28 nadesłanych. Można było wyodrębnić następujące obszary działań: A. Profilaktyka uzależnień, B. Bezpieczeństwo w sieci, C. Profilaktyka zagrożeń, D. Edukacja prawna, E. Profilaktyka agresji, F. Bezpieczeństwo, G. Zdrowy styl życia, H. Kompetencje wychowawcze, I. Profilaktyka uprzedzeń i nietolerancji, J. Kompetencje społeczne, rozwój osobisty i integracja, K. Działalność charytatywna wolontariat. A. Profilaktyka uzależnień W obszarze profilaktyki uzależnień w ankietowanych szkołach realizowano następujące formy: Warsztaty profilaktyczne dotyczące uzależnień (alkohol, narkotyki, papierosy) oraz konsekwencji zdrowotnych używania środków psychoaktywnych, papierosów i alkoholu ( FAS). W wymienianych warsztatach uczestniczyło łącznie 19 rodziców, 11 nauczycieli i 1104 uczniów z 26 szkół i burs artystycznych. Warsztaty prowadzone były przez pedagogów, psychologów szkolnych, specjalistów z centrów profilaktyki i psychoterapii, profilaktyki uzależnień, przez policję pokaz z udziałem psa do wykrywania narkotyków, we współpracy z Fundacją "Praesterno" Towarzystwem Profilaktyki Środowiskowej oraz pracowników centrum profilaktyki i edukacji. Konkursy w ramach akcji profilaktycznych, w których wzięło udział 436 uczniów i 16 nauczycieli. Ankiety diagnozujące poziom wiedzy i skale problemu uzależnienia przeprowadzone wśród 523 uczniów. Festyn profilaktyczny organizowany przez uczniów i rodziców jednej klasy (26 uczniów, 23 rodziców). Spektakle i happeningi profilaktyczne. 206 uczniów brało udział w tego typu formie działań. Działania informacyjne: gazetki, broszury, publikacje angażujące 14 nauczycieli i 528 uczniów. Projekcje filmów profilaktycznych i prezentacje multimedialne 188 uczniów. Debaty szkolne oraz debaty w bibliotekach pedagogicznych, w których uczestniczyło 96 uczniów i 2 nauczycieli. Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 47

Badanie szkoły na posiadanie przez uczniów narkotyków przy udziale policji i psa tropiącego oraz strażników miejskich. Takiemu badaniu podanych zostało 232 uczniów. Godziny wychowawcze dotyczące profilaktyki uzależnień (43 godzin) prowadzone dla 743 uczniów. Prelekcje i szkolenia dot. uzależnień, rozpoznawania sygnałów ostrzegawczych, konsekwencji zdrowotnych i prawnych uzależnień prowadzone przez psychologów i pedagogów szkolnych, zaproszonych terapeutów uzależnień, policję, straż miejską oraz zaproszonych prelegentów. W szkoleniach i prelekcjach uczestniczyło 151 rodziców, 192 nauczycieli oraz 562 uczniów. Projekty edukacyjne dotyczące konsekwencji uzależnień i udzielania pierwszej pomocy realizowane przez 7 nauczycieli, 70 uczniów i 32 rodziców. B. Bezpieczeństwo w sieci W ramach tego obszaru przeprowadzono następujące działania: Warsztaty na temat uzależnienia od komputera i Internetu oraz bezpieczeństwa w sieci i cyberprzemocy prowadzone przez policję, straż miejską, psychologów i pedagogów szkolnych dla 775 uczniów. Szkolenia i prelekcje prowadzone przez psychologów szkolnych oraz policjantów dotyczące bezpiecznego korzystania z Internetu oraz cyberprzemocy. Ta forma zostało objętych 9 nauczycieli, 62 rodziców oraz 260 uczniów. Otwarte spotkania dla 20 rodziców. Godziny wychowawcze dotyczące zagrożeń płynących z mediów i Internetu - cyberprzemoc (21 godzin) prowadzone dla 422 uczniów Gazetki tematyczne angażujące 78 uczniów. Edukacja prawna dotycząca cyberprzemocy, która objęła grupę 155 uczniów. C. Profilaktyka zagrożeń Warsztaty dotyczące zagrożeń, zachowań ryzykownych pigułek GHB, spotkań ze nieznajomymi prowadzone dla 221 uczniów. Warsztaty dotyczące samookaleczeń dla 30 uczniów. Diagnozowanie problemu zachowań ryzykownych, autoagresji i poczucia bezpieczeństwa uczniów w szkole. Ankietami objęto grupę 30 uczniów i 144 rodziców. Projekcje filmów nt. subkultur młodzieżowych 5 nauczycieli i 35 uczniów. Godziny wychowawcze dotyczące zachowań ryzykownych dla grupy 16 uczniów. Pogadanki i szkolenia prowadzone przez policję, psychologów dotyczące współczesnych zagrożeń i zachowań ryzykownych. Tą formą działań zostało objętych 251 uczniów, 75 nauczycieli i 77 rodziców. Spotkanie z księdzem egzorcystą, w którym uczestniczyło 60 uczniów i 7 nauczycieli. Happening dot. prewencji zagrożeń 108 (nauczyciele, rodzice, uczniowie). Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 48

D. Edukacja prawna Wzrost świadomości prawnej prowadzono przez następujące formy: Warsztaty dotyczące odpowiedzialności prawnej prowadzone przez psychologów i pedagogów szkolnych, straż miejską i policję dla 280 uczniów. Prelekcje, spotkania i szkolenia dotyczące odpowiedzialności prawnej prowadzone przez prawników, straż miejską oraz policję dla 40 nauczycieli oraz 406 uczniów. Konkursy wiedzy, w których uczestniczyło 27 uczniów. Działania informacyjne pedagogizacja dot. praw i obowiązków ucznia 125 uczniów. E. Profilaktyka agresji W obszarze dotyczącym profilaktyki agresywnych i przemocowych zachowań realizowano następujące formy działań: Warsztaty dotyczące bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego w odniesieniu do przemocy obejmujące grupę 330 uczniów. Apele szkolne dla 273 uczniów. Prelekcje i szkolenia dotyczące rozpoznania i zapobiegania zachowaniom agresywnym i przemocy oraz dot. zachowań autodestrukcyjnych prowadzone przez policję, psychologów, lekarzy i terapeutów. Tą formą działań objęto grupę 111 uczniów i 57 nauczycieli. Debaty uczniowskie 50 uczniów. Godziny wychowawcze i zajęcia profilaktyczne dotyczące radzenia sobie z agresją oraz kształtowania postaw asertywnych prowadzone dla 964 uczniów. Aktualizacja procedur dot. sytuacji kradzieży na terenie szkoły obejmująca 224 uczniów. Działania informacyjne gazetki, broszury nt. przemocy: mobbingu i bullyngu angażujące 270 uczniów. Działania sportowe, w które zaangażowanych zostało 8 uczniów. F. Bezpieczeństwo W ramach tego obszaru zrealizowano następujące formy działań: Warsztaty i szkolenia na temat zachowania zasad bezpieczeństwa w szkole i podczas wypoczynku oraz w drodze do szkoły, zasad udzielania pierwszej pomocy, ewakuacji szkoły oraz samoobrony. W tej formie działań wzięło udział 1860 uczniów i194 nauczycieli. Prelekcje, dyskusje oraz pogadanki podczas godzin wychowawczych na temat zasad bezpieczeństwa w czasie wolnym, w których uczestniczyło 813 uczniów, 17 nauczycieli oraz 60 rodziców. Badania ankietowe dotyczące poczucia bezpieczeństwa oraz potrzeb i oczekiwań wobec szkoły, w których wzięło udział 849 uczniów, 70 nauczycieli i 362 rodziców. Działania informacyjne takie jak gazetki szkolne dotyczące bezpieczeństwa w szkole i poza nią, informacje nt. bezpłatnego Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży oraz szkolnego Złotego Telefonu w sytuacjach zagrożenia, propagowanie zasad bezpieczeństwa w szkole i internacie, które były skierowane do 801 uczniów i 33 nauczycieli. Badania ankietowe dotyczące zaburzeń depresyjnych, którymi objęto 173 uczniów. Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 49

Powyższe działania realizowane były we współpracy ze Strażą Miejską. G. Zdrowy styl życia Realizując tematykę z tego obszaru wykorzystano następujące formy działań: Warsztaty i szkolenia na temat zaburzeń odżywiania, depresji i zachowań autodestrukcyjnych, radzenia sobie ze stresem, oraz przeciwdziałanie zachowaniom ryzykownym. Tymi działaniami objęto 831 uczniów, 20 rodziców i 38 nauczycieli. Akcje, takie jak: gry i zabawy sportowe promujące aktywność fizyczną, konkursy na temat zdrowego stylu życia, spektakl profilaktyczny propagujący zdrowy styl życia, promowanie właściwej diety oraz spożywania mleka, happening dotyczący profilaktyki AIDS i wystawa plakatów wykonanych przez uczniów na temat działań prozdrowotnych skierowane do 688 uczniów, 12 nauczycieli i 30 rodziców. Prelekcje i pogadanki realizowane podczas godzin wychowawczych na temat: zaburzeń odżywiania, ochrony kręgosłupa, higieny, konstruktywnego radzenia sobie ze stresem, profilaktyki raka piersi i szyjki macicy, profilaktyki AIDS, racjonalnego odżywiania, higieny pracy umysłowej i odpoczynku. Działania te były skierowane do 1448 uczniów i 16 nauczycieli. Działania informacyjne obejmujące kolportaż materiałów nt. zagrożeń wieku dorastania, gazetki tematyczne dotyczące zdrowego stylu życia i depresji, które objęły 302 uczniów i 180 rodziców. W spotkaniach z uczniami brała udział pielęgniarka. H. Kompetencje wychowawcze W ramach tego obszaru przeprowadzono następujące formy działań: Warsztaty i szkolenia na temat: rozwoju kompetencji wychowawczych rodziców i wychowawców, seksualności młodzieży, motywowania uczniów do nauki, roli wychowawczej nauczyciela, metod pracy z uczniem objętym pomocą psychologiczno-pedagogiczną, pomocy uczniom z ADHD oraz uczniom z autoagresją, zapobiegania niepowodzeniom szkolnym. Wymienione formy działań były skierowane do 48 rodziców i 158 nauczycieli. Prelekcje i wykłady dotyczące granic samodzielności młodzieży i odpowiedzialności rodzicielskiej, pracy z dzieckiem przewlekle chorym i dzieckiem z zaburzeniami psychicznymi, które były skierowane do 221 rodziców i 28 nauczycieli. Konsultacje na temat umiejętności stawiania granic, motywowania uczniów i konsekwencji, z których skorzystało 60 rodziców. I. Profilaktyka uprzedzeń i nietolerancji Przeciwdziałając tym zjawiskom organizowano: Warsztaty dla 20 uczniów. Materiały informacyjne skierowane do 61 uczniów. Badanie ankietowe, którym objęto 15 uczniów. Pogadanki podczas godzin wychowawczych, których odbiorcami było 35 uczniów. Dzień Tolerancji, w którym uczestniczyło 410 uczniów. J. Kompetencje społeczne, rozwój osobisty, integracja Copyright Centrum Edukacji Artystycznej & Magdalena Krygier & Barbara Wojtanowska-Janusz Strona 50