SEKCJA 1: IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI/MIESZANINY I IDENTYFIKACJA SPÓŁKI/PRZEDSIĘBIORSTWA 1.1. Identyfikator produktu Nazwa substancji Wodór, sprężony Numer indeksowy 001-001-00-9 Numer WE 215-605-7 Numer CAS 1333-74-0 Nazwa substancji wg IUPAC Wzór chemiczny Numer rejestracji Wodór H2 (wodór został zwolniony z obowiązku rejestracji zgodnie z załącznikiem IV rozporządzenia WE nr 1907/2006). 1.2. Istotne zidentyfikowane zastosowania substancji lub mieszaniny oraz zastosowania odradzane Wodór jest stosowany w: przemyśle chemicznym do syntezy m.in. amoniaku, w reakcjach uwodornienia przemyśle spożywczym przemyśle szklarskim spawalnictwie układach chłodzenia. Wodór, sprężony nie jest przeznaczony do bezpośredniego spożycia. 1.3. Dane dotyczące dostawcy karty charakterystyki Nazwa przedsiębiorstwa Adres przedsiębiorstwa Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. Al. Tysiąclecia Państwa Polskiego 13; 24-110 Puławy; Polska Telefon przedsiębiorstwa +48 (81) 886 34 31; +48 (81) 565 30 00 fax.: +48 (81) 565 28 56 E-mail dyspozytor@pulawy.com 1.4. Numer telefonu alarmowego Dyspozytor przedsiębiorstwa: 81 565 20 00 (czynny całą dobę) Państwowa Straż Pożarna: 998 Pogotowie ratunkowe: 999 Numer alarmowy w Polsce: 112 z telefonu komórkowego SEKCJA 2: IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ 2.1. Klasyfikacja substancji lub mieszaniny Klasyfikacja wg rozporządzenia (WE) 1272/2008 Klasy zagrożenia i kody kategorii Flam. Gas 1 Gaz łatwopalny, kategoria 1 Press. Gas Gaz pod ciśnieniem Kody zwrotów wskazujących H220, H280 Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. STRONA 1 Z 10
rodzaj zagrożenia Zagrożenia dla środowiska Produkt nie jest klasyfikowany jako niebezpieczny dla środowiska. Zagrożenia dla zdrowia człowieka Kontakt ze skórą Kontakt z oczami Połknięcie Wdychanie Efekty długoterminowe Zagrożenia związane z właściwościami fizykochemicznymi Według dostępnych informacji wodór nie działa szkodliwie w kontakcie ze skórą. Według dostępnych informacji wodór nie oddziałuje szkodliwie na oczy. Brak możliwości połknięcia. Przy dużych stężeniach wodór może spowodować śmierć przez uduszenie. Nie stwierdzono toksycznych właściwości wodoru. Brak danych o niekorzystnych skutkach. Skrajnie łatwopalny gaz. Ogrzanie butli z wodorem grozi wybuchem. 2.2. Elementy oznakowania Piktogramy GHS02 Hasło ostrzegawcze Zwroty H Zwroty P Niebezpieczeństwo H220 Skrajnie łatwopalny gaz H280 - Zawiera gaz pod ciśnieniem; ogrzanie grozi wybuchem. P210 Przechowywać z dla od źródeł ciepła, gorących powierzchni, źródeł iskrzenia, otwartego ognia i innych źródeł zapłonu. Nie palić. P377 W przypadku płonięcia wyciekającego gazu: Nie gasić, jeżeli nie można bezpiecznie zahamować wycieku. P381 Wyeliminować wszystkie źródła zapłonu, jeżeli jest to bezpieczne. P410+P403 Chronić przed światłem słonecznym. Przechowywać w dobrze wentylowanym miejscu. 2.3. Inne zagrożenia Pełne brzmienie zwrotów wskazujących rodzaj zagrożenia (zwrotów H) znajduje się w punkcie 16. SEKCJA 3: SKŁAD/INFORMACJA O SKŁADNIKACH 3.1. Substancje Identyfikator produktu Wodór, sprężony (nr indeksowy: 001-001-00-9) Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. STRONA 2 Z 10
Nazwa substancji Skład% (v/v) Numer WE Numer CAS Nr rejestracji Wodór, sprężony 99,99% 215-605-7 1333-74-0 (wodór został zwolniony z obowiązku rejestracji zgodnie z zał. IV rozporządzenia WE nr 1907/2006) 3.2. Mieszaniny SEKCJA 4: ŚRODKI PIERWSZEJ POMOCY 4.1. Opis środków pierwszej pomocy Informacje ogólne Inhalacja Połknięcie Skóra Oczy W wysokich stężeniach może spowodować uduszenie. Wynieść poszkodowanego z miejsca narażenia, zapewnić dostęp świeżego powietrza, w przypadku zaniku czynności oddechowych zastosować sztuczne oddychanie. Wezwać pomoc lekarską. Brak możliwości połknięcia. Nie stwierdzono szkodliwego wpływu. Nie stwierdzono szkodliwego wpływu. 4.2. Najważniejsze ostre i opóźnione objawy oraz skutki narażenia Nie stwierdzono toksycznych właściwości wodoru. 4.3. Wskazania dotyczące wszelkiej natychmiastowej pomocy lekarskiej i szczególnego postępowania z poszkodowanym Stosować leczenie objawowe. SEKCJA 5: POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU 5.1. Środki gaśnicze Odpowiednie środki gaśnicze Niewłaściwe środki gaśnicze Proszki gaśnicze, dwutlenek węgla. Nieznane 5.2. Szczególne zagrożenia związane z substancją lub mieszaniną Wodór stwarza zagrożenia pożarowe i wybuchowe w wielu reakcjach chemicznych m.in. z chlorowcami, utleniaczami oraz z niektórymi związkami tlenowymi. Pod wpływem ognia butle z wodorem mogą pękać i wybuchać. Ulatniający się wodór jest gazem skrajnie łatwopalnym. 5.3. Informacje dla straży pożarnej Stosować sprzęt ochrony dróg oddechowych. SEKCJA 6: POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA 6.1. Indywidualne środki ostrożności, sprzęt ochronny i procedury w sytuacjach awaryjnych Dla osób nienależących do personelu udzielającego pomocy Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. STRONA 3 Z 10
Sprzęt ochronny Procedury ochronne Stosować odzież ochronną w wykonaniu antyelektrostatycznym (zgodną z normą EN 1149-5 ) oraz trudnopalnym (zgodną z normą EN 11612 oraz sprzęt ochrony układu oddechowego. Z obszaru zagrożenia należy ewakuować ludzi, usunąć źródła zapłonu, zapewnić dobrą wentylację. Jeżeli to możliwe przemieścić nieszczelne butle w bezpieczne miejsce na zewnątrz pomieszczenia. Dla osób udzielających pomocy Stosować odzież ochronną w wykonaniu antyelektrostatycznym (zgodną z normą EN 1149-5 ) oraz trudnopalnym (zgodną z normą EN 11612 ) oraz sprzęt ochrony układu oddechowego. 6.2. Środki ostrożności w zakresie ochrony środowiska Jeżeli to możliwe powstrzymać wyciek. 6.3. Metody i materiały zapobiegające rozprzestrzenianiu się skażenia i służące do usuwania skażenia Zalecenia dotyczące zapobiegania rozprzestrzeniania się wycieku i jego likwidacji Zagrożony obszar i pomieszczenia poddać wentylacji. Utrzymywać stężenie wodoru poniżej dolnej granicy wybuchowości (pomiar dokonywać eksplozymetrem). 6.4. Odniesienia do innych sekcji Patrz pkt. 8: Środki ochrony indywidualnej oraz pkt. 13: Postępowanie z odpadami. SEKCJA 7: POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJAMI I MIESZANINAMI ORAZ ICH MAGAZYNOWANIE 7.1. Środki ostrożności dotyczące bezpiecznego postępowania Zapewnić odpowiednią wentylację. Przy pracy z wodorem zabrania się palenia papierosów i używania otwartego ognia. Należy używać narzędzi nieiskrzących oraz ubrań w wykonaniu antyelektrostatycznym. 7.2. Warunki bezpiecznego magazynowania, w tym informacje dotyczące wszelkich wzajemnych niezgodności Szczelne zbiorniki magazynowe muszą być umieszczone w chłodnym i dobrze wentylowanym miejscu. Unikać ogrzewania zbiorników, źródeł zapłonu oraz wyładowań elektrostatycznych i substancji utleniających. Butle należy magazynować w pozycji pionowej i zabezpieczyć przed przewróceniem. Opakowania: Butle, wiązki butli, butlowozy, cysterny. 7.3. Szczególne zastosowania końcowe SEKCJA 8: KONTROLA NARAŻENIA / ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ 8.1. Parametry dotyczące kontroli Uwaga. Patrz pkt. 9 Właściwości fizyczne i chemiczne Nazwa substancji Nr indeksowy NDS* NDSCh* NDSP* Wodór 001-001-00-9 - - - * Na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ( Dz. U. 2014 poz. 817) Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. STRONA 4 Z 10
Dopuszczalna wartość biologiczna DNEL (dla pracowników) PNEC Nie określono. Nie określono. Nie określono. 8.2 Kontrola narażenia Stosowne techniczne środki kontroli Ochrona oczu i twarzy Ochrona skóry Zapewnić wentylację zamkniętych pomieszczeń. Używać narzędzi nieiskrzących. Stosować okulary ochronne przy pracach z butlami, zgodne z normą EN 166. Stosować odzież ochronną w wykonaniu antyelektrostatycznym (zgodną z normą EN 1149-5) oraz trudnopalnym (zgodną z normą EN 11612). Stosować obuwie ochronne przy pracach z butlami (zgodne z normą EN 20345). Ochrona rąk Stosować rękawice ochronne (zgodne z normą EN 388). Ochrona dróg oddechowych Zagrożenia termiczne Kontrola narażenia środowiska Niewymagana SEKCJA 9: WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE I CHEMICZNE 9.1 Informacje na temat podstawowych właściwości fizycznych i chemicznych Wygląd Zapach Próg zapachu ph Temperatura topnienia / krzepnięcia Temperatura wrzenia / Zakres temperatur wrzenia Temperatura zapłonu Szybkość parowania Palność Dolna/górna granica wybuchowości Prężność par Gęstość par względem powietrza Bezbarwny gaz Brak zapachu. (substancja bezzapachowa) -259,2ºC -252,8 C Nie określa się Brak danych Produkt skrajnie łatwopalny. Z powietrzem: 4%/ 75% (v/v) Z tlenem: 4% / 95% (v/v) 71,98 hpa w -259,23 0 C; 1013 hpa w -252,77 0 C Brak danych Gęstość względna 0,07 (powietrze = 1) Rozpuszczalność w wodzie Log KO/W 1,8x10-3 g/l (20 C, 1013hPa) (substancja nieorganiczna) Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. STRONA 5 Z 10
Temperatura samozapłonu 560 C Temperatura rozkładu Lepkość Właściwości wybuchowe Właściwości utleniające Brak danych Wybuchowy Nieutleniający 9.2. Inne Informacje Temperatura przemiany, punkt krytyczny -240 C SEKCJA 10: STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ 10.1. Reaktywność Wodór jest bardzo reaktywnym pierwiastkiem, reaguje z wieloma substancjami chemicznymi. 10.2. Stabilność chemiczna Produkt stabilny chemicznie w warunkach normalnych. 10.3. Możliwość występowania niebezpiecznych reakcji chemicznych Niebezpieczne reaguje z substancjami utleniającymi, chlorowcami oraz niektórymi związkami tlenowymi. 10.4. Warunki, których należy unikać Wysoka temperatura, ogień. 10.5. Materiały niezgodne Należy unikać zetknięcia produktu z substancjami utleniającymi, chlorowcami oraz z niektórymi związkami tlenowymi, gdyż może z nimi gwałtownie reagować. Wodór posiada zdolność rozpuszczania się w metalach oraz wywołuje korozję wodorową powodując pogorszenie ich właściwości mechanicznych. 10.6. Niebezpieczne produkty rozkładu (substancja nie ulega rozkładowi). SEKCJA 11: INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE 11.1. Informacje dotyczące skutków toksykologicznych Toksyczność ostra Nazwa składnika Droga podania Gatunek Rezultat Wodór Inhalacja szczur LC50 >15000 ppm Działanie żrące / drażniące na skórę Poważne uszkodzenie oczu / działanie drażniące na oczy Działanie uczulające drażniącego na skórę. drażniącego na oczy. uczulającego. Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. STRONA 6 Z 10
Działanie mutagenne Działanie rakotwórcze Działanie embriotoksyczne Działanie toksyczne na narządy docelowe narażenie jednorazowe Działanie toksyczne na narządy docelowe narażenie powtarzane Zagrożenie spowodowane aspiracją mutagennego. rakotwórczego. Według dostępnych informacji wodór nie wykazuje szkodliwego działania na rozrodczość. Nie zaobserwowano działania toksycznego na narządy docelowe przy narażeniu jednorazowym Nie zaobserwowano działania toksycznego na narządy docelowe przy narażeniu powtarzanym szkodliwego w następstwie aspiracji. Objawy związane z właściwościami fizycznymi, chemicznymi i toksykologicznymi Inhalacja Połknięcie Kontakt ze skórą Kontakt z oczami W wysokich stężeniach może spowodować uduszenie. drażniącego na skórę. drażniącego na oczy. Opóźnione, natychmiastowe oraz przewlekłe skutki krótko- i długotrwałego narażenia Nie stwierdzono toksycznych właściwości wodoru. SEKCJA 12: INFORMACJE EKOLOGICZNE 12.1. Toksyczność Nie stwierdzono powodowania szkód ekologicznych przez wodór. 12.2. Trwałość i zdolność do rozkładu Wodór jest pierwiastkiem trwałym i nie ulega rozkładowi. 12.3. Zdolność do bioakumulacji Nie przewiduje się zdolności do bioakumulacji. 12.4. Mobilność w glebie Mobilność duża. 12.5. Wyniki oceny właściwości PBT i vpvb Ocena właściwości PBT i vpvb nie dotyczy substancji nieorganicznych. 12.6. Inne szkodliwe skutki działania Wodór nie został wymieniony w Rozporządzeniu (WE) nr 1005/2009 jako substancja wykazująca działanie zubożające warstwę ozonową. SEKCJA 13: POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. STRONA 7 Z 10
13.1. Metody unieszkodliwiania odpadów Metody unieszkodliwiania odpadu Metody unieszkodliwiania opakowań Kod odpadu Specjalne środki ostrożności Przepisy prawne Nie zużyty gaz spalać w otwartej przestrzeni za pomocą palnika wyposażonego w bezpiecznik płomieniowy. Nie opróżniać butli w miejscu gdzie istnieje ryzyko powstania mieszanki wybuchowej. Nie wypuszczać w żadne miejsca gdzie gaz mógłby się gromadzić i stwarzać niebezpieczeństwo. Przed unieszkodliwieniem butli należy dokładnie przedmuchać gazem obojętnym. Zużyte opakowanie traktować jako złom. 16 05 04* - gazy w pojemnikach (w tym halony) zawierające substancje niebezpieczne. Patrz punkt 7 karty charakterystyki. Postępować zgodnie z wymaganiami: - Ustawa z dnia 14 grudnia 2012r. o odpadach (Dz.U.2013 Nr 0, poz. 21) - Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz.U.2013, poz.888). SEKCJA 14: INFORMACJE DOTYCZĄCE TRANSPORTU 14.1. Numer UN 1049 14.2. Prawidłowa nazwa przewozowa UN Wodór sprężony 14.3. Klasa (-y) zagrożenia w transporcie 2 14.4. Grupa opakowania 14.5. Zagrożenia dla środowiska Nie zagraża środowisku. Patrz punkt 12 karty charakterystyki. 14.6. Szczególne środki ostrożności dla użytkowników Podczas transportu należy przestrzegać przepisów i zasad zawartych w Kodeksie drogowym. 14.7. Transport luzem zgodnie z załącznikiem II do konwencji MARPOL i kodeksem IBC Nazwa produktu Rodzaj statku Kategoria zanieczyszczenia SEKCJA 15: INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH 15.1. Przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska specyficzne dla substancji lub mieszaniny Zezwolenia Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. STRONA 8 Z 10
Produkt nie wymaga zezwolenia zgodnie z załącznikiem XIV rozporządzenia WE nr 1907/2006. Ograniczenia zastosowania: Wodór podlega następującym ograniczeniom zgodnie z załącznikiem XVII rozporządzenia WE nr 1907/2006: 1. Nie jest stosowany jako substancja lub jako mieszanina w dozownikach aerozolowych, w przypadku gdy dozowniki te przeznaczone są do powszechnej sprzedaży w celach rozrywkowych i dekoracyjnych, takich jak: metaliczne nabłyszczacze przeznaczone przede wszystkim do celów dekoracyjnych, sztuczny śnieg i szron, poduszki wydające specyficzne odgłosy, serpentyny w aerozolu, sztuczne ekskrementy, rogi do zabaw, płatki i pianki ozdobne, sztuczne pajęczyny, cuchnące bomby. 2. Bez uszczerbku dla innych przepisów wspólnotowych w sprawie klasyfikacji, pakowania i oznakowania substancji, przed wprowadzeniem do obrotu dostawcy dopilnowują, aby opakowania dozowników aerozoli, o których mowa powyżej, były opatrzone widocznym, czytelnym i nieusuwalnym napisem o treści: Produkt przeznaczony wyłącznie do użytku zawodowego. 3. W drodze odstępstwa pkt 1 i 2 nie mają zastosowania do dozowników aerozolowych określonych w art. 8 ust. 1a dyrektywy Rady 75/324/EWG. 4. Dozowniki aerozolowe, o których mowa w pkt 1 i 2, nie są dopuszczane do obrotu, jeśli nie spełniają wskazanych wymogów. Inne przepisy UE: Wodór został wymieniony w części 2 załącznika I dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie kontroli zagrożeń poważnymi awariami związanymi z substancjami niebezpiecznymi, zmieniającej, a następnie uchylającej dyrektywę Rady 96/82/WE (tzw. Seveso III). 15.2. Ocena bezpieczeństwa chemicznego Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. nie dokonały oceny bezpieczeństwa chemicznego dla wodoru. SEKCJA 16: INNE INFORMACJE Dokonane zmiany Sekcja 2 i Sekcja 16 (Uchylenie dyrektyw 67/548/EWG i 1999/45/WE) Wyjaśnienie skrótów i akronimów: Numer Indeksowy Numer indeksowy oznacza numer nadany substancji wg części III załącznika VI rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 lub numer nadany w wykazie klasyfikacji i oznakowania Numer WE - oznacza numer EINECS lub ELINCS Numer CAS - to oznaczenie numeryczne przypisane substancji chemicznej przez amerykańską organizację Chemical Abstracts Service. DNEL - pochodny poziom dawkowania (stężenie), przy którym nie obserwuje się szkodliwych zmian [mg/kg, mg/l] PNEC - przewidywane stężenie niepowodujące zmian w środowisku [mg/kg, mg/l] LC50 - stężenie związku we wdychanym powietrzu, które powoduje śmierć 50% określonego gatunku zwierząt po określonym czasie wdychania [mg/l] Log KO/W - wartość logarytmu współczynnika podziału oktanol-woda Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) - wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. STRONA 9 Z 10
pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń. Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) - wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina; Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) - wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie. Źródła danych Szkolenia Poradniki fizykochemiczne. Internetowe bazy danych. Osoby uczestniczące w obrocie substancją niebezpieczną powinny zostać przeszkolone w zakresie postępowania, bezpieczeństwa i higieny pracy. Kierowcy pojazdów powinni odbyć przeszkolenie i uzyskać stosowne zaświadczenie zgodnie z wymaganiami przepisów ADR. Znaczenie zwrotów określających zagrożenie (Zwrotów H) i występujących w punktach 2 15 H220 Skrajnie łatwopalny gaz. H280 Zawiera gaz pod ciśnieniem; ogrzanie grozi wybuchem. UWAGA: Informacje przedstawione w niniejszym dokumencie są oparte na aktualnym stanie naszej wiedzy i doświadczenia. Nie stanowią gwarancji właściwości produktu, ani specyfikacji jakościowej i nie mogą być podstawą reklamacji. Wykorzystanie podanych informacji, jak i stosowanie produktu nie jest kontrolowane przez producenta, zatem nie możemy przyjąć żadnej odpowiedzialności za obrażenia lub straty materialne z tego wynikające. Odbiorca produktu jest zobowiązany do przestrzegania obowiązujących przepisów i postanowień na własną odpowiedzialność. Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. STRONA 10 Z 10