Monitoring realizacji celów Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015 w województwie łódzkim w 2010 roku Jolanta Pustelnik Dyrektor Wojewódzkiego Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi
Monitoring realizacji celów Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015 w województwie łódzkim w 2010 roku Jolanta Pustelnik Dyrektor Wojewódzkiego Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi
Realizacja programów zdrowotnych przez jednostki samorządu terytorialnego - sprawozdawczość Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazywania informacji o programach zdrowotnych oraz wzoru dokumentu zawierającego te informacje. (Dz. U. z 2008 r., Nr 163, poz.1024) Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015 wprowadzony Uchwałą Rady Ministrów Nr 90/2007 z dnia 15 maja 2007 roku.
Realizacja programów zdrowotnych przez jednostki samorządu terytorialnego - sprawozdawczość Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie przekazywania informacji o programach zdrowotnych [ ] informacje przekazywane wg schematu: gmina powiat marszałek województwa wojewoda Ministerstwo Zdrowia Narodowy Program Zdrowia informacje przekazywane wg schematu: gmina powiat marszałek województwa Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny w Warszawie
Realizacja programów zdrowotnych przez jednostki samorządu terytorialnego - sprawozdawczość Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie przekazywania informacji o programach zdrowotnych [ ] terminy przekazywania sprawozdań: gmina powiat (do 31.01 każdego roku) powiat marszałek województwa (do 05.02 każdego roku) marszałek województwa wojewoda (do 12.02 każdego roku) wojewoda Ministerstwo Zdrowia (do 15.02 każdego roku), informacje o programach zdrowotnych wdrażanych przez samorządy, przedstawione są w ujęciu ogólnym (zgodnie z obowiązującym formularzem sprawozdawczym), bez pogrupowania w kategorie odpowiadające poszczególnym problemom zdrowotnym. Narodowy Program Zdrowia Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego przekazuje roczne sprawozdanie w terminie ustalonym przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, informacje o programach zdrowotnych wdrażanych przez samorządy ujęte w kwestionariuszach sprawozdawczych są przyporządkowane poszczególnym celom Narodowego Programu Zdrowia, odnoszącym się m.in. do konkretnych czynników ryzyka, wybranych populacji oraz działań w zakresie poprawy jakości i dostępności świadczeń zdrowotnych.
Realizacja programów zdrowotnych przez jednostki samorządu terytorialnego - sprawozdawczość Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie przekazywania informacji o programach zdrowotnych [ ] w formularzach sprawozdawczych samorządy wykazują wszystkie programy zdrowotne realizowane na ich terenie z uwzględnieniem programów finansowanych przez NFZ. Narodowy Program Zdrowia w kwestionariuszach sprawozdawczych wykazywane są wyłącznie działania organizowane/dofinansowane przez samorządy lub jednostki podległe z wyłączeniem działań podejmowanych w ramach programów profilaktycznych finansowanych przez NFZ.
Monitoring realizacji celów Narodowego Programu Zdrowia Stopień realizacji poszczególnych celów i zadań określonych w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2007-2015 oceniany jest systematycznie od 2008 roku. Monitoring realizacji Programu jest statutowym zadaniem Wojewódzkiego Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi Zadanie to koordynuje i nadzoruje Pełnomocnik Wojewody Łódzkiego ds. realizacji Narodowego Programu Zdrowia
Monitoring realizacji celów Narodowego Programu Zdrowia Narzędziem służącym do monitoringu Narodowego Programu Zdrowia jest standaryzowany kwestionariusz sprawozdawczy wypełniany każdego roku przez realizatorów Programu. Kwestionariusz opracowany został przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny w Warszawie. Formularz, który posłużył do zgromadzenia danych o realizacji celów Narodowego Programu Zdrowia w 2010 roku to zmodyfikowana wersja kwestionariusza obowiązującego w latach ubiegłych.
Monitoring realizacji celów Narodowego Programu Zdrowia Monitoringiem realizacji Narodowego Programu Zdrowia w latach 2007-2009 objęte były: jednostki samorządu terytorialnego, zakłady opieki zdrowotnej, powiatowe jednostki policji i straży pożarnej, służba więzienna oraz stacje sanitarno epidemiologiczne. Zgodnie z wytycznymi Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie dane dotyczące działań podejmowanych w ramach Programu w 2010 roku zbierane były wyłącznie od jednostek samorządowych z terenu województwa. Pomimo, iż monitoring Narodowego Programu Zdrowia w roku bieżącym prowadzono w miesiącach lipiec - sierpień zwrot formularzy sprawozdawczych był na bardzo wysokim poziomie (93%).
Cele Narodowego Programu Zdrowia w 2010 roku realizowały: Starostwa powiatowe (22) 92% Urzędy miast i gmin (165) 93% oraz Urząd Marszałkowski w Łodzi
Wyniki Analizie poddano 188 kwestionariuszy sprawozdawczych wypełnionych przez realizatorów Programu. Prezentowane wyniki mają charakter szacunkowy, ponieważ nie wszyscy realizatorzy potrafili wskazać dokładne dane liczbowe odnoszące się do ilości podjętych działań i liczby odbiorców.
Narodowy Program Zdrowia Cele i zadania najczęściej realizowane przez samorządy
Działania edukacyjne Realizatorzy Narodowego Programu Zdrowia częściej wskazywali na podejmowanie działań doraźnych (np. konkursy, szkolenia, prelekcje,), niż długookresowych (np. programy profilaktyczne). Najczęściej organizowana/dofinansowywana działalność edukacyjna dotyczyła: problematyki alkoholowej i przeciwdziałania przemocy (cel 2), ograniczenia używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych (cel 5).
Liczba odbiorców objętych działaniami edukacyjnymi w zakresie: problematyki alkoholowej i przeciwdziałania przemocy dzieci i młodzież (56%) 228 tys. ograniczenia używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych dzieci i młodzież (70%) 134 tys.
Działania edukacyjne - szkolenia Monitoring realizacji celów Narodowego Programu Zdrowia wykazał, że samorządy chętnie angażowały się organizacyjnie bądź finansowo w szkolenia przedstawicieli wybranych zawodów w zakresie profilaktyki uzależnień. Ze szkoleń dotyczących problematyki alkoholowej oraz ograniczenia używania substancji psychoaktywnych w 2010 roku skorzystało 4200 osób. W obydwu przypadkach najliczniej reprezentowanymi grupami zawodowymi byli nauczyciele i pedagodzy.
Organizacja/dofinansowanie ośrodków wsparcia (cel 2) Zadaniem często realizowanym w ramach celu operacyjnego 2 było organizowanie bądź dofinansowanie ośrodków wsparcia. Najczęściej samorządy wskazywały na tworzenie punktów konsultacyjnych (48% realizatorów) oraz świetlic socjoterapeutycznych (17% realizatorów). Ogółem, w 2010 roku z różnych form pomocy instytucjonalnej, mających na celu zmniejszenie spożycia alkoholu oraz ograniczenie związanych z tym szkód zdrowotnych skorzystało ponad 50 tys. osób.
Dotacje powiatu/gminy na dożywianie (cel 3) Większość samorządów (ok. 70%) angażowała się finansowo w dożywianie osób znajdujących się w trudnej sytuacji socjalno - bytowej oraz bezdomnych. W 2010 roku z takiej pomocy w województwie łódzkim skorzystało ponad 100 tys. osób.
Zwiększenie aktywności fizycznej ludności - cel 4 Większość realizatorów Narodowego Programu Zdrowia wykazywała w kwestionariuszach sprawozdawczych organizację lub dofinansowanie imprez rekreacyjno - sportowych oraz podejmowanie inwestycji w celu stworzenia warunków do aktywności fizycznej. Działaniami w ramach przedmiotowego celu zostało objętych 212 tys. osób (w szczególności dzieci i młodzież - 80%). Do najczęściej wymienianych inwestycji służących poprawie infrastruktury rekreacyjno - sportowej w 2010 roku należała budowa oraz modernizacja boisk, stadionów i placów zabaw.
Badania profilaktyczne Z podejmowanych przez samorządy działań na rzecz profilaktyki nowotworów, chorób układu krążenia i cukrzycy (cel 14) skorzystało w 2010 roku ponad 90 tys. mieszkańców województwa łódzkiego. Poza badaniami profilaktycznymi w kwestionariuszach sprawozdawczych wykazywano organizację edukacji zdrowotnej (wykłady, seminaria) oraz porady lekarskie. Do najchętniej organizowanych badań profilaktycznych należała mammografia.
Narodowy Program Zdrowia Cele i zadania najrzadziej realizowane przez samorządy
Poprawa opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i małym dzieckiem (cel 7) Jedynie 8 realizatorów (4,3%) wykazało w kwestionariuszach sprawozdawczych podejmowanie działań mających na celu poprawę opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i małym dzieckiem, Jako formę realizacji celu 7 najczęściej wskazywano pomoc finansową udzielaną matkom w postaci jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka (ta forma pomocy niekoniecznie musi się wiązać z poprawą opieki zdrowotnej).
Działania na rzecz osób starszych (cel 9) Stosunkowo rzadko realizowanym celem operacyjnym Narodowego Programu Zdrowia był cel 9 Tworzenie warunków do zdrowego i aktywnego życia osób starszych. Działania z zakresu aktywizacji fizycznej osób powyżej 64 roku życia (10% realizatorów) Działania na rzecz aktywizacji społeczno - kulturalnej seniorów - kluby seniora, uniwersytety trzeciego wieku (25% realizatorów). W obliczu niekorzystnych prognoz demograficznych dla naszego województwa realizacja celu 9 NPZ powinna się znaleźć w obszarze szczególnego zainteresowania jednostek samorządowych.
Nakłady przeznaczone na realizację celów Narodowego Programu Zdrowia w 2010 roku 178 854 275, 47 zł przedstawiona powyżej kwota ma charakter szacunkowy (jest to suma wydatków określonych przez 84 % realizatorów Programu), wskazane nakłady dotyczyły w szczególności kosztów inwestycji trwałych, takich jak budowa lub modernizacja obiektów sportowych, wodociągów, oczyszczalni ścieków; w mniejszym stopniu odnosiły się one do działań profilaktycznych (badania, edukacja zdrowotna), w powyższej kwocie zawierają się zarówno środki własne realizatorów Programu, jak również środki pozyskane z innych źródeł (dotacje, fundusze unijne).
Podsumowanie Jak pokazują wyniki monitoringu Narodowego Programu Zdrowia, podejmowane przez realizatorów inicjatywy prozdrowotne często ograniczały się do zadań obligatoryjnych, wynikających z obowiązujących przepisów np. realizacja programów profilaktyki uzależnień. W związku z powyższym, działania w zakresie problematyki alkoholowej oraz ograniczania używania substancji psychoaktywnych były najczęściej wykazywane w kwestionariuszach sprawozdawczych. Jednostki samorządu chętnie podejmowały również działania o charakterze sportowo - rekreacyjnym, których elementem jest promocja zdrowego stylu życia (organizacja imprez sportowych, zawodów, wycieczek, rajdów) oraz inwestowały w infrastrukturę umożliwiającą zwiększenie aktywności fizycznej.
Podsumowanie W 2010 roku jednostki samorządowe podejmowały inicjatywy na rzecz profilaktyki chorób cywilizacyjnych (nowotwory, choroby układu krążenia, cukrzyca) w formie organizacji badań profilaktycznych oraz edukacji zdrowotnej. Najpopularniejszym badaniem profilaktycznym była mammografia. Realizatorzy Programu rzadko angażowali się w działania ukierunkowane na poprawę opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i małym dzieckiem. Samorządy nie wykazują również dużego zainteresowania w przypadku działań mających na celu tworzenie warunków do zdrowego i aktywnego życia osób starszych.
Problemy związane z monitoringiem Narodowego Programu Zdrowia Realizatorzy nie zawsze potrafili wskazać w kwestionariuszach sprawozdawczych dane liczbowe odnoszące się do ilości podjętych działań i/lub liczby odbiorców, w związku z czym niemożliwe było dokładne oszacowanie skali realizowanych przedsięwzięć. Informacje przekazywane przez samorządy mogły być niepełne w zależności od tego, kto wypełniał kwestionariusz sprawozdawczy. W przyszłości formularze powinny być wypełniane przez osoby, które mają szeroką wiedzę, jeżeli chodzi o działania z zakresu ochrony zdrowia podejmowane przez dany samorząd. W kwestionariuszach sprawozdawczych zdarzały się błędy wynikające z niedokładnego zapoznania się treścią formularza oraz instrukcją jego wypełniania.
Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi - realizacja celów NPZ w 2010 roku Cel 1. Zmniejszenie rozpowszechnienia palenia tytoniu. Organizacja warsztatów edukacyjnych dla gimnazjalistów pn. Pomyśl o przyszłości - nie pal już dziś (1600 osób). Cel 3. Poprawa sposobu żywienia ludności i jakości zdrowotnej żywności oraz zmniejszenie występowania otyłości. Kontynuacja realizacji autorskiego programu Zdrowo żyć - zdrowym być w szkołach i przedszkolach z terenu województwa. Działaniami objętych zostało ok. 7 tys. osób. Cel 5. Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych. Organizacja spotkań o charakterze edukacyjnym dla kadry pedagogicznej i pielęgniarek medycyny szkolnej.
Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi - realizacja celów NPZ w 2010 roku Cel 7. Poprawa opieki nad matką, noworodkiem i małym dzieckiem. Nadzór merytoryczny w opiece nad matką i dzieckiem, edukacja personelu medycznego (jednodniowe szkolenia tematyczne), Cel 8. Wspieranie rozwoju i zdrowia fizycznego, psychospołecznego oraz zapobieganie najczęstszym problemom zdrowotnym i społecznym dzieci i młodzieży. Przeprowadzenie akcji pn. Bezpieczne wakacje w szkołach ponadgimnazjalnych (500 osób); edukacja personelu medycznego (jednodniowe szkolenia tematyczne), Cel 11. Intensyfikacja zapobiegania próchnicy zębów u dzieci i młodzieży. Edukacja personelu medycznego (jednodniowe szkolenia tematyczne),
Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi - realizacja celów NPZ w 2010 roku Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi współpracuje z jednostkami samorządu w zakresie realizacji celów Narodowego Programu Zdrowia. Przykładem są współorganizowane w 2010 roku imprezy prozdrowotne Zdrowie - największym darem (Janiszewice), Postaw na zdrowie! (Łęczyca). WCZP w Łodzi zapewniło m.in. udział wykładowców z takich dziedzin medycyny jak: seksuologia, psychologia, kardiologia, neurologia oraz konsultacje lekarskie i warsztaty w zakresie nauki samobadania piersi. Liczba uczestników ok. 600 osób.
Pełnomocnik Wojewody Łódzkiego ds. realizacji Narodowego Programu Zdrowia mgr Izabela Kaźmierczak Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi ul. Roosevelta 18, 90-056 Łódź (42) 639 27 48, i.kazmierczak@wczp-lodz.pl
Dziewięć dziesiątych naszego szczęścia polega na zdrowiu. Zdrowy żebrak jest szczęśliwszy niż chory król. Artur Schopenhauer
Dziękuję za uwagę