Kontroler jakości wyrobów mechanicznych (311502) Technicy i inny średni personel

Kontroler jakości wyrobów mechanicznych (311502) Technicy i inny średni personel

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn. Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców. Priorytet I PO KL, Działanie 1.1 Krajowy standard kompetencji zawodowych Kontroler jakości wyrobów mechanicznych (311502) Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013 Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane za podaniem źródła ISBN 978-83-7951-000-9 (całość) ISBN 978-83-7951-085-6 (85) Nakład 1000 egz. Publikacja bezpłatna Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich 00-697 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. (22) 237-00-00, fax (22) 237-00-99 e-mail: sekretariat@crzl.gov.pl http://www.crzl.gov.pl Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji Państwowego Instytutu Badawczego 26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) 364-42-41, fax (48) 364-47-65 e-mail: instytut@itee.radom.pl http://www.itee.radom.pl 2

Spis treści 1. Dane identyfikacyjne zawodu... 4 1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach... 4 1.2. Notka metodologiczna i autorzy... 4 2. Opis zawodu... 6 2.1. Synteza zawodu... 6 2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary występowania zawodu... 6 2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy)... 6 2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu... 7 2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie... 7 2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/walidacji kompetencji... 7 2.7. Zadania zawodowe... 8 2.8. Wykaz kompetencji zawodowych... 8 2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK... 8 3. Opis kompetencji zawodowych... 10 3.1. Kontrolowanie jakości wyrobów mechanicznych Kz1... 10 3.2. Wspieranie rozwoju wyrobów mechanicznych Kz2... 11 3.3. Kompetencje społeczne KzS... 12 4. Profil kompetencji kluczowych... 13 5. Słownik... 14 3

1. Dane identyfikacyjne zawodu 1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach Według Klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (KZiS 2010): 311502 Kontroler jakości wyrobów mechanicznych Grupa Wielka 3 Technicy i inny średni personel (w Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 poziom 4). Grupa elementarna 3115 Technicy mechanicy (w Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie 3115 Mechanical engineering technicians). Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007): Sekcja C. Przetwórstwo przemysłowe, Dział 28.1. Produkcja maszyn ogólnego przeznaczenia. 1.2. Notka metodologiczna i autorzy Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie: analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz głównie z wyników badań analitycznych na 15 stanowiskach pracy w 5 przedsiębiorstwach (duże 2, średnie 3, w tym produkcyjne 5), przeprowadzonych w lutym i marcu 2013 r. Zespół Ekspercki: Halina Śledziona ekspert niezależny, były pracownik Zakładów Starachowickich Star S.A., rzecznik patentowy, były dyrektor CKP w Starachowicach, Tomasz Mucha Tchibo Manufacturing Poland w Markach k. Warszawy, Zbigniew Pianka Imperial Tobacco Polska Manufacturing S.A. w Radomiu, Katarzyna Sławińska Instytut Technologii Eksploatacji PIB w Radomiu. Ewaluatorzy: Dariusz Jadczyk Regionalna Organizacja Pracodawców w Częstochowie, Marek Olsza Zespół Szkół Technicznych w Mikołowie. 4

Recenzenci: Włodzimierz Grochal Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Kielcach, Igor Lange Ministerstwo Gospodarski w Warszawie. Komisja Branżowa (zatwierdzająca): Jacek Węsierski (przewodniczący) Stowarzyszenie Naukowo- -Techniczne Inżynierów i Techników w Warszawie, Norbert Brożek Związek Zawodowy Inżynierów i Techników w Warszawie, Renata Pawłowska Związek Pracodawców Warszawy i Mazowsza w Warszawie. Data zatwierdzenia: 15.10.2013 r. 5

2. Opis zawodu 2.1. Synteza zawodu Kontroler jakości wyrobów mechanicznych ocenia zgodność wyrobów mechanicznych z dokumentacją techniczną, analizuje przyczyny zaistniałych niezgodności i sporządza wnioski korygujące. 2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary występowania zawodu Kontroler jakości wyrobów mechanicznych sprawdza zgodność kształtu, wymiarów, warunków technicznych wykonania oraz rodzaj i jakość zastosowanego materiału z dokumentacją techniczną wyrobu. W pracy używa uniwersalnych i specjalistycznych urządzeń kontrolno- -pomiarowych. Na podstawie uzyskanych wyników analizuje i formułuje wnioski i zalecenia. Do zakresu pracy kontrolera należy również sprawdzenie, czy wykonany wyrób spełnia założoną funkcję. Miejscem pracy kontrolera jakości wyrobów mechanicznych jest najczęściej przedsiębiorstwo produkcyjne o profilu mechanicznym, a także placówka badawcza. Kontroler jakości wyrobów mechanicznych może pracować zarówno w obszarze produkcji gotowych wyrobów, jak też przy wykonywaniu prototypów wyrobów. Jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań, korzysta z obcojęzycznych źródeł informacji. 2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy) Kontroler jakości wyrobów mechanicznych może pracować w pomieszczeniu wydzielonym w wydziale produkcyjnym, a także w hali produkcyjnej. Podczas pracy posługuje się przyrządami kontrolno- -pomiarowymi, dokładnymi urządzeniami do badań i pomiarów. Pracując w zamkniętych pomieszczeniach produkcyjnych, może być narażony na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia takich jak hałas, wibracje, zapylenie. Na stanowisku pracy mogą występować również zagrożenia mechaniczne, pochodzące od ruchomych elementów maszyn i urządzeń, jak również zagrożenie porażenia prądem elektrycznym. Praca kontrolera wyrobów mechanicznych może przebiegać w systemie jedno-, dwu- lub trzyzmianowym. Może pracować samodzielnie jak i w zespole. 6

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu Kontroler wyrobów mechanicznych powinien być osobą dokładną, mieć dobry wzrok i słuch, odróżniać barwy. Niekiedy sprawność narządu słuchu umożliwia ocenę pracy wyrobów mechanicznych. Bardzo ważna jest zdolność koncentracji, a także odporność na stres i umiejętność pracy pod presją czasu. Specyfika zawodu wymaga uzdolnień technicznych, organizacyjnych, komunikatywności i samokontroli. Kontroler jakości wyrobów mechanicznych powinien być innowacyjny, otwarty na wszelkie nowości techniczne. 2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie Kontroler jakości wyrobów mechanicznych powinien posiadać co najmniej wykształcenie na poziomie technika o specjalności mechanika. Osoba podejmująca pracę w tym zawodzie może również posiadać wykształcenie średnie ogólnokształcące oraz potwierdzone egzaminem kwalifikacje zawodowe wyodrębnione w zawodzie technik mechanik. W szczególnych przypadkach kontroler powinien być przeszkolony w zakresie obsługi specjalistycznego sprzętu urządzeń kontrolno- -pomiarowych i badawczych. 2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/ /walidacji kompetencji Kontroler wyrobów mechanicznych korzysta z nowoczesnych narzędzi kontrolno-pomiarowych, jak i projektowych (programy komputerowe), aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe, uczestniczy w szkoleniach i seminariach z zakresu nowoczesnych urządzeń kontrolno-pomiarowych oraz systemów jakości. Naukę może kontynuować na studiach na wydziale inżynierii mechanicznej, kierunek zarządzanie i inżynieria produkcji, specjalizacja zarządzanie jakością. W wyniku podwyższania kompetencji zawodowych może awansować na stanowisko specjalisty ds. kontroli jakości, kierownika działu zgodnie z kryteriami awansu zawodowego przyjętymi w przedsiębiorstwie. 7

2.7. Zadania zawodowe Z1. Organizowanie stanowiska pracy, w tym przestrzeganie zasad BHP, ochrony ppoż. i ochrony środowiska. (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS). Z2. Kontrolowanie zgodności wykonanego wyrobu mechanicznego z dokumentacją techniczną (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). Z3. Sprawdzanie działania wyrobu mechanicznego i ocena jego zgodności z dokumentacją techniczną i zamówieniem klienta (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). Z4. Ocenianie jakości materiałów do produkcji wyrobów mechanicznych i sporządzanie wniosków korygujących (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS). Z5. Analizowanie procesu technologicznego wykonania wyrobów mechanicznych i sporządzanie wniosków dla poprawy jakości wyrobów (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). Z6. Analizowanie dokumentacji technicznej wyrobów mechanicznych oraz sporządzanie wniosków dla poprawy jakości wyrobów (niezbędne kompetencje: Kz2, KzS). Z7. Testowanie prototypów i sporządzanie wniosków w celu poprawy jakości nowych wyrobów (niezbędne kompetencje: Kz2, KzS). Z8. Nadzorowanie pracy pracowników w zakresie kontroli jakości wyrobów i sprzętu pomiarowo-kontrolnego (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). 2.8. Wykaz kompetencji zawodowych Kz1 Kontrolowanie jakości wyrobów mechanicznych (potrzebne do wykonywania zadań: Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z8). Kz2 Wspomaganie rozwoju wyrobów mechanicznych (potrzebne do wykonywania zadań: Z1, Z6, Z7). KzS Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonywania zadań: Z1 Z8). 2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zadań w zawodzie sugeruje się wykorzystać do opisu kwalifikacji na poziomie 4 właściwym dla wykształcenia średniego w Europejskiej i Polskiej Ramie Kwalifikacji. Poziom ten jest uzasadniony miejscem usytuowania zawodu w Klasyfikacji zawodów i specjalności (grupa wielka 3 i jej odpowiednik w ISCED 2011). 8

Osoba wykonująca zawód kontrolera jakości wyrobów mechanicznych: 1) w zakresie wiedzy: zna fakty, zasady, procesy i pojęcia ogólne w zawodzie kontroler jakości wyrobów mechanicznych; zna i rozumie podstawowe fakty, pojęcia i zależności w zawodzie oraz w szerszym zakresie elementarne uwarunkowania prowadzonej działalności w branży mechanicznej; 2) w zakresie umiejętności: umiejętności wymagane do realizacji zadań i rozwiązywania problemów poprzez wybieranie podstawowych metod, narzędzi, materiałów i informacji: potrafi wykonywać zadania według ogólnej instrukcji, w częściowo zmiennych warunkach; umie rozwiązywać typowe problemy, odbierać i formułować wypowiedzi, także bardzo proste wypowiedzi w języku obcym. 9

3. Opis kompetencji zawodowych Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefiniowanych w badaniach na stanowiskach pracy. Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z8 wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz1. 3.1. Kontrolowanie jakości wyrobów mechanicznych Kz1 Wiedza zna i rozumie podstawowe fakty, zasady, procesy, pojęcia ogólne i zależności związane z kontrolowaniem jakości wyrobów mechanicznych nowych i po naprawie, w szczególności zna: zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ergonomii i ochrony środowiska w zakresie kontrolowania jakości wyrobów mechanicznych; normy techniczne i zasady rysunku technicznego w wyrobach mechanicznych; konstrukcje wyrobów mechanicznych; półfabrykaty wyrobów mechanicznych; procesy technologiczne wyrobów mechanicznych; manualne i komputerowe metody pomiaru i badania jakości wyrobów mechanicznych; narzędzia i przyrządy kontrolno-pomiarowe stosowane przy wyrobach mechanicznych; zasady wykonywania badań i pomiarów kontrolnych wyrobów mechanicznych; zasady użytkowania kontrolo- Umiejętności wykonuje niezbyt proste zadania według określonej instrukcji w częściowo zmiennych warunkach, w szczególności w zakresie kontrolowanych wyrobów mechanicznych, w szczególności potrafi: przestrzegać zasad i przepisów BHP, ochrony ppoż., ergonomii, ochrony środowiska w zakresie kontrolowania wyrobów mechanicznych; stosować dokumentację techniczną danego wyrobu mechanicznego; obliczać łańcuchy wymiarowe na podstawie dokumentacji wyrobu; oceniać jakość półfabrykatu; oceniać jakość obróbki ręcznej dorabianych elementów; oceniać jakość obróbki mechanicznej elementów; oceniać jakość montażu elementów, podzespołów wyrobu mechanicznego; dobierać metody pomiaru i badania jakości wyrobu mechanicznego; posługiwać się przyrządami i urządzeniami do sprawdzania 10

wanych wyrobów mechanicznych; zasady pisania wniosków korygujących w doniesieniu do wyrobów mechanicznych. jakości wyrobów mechanicznych; wykonywać próbne uruchamianie wyrobu mechanicznego; oceniać wizualne i pomiarowe zgodności wyrobu mechanicznego z dokumentacją techniczną; sprawdzać poprawność działania urządzeń kontrolno-pomiarowych wyrobów mechanicznych; sporządzać wnioski korygujące w odniesieniu do wyrobów me- chanicznych; sprawować nadzór nad pracownikami w zakresie kontroli/jakości wyrobów i sprzętu kontrolno-pomiarowego stosowanym przy wyrobach mechanicznych. Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z4, Z7 wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz2. 3.2. Wspieranie rozwoju wyrobów mechanicznych Kz2 Wiedza zna i rozumie podstawowe fakty, zasady, procesy, pojęcia ogólne i zależności związane z udzielaniem wsparcia technicznego w zakresie badań i rozwoju wyrobów mechanicznych lub testowanych prototypów w kierunku poprawy jakości projektowanych wyrobów, w szczególności zna: zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ergonomii i ochrony środowiska w zakresie wspieranie rozwoju wyrobów mechanicznych; Umiejętności wykonuje niezbyt proste zadania według określonej instrukcji w częściowo zmiennych warunkach, w zakresie wsparcia technicznego oraz badań i rozwoju wyrobów mechanicznych lub testowanych prototypów w kierunku poprawy jakości wyrobów w szczególności potrafi: przestrzegać zasad i przepisów BHP, ochrony ppoż., ergonomii, ochrony środowiska w zakresie wspieranie rozwoju wyrobów mechanicznych; 11

trendy rozwojowe i badawcze w zakresie produkowanych wyrobów mechanicznych; założenia projektowe planowanych wdrożeń a kontrola jakości wyrobów mechanicznych; rozwiązania prototypowe planowane w przedsiębiorstwie; metody testowania prototypów. identyfikować trendy rozwojowe w zakresie produkowanych i kontrolowanych wyrobów mechanicznych; analizować założenia projektowe i udzielać wskazówek w odniesieniu do wyrobów mechanicznych; analizować wyniki badań testowych w kierunku poprawy jakości wyrobu mechanicznego i sporządzania wniosków; wskazywać niezbędne usprawnienia dla poprawy jakości wyrobu mechanicznego; uczestniczyć w opracowywaniu i kontroli próbnych serii, identyfikować wady i zalety wyrobów mechanicznych związanych z poprawą ich jakości; określać wskazania od poprawy jakości wyrobów mechanicznych. Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zadań zawodowych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS. 3.3. Kompetencje społeczne KzS: ponosi odpowiedzialność za realizację powierzonych zadań w zakresie kontroli jakości wyrobów mechanicznych, pracuje częściowo samodzielnie i podejmuje współpracę w zorganizowanych warunkach, postępuje zgodnie z etyką podczas kontroli jakości wyrobów mechanicznych, ponosi odpowiedzialność za jakość skontrolowanych wyrobów mechanicznych. 12

4. Profil kompetencji kluczowych Ocenę ważności kompetencji kluczowych dla zawodu kontrolera jakości wyrobów mechanicznych przedstawia rys. 1. Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych projekt PIAAC (OECD). Rozwiązywanie problemów Współpraca w zespole Komunikacja ustna Wywieranie wpływu/przywództwo Planowanie i organizowanie pracy Sprawność motoryczna Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania Umiejętności matematyczne Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu Serie1 1 2 3 4 5 Zbędne Mało ważne Istotne Ważne Bardzo ważne Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 311502 Kontroler jakości wyrobów mechanicznych 13

5. Słownik Zawód Specjalność Zadanie zawodowe Kompetencje zawodowe Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne Kompetencje kluczowe Standard kompetencji zawodowych Kwalifikacja Europejska Rama Kwalifikacji Polska Rama Kwalifikacji Krajowy System Kwalifikacji zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji i kompetencji (wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych) zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera część czynności o podobnym charakterze (związanych z wykonywaną funkcją lub przedmiotem pracy) wymagających pogłębionej lub dodatkowej wiedzy i umiejętności zdobytych w wyniku dodatkowego szkolenia lub praktyki. logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyraźnie określonym początku i końcu, wyodrębniony ze względu na rodzaj lub sposób wykonywania czynności zawodowych powiązanych jednym celem, kończący się produktem, usługą lub decyzją. wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykonać, odpowiednio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane są trzema zbiorami: wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych. zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie uczenia się, odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. zdolność wykonywania zadań i rozwiązywania problemów właściwych dla dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. zdolność autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju, z uwzględnieniem kontekstu etycznego. wiedza, umiejętności i postawy odpowiednie do sytuacji, niezbędne do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia. norma opisująca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu, akceptowana przez przedstawicieli organizacji zawodowych i branżowych, pracodawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych. zestaw efektów uczenia się (zasób wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych), których osiągnięcie zostało formalnie potwierdzone przez uprawnioną instytucję. przyjęta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji, umożliwiający porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w różnych krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyróżniono 8 poziomów kwalifikacji opisywanych za pomocą efektów uczenia się; stanowią one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji. opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowanego rejestru kwalifikacji w Polsce. ogół rozwiązań służących ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji (potwierdzaniu efektów uczenia się) oraz zapewnianiu ich jakości. 14