Załącznik do Uchwały Nr / /2011 Rady Miasta Legionowo z dnia stycznia 2011 r. MIEJSKI PROGRAM PROMOCJI ZDROWIA NA ROK 2011 I. WSTĘP Zdrowie jest jedną z najważniejszych wartości dla każdego człowieka, jest jednak odczuciem subiektywnym, co pokazuje definicja stworzona przez Światową Organizację Zdrowia mówiąca, że zdrowie to nie tylko brak choroby czy niepełnosprawności jak się wcześniej uważało, ale stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego. Dlatego jednym z podstawowych zadań samorządów terytorialnych jest wsparcie swoich mieszkańców w uzyskaniu należytego stanu zdrowia. Zdrowie człowieka zależy od wielu różnorodnych, wzajemnie powiązanych czynników, wśród których wyróżnia się cztery główne grupy: styl życia, który aż w 50% odpowiada za zdrowie, środowisko fizyczne i społeczne życia, pracy, nauki, które decydują o zdrowiu człowieka w 20%, czynniki genetyczne, które decydują o zdrowiu człowieka w 20%, działania służby zdrowia, które w jedynie 10% wpływają na zdrowie człowieka. W związku z powyższym, wyłączny punkt ciężkości przenosi się z działań służby zdrowia na wiele sektorów społeczno - gospodarczych, a styl życia człowieka w największym stopniu determinuje zachowanie zdrowia. Od polityki samorządowej zależy czy będzie wspierać mieszkańców w wyborach korzystnych dla ich zdrowia i ułatwi im dostęp do świadczeń zdrowotnych. Miejski Program Promocji Zdrowia opracowany w oparciu o wytyczne zawarte w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2007-2015 i doświadczenie z lat ubiegłych, w roku 2011 koncentruje swoje działania na: zmniejszeniu różnic w dostępie do specjalistycznych świadczeń opieki zdrowotnej profilaktyce pierwotnej zapobieganie chorobom poprzez kontrolowanie czynników ryzyka edukacji zdrowotnej. 1
Ważne jest, aby zadania dotyczące rozwijania i tworzenia projektów promocji zdrowia były obecne w różnych organizacjach i grupach społecznych takich jak: szkoła, zakłady opieki zdrowotnej, zakład pracy czy środowisko zamieszkania. Gmina Legionowo liczy, iż do realizacji Miejskiego Programu Promocji Zdrowia włączy się wiele organizacji i zakładów działających na terenie miasta Legionowo, a systematyczne wdrażanie jego poszczególnych zadań przyczyni się do poprawy stanu zdrowia mieszkańców miasta. Rolą naszego samorządu jest tworzenie warunków sprzyjających realizacji działań przez organizacje i instytucje lokalne, ponieważ tylko przy wspólnym wysiłku możemy poprawić stan zdrowia mieszkańców miasta, a tym samym jakość ich życia. II. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA Dzięki danym statystycznym i prognozom demograficznym można zaplanować, dostosować i nakierować działania polityki zdrowotnej zgodnie z zapotrzebowaniem społeczeństwa i zapobiegać przewidywanym negatywnym sytuacjom. Z każdym rokiem zwiększa się średnia przewidywana długość życia, w 2008 roku osiągnęła ona dla kobiet 79, a dla mężczyzn 71 lat, równocześnie następuje ciągły spadek liczby mieszkańców Polski, która w 2009 r. wyniosła niespełna ponad 38 mln, a przewidywana liczba ludności na rok 2035 wynosi 36 mln. Dane te ukazują tendencje do starzenia się naszego społeczeństwa, również legionowskiego. Według wyliczeń GUS w roku 2030 liczba osób w wieku co najmniej 65 lat osiągnie poziom ok. 24%, co oznacza, że prawie co czwarty Polak będzie miał co najmniej 65 lat. Ważne jest aby wraz z wydłużaniem długości życia pamiętać o podnoszeniu jakości tego życia. Skala problemów zdrowotnych mieszkańców miasta Legionowo podobna jest do sytuacji ogólnokrajowej. Stwierdzić można, że mieszkańcy Legionowa borykają się z licznymi problemami społeczno zdrowotnymi wśród których wymienić należy: nieprawidłowy styl życia (mała aktywność fizyczna, nieracjonalny sposób odżywiania, nadmierne palenie tytoniu i spożycie alkoholu, zażywanie substancji psychoaktywnych oraz brak umiejętności radzenia sobie ze stresem), choroby układu krążenia, nowotwory złośliwe, urazy (głównie w wyniku wypadków drogowych), choroby układu oddechowego i pokarmowego, zaburzenia psychiczne, choroby zakaźne (WZW typu B, gruźlica, AIDS) niepełnosprawność, która spowodowana jest głównie schorzeniami narządu ruchu, 2
chorobami układu krążenia, urazami i chorobami przewlekłymi, bezrobocie, ubóstwo oraz dysfunkcje rodzinne. Do poprawy zdrowia populacji istotne jest wyrównanie szans w budowaniu zdrowia dzieci i młodzieży i służyć temu będzie efektywna realizacja Miejskiego Programu Promocji Zdrowia, bo zdrowy człowiek ma większe szanse na samorealizację i satysfakcjonujące pełnienie ról społecznych. III. ZADANIA GMINY LEGIONOWO W ZAKRESIE PROMOCJI ZDROWIA ORAZ PROFILAKTYKI CHORÓB I ODPOWIADAJĄCE IM PROGRAMY ZDROWOTNE REALIZOWANE DLA MIESZKAŃCÓW MIASTA LEGIONOWO Na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz.1027 z późn. zm.) zadania własne Gminy Legionowo w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej obejmują w szczególności: promocję zdrowia i profilaktykę, mającą na celu tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu, opracowanie programów zdrowotnych wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców miasta oraz inicjowanie i udział w wytaczaniu kierunków przedsięwzięć lokalnych zmierzających do zaznajomienia mieszkańców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami. Przewiduje się zorganizowanie konkursów, olimpiad promujących zdrowy styl życia wśród młodzieży oraz Legionowskich Targów Zdrowia i Urody, które będą doskonałą okazją do prezentacji różnorodnych form w zakresie zdrowia, w tym m.in.: sprzętu medycznego, zdrowej żywności i wielu innych produktów promujących zdrowy styl życia. Mieszkańcy miasta podczas targów będą również mieli możliwość skorzystać ze specjalistycznych świadczeń zdrowotnych. Gmina Legionowo promować będzie realizację programów zdrowotnych poprzez rozpowszechnianie informacji wśród mieszkańców miasta w formie plakatów informacyjnych, bilbordów, stendów umieszczanych w zakładach opieki zdrowotnej, ulotek, zamieszczanych informacji na stronie internetowej Urzędu Miasta Legionowo oraz przekazywanych informacji do lokalnych mediów. Zgodnie z w/w ustawą do zadań zleconych Gminy Legionowo należy wydawanie decyzji w sprawach świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni, potwierdzając ich prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Decyzje będą wydawane po wcześniejszym przeprowadzeniu postępowania administracyjnego i po zgromadzeniu dokumentów określonych w ustawie. W ramach Miejskiego Programu Promocji Zdrowia w 2011 roku Gmina Legionowo zamierza wdrażać oraz realizować wybrane zadania własne we współpracy z organizacjami pozarządowymi, 3
zakładami opieki zdrowotnej, stowarzyszeniami, osobami fizycznymi będącymi specjalistami z wybranych dziedzin i innymi podmiotami. 1. Program prorodzinny przygotowujący przyszłych rodziców na przyjęcie dziecka. Przyjście na świat dziecka dla wielu rodziców jest spełnieniem ich marzeń, jednak aby urodzić dziecko potrzebna jest nie tyle wiedza, ale wiara w swoje możliwości. Wiara ta wpływa nie tylko na samopoczucie przyszłych rodziców, ale również pozytywnie przedkłada się na przebieg porodu. W związku z powyższym Gmina Legionowo wychodząc na przeciw potrzebom przyszłych rodziców z terenu Legionowa proponuje program mający na celu zredukowanie nadmiernego lęku przed porodem oraz pomoc w pokonaniu rozmaitych oporów związanych z obcowaniem z maleńkim dzieckiem. Dla przyszłych rodziców Gmina Legionowo zapewnia 50% dofinansowanie do zajęć prowadzonych w szkole rodzenia. 2. Rehabilitacja niemowląt wczesna diagnostyka i ćwiczenia rehabilitacyjne dla dzieci zagrożonych niepełnosprawnością do 1 roku życia Podstawowym założeniem programu jest przekazanie rodzicom i opiekunom informacji o zachowaniach dziecka, które powinny budzić niepokój, kiedy zauważą oni u swojego dziecka nieprawidłową koordynację ruchową, a także nauka podstawowych ćwiczeń służących zachowaniu i przywracaniu właściwej kondycji fizycznej dziecka. Głównym celem programu jest wczesna diagnostyka, terapia zaburzeń rozwojowych u dzieci z grupy ryzyka okołoporodowego oraz rehabilitacja dzieci z problemami rozwojowymi. Podstawowym elementem rehabilitacji jest wykorzystanie możliwości i szans jakie daje rozwój dziecka w 1 roku życia, aby zapobiec kalectwu i pomóc dzieciom z wadami wrodzonymi lub wcześnie nabytymi. Opiera się ona na wykształceniu u małego dziecka samodzielności i umiejętności komunikacyjnych. W ramach programu dokonywana będzie ocena reaktywności posturalnej oraz rozwoju psychoruchowego, która umożliwi wykrycie zakłóceń w kierowaniu mechanizmami posturalnymi przez ośrodkowy układ nerwowy, koordynacji wzrokowo ruchowej, powiązaniu psychiki i motoryki z rozwojem niemowlęcia. Po przeszkoleniu przez rehabilitanta, opracowaniu przez niego indywidualnego zestawu ćwiczeń dla każdego dziecka zależnego od etapu rozwojowego na jakim się ono znajduje, dalszą rehabilitację prowadzić będą mogli sami rodzice w domu. 3. Program zdrowotny W zdrowym ciele zdrowy duch 4
a) profilaktyka i wczesne wykrywanie chorób nowotworowych oraz konsultacje kardiologiczne z badaniem EKG wśród dzieci w wieku od 4 do 6 lat. Choroby nowotworowe są szczególnie niebezpiecznie dla dzieci, ponieważ rozwijają się równie szybko jak one same. Choroby te jednak długo rozwijają się bezobjawowo, dlatego tak ważne są badania profilaktyczne. Wcześnie wykryty nowotwór daje prawie 100% szans na wyleczenie. W Polsce co roku na choroby nowotworowe zapada blisko 1200 dzieci, większość z nich została zdiagnozowana jednak w późnym stadium choroby, co zmniejsza ich szanse na szybki powrót do zdrowia. Współczesne osiągnięcia medycyny umożliwiają również skuteczne leczenie wielu chorób serca u dzieci. Warunkiem osiągnięcia pożądanych wyników jest jednak odpowiednio wczesne rozpoznanie choroby, rozpoczęcie leczenia oraz oparta na wzajemnym zrozumieniu, często wieloletnia współpraca rodziców z lekarzem. Warto więc profilaktycznie przebadać dziecko, choćby po to, żeby upewnić się, że nic mu nie dolega. Program zdrowotny W zdrowym ciele zdrowy duch ma na celu podniesienie powszechnej wiedzy na temat chorób nowotworowych i kardiologicznych u dzieci oraz wpłynięcie na poprawę ich rozpoznawania we wczesnych stadiach. W Legionowie mieszka ponad 1600 dzieci w wieku od 4 do 6 lat. Gmina Legionowo proponuje najmłodszym mieszkańcom miasta bezpłatne profilaktyczne badania kardiologiczne z badaniem EKG, badanie USG, morfologię krwi z rozmazem oraz konsultacje z lekarzem specjalistą. b) program szczepień ochronnych przeciwko pneumokokom dla dzieci w wieku od 2 do 5 lat. Pomimo coraz nowocześniejszych metod leczenia i kolejnych generacji antybiotyków, nadal występują zgony dzieci z powodu zakażeń pneumokokami. Jest to drobnoustrój zarówno powszechnie występujący, jak i bardzo niebezpieczny dla zdrowia i życia dzieci. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) alarmuje, iż infekcje wywołane pneumokokami stają się główną przyczyną zachorowań i zgonów dzieci, dlatego zaleca się szczepienia przeciw tym bakteriom, jako najlepszą ochronę przed groźnymi chorobami, które zabijają dzieci. Dzieci w wieku przedszkolnym ze względu na nie w pełni wykształcony układ odpornościowy, problemy z utrzymaniem higieny (wkładanie zabawek do buzi) oraz kontakt z innych dziećmi są szczególnie narażone na infekcje. Szczepienia mogą zapobiec wielu chorobom u dzieci, jednak niewystarczające środki finansowe rodziców dzieci najczęściej ograniczają ich wykorzystanie, dlatego Gmina Legionowo 5
wychodzi na przeciw takiemu problemowi i proponuje dzieciom w wieku od 2 do 5 lat bezpłatne szczepienia przeciw pneumokokom. 4. Upowszechnianie umiejętności udzielania pierwszej pomocy w ratowaniu życia wśród mieszkańców miasta. W sytuacjach zagrażających zdrowiu lub życiu należy szczególnie zachować spokój i starać się rozsądnie i logicznie podejmować decyzje. Osoby, które krzyczą i wprowadzają niepotrzebne zamieszanie, z pewnością nie pomogą poszkodowanemu, wręcz przeciwnie mogą tylko pogorszyć sytuację. Gmina Legionowo, aby zapobiec w/w zachowaniom wprowadza program, mający na celu podniesienie poziomu wiedzy na temat udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej, aktualizację zdobytej wiedzy, praktyczne doskonalenie umiejętności w ratowaniu życia. W ramach programu uczestnicy przeszkoleni zostaną również w zakresie obsługi defibrylatora. Program realizowany będzie w formie szkoleń kierowanych do uczniów legionowskich szkół oraz dorosłych mieszkańców miasta pracujących zawodowo z klientami zagrożonymi utratą zdrowia lub życia. 5. Wczesne wykrywanie i profilaktyka raka piersi wśród mieszkanek miasta Legionowo. Z powodu raka piersi umiera co roku 5 tysięcy kobiet, jest to jeden z najgroźniejszych i najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet. Główną przyczyną tak dużej umieralności jest późne wykrycie choroby w zbyt zaawansowanym stadium. Współczesne techniki diagnozowania, wsparte regularnie prowadzonym samobadaniem piersi, pozwalają na wykrycie choroby we wczesnym stadium, kiedy można ją całkowicie wyleczyć. Najlepszą metodą wczesnego wykrycia nowotworów piersi jest systematyczne uczestnictwo kobiet bez jakichkolwiek objawów chorobowych w przesiewowych badaniach mammograficznych o gwarantowanym standardzie. Założeniem programu jest podniesienie poziomu wiedzy kobiet na temat raka piersi, zwiększenie dostępności do badań specjalistycznych oraz zmniejszenie umieralności kobiet z powodu raka piersi. Gmina Legionowo oferuje mieszkankom miasta bezpłatne badanie mammograficzne, USG, biopsję oraz konsultację onkologiczną. Z badań skorzystać będzie mogła również populacja kobiet objęta Populacyjnym Programem Wczesnego Wykrywania Raka Piersi finansowanym przez Narodowy Fundusz Zdrowia. 6. Profilaktyka i wczesne wykrywanie nowotworów jelita grubego dla mieszkańców miasta 6
powyżej 40 roku życia. Nowotwory końcowego odcinka przewodu pokarmowego są jednymi z najczęściej występujących guzów złośliwych. Co roku w Polsce lekarze wykrywają nowotwory jelita grubego u około 10.000 osób. Najbardziej zagrożone są osoby, które ukończyły 50 rok życia i są to zarówno kobiety jak i mężczyźni. Najlepszą profilaktyką jest prawidłowe odżywianie oraz profilaktyczne badania kolonoskopowe. Kolonoskopia pozwala lekarzowi na wykrycie nie tylko zmian nowotworowych, ale również uchyłków jelita, owrzodzeń oraz zmian sygnalizujących możliwość rozwinięcia się nowotworu. Gmina Legionowo w ramach programu proponuje mieszkańcom miasta, którzy ukończyli 40 rok życia, bezpłatne badanie kolonoskopowe, biopsje oraz konsultacje specjalistyczną, tak aby zmniejszyć zachorowalność i umieralność na nowotwory jelita grubego. 7. Orientacja w terenie zajęcia dla osób niedowidzących i niewidomych szczególnie tych, którzy zrzeszeni są w Polskim Związku Niewidomych. Jednym z głównych problemów osób z dysfunkcjami narządu wzroku jest dysproporcja szans w życiu społecznym w stosunku do osób zdrowych. Gmina Legionowo wychodząc na przeciw potrzebom osób niewidomych i niedowidzących dofinansuje zadanie, którego celem jest aktywizacja społeczna oraz propagowanie zdrowego stylu życia, stworzenie szans równego uczestnictwa w życiu społecznym, przeciwdziałanie dyskryminacji ludzi upośledzonych, integracja społeczna ze środowiskiem osób niepełnosprawnych oraz nauczenie orientacji przestrzennej, poruszania się po ulicach, korzystania z przedmiotów codziennego użytku i prowadzenia gospodarstwa domowego wśród osób niedowidzących i niewidomych mających trudności w komunikowaniu się z otoczeniem. 8. Jak aktywnie żyć z cukrzycą program edukacyjno-integracyjny Jednym z podstawowych elementów leczenia cukrzycy jest edukacja zdrowotna. Osoby chorujące na cukrzycę oraz członkowie ich rodzin powinni wiedzieć jak najwięcej o chorobie. Wiedza ta umożliwi im aktywną postawę wobec leczenia, diety lub aktywności fizycznej. Wyedukowana osoba posiadająca prozdrowotne nawyki ma możliwość wykorzystania każdej życiowej szansy oraz perspektywę na aktywne codzienne życie. U osób mających świadomość zdrowotną, zmniejsza się ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycowych, a tym samym kosztowne i długotrwałe leczenie. Program Jak aktywnie żyć z cukrzycą skierowany jest do osób chorych na cukrzycę oraz 7
ich rodzin z terenu miasta Legionowo. Celem programu jest poprawa jakości życia diabetyków, szczególnie poprzez podniesienie ich edukacji zdrowotnej oraz integrację osób chorych na cukrzycę. 9. Program zdrowotny Dbamy o zdrowie naszych seniorów W raz z wiekiem słabnie witalność człowieka. Starość nie powinna być jednak utożsamiana z chorobą, gdyż jest etapem rozwoju osobniczego następującym po okresie dojrzewania. Wielu seniorów boryka się z takimi problemami jak: samotność, choroba, inwalidztwo, życie w ubóstwie oraz poczucie nieprzydatności. Wszystkie te problemy wskazują na istniejącą marginalizację osób starszych jako zbiorowości, czego przykładem może być stopniowe eliminowanie ich z aktywnego życia zawodowego i społecznego w momencie przekraczania granicy wieku emerytalnego. W związku z powyższym, intencją samorządu legionowskiego jest zwiększenie dostępu do opieki zdrowotnej seniorom z terenu miasta Legionowo i zapewnienie im szybszego dostępu do wybranych specjalistycznych świadczeń zdrowotnych tj.: konsultacji kardiologicznych wraz z badaniem EKG, konsultacji geriatrycznych i konsultacji ortopedycznych wraz z rehabilitacją. 10. Program szczepień ochronnych przeciw grypie dla osób z grupy szczególnego ryzyka. Grypa jest chorobą zakaźną, która może dotknąć każdego z nas. Lekceważona i często utożsamiana z tak popularnie występującymi przeziębieniami, stanowi duże zagrożenie dla naszego zdrowia, a nawet i życia. Ponieważ w okresie jesienno zimowym wirus grypy stanowi najczęstszą przyczynę zachorowań prowadzących do licznych powikłań, dlatego najlepszym sposobem uniknięcia zakażenia jest zastosowanie szczepionki ochronnej. 11. Krzewienie idei krwiodawstwa wśród mieszkańców Legionowa. Pomimo postępu medycyny i nowej generacji leków nic nie jest w stanie zastąpić krwi. Co rocznie zwiększa się liczba honorowych dawców krwi, nie jest jednak ona wystarczająca aby zaspokoić potrzeby chorych. Głównym założeniem programu jest organizowanie otwartych akcji poboru krwi, w celu zapewnienia jej wszystkim potrzebującym oraz prowadzenie edukacji zdrowotnej wśród mieszkańców miasta Legionowo. Działania realizowane w ramach programu obejmować będą: organizowanie zbiorowego i indywidualnego poboru krwi, organizowanie otwartych imprez kulturowo-oświatowych dla honorowych dawców krwi, prowadzenie stałej współpracy z placówkami oświatowymi i ośrodkiem pomocy społecznej. 8
udzielanie porad dotyczących krwiodawstwa i promocji zdrowego stylu życia, propagowanie i popularyzowanie idei krwiodawstwa. Zadanie to Gmina Legionowo zamierza realizować we współpracy z Polskim Czerwonym Krzyżem. IV. METODY REALIZACJI Bezpośrednia realizacja zadań należeć będzie do podmiotów wyłonionych w drodze otwartego konkursu ofert zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz.1027) a zaangażowanie organizacji pozarządowych i zakładów opieki zdrowotnej pozwoli na optymalizację kosztów, to jest osiągnięcie zakładanych w programie celów przy użyciu mniejszych środków finansowych i rzeczowych. V. KOORDYNACJA PROGRAMU Koordynację programu prowadził będzie Wydział Zdrowia Publicznego i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Legionowo. W realizację włączone będą: Starostwo Legionowskie, zakłady opieki zdrowotnej, szkoły, stowarzyszenia, organizacje pozarządowe w tym Polski Czerwony Krzyż, Polski Związek Niewidomych, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków, specjaliści i wolontariusze, media. VI. FINANSOWANIE PROGRAMU Środki finansowe na realizację zadań wydzielone zostały w budżecie Gminy Legionowo w ramach Funduszu Programy Polityki Zdrowotnej -Dz.851 rozdz.85149. 9