Postanowienie z dnia 25 listopada 2004 r., III CK 611/03

Podobne dokumenty
POSTANOWIENIE. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Antoni Górski (sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska

POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Antoni Górski (przewodniczący) SSN Marta Romańska (sprawozdawca) SSN Karol Weitz

POSTANOWIENIE. SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Marta Romańska (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący) SSN Zbigniew Kwaśniewski SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. w sprawie z powództwa L. Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa. przeciwko Polskiej Izbie Inżynierów Budownictwa z siedzibą w W.

POSTANOWIENIE. Sygn. akt V CSK 686/14. Dnia 24 września 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CSK 159/13. Dnia 19 czerwca 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CSK 697/11. Dnia 22 listopada 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CSK 163/12. Dnia 8 listopada 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Helena Ciepła (przewodniczący) SSN Jan Górowski SSA Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)

Wyrok z dnia 24 maja 2002 r., II CKN 892/00

POSTANOWIENIE. SSN Gerard Bieniek (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca) SSN Hubert Wrzeszcz

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Marian Kocon (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz SSN Jan Górowski (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 599/14. Dnia 19 czerwca 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CSK 416/16. Dnia 5 kwietnia 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CSK 62/06. Dnia 30 sierpnia 2006 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca) SSN Maria Szulc

POSTANOWIENIE. SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Jan Górowski SSN Dariusz Zawistowski

Postanowienie z dnia 23 maja 2002 r., IV CKN 1092/00

POSTANOWIENIE. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Jan Górowski SSN Maria Grzelka (sprawozdawca) Protokolant Anna Banasiuk

POSTANOWIENIE. Sygn. akt V CSK 635/14. Dnia 6 sierpnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

Wyrok z dnia 19 stycznia 2005 r., V CK 364/04

POSTANOWIENIE. SSN Anna Kozłowska (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) SSN Tadeusz Żyznowski

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący) SSN Iwona Koper SSN Maria Szulc (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 183/12. Dnia 13 grudnia 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :

Uchwała z dnia 2 sierpnia 2006 r., III CZP 46/06

Wyrok z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 527/00. Żądanie ustalenia wstąpienia w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nie ulega przedawnieniu.

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 392/10. Dnia 25 lutego 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk SSN Antoni Górski (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Protokolant Justyna Kosińska

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący) SSN Iwona Koper SSN Maria Szulc (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Maria Szulc SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CZ 3/15. Dnia 9 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE UZASADNIENIE

POSTANOWIENIE. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE UZASADNIENIE

POSTANOWIENIE. w sprawie z wniosku Skarbu Państwa Ministra Pracy i Polityki Społecznej

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CSK 241/10. Dnia 14 stycznia 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Gerard Bieniek SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CZ 45/18. Dnia 18 października 2018 r. Sąd Najwyższy w składzie:

Postanowienie z dnia 26 lutego 2003 r., II CK 13/03

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III CSK 189/15. Dnia 21 kwietnia 2016 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CSK 329/13. Dnia 20 listopada 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 57/07. Dnia 21 czerwca 2007 r. Sąd Najwyższy w składzie :

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Marek Sychowicz (przewodniczący) SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca) SSN Dariusz Zawistowski

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący) SSN Jan Górowski (sprawozdawca) SSN Hubert Wrzeszcz

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 129/09. Dnia 24 września 2009 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) SSN Anna Owczarek. Protokolant Izabela Czapowska

Postanowienie z dnia 25 lipca 2001 r., I CKN 1350/98

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CZ 63/15. Dnia 15 października 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Marta Romańska (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt V CSK 570/16. Dnia 8 czerwca 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Strus (przewodniczący) SSN Iwona Koper (sprawozdawca) SSN Tadeusz Żyznowski

POSTANOWIENIE UZASADNIENIE

POSTANOWIENIE. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski

POSTANOWIENIE. SSN Marian Kocon (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca) SSN Hubert Wrzeszcz

POSTANOWIENIE. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) SSN Maria Szulc

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2004 r. III CK 60/03

POSTANOWIENIE. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) SSN Dariusz Zawistowski

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący) SSN Marta Romańska (sprawozdawca) SSA Marek Machnij

POSTANOWIENIE. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III CSK 207/18. Dnia 6 lutego 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Krzysztof Strzelczyk

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSK 491/14. Dnia 21 maja 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wyrok z dnia 7 listopada 2002 r., II CKN 1395/00

POSTANOWIENIE. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Wojciech Katner (sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CZ 49/15. Dnia 9 lipca 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Wojciech Katner (sprawozdawca) SSN Anna Kozłowska

POSTANOWIENIE. SSN Krystyna Bednarczyk (przewodniczący) SSN Beata Gudowska SSN Maria Tyszel (sprawozdawca) Protokolant Ewa Wolna

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Marek Sychowicz SSA Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CK 399/02. Dnia 29 stycznia 2003 r. Sąd Najwyższy w składzie:

Uchwała z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06

Wyrok z dnia 2 kwietnia 2009 r. III UK 86/08

POSTANOWIENIE. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca) SSN Marian Kocon

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Marian Kocon (przewodniczący) SSN Wojciech Katner (sprawozdawca) SSN Marta Romańska

POSTANOWIENIE. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący) SSN Grzegorz Misiurek SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Protokolant Bożena Nowicka

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Zbigniew Kwaśniewski

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CK 277/05. Dnia 25 stycznia 2006 r. Sąd Najwyższy w składzie :

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. Protokolant Ewa Krentzel

Postanowienie z dnia 4 czerwca 2004 r., III CK 61/03

Transkrypt:

Postanowienie z dnia 25 listopada 2004 r., III CK 611/03 W postępowaniu o zmianę stwierdzenia nabycia spadku domniemanie, że spadkodawca zmarł w chwili oznaczonej w postanowieniu o uznaniu za zmarłego, nie stanowi przeszkody do ustalenia innej daty jego śmierci na podstawie prawidłowo sporządzonego aktu zgonu. Sędzia SN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca) Sędzia SN Mirosław Bączyk Sędzia SN Marian Kocon Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Stephanie F. i Michaela R. vel Marcelego R. przy uczestnictwie Henryka G., Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta Miasta K. i Dyrektora Izby Skarbowej w K. oraz Gminy Miasta K. o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po Leonie R., po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na rozprawie w dniu 25 listopada 2004 r. kasacji uczestnika Henryka G. od postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 25 marca 2003 r. oddalił kasację i zasądził od uczestnika postępowania Henryka G. na rzecz wnioskodawców kwotę 120 zł kosztów postępowania kasacyjnego. Uzasadnienie Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie postanowieniem z dnia 24 maja 1995 r. zmienił na wiosek Stephanie F. i Michaela R. z dnia 26 czerwca 1994 r. postanowienie z dnia 4 października 1991 r. o stwierdzenie nabycia spadku po Leonie R., wydane przez ten Sąd, w ten sposób, że stwierdził, iż spadek po wymienionym spadkodawcy zmarłym dnia 12 lutego 1968 r., ostatnio zamieszkałym w Londynie, nabyli na podstawie ustawy: żona spadkodawcy Eugenia R. oraz jego dzieci Stephanie F. i Michael R. vel Marceli R. po 1/3 części. Sąd ustalił, że Leon R., urodzony dnia 16 października 1889 r., syn Ozyasza i Gitli z domu H., zmarł dnia 12 lutego 1968 r. w Londynie, gdzie ostatnio stale

zamieszkiwał. Jego żona Eugenia R. zmarła dnia 4 września 1986 r. Z jedynego małżeństwa spadkodawcy pochodzi dwoje dzieci: córka Stephanie, nosząca po mężu nazwisko F., i syn Marceli, który zmienił imię i nazwisko w Wielkiej Brytanii na Michael R. Wnioskodawcy przedstawili akt zgonu spadkodawcy z dnia 13 lutego 1968 r., wystawiony w Wielkiej Brytanii. Spadkodawca nie pozostawił testamentu. W skład spadku nie wchodzi gospodarstwo role. Prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie z dnia 31 maja 1990 r. Leon R. został uznany za zmarłego dnia 1 stycznia 1950 r. Na podstawie tego orzeczenia został sporządzony akt zgonu z dnia 5 września 1990 r. Następnie wymieniony Sąd postanowieniem z dnia 4 października 1991 r. stwierdził, że spadek po Leonie R. nabył z ustawy Skarb Państwa. Sąd pierwszej instancji uznał, że przeszkody do uwzględnienia wniosku nie stanowi postanowienie z dnia 31 maja 1990 r. o uznaniu spadkodawcy za zmarłego i akt zgonu z dnia 5 września 1990 r., wskazujący inną datę śmierci niż akt zgonu z dnia 13 lutego 1968 r. przyjął, że nie ma prawnej możliwości uchylenia wymienionego postanowienia o uznaniu za zmarłego (poza ówczesną rewizją nadzwyczajną), a ponadto, że do stwierdzenia daty śmierci spadkodawcy wystarczy akt zgonu z dnia 13 lutego 1968 r. Zdaniem Sądu, zmiana nazwiska wnioskodawcy dokonana na podstawie prawa angielskiego i nieskuteczna według prawa polskiego jest nieistotna w sprawie, ponieważ nie budzi żadnych wątpliwości co do tożsamości wnioskodawcy. Rewizje, które wnieśli wszyscy uczestnicy postępowania, zostały oddalone zaskarżonym postanowieniem. Sąd Okręgowy zaaprobował podstawę faktyczną rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji i uzupełnił ją ustaleniami wynikającymi z okoliczności zaistniałych w toku postępowania rewizyjnego. Na tym etapie postępowania doszło bowiem do transkrypcji aktu zgonu z dnia 13 lutego 1968 r. do polskich ksiąg stanu cywilnego (dnia 13 maja 1998 r.), potwierdzenia obywatelstwa polskiego zarówno spadkodawcy, jak i wnioskodawców (w odniesieniu do wnioskodawcy na nazwisko Marceli R.), unieważnienia aktu zgonu z dnia 5 września 1990 r. (decyzja z dnia 15 października 1999 r.) oraz do prawomocnego oddalenia w odrębnym postępowaniu wniosku wnioskodawców o uchylenie postanowienia o uznaniu spadkodawcy za zmarłego. Sąd drugiej instancji podkreślił, że sposób zmiany imienia i nazwiska przez wnioskodawcę oraz jej prawidłowość według prawa polskiego nie mają istotnego

znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w sytuacji, gdy sąd jest w stanie ustalić tożsamość spadkodawcy i jego uprawnienie do dziedziczenia. Dodatkowe określenie wnioskodawcy w postanowieniu Sądu pierwszej instancji także jako Marcelego R. służyło tylko podkreśleniu faktu, że posługuje się on powszechnie również innym nazwiskiem. Nawet gdyby przyjąć, że wnioskodawca nie ma podstaw prawnych do używania zmienionego imienia i nazwiska, to nie wpływa to na tytuł i porządek dziedziczenia. Sąd Okręgowy przyjął, że istnienie postanowienia o uznaniu spadkobiercy za zmarłego nie stanowi przeszkody do ustalenia daty jego śmierci na podstawie aktualnego odpisu aktu zgonu, powstałego na skutek transkrypcji aktu zgonu z dnia 13 lutego 1968 r. do polskich ksiąg stanu cywilnego (będącego jedynym aktem zgonu po unieważnieniu aktu zgonu z dnia 5 września 1950 r.). Powołał się tu na okoliczność, że art. 4 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. Nr 36, poz. 180 ze zm., dalej: "Pr.a.s.c.") jest normą szczególną w stosunku do art. 31 1 k.c. Postanowienie zaskarżył tylko uczestnik postępowania Henryk G. W kasacji opartej na obu podstawach przewidzianych w art. 393 1 k.p.c. zarzucił naruszenie przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie art. 31 1 k.c. i art. 1 ust. 1 w związku z art. 8 i art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (jedn. tekst: Dz.U. z 1963 r., Nr 59, poz. 328, ze zm. dalej: "u.z.i.n.") oraz obrazę art. 234 w związku z art. 539 i art. 365 1 k.p.c. Powołując się na te podstawy, wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania albo o zmianę zakwestionowanego orzeczenia i oddalenie wniosku, bądź o częściową zmianę zaskarżonego postanowienia w zakresie wskazania imienia i nazwiska Michael R. obok Marceli R.. Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Rozpoznanie kasacji wymaga rozważenia dwóch kwestii. Pierwsza dotyczy oceny sytuacji, w której sąd rozpoznający wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku dysponuje z jednej strony prawomocnym postanowieniem o uznaniu za zmarłego, z którego wynika domniemanie co do określonej daty śmierci spadkodawcy, a z drugiej aktem zgonu, wskazującym inną datę śmierci spadkodawcy, powstałym na skutek transkrypcji do polskich ksiąg stanu cywilnego zagranicznego aktu zgonu spadkodawcy. Druga wiąże się natomiast z problemem zmiany imienia i nazwiska jednego z wnioskodawców i jej

znaczeniem dla oznaczenia w sprawie tego wnioskodawcy, gdy wspomniana zmiana jest nieskuteczna według prawa polskiego. Trzeba przyznać, odnosząc się do pierwszej kwestii, że zaistniała w sprawie sytuacja jest szczególna, istnieje bowiem prawomocne postanowienie o uznaniu za zmarłego, z którego wynika zgodnie z art. 31 1 k.c. domniemanie, że spadkodawca zmarł dnia 1 stycznia 1950 r. Sporządzony jednak został również akt zgonu z dnia 13 lutego 1968 r., transkrybowany do polskich ksiąg stanu cywilnego, w którym stwierdzono, że spadkodawca zmarł dnia 12 lutego 1968 r. Akt zgonu w myśl art. 4 Pr.a.s.c. stanowi wyłączny dowód zdarzeń w nim stwierdzonych; jego niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. Jednakże ocenę omawianej sytuacji komplikuje postanowienie art. 539 k.p.c., który stanowi, że dowód, iż osoba uznana za zmarłą albo której zgon został stwierdzony pozostaje przy życiu lub że jej śmierć nastąpiła w innej chwili niż chwila oznaczona w orzeczeniu, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu unormowanym w art. 539-543 k.p.c. Przepisy art. 539-543 k.p.c. regulują szczególny tryb uchylania postanowień orzekających uznanie za zmarłego lub stwierdzenie zgonu. Na tle art. 542 zdanie drugie k.p.c., który stanowi, że w wypadku udowodnienia innej chwili śmierci niż oznaczona w postanowieniu o uznaniu za zmarłego, sąd uchyla postanowienie o uznaniu za zmarłego tylko wówczas, gdy równocześnie stwierdza zgon, kontrowersje wywołała kwestia, czy sąd może uchylić (zmienić) postanowienie o uznaniu za zmarłego bez jednoczesnego stwierdzenia zgonu (taki wypadek zachodzi w niniejszej sprawie stwierdzenie zgonu spadkodawcy jest niedopuszczalne, ponieważ istnieje jego akt zgonu, por. art. 535 k.p.c.). Reprezentowane są dwa stanowiska. Według jednego, sąd może, mimo kategorycznego brzmienia art. 542 zdanie drugie k.p.c., uchylić (zmienić) postanowienie o uznaniu za zmarłego w wypadku udowodnienia innej chwili śmierci niż oznaczona w postanowieniu nawet wówczas, gdy nie ma podstaw do jednoczesnego stwierdzenia zgonu. Argumentem przemawiającym na rzecz tego stanowiska jest art. 539 k.p.c., z którego wynika, że tylko w postępowaniu uregulowanym w art. 539-543 k.p.c. można wykazać inną datę śmierci zaginionego niż wskazana w postanowieniu. W myśl drugiego zapatrywania, uchylenie postanowienia o uznanie za zmarłego w wypadku udowodnienia innej daty śmierci jest dopuszczalne zgodnie z art. 542 zdanie drugie k.p.c. tylko wówczas, gdy

sąd równocześnie stwierdza zgon; w razie niespełnienia tej przesłanki uchylenie lub zmiana prawomocnego postanowienia o uznaniu za zmarłego może nastąpić tylko w drodze skargi o wznowienie postępowania (art. 524 1 k.p.c.). Takie stanowisko zajęło orzecznictwo i część doktryny (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1968 r., III CZP 78/68, OSNCP 1969, nr 6, poz. 105 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2002 r., III CKN 898/00, OSNC 2003, nr 6, poz. 89). Zajęcie pierwszego stanowisko pozwoliłoby usunąć konflikt pomiędzy postanowieniem o uznaniu za zmarłego a aktem zgonu spadkodawcy, gdyż uzasadniałoby zawieszenie postępowania o zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku do czasu przeprowadzenia postępowania o uchylenie (zmianę) postanowienia o uznaniu za zmarłego. Jednakże stanowisko to, co istotne, jest ewidentnie sprzeczne z art. 542 zdanie drugie k.p.c. Ponadto przytoczony przepis dopuszcza zastąpienie wynikającego z art. 31 1 k.c. domniemania śmierci osoby zaginionej jedynie przez stwierdzenie jej zgonu (śmierć niewątpliwa) i w tych granicach przewiduje możliwość weryfikacji daty śmierci oznaczonej w postanowieniu o uznaniu za zamarłego. Należy tu także przypomnieć, że wniosek o uchylenie postanowienia o uznaniu spadkodawcy za zamarłego został prawomocnie oddalony, ponieważ z powodu istnienia aktu zgonu nie było podstaw, mimo ustalenia innej daty śmierci niż oznaczona w postanowieniu o uznaniu za zmarłego, do stwierdzenia zgonu spadkodawcy. W okolicznościach sprawy niezbędne staje się zatem rozważenie konsekwencji zastosowania drugiego zapatrywania. Zakłada ono, że jedynym środkiem prawnym weryfikacji postanowienia o uznaniu za zmarłego w zakresie daty śmierci, gdy ustalono, że osoba zaginiona zmarła w innej dacie niż oznaczona w postanowieniu o uznanie za zmarłego i zachodzi brak podstaw do stwierdzenia zgonu, jest wznowienie postępowania. Wykorzystanie tej możliwości wymaga jednak zachowania określonych terminów (art. 407 i art. 408 k.p.c.). Rzecz w tym, że wskazane terminy w niniejszej sprawie już upłynęły, a więc zasadniczo wznowienie postępowania nie wchodzi w grę. Powstaje pytanie, podstawowe dla oceny kasacji, czy w takiej sytuacji sąd, wobec niemożności wykazania w drodze postępowania uregulowanego w art. 539-443 k.p.c. innej daty śmierci spadkodawcy niż wynikająca z postanowienia o uznaniu z zamarłego, obowiązywania domniemania z art. 31 1 k.c. oraz z powodu niedopuszczalności wznowienia postępowania o

uznanie za zmarłego, powinien przyjąć taką datę śmierci, jaka wynika z postanowienia o uznaniu za zmarłego, mimo że posiada akt zgonu wskazujący inną datę śmierci spadkodawcy. Przedstawiona kwestia była już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego we wspomnianej sprawie o uchylenie postanowienia o uznaniu spadkodawcy za zmarłego. W uzasadnieniu postanowienia z dnia 26 czerwca 2002 r., III CKN 898/00, Sąd Najwyższy stwierdził, że zgodnie z art. 4 Pr.a.s.c. wyłącznym dowodem zdarzeń z dziedziny praw stanu cywilnego są akty stanu cywilnego, a ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. Jeżeli więc został sporządzony akt zgonu osoby zmarłej i jest on zgodny z prawdą, to wcześniejsze postanowienie o uznaniu za zmarłego nie ma w tym zakresie żadnej mocy dowodowej oraz nie spełnia i nie może spełniać w obrocie prawnym jakiejkolwiek funkcji. Ponadto Sąd Najwyższy podkreślił, że postanowienia o uznaniu za zmarłego lub stwierdzeniu zgonu nie są konkurencją dla aktów stanu cywilnego, lecz w określonych sytuacjach stanowią tylko ich podłoże (art. 535 k.p.c. oraz art. 10 ust. 3 i art. 26 Pr.a.s.c.). W takim ujęciu zdaniem Sądu Najwyższego należy rozpatrzyć sytuację zaistniałą w niniejszej sprawie. Nie ulega wątpliwości, że postanowienie o uznaniu za zmarłego jest źródłem domniemania, o którym mowa w art. 31 1 k.c. Domniemanie to może być obalone jedynie w postępowaniu o uchylenie postanowień orzekających uznanie za zmarłego lub stwierdzenie zgonu (art. 539 k.p.c.). Jednakże w wypadku, gdy istnieje prawidłowo sporządzony akt zgonu, to zgodnie z art. 4 Pr.a.s.c. tylko on stanowi dowód na okoliczność, że osoba, której dotyczy, zmarła i kiedy zgon nastąpił. W takim wypadku nie chodzi o to, że na podstawie aktu zgonu miałoby dojść, poza szczególnym postępowaniem uregulowanym w art. 539-543 k.p.c. i skargą o wznowienie postępowania, do przeprowadzenia dowodu, że osoba, której dotyczy postanowienie o uznaniu za zmarłego, zmarła w innej chwili niż oznaczona w tym postanowieniu, ponieważ mamy tu już do czynienia z istnieniem dowodu na tę okoliczność. Można zatem stwierdzić, że gdy został sporządzony akt zgonu stanowiący zgodnie z art. 4 Pr.a.s.c. wyłączny dowód stwierdzonego w nim zdarzenia, nie obowiązuje domniemanie z art. 31 1 k.c. oparte na postanowieniu o uznaniu za zmarłego. Funkcja postanowienia o uznaniu za zmarłego, doniosła z prawnego punktu widzenia, realizuje się bowiem jedynie wtedy, gdy istnieje niepewność co do losu

osoby uznanej za zmarłą i zachodzi potrzeba jego prawnego unormowania, gdy zostanie natomiast sporządzony akt zgonu (nie chodzi tu o akt zgonu wystawiony na podstawie postanowienia o uznaniu za zmarłego), to wymienione postanowienie nie może już pełnić swojej funkcji. Uzasadniona jest więc teza, że w postępowaniu o zmianę stwierdzenia nabycia spadku domniemanie, iż spadkodawca zmarł w chwili oznaczonej w postanowieniu o uznaniu za zmarłego, nie stanowi przeszkody do ustalenia innej daty jego śmierci na podstawie zgodnego z prawdą aktu zgonu. Z przedstawionych powodów należało uznać, że nieuzasadniony jest zarzut skarżącego, iż Sąd Apelacyjny, ustalając na podstawie aktu zgonu spadkodawcy inna datę jego śmierci niż oznaczona w postanowieniu o uznaniu za zmarłego, naruszył art. 31 1 k.c. oraz art. 234 w związku z art. 539 k.p.c. i art. 365 1 k.p.c. Zaskarżone postanowienie zdaniem skarżącego zapadło także z naruszeniem art. 1 ust. 1 w związku z art. 8 i art. 9 u.z.i.n., które polega na uznaniu, że zmiana imienia i nazwiska przez obywatela polskiego według prawa obcego wywiera skutki prawne w Polsce i w związku z tym dopuszczalne jest wskazanie w sentencji orzeczenia Sądu pierwszej instancji przyjętych z naruszeniem prawa polskiego nowych imienia i nazwiska wnioskodawcy. Ocena przytoczonego zarzutu wymaga rozróżnienia dwóch zagadnień: pierwsze dotyczy kwestii, czy zmiana imienia i nazwiska (Marceli R. na Michael R.) dokonana przez wnioskodawcę będącego obywatelem polskim jest skuteczna, a drugie wiąże się ze sposobem oznaczenia wnioskodawcy w postanowieniu o zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Pierwsze zagadnienie dotyczy problematyki prawa właściwego dla imienia i nazwiska oraz ich zmiany. W polskim prawie prywatnym międzynarodowym brak normy wskazującej prawo właściwe dla nazwiska, w doktrynie panuje jednak zgoda, że nazwisko osoby fizycznej i jego ochrona podlegają statutowi personalnemu tej osoby, czyli jej prawu ojczystemu (znajduje tu odpowiednie zastosowanie art. 9 1 ustawy z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe, Dz.U. Nr 46, poz. 290 ze zm.). Prawem ojczystym jest prawo tego państwa, którego obywatelem jest osoba fizyczna; jedynie w braku obywatelstwa jakiegokolwiek państwa lub niemożności ustalenia obywatelstwa prawem ojczystym osoby jest prawo tego państwa, w którym ma ona miejsce zamieszkania (art. 3 p.p.m.). Ponieważ wnioskodawca Marceli R. vel Michael R. ma obywatelstwo polskie, do

jego imienia i nazwiska ma zastosowanie prawo polskie, bez względu na to, czy ma on także obywatelstwo obce (por. art. 2 1 p.p.m.). W nauce sporna jest kwestia, w jaki sposób ustalić prawo właściwe dla zmiany nazwiska wynikającej ze zdarzeń rodzinnoprawnych, nie ma jednak potrzeby bliższego podejmowania tej kwestii, ponieważ w niniejszej sprawie ona nie występuje. Trzeba zatem ustalić prawo właściwe dla zmiany imienia i nazwiska niewynikającej ze zdarzeń rodzinnoprawnych. Należy przyjąć, że również w tym zakresie właściwe jest prawo ojczyste, a więc w odniesieniu do wnioskodawcy prawo polskie. Za takim stanowiskiem przemawia też art. 1 ust. 1 u.z.i.n., z którego wynika, że zmiana imienia lub nazwiska obywatela polskiego na inne wskazane przez niego imię lub nazwisko może nastąpić na jego wniosek na zasadach określonych w przepisach ustawy o zmianie imion i nazwisk. To oznacza, że zmiana imienia i nazwiska dokonana przez wnioskodawcę byłaby skuteczna tylko wtedy, gdyby została przeprowadzona zgodnie z wymaganiami przewidzianymi przez prawo polskie. W szczególności konieczne byłoby współdziałanie właściwego organu (administracyjnego) i wydanie stosownej decyzji (por. art. 8 i art. 9 u.z.i.n.), w niniejszej sprawie ustalono zaś, że wnioskodawca dokonał zmiany imienia i nazwiska zgodnie z prawem angielskim przez własne oświadczenie, bez udziału organu państwowego. Taką zmianę imienia i nazwiska należało według prawa polskiego jako właściwego do jej dokonania uznać za nieskuteczną. Kwestia oznaczenia w sentencji postanowienia osoby wnioskodawcy, który dokonał zmiany imienia i nazwiska, wiąże się z art. 325 w związku z art. 13 2 k.p.c. Przytoczony przepis stanowi, że sentencja wyroku powinna zawierać wymienienie sądu, sędziów, protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie, datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, wymienienie stron i oznaczenie przedmiotu sprawy oraz rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron. W literaturze zaznacza się, że oznaczenie stron w sentencji orzeczenia powinno być dokładne i obejmować pełne imię i nazwisko. W tym stanie rzeczy oznaczenie w sentencji postanowienia o zmianie stwierdzenia nabycia spadku wnioskodawcy jako Michael R. vel Marceli R. można ocenić w dwojaki sposób. Po pierwsze, można twierdzić, że sąd, oznaczając uczestnika postępowania, powinien wskazać takie imię i nazwisko tego uczestnika, jakie jest zgodne z właściwym prawem. Zatem Sąd powinien w sentencji

wymienionego postanowienia oznaczyć wnioskodawcę po ustaleniu, że zmiana imienia i nazwiska jest nieskuteczna według prawa polskiego jako właściwego tylko jego dotychczasowym imieniem i nazwiskiem (Marceli R.). Według tego zapatrywania, umieszczenie w sentencji postanowienia dodatkowo zmienionego imienia i nazwiska wnioskodawcy należałoby ocenić jako naruszenie art. 325 k.p.c. i wskazanych w kasacji przepisów ustawy o zmianie imion i nazwisk. Po drugie, można argumentować, że użycie w sentencji postanowienia obok imienia i nazwiska Marceli R. także imienia i nazwiska Michael R. zmierzało jedynie do precyzyjniejszego oznaczenia wnioskodawcy, uwzględniającego okoliczność, że wnioskodawca powszechnie używa zmienionego imienia i nazwiska. Użycie obu imion i nazwisk nie przesądza natomiast tego, czy wnioskodawca ma prawo używać zmienionego imienia i nazwiska, czy też może posługiwać się tylko imieniem i nazwiskiem sprzed ich zmiany. Sądy obu instancji odrzuciły pierwsze stanowisko i opowiedziały się zgodnie za drugim. Sąd Najwyższy oceniając to zapatrywanie w ten sposób, że umożliwia ono wyłącznie ściślejsze określenie tożsamości wnioskodawcy, gdy powszechnie posługuje się on zmienionym imieniem i nazwiskiem, a nie ma wątpliwości, że każde z imion i nazwisk wskazanych w sentencji postanowienia odnosi się do tej samej osoby oraz nie przesądza kwestii, czy zmiana imienia i nazwiska jest skuteczna według właściwego prawa uznał, że oznaczenie wnioskodawcy w sentencji postanowienia o zmianie stwierdzenia nabycia spadku nie narusza wskazanych w kasacji przepisów ustawy o zmianie imion i nazwisk. Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji (art. 393 12 k.p.c. oraz art. 520 3 w związku z art. 393 19 i art. 391 k.p.c.).