WSTÊPNA OCENA MO LIWOŒCI POZYSKANIA WÓD PITNYCH Z WAPIENI DEWOÑSKICH W REJONIE ZIELONEK KO O KRAKOWA

Podobne dokumenty
Hydrogeologia z podstawami geologii

Jan Macuda*, Tadeusz Solecki* ZANIECZYSZCZENIE WÓD PODZIEMNYCH SUBSTANCJAMI WÊGLOWODOROWYMI W REJONIE RAFINERII ROPY NAFTOWEJ**

MO LIWOŒCI I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA WÓD TERMALNYCH W WOJEWÓDZTWIE ŒWIÊTOKRZYSKIM

Wizytacja stacji hydrogeologicznych sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych kwietnia 2015 r.

MO LIWOŒCI WYKORZYSTANIA WÓD TERMALNYCH W NIECCE ÓDZKIEJ

Aleksandra Lewkiewicz-Ma³ysa*, Bogumi³a Winid* INTERPRETACJA WSKA NIKÓW HYDROCHEMICZNYCH NA PRZYK ADZIE WÓD WODOROWÊGLANOWYCH ANTYKLINY IWONICKIEJ**

ROLA WODY W ZRÓWNOWAŻONYM ZAGOSPODAROWANIU MIASTA KRAKOWA - PROPOZYCJE KOMPLEKSOWYCH ROZWIĄZAŃ

Tadeusz Solecki* WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 27 ZESZYT WSTÊP

STUDNIE WIERCONE I WODY ARTEZYJSKIE PÓŁNOCNEJ CZĘŚCI WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

OCENA PRACY I ZASIÊGU ODDZIA YWANIA DU EGO UJÊCIA WÓD PODZIEMNYCH PO 40 LATACH U YTKOWANIA

1. Wstêp. 2. Metodyka i zakres badañ WP YW DODATKÓW MODYFIKUJ CYCH NA PODSTAWOWE W AŒCIWOŒCI ZAWIESIN Z POPIO ÓW LOTNYCH Z ELEKTROWNI X

1. Wstêp... 9 Literatura... 13

DYNAMIKA WÓD PODZIEMNYCH W STREFACH FLEKSUROWO-USKOKOWYCH NA PRZYK ADZIE REJONU O AROWA (WY YNA KIELECKA)

REAMBULACJA ARKUSZY MHP 1: NA PRZYK ADZIE REGIONU GDAÑSKIEGO

Andrzej Gonet*, Aleksandra Lewkiewicz-Ma³ysa*, Jan Macuda* ANALIZA MO LIWOŒCI ZAGOSPODAROWANIA WÓD MINERALNYCH REJONU KROSNA**

Opracowanie metody programowania i modelowania systemów wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych...

Charakterystyka warunków geologiczno-inżynierskich podłoża Krakowa z uwzględnieniem nawarstwień historycznych

Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy

CHARAKTERYSTYKA HYDROCHEMICZNA SIARCZKOWYCH WÓD TERMALNYCH W OTWORZE BUSKO C-1

Tadeusz Solecki* WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 27 ZESZYT WSTÊP

POMIAR STRUMIENIA PRZEP YWU METOD ZWÊ KOW - KRYZA.

4. OCENA JAKOŒCI POWIETRZA W AGLOMERACJI GDAÑSKIEJ

Krzysztof Brudnik*, Jerzy Przyby³o*, Bogumi³a Winid** ZAWODNIENIE Z O A SOLI WIELICZKA NA PODSTAWIE STANU WYCIEKÓW KOPALNIANYCH***

ZMIANY HYDRODYNAMICZNE NA OBSZARZE DRENA U GDAÑSKIEGO SYSTEMU WODONOŒNEGO W ŒWIETLE NAJNOWSZYCH OBSERWACJI

Dzia³ wód podziemnych a dzia³ topograficzny na przyk³adzie zlewni rzeki Utraty

Jan Macuda*, Bogumi³a Winid* BADANIA JAKOŒCI WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE CZARNEJ**

BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 445: , 2011 R.

Jan Macuda* BADANIE JAKOŒCI WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE SK ADOWISKA ODPADÓW ZA BIA **

1 FILTR. Jak usun¹æ 5 zanieczyszczeñ za pomoc¹ jednego z³o a? PROBLEMÓW Z WOD ROZWI ZUJE. NOWATORSKIE uzdatnianie wody 5 w 1

ZRÓ NICOWANIE STRUMIENIA GEOTERMICZNEGO ZIEMI W REJONIE TYCHÓW (GZW)

Tomasz Œliwa*, Andrzej Gonet*, Grzegorz Skowroñski** NAJWIÊKSZA W POLSCE INSTALACJA GRZEWCZO-CH ODNICZA BAZUJ CA NA OTWOROWYCH WYMIENNIKACH CIEP A

11. PROGRAMY KOMPUTEROWE DO INTERPRETACJI PRÓBNYCH POMPOWAŃ

DWP. NOWOή: Dysza wentylacji po arowej

OCENA STANU ILOŒCIOWEGO WÓD PODZIEMNYCH MA YCH ZLEWNI NA PRZYK ADZIE ZLEWNI POTOKU ZAWADKA W GMINIE DÊBICA

DOKUMENTACJA GEOTECHNICZNA DLA PROJEKTOWANEGO BUDYNKU MIESZKALNEGO W CIECHOCINKU PRZY ULICY NIESZAWSKIEJ

Jan Macuda* BADANIE ZMIAN CHEMIZMU WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE SK ADOWISKA ODPADÓW PRZEMYS OWYCH**

Zbigniew F¹fara*, Tadeusz Solecki * BADANIA PORÓWNAWCZE KONCENTRACJI WÊGLOWODORÓW W GRUNCIE NA TERENIE BAZY PALIW NAFTOWYCH**

Obiekty wodociągowe w Sopocie. Ujęcia wody i stacje uzdatniania

Magurski Park Narodowy

WYNIKI BADAÑ HYDROGEOLOGICZNYCH

OCENA ZASOBÓW EKSPLOATACYJNYCH UJÊCIA WODY GRABARÓW W JELENIEJ GÓRZE

3.2 Warunki meteorologiczne

Ochrona powierzchni ziemi polega na: 1. zapewnieniu jak najlepszej jej jakoœci, w szczególnoœci

Jan Macuda* OCENA ZMIAN CHEMIZMU WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE SK ADOWISKA ODPADÓW CHEMICZNYCH**

Opinia geotechniczna

Podstawy regionalizacji hydrogeologicznej. Regionalizacja hydrogeologiczna Polski

na terenie wiertni gazu ³upkowego za pomoc¹ map rozk³adu poziomu

STUDNIE WIERCONE I WODY ARTEZYJSKIE WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO DRILLED WELLS AND ARTESIAN WATERS OF MAŁOPOLSKA PROVINCE

Jan Macuda*, Bogumi³a Winid* MO LIWOŒCI ZAGOSPODAROWANIA WÓD O ZRÓ NICOWANEJ MINERALIZACJI Z REJONU CZARNEJ**

HYDRO4Tech PROJEKTY, OPINIE, EKSPERTYZY, DOKUMENTACJE BADANIA GRUNTU, SPECJALISTYCZNE ROBOTY GEOTECHNICZNE, ODWODNIENIA

PROWINCJA HYDROGEOLOGICZNA WYśYNNA; NIECKI KREDOWE

WŁASNOŚCI HYDROGEOLOGICZNE UTWORÓW KREDY W SUDETACH NA PODSTAWIE BADAŃ LABORATORYJNYCH

Tadeusz Solecki* WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 28 ZESZYT WSTÊP

METODYCZNE UWARUNKOWANIA WYDZIELEÑ JCWPd NA PRZYK ADZIE OBSZARU RZGW KRAKÓW

WSTÊPNE ROZPOZNANIE WÓD TERMALNYCH W REJONIE WARSZAWY

1. Postanawia się przyjąć i przekazać pod obrady Rady Miasta Krakowa projekt uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie zamiaru rozwiązania Zespołu Szkół

Opinia dotycząca warunków geotechnicznych w związku z projektowanym remontem ulicy Stawowej w Rajsku gmina Oświęcim.

WODY LECZNICZE W UZDROWISKU CIECHOCINEK

MO LIWOŒCI WYKORZYSTANIA WÓD TERMALNYCH CENTRALNEJ CZÊŒCI NIECKI NIDY

AZOTANY W WODACH JURAJSKIEGO PIÊTRA WODONOŒNEGO W REJONIE OLKUSZA

Projekt robót geologicznych na wykonanie otworu nr 4 gminnego ujęcia wód podziemnych z utworów czwartorzędowych w miejscowości STARY WIEC

USTALENIE ZASOBÓW EKSPLOATACYJNYCH WÓD PODZIEMNYCH DLA NOWEGO UJÊCIA WRZOSY III W TORUNIU

Regulator ciœnienia ssania typu KVL

METODA ODWZOROWANIA WSPÓ CZYNNIKÓW FILTRACJI ZASTOSOWANA W MODELU STREFY BRZEGOWEJ ZATOKI GDAÑSKIEJ

* * * Technika Poszukiwań Geologicznych Geotermia, Zrównoważony Rozwój nr 1/2018. Tomasz GĄGULSKI 1, Grażyna GORCZYCA 1

Projektowanie procesów logistycznych w systemach wytwarzania

NAJMNIEJSZE I JEDYNE UZDROWISKO KARPACKIE Z WODAMI SIARCZKOWYMI W MIEJSCOWOŒCI WAPIENNE KO O GORLIC

Zawory elektromagnetyczne typu PKVD 12 20

Rysunek G³ówny. Krata techniczna. (Strona prawa) (Przód) (Strona lewa)

WYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO I MATEMATYCZNEGO

Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym

Załącznik a Test C.1 Ogólna ocena stanu chemicznego JCWPd wg danych z 2012 r. w podziale na 161 JCWPd

Regionalizacja hydrogeologiczna Polski

Mo liwoœci wykorzystania wód kopalnianych jako dolnego Ÿród³a dla pompy ciep³a na przyk³adzie kopalni Trzebionka

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1050

Sprawozdanie z badań geologicznych

1. Wstęp. 1.1 Dane ogólne. 1.2 Cel projektowanych prac. 1.3 Zapotrzebowanie na wodę, wymagania odnośnie jej jakości, przeznaczenie wody

Jednolite części wód podziemnych w Polsce. Charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna

ZANIECZYSZCZENIE CHROMEM WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE CZÊSTOCHOWY

GEOLOGIA A ZDROWIE 22 23

WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE UTWORÓW TRIASU GÓRNEGO NA OBSZARZE GZWP LUBLINIEC MYSZKÓW

Miasto Stołeczne Warszawa pl. Bankowy 3/5, Warszawa. Opracował: mgr Łukasz Dąbrowski upr. geol. VII Warszawa, maj 2017 r.

WSTÊPNE WYNIKI BADAÑ HYDROGEOLOGICZNYCH RÓDE W GÓRACH ORLICKICH (REJON ZIELEÑCA I ZÁKOUTI)

Krzysztof Brudnik*, Jerzy Przyby³o*, Bogumi³a Winid**

METODYKA MODELOWEGO BILANSOWANIA ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH W ICH ZLEWNIOWYM ZAGOSPODAROWANIU

Jerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Pawe³ Wojnarowski*, Piotr Kosowski*

DZIENNIK URZÊDOWY WOJEWÓDZTWA MA OPOLSKIEGO

ZAT ACZANIE WÓD POZABIEGOWYCH W UTWORY SERII WÊGLANOWEJ DEWONU W UZDROWISKU USTROÑ

GEO GAL USŁUGI GEOLOGICZNE mgr inż. Aleksander Gałuszka Rzeszów, ul. Malczewskiego 11/23,tel

STREFOWOŒÆ HYDROGEOCHEMICZNA I POCHODZENIE WÓD W REJONACH OBSZARÓW GÓRNICZYCH KOPALÑ KAZIMIERZ-JULIUSZ I ZIEMOWIT

OCENA WARUNKÓW GRUNTOWO WODNYCH DLA PROJEKTOWANEJ KANALIZACJI W PRĄDNIKU KORZKIEWSKIM GMINA WIELKA WIEŚ POWIAT KRAKÓW

Sytuacja geologiczna Kielc w aspekcie potencjalnego wystêpowania wód termalnych

PODATNOŒÆ NATURALNA WÓD PODZIEMNYCH NA ZANIECZYSZCZENIA W OBSZARACH ZURBANIZOWANYCH

OCZYSZCZALNIE ŒCIEKÓW

Rada Gminy Krupski Młyn

Zawory specjalne Seria 900

URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE

WYBRANE MODERNIZACJE POMP GŁÓWNEGO OBIEGU PARA-WODA ELEKTROWNI

S³awomir Wysocki*, Marta Wysocka*, Danuta Bielewicz*

Piotr Marecik, nr 919 w a"

Transkrypt:

BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 436: 41 46, 2009 R. WSTÊPNA OCENA MO LIWOŒCI POZYSKANIA WÓD PITNYCH Z WAPIENI DEWOÑSKICH W REJONIE ZIELONEK KO O KRAKOWA PRELIMINARY EVALUATION OF THE POSSIBILITIES OF DRINKING WATER EXTRACTION IN THE AREA OF ZIELONKI, KRAKÓW REGION ANNA CHMURA 1,MARIUSZ CZOP 2,RYSZARD HABRYN 1,JACEK MOTYKA 2 Abstrakt. Wêglanowe ska³y dewoñskie w rejonie œl¹sko-krakowskim s¹ brane pod uwagê jako perspektywiczne dla pozyskania wód pitnych m.in. dla ludnoœci aglomeracji krakowskiej. Badania hydrogeologiczne tych utworów w rejonie Krakowa wykonano w tym celu w wywierconym otworze Trojanowice-2, zlokalizowanym w pobli u pó³nocnej granicy zapadliska przedkarpackiego. Mimo warunków artezyjskich z ciœnieniem oko³o 15 m nad powierzchniê terenu i mi¹ szoœci wodonoœnych utworów dewonu rzêdu 150 250 m ich przewodnoœæ hydrauliczna, okreœlona na podstawie wyników próbnych pompowañ okaza³a siê stosunkowo ma³a, od 2,3 10 4 do 2,2 10 3 m 2 /s. Takie rezultaty badañ hydrogeologicznych œwiadcz¹, e zasoby eksploatacyjne wodonoœnych utworów dewonu w otworze Trojanowice-2 s¹ niewielkie i mog¹ zaspokoiæ jedynie potrzeby niewielkiej, lokalnej spo³ecznoœci. S³owa kluczowe: zasoby wód podziemnych, próbne pompowanie, utwory dewoñskie, ska³y wêglanowe, rejon Krakowa. Abstract. Devonian carbonates in the Kraków Silesian region are known as a relatively productive aquifer containing good quality water for drinking purposes. The lack of water resources in the Kraków metropolitan agglomeration is the reason for the beginning of reconnaissance study of the Devonian aquifer groundwater resources. The paper presents some details related to the hydrogeological research of the Devonian carbonate aquifer in the Trojanowice-2 borehole. Despite the occurrence of artesian conditions with 1.5 atm. overpressure above datum level and about 150 250 m of the aquifer thickness, the transmissivities of the Devonian carbonates are relatively low and range from 2.30 10 4 to 2.20 10 3 m2/s. As a consequence, the possible resources of the Devonian aquifer are also relatively low and potentially sufficient only for small, local communities. Key words: groundwater resources, pumping test, Devonian rocks, carbonates, Kraków region. WSTÊP Ludnoœæ aglomeracji krakowskiej jest zaopatrywana w wodê pitn¹ g³ównie ze zbiornika retencyjnego na Rabie w Dobczycach oraz z ujêcia infiltracyjnego na tarasie Wis³y w Bielanach (dzielnica Krakowa). Podrzêdnie do krakowskiej sieci wodoci¹gowej t³oczy siê tak e wodê z Rudawy i Pr¹dnika, niewielkich rzek dop³ywaj¹cych do Wis³y z obszaru Wy- yny Krakowsko-Czêstochowskiej oraz najstarszego ujêcia brzegowego na tarasie Wis³y w Bielanach. Wody z tych Ÿróde³ zaopatrzenia s¹ nara one na zanieczyszczenia, przede wszystkim œciekami komunalnymi i przemys³owymi oraz sp³ywaj¹cymi z pól uprawnych. W najbli szym otoczeniu Krakowa nie ma wystarczaj¹co zasobnych zbiorników wód podziemnych, aby pozyskaæ z nich znacz¹ce iloœci wody pitnej, któr¹ mo na by wspomóc zaopatrzenie ludnoœci Krako- 1 Pañstwowy Instytut Geologiczny Pañstwowy Instytut Badawczy, Oddzia³ Górnoœl¹ski; ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec; e-mail: anna.chmura@pgi.gov.pl 2 Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydzia³ Górnictwa i Geoin ynierii; al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków; e-mail: motyka@agh.edu.pl

42 Anna Chmura i in. wa. Wprawdzie w trakcie badañ przedmioceñskiego pod³o a Krakowa na prze³omie lat osiemdziesi¹tych i dziewiêædziesi¹tych zesz³ego stulecia, pod pokryw¹ s³abo przepuszczalnych utworów mioceñskich, natrafiono w wapieniach jurajskich na artezyjskie wody bardzo dobrej jakoœci o mineralizacji od 0,7 do 1 g/l, ale ze wzglêdu na niskie wydajnoœci otworów zdecydowano siê zamieniæ je na ogólnodostêpne zdroje wód pitnych (Kleczkowski i in., 1994). W ramach realizacji przez Pañstwowy Instytut Geologiczny zadania badawczego, sfinansowanego przez Ministerstwo Œrodowiska, pt. Zintegrowany program p³ytkich wierceñ badawczych dla rozwi¹zania istotnych problemów budowy geologicznej Polski i dla rozwi¹zania problemu pt. Geologiczno-strukturalne rozpoznanie strefy roz³amu Kraków-Lubliniec na odcinku krakowskim wykonano w Zielonkach ko³o Krakowa otwór badawczy Trojanowice-2, w którym rozpoznano tak e mo liwoœci ujêcia wód pitnych dobrej jakoœci. Szczególn¹ uwagê zwrócono na wêglanowe ska³y dewoñskie, które ze wzglêdu na stosunkowo g³êbokie zaleganie s¹ dobrze chronione przed wp³ywem zanieczyszczeñ z powierzchni terenu. W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badañ hydrogeologicznych uzyskanych w tym otworze (Habryn i in., 2007). WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE Otwór Trojanowice-2 zosta³ odwiercony przy granicy trzech du ych jednostek tektonicznych o zasiêgu regionalnym: rowu krzeszowickiego, niecki miechowskiej i monokliny krakowsko-czêstochowskiej (fig. 1). Obszar ten nale y do dwóch jednostek hydrogeologicznych: regionu nidziañskiego (XI) oraz subregionu jurajskiego (XII 3 ) w regionie œl¹sko-krakowskim (XII), w których wody u ytkowe wystêpuj¹ w utworach czwartorzêdu, kredy i jury. Opisywanym otworem badawczym natrafiono na dotychczas nieznany w tym rejonie 200 m kompleks dolomitów œrodkowego dewonu, z których na g³êbokoœci 326 m nast¹pi³ samowyp³yw wody s³odkiej. Wyniki uzyskane w otworze Trojanowice-2 dokumentuj¹ wystêpowanie wód zwyk³ych do g³êbokoœci 519,1 m, które mo - na zagospodarowaæ do celów komunalnych Wodonoœne piêtro czwartorzêdowe buduj¹ piaski i wiry, wype³niaj¹ce doliny rzeczne, których mi¹ szoœæ dochodzi do 20 m. Tworz¹ one zbiorniki wód podziemnych typu porowego. Najczêœciej swobodne zwierciad³o wody zalega na g³êbokoœci kilku metrów. Zasilanie czwartorzêdowego piêtra wodonoœnego odbywa siê przez infiltracjê wód atmos- Fig. 1. Mapa geologiczna rejonu Krakowa-Zielonek (Rutkowski, 1992; uzup. R. Habryn) Geological map of the Kraków-Zielonki area (Rutkowski, 1992; suppl. R. Habryn)

Wstêpna ocena mo liwoœci pozyskania wód pitnych z wapieni dewoñskich w rejonie Zielonek ko³o Krakowa 43 ferycznych, a lokalnie przez ascenzyjny dop³yw wody z utworów kredowych i jurajskich. W otworze Trojanowice-2 warstwa wodonoœna nie wystêpuje. Wodonoœne piêtro kredowe wystêpuje na obszarze niecki miechowskiej. Tworz¹ je spêkane wapienie i margle oraz lokalnie zlepieñce górnej kredy. Zwierciad³o wody podziemnej, generalnie o charakterze swobodnym, lokalnie naporowym, najczêœciej stabilizuje siê na g³êbokoœci od kilku do oko³o 20 m. Jest to zbiornik wód podziemnych typu szczelinowego, st¹d te wydajnoœæ studni, odwierconych w tych utworach mieœci siê w szerokich granicach od 10 do 70 m 3 /h. Zasilanie utworów piêtra kredowego odbywa siê g³ównie przez infiltracjê opadów atmosferycznych na ich wychodniach lub poprzez nadk³ad zbudowany z osadów czwartorzêdowych. W profilu otworu Trojanowice-2 pod ilastymi utworami miocenu nawiercono 2mmargli kredowych z przewarstwieniami i³u z otoczakami wapieni, które nale y traktowaæ jako warstwê izolacyjn¹, a nie wodonoœn¹. Wodonoœne piêtro jurajskie w rejonie otworu Trojanowice-2 jest dwudzielne pod wzglêdem litologicznym. Górn¹ czêœæ tego piêtra buduj¹ wapienie skaliste i p³ytowe oraz margle i wapienie margliste górnej jury (malm), a doln¹ piaskowce œrodkowej jury (doggeru). Seri¹ izoluj¹c¹ poziomy wodonoœne s¹ margliste utwory oksfordu oraz ilaste utwory jury œrodkowej. Na wychodniach wapieni jurajskich zwierciad³o wody ma charakter swobodny, natomiast pod utworami neogeñskimi i kredowymi ma charakter naporowy i uk³ada siê na g³êbokoœci od kilku do oko³o 30 m. Wapienie malmu, z zaobserwowanymi na rdzeniu wiertniczym licznymi spêkaniami i kawernami oraz formami krasowymi (Gradziñski, 1962), tworz¹ zbiornik wód podziemnych typu krasowo-szczelinowego. Dolna czêœæ wodonoœnego piêtra jurajskiego, zbudowana z piaskowców doggeru, tworzy zbiornik wód podziemnych typu porowo-szczelinowego. Zasilanie wapieni piêtra jurajskiego w wodê odbywa siê przez infiltracjê opadów atmosferycznych na ich wychodniach lub poœrednio przez le ¹ce na nich osady czwartorzêdowe. Wodonoœne piêtro dewoñskie buduj¹ spêkane i skawernowane dolomity (obserwacje na rdzeniu wiertniczym), a wiêc jest to zbiornik wód podziemnych typu szczelinowo-krasowego. Otworem geologicznym Trojanowice-2 udokumentowano 207 m zawodnionych utworów, zalegaj¹cych na g³êbokoœci 312 m p.p.t. O ich rozprzestrzenieniu mo na wstêpnie wnioskowaæ na podstawie przyjêtych nowych za³o eñ do budowy geologicznej rowu krzeszowickiego (fig. 1, 2), wed³ug których struktura ta kontynuuje siê dalej w kierunku wschodnim, prawdopodobnie do strefy uskokowej Kraków Lubliniec. Opieraj¹c siê na analizie budowy geologicznej w skali regionalnej (Bu³a, red., i in., 2002; Bu³a, Habryn, 2008) mo na s¹dziæ, e zasilanie wêglanowych utworów dewoñskich w wodê odbywa siê skomplikowanymi drogami, prawdopodobnie g³ównie przez infiltracjê wody z pokrywaj¹cych je utworów jurajskich (fig. 2). Fig. 2. Przekrój hydrogeologiczny rejonu badañ (lokalizacja na fig. 1) Hydrogeological cross-section of the study area (for location see Fig. 1)

44 Anna Chmura i in. WYNIKI BADAÑ HYDROGEOLOGICZNYCH W OTWORZE TROJANOWICE-2 BADANIA HYDRODYNAMICZNE W trakcie wiercenia otworu geologicznego Trojanowice-2 stwierdzono dop³ywy wody z poziomu malmu i doggeru oraz z piêtra dewoñskiego. W wapieniach górnej jury na g³êbokoœci 80 m nast¹pi³ samowyp³yw o wydajnoœci oko³o 10 m 3 /h i maksymalnej wysokoœci równej oko³o 1 m ponad powierzchniê terenu. Po przewierceniu marglistych utworów malmu, wyp³yw wody z piaskowców doggeru siêgn¹³ 10,3 m nad powierzchniê terenu. Dla odcinka otworu wywierconego w tych piaskowcach wykonano próbne pompownie, uzyskuj¹c wydajnoœæ 15,5 m 3 /h, przy depresji s = 24,78 m. Ze wzglêdu na to, e pompowanie by³o krótkotrwa³e i zasilanie piaskowców doggeru wod¹ z wapieni malmu przez pó³przepuszczaln¹ warstwê margli, rozdzielaj¹cych te dwa poziomy wodonoœne by³o do pominiêcia, to do obliczeñ wspó³czynnika filtracji (k) piaskowców mo na przyj¹æ model studni zupe³nej w warstwie o zwierciadle napiêtym i zastosowaæ wzór Dupuita (Pazdro, Kozerski, 1990, wzór 207, str. 438): k=0,366q (lgr lgr)/ms gdzie: k wspó³czynnik filtracji [m/s], Q wydajnoœæ pompowania [m 3 /s], R zasiêg leja depresji [m], r promieñ otworu [m], M mi¹ szoœæ warstwy wodonoœnej [m], s wielkoœæ depresji [m]. Dla wielkoœci Q = 0,00431 m 3 /s, za³o onego R = 250 m (szacunkowe obliczenia wzorem Sichardta), r = 0,079 m, M = 28 m oraz s = 24,78 m obliczona wzorem [1] wartoœæ wspó³czynnika filtracji dla piaskowców doggeru wynios³a k = 7,96 10 5 m/s. Poni ej 6 metrowej warstwy i³owców doggeru lub liasu (wiek nie jest pewny), podœcielaj¹cych piaskowce doggeru, na g³êbokoœci 326 m, z dolomitów dewoñskich, nast¹pi³ samowyp³yw o wydajnoœci 44,9 m 3 /h i ciœnieniu 1,3 atm. Po miesi¹cu, kiedy otwór by³ zamkniêty ciœnienie wody wzros³o do 2,4 atm. W dolomitach dewoñskich wykonano dwustopniowe próbne pompowanie. Dla pierwszego stopnia przy depresji s = 12,1 m uzyskano wydajnoœæ Q = 44,93 m 3 /h. Mi¹ szoœæ dolomitów dewoñskich w profilu otworu Trojanowice-2 jest równa M = 202 m, a d³ugoœæ czynnej czêœci otworu jest równa l = 59 m, czyli l < 0,3M, to do obliczenia wspó³czynnika filtracji (k) na podstawie wyników tego pompowania mo na zastosowaæ wzór Giryñskiego (Turek red., 1971, wzór 174, str. 176): [1] Wielkoœæ wspó³czynnika filtracji dolomitów dewoñskich, obliczona na podstawie pierwszego stopnia próbnego pompowania wynosi k = 2,05 10 5 m/s. Dla drugiego stopnia pompowania, przy depresji s = 22,58 m i tych samych pozosta³ych parametrach, uzyskano wydajnoœæ Q = 73,8 m 3 /h (0,0205 m 3 /s). Obliczony wzorem [1] wspó³czynnik filtracji dla drugiego stopnia pompowania jest równa 1,80 10 5 m/s. Œrednia wartoœæ wspó³czynnika filtracji obliczona dla obu stopni pompowania wynosi 1,93 10 5 m/s. W trakcie drugiego stopnia próbnego pompowania notowano zmianê poziomu zwierciad³a wody, a wiêc i depresji w czasie, a wiêc do interpretacji jego wyników mo na by³o zastosowaæ metody filtracji nieustalonej. Czas pompowania by³ jednak równy tylko 63 godziny, a wiêc by³o ono krótkotrwa³e i w przypadku ska³ szczelinowo krasowych charakteryzuje tylko systemy o najmniejszych oporach hydraulicznych, przeciêtych przez otwór (szeroko rozwarte szczeliny, czy kawerny). Krzywe wzrostu depresji w trakcie próbnego pompowania oraz wzniosu zwierciad³a po jego zakoñczeniu (fig. 3) wykorzystano do obliczeñ parametrów hydrogeologicznych utworów dewonu. W tym celu skorzystano z programu AquiferTest 3.0 (Waterloo Hydrogeologic, 2000), a wyniki obliczeñ dla ró nych modeli zestawiono w tabeli 1. Z uwagi na nieznan¹ mi¹ szoœæ warstwy wodonoœnej ska³ dewoñskich w tabeli 1 przedstawiono w wiêkszoœci przypadków tylko wartoœci przewodnoœci hydraulicznej T, która waha siê w szerokich granicach od 2,30 10 4 do 2,20 10 3 m 2 /s. Du a zmiennoœæ parametru wynika ze szczelinowego charakteru warstwy wodonoœnej, gdzie wystêpuj¹ zró nicowane pod wzglêdem przepuszczalnoœci systemy spêkañ i szczelin. W tym kontekœcie bardzo ciekawe s¹ uzyskane wyniki wspó³czynnika zasobnoœci S, w analizo- k=0,366q lg 1,6 l/r :[l s] [2] gdzie: Q wydajnoœæ pompowania = 0,0125 m 3 /s, l czynna d³ugoœæ otworu = 59 m, s depresja = 12,1 m, r promieñ otworu = 0,06 m. Fig. 3. Zmiany depresji w otworze Trojanowice-2 podczas próbnego pompowania Drawdown changes in the Trojanowice-2 borehole during the pumping test

Wstêpna ocena mo liwoœci pozyskania wód pitnych z wapieni dewoñskich w rejonie Zielonek ko³o Krakowa 45 Wyniki interpretacji próbnego pompownia otworu Trojanowice-2 Results of the pumping test data analysis for the Trojanowice-2 borehole Tabela 1 Metoda interpretacji Charaktrystyka modelu Parametry hydrogeologiczne Metoda Theisa Metoda Cooper-Jacoba (metoda Theisa-Jacoba) Metoda analizy wzniosu wg Theisa Metoda Waltona Metoda Moencha warunki naporowe, nieograniczona i jednorodna warstwa wodonoœna, studnia dog³êbiona warunki naporowe, nieograniczona i jednorodna warstwa wodonoœna, studnia dog³êbiona; u < 0,01 warunki naporowe, nieograniczona i jednorodna warstwa wodonoœna, studnia dog³êbiona; wystêpowanie zjawiska przesi¹kania z warstw otaczaj¹cych; warstwy wodonoœne jednorodne i o nieograniczonym zasiêgu warstwa wodonoœna o charakterze szczelinowym; dominuj¹cy udzia³ przep³ywu szczelinami T = 1,27 10 3 m 2 /s S = 4,18 10 6 T 1 = 2,20 10 3 m 2 /s T 2 = 1,44 10 3 m 2 /s T 3 = 9,00 10 4 m 2 /s T 1 = 1,32 10 3 m 2 /s T 2 = 2,30 10 4 m 2 /s k = 7,18 10 6 m/s T = 1,36 10 3 m 2 /s S = 1,74 10 4 wanym przypadku charakteryzuj¹cego przede wszystkim zasobnoœæ sprê yst¹ (ang. specific storage), który osi¹ga wartoœci rzêdu 4,18 10 6 (metoda Theisa dla ca³ej warstwy wodonoœnej) oraz 1,74 10 4 (metoda Moencha dla przewodz¹cych szczelin o ograniczonym kontakcie z niespêkanymi blokami skalnymi i systemami mikrospêkañ). BADANIA JAKOŒCI WODY W trakcie wiercenia otworu Trojanowice-2 pobrano próbki wody z utworów piêtra jurajskiego i dewoñskiego. Analizy sk³adu chemicznego pobranych próbek wody wykonano w Centralnym Laboratorium Chemicznym Pañstwowego Instytutu Geologicznego, natomiast badania bakteriologiczne w Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie. Wyniki analiz sk³adu chemicznego zestawiono w tabeli 2. Woda pobrana z po³¹czonych poziomów jury górnej i œrodkowej mia³a mineralizacjê ogóln¹ równ¹ 544 mg/l i by³a typu HCO 3 Ca Mg. Wartoœci dopuszczalne dla wód pitnych przekracza³o stê enie elaza (Fe), równe 1,17 mg/l (dopuszczalna zawartoœæ 0,2 mg/l; Rozporz¹dzenie..., 2007). Woda pobrana z wêglanowych utworów dewonu mia³a mineralizacjê ogóln¹ równ¹ 549 mg/l i by³a typu HCO 3 Ca Mg. Powy ej wartoœci dopuszczalnych dla wód pitnych by³o stê enie elaza (Fe), równe 0,43 mg/l. Pod wzglêdem bakteriologicznym woda by³a bardzo czysta. W temperaturze 22 C po 72 godzinach stwierdzono obecnoœæ Sk³ad chemiczny próbek wód podziemnych z otworu Trojanowice-2 Chemical composition of the groundwater samples from the Trojanowice-2 borehole Tabela 2 Stratygrafia ph [ ] PEW [ S/cm] Ca Mg Na K HCO 3 SO 4 Cl SiO 2 NO 3 NO 2 Dewon 6,94 648 86,1 25,8 18,9 6,4 368 35,5 6,53 11,7 0,32 <0,01 Jura górna i œrodkowa 6,84 641 85,1 25,2 19,3 5,9 364 32,9 8,99 11,2 0,23 0,01 Stratygrafia NH 4 Al As Ag B Ba Br Cd Co Cr Cu F Dewon 0,17 <0,01 <0,01 0,13 0,072 <0,1 <0,001 <0,002 <0,003 <0,002 0,52 Jura górna i œrodkowa 0,16 0,01 <0,01 <0,003 0,11 0,08 <0,1 <0,001 <0,002 <0,003 <0,002 0,55 Stratygrafia Fe Li Mn HPO 4 Pb Sr Zn data opróbowania ods³oniêty interwa³ do badañ Dewon 0,43 0,02 0,010 <1 <0,01 0,53 <0,003 14.04.2006 323,0 333,4 Jura górna i œrodkowa 1,17 0,02 0,015 <1 <0,01 0,48 0,004 28.03.2006 80,0 293,8

46 Anna Chmura i in. 4 bakterii w 1 ml wody, przy dopuszczalnej iloœci równej 100 bakterii w 1 ml(pn-en-iso 6222-2004), a w temperaturze 37 C, po 24 godzinach 1 bakteriêw1mlwody, przy dopuszczalnej iloœci równej 20 bakterii w 1 ml wody (op. cit.). Podobny sk³ad chemiczny badanych poziomów wodonoœnych wskazuje na zasilanie wêglanowych utworów dewoñskich g³ównie przez infiltracjê wody z pokrywaj¹cych je utworów jurajskich (fig. 2). PODSUMOWANIE Wyniki badañ hydrogeologicznych w otworze Trojanowice-2 wykaza³y, e na pó³noc od Krakowa, w pod³o u utworów mezozoicznych i w brze nych partiach rowu krzeszowickiego, mo liwe jest uzyskanie wód pitnych dobrej jakoœci z wêglanowych ska³ dewoñskich, zalegaj¹cych na g³êbokoœci powy ej 300 m pod powierzchni¹ terenu. Woda na tej g³êbokoœci ma mineralizacjê poni ej 500 mg/l. Trudno obecnie, na podstawie badañ w jednym otworze hydrogeologicznym, oceniæ zasoby wody pitnej w piêtrze dewoñskim na rozpatrywanym obszarze. Mo na by to zrobiæ po zrealizowaniu szerszego programu badañ, który obj¹³by równie rozpoznanie w po³udniowej czêœci monokliny œl¹sko-krakowskiej, zapadlisku przedkarpackim i niecce nidziañskiej. Niemniej jednak, wydaje siê, e zasoby wody podziemnej z wêglanowych ska³ dewoñskich mog¹ pos³u yæ do lokalnego wykorzystania w obszarze pó³nocnych peryferii zapadliska przedkarpackiego (rowu krzeszowickiego), jak to ma miejsce w przypadku gminy Zielonki, gdzie po stwierdzeniu wód podziemnych dobrej jakoœci, zaadaptowano otwór rozpoznawczy Trojanowice-2 na studniê opatrzon¹ symbolem S-3 i w³¹czono j¹ do sieci wodoci¹gowej gminy. LITERATURA BU A Z. (red.), HABRYN R., KUREK S., KRIEGER W., MAR- KOWIAK M., WO NIAK P., 2002 Atlas geologiczny paleozoiku bez permu w strefie kontaktu bloków górnoœl¹skiego i ma³opolskiego. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. BU A Z., HABRYN R. (red.), 2008 Atlas geologiczno-strukturalny paleozoicznego pod³o a Karpat zewnêtrznych i zapadliska przedkarpackiego. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. GRADZIÑSKI R., 1962 Rozwój podziemnych form krasowych w po³udniowej czêœci Wy yny Krakowskiej. Rocz. Pol. Tow. Geol., 32: 429 492. HABRYN R., BU A Z., CHMURA A. i in., 2007 Dokumentacja geologiczna otworu badawczego Trojanowice-2. Zintegrowany program p³ytkich wierceñ badawczych dla rozwi¹zania istotnych problemów budowy geologicznej Polski. Problem 10. Geologiczno-strukturalne rozpoznanie strefy roz³amu Kraków Lubliniec na odcinku krakowskim. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. KLECZKOWSKI A.S., MYSZKA J., SOLECKI T., STOPA J., 1994 Krakowskie artezyjskie zdroje wód pitnych z wapieni jury. Wyd. Wydz. Geol., Geof. i Ochr. Œrod., AGH, Kraków. PAZDRO Z., KOZERSKI B., 1990 Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., Warszawa. PN-EN-ISO 6222-2004 Jakoœæ wody. Oznaczanie iloœciowe mikroorganizmów zdolnych do wzrostu. Okreœlenie ogólnej liczby kolonii metod¹ posiewu na agarze od ywczym. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa. ROZPORZ DZENIE Ministra Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jakoœci wody przeznaczonej do spo ycia przez ludzi. Dz.U. Nr 61, poz. 417. RUTKOWSKI J., 1992 Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Kraków. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. TUREK S. (red.), 1971 Poradnik hydrogeologa. Wyd. Geol., Warszawa. WATERLOO HYDROGEOLOGIC, 2000 Aquifer Test User s Manual. Graphical Analysis and Reporting of Pumping Test&Slug Test Data. SUMMARY The Trojanowice-2 borehole was drilled as part of geological investigations of the Kraków Silesian zones boundary. During drilling under the 70-m thick Miocene formation (siltstones, mudstones), the Upper Jurassic aquifer was found consisting of limestones and underlying marls. Beneath, Middle Jurassic sandstones were encountered. This is a confined aquifer with water flowing above surface. At the depth of 312 m, there is the Devonian aquifer consisting of karstic-fissured type dolomites. Hydraulic conductivity of the Devonian dolomites calculated on the basis of pumping test for steady-state conditions is 1.93 10 5 m/s, and the transmissivity, depending on the interpretation method, ranges from 2.3 10 4 to 2.2 10 3 m 2 /s. Storativity of these rocks calculated by the Theis method is 4.18 10 6 (Tab. 1). The Devonian aquifer contains good quality water with respect to chemical and bacteriological properties. The total dissolved solid (TDS) in HCO 3 Ca Mg type water is about 550 mg/l, however the iron concentration is 0.43 mg/l, exceeding the Polish limits for drinking water. The results of pumping test shows that water resources of the Devonian aquifer are small and could be taken under consideration as a source of drinking water supply only for small communities.