Spis treści Łukasz Książyk, Słowo wstępne... 7 Monika Rogozińska, Namiętnie kochał... wiedzę. Wspomnienie o Julianie Krzyżanowskim... 11 Żaneta Nalewajk, Historia literatury a komparatystyka w refleksji metanaukowej i praktyce badawczej Juliana Krzyżanowskiego... 27 Joanna Jeziorska-Haładyj, A treasure house of national ideals. Polski romantyzm w angielskiej syntezie historycznoliterackiej Juliana Krzyżanowskiego... 45 Łukasz Wróbel, Co to jest./?... 59 Monika Michaliszyn, Pobyt profesora Juliana Krzyżanowskiego na Uniwersytecie Łotwy w Rydze... 72 Jacek Głażewski, Niósł ślepy kulawego. Glosa filologiczna... 95 Małgorzata Mieszek, Problematyka polskich scen zakonnych w ujęciu Juliana Krzyżanowskiego... 109 Patryk Kencki, Marta Zembrzuska, Julian Krzyżanowski historyk teatru staropolskiego?... 121
Maciej Jaworski, Profesor Krzyżanowski i profesor Miłosz: dwie historie literatury polskiej... 135 Michał Burdziński, Na łodzi zamyślenia. O romantycznym światoodczuciu modernistów... 151 Aleksandra Lutomierska, Prace badawcze Juliana Krzyżanowskiego w dobie stalinizmu... 194 Marta Jaworek, Podróżnik Sienkiewicz okiem Krzyżanowskiego: dlaczego nie Listy z Afryki? Próba polemiki... 207 Magda Nabiałek, Czym jest dramat nowoczesny? Krzyżanowski i Kleiner czytają dramaty Juliusza Słowackiego... 220 Bogusław Wajzer, Butne młodziki i patriarcha bylinny. Juliana Krzyżanowskiego retoryka polemiki w sporze z Aleksandrem Brücknerem o staroruską poezję epicką... 235 Łukasz Wróblewski, Jak Julian Krzyżanowski wyobrażał sobie Henryka Sienkiewicza rekolekcje... 245 Jan Zdunik, Julian Krzyżanowski jako badacz Tuwimowskich miscellaneów. Na marginesie artykułu Pegaz dęba w krainie nauki. Gawęda o Julianie Tuwimie... 263 Indeks... 275
Słowo wstępne Niezwykle bogata twórczość naukowa Profesora Juliana Krzyżanowskiego historyka literatury, komparatysty, folklorysty i edytora jednego z najwybitniejszych polskich dwudziestowiecznych badaczy literatury, była już przedmiotem wielu analiz. Jak przypomniała Maria Bokszczanin, uczennica Profesora, na przestrzeni piętnastu lat (1977 1992) ocenie Jego dorobku poświęcone zostały cztery sesje naukowe. Pierwsze dwie zorganizowano w rok i w dziesięć lat po śmierci Krzyżanowskiego 1, w 1977 i 1986 roku. Dwie następne odbyły się w setną rocznicę urodzin Profesora, w Rzymie i Warszawie. Tej ostatniej konferencji, mającej miejsce 11 czerwca 1992 roku na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, towarzyszyło uroczyste odsłonięcie pamiątkowej tablicy poświęconej Julianowi Krzyżanowskiemu, nad którą umieszczono popiersie Profesora. Pokłosiem wspomnianych konferencji była wydana w 1993 roku księga pamiątkowa Ignis ardens. Julian Krzyżanowski człowiek i uczony: w stulecie urodzin, w której opublikowano wszystkie referaty wygłoszone podczas sesji Julian Krzyżanowski w pierwszą rocznicę śmierci oraz wybór artykułów zaprezentowanych na trzech późniejszych sympozjach. Na następną konferencję poświęconą Julianowi Krzyżanowskiemu trzeba 1 Maria Bokszczanin, Duch wieczny optymista, [w:] Ignis ardens. Julian Krzyżanowski człowiek i uczony: w stulecie urodzin, pod red. Marii Bokszczanin, Warszawa 1993, s. 89.
8 Łukasz Książyk było czekać dwadzieścia lat odbyła się ona w lutym 2012 roku na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Prezentowana publikacja w zamyśle różni się od księgi pamiątkowej z 1993 roku, którą tworzyły artykuły młodszych kolegów i uczniów, a także syna, Juliana Krzyżanowskiego. Ignis ardens jak pisał w Słowie wstępnym Zdzisław Libera przedstawia portret uczonego, który jest wizerunkiem człowieka żywego, takiego, jakim go zapamiętał syn Profesora i jakim go widzieli przyjaciele i uczniowie, i jaki się ukazał w świetle krytycznej analizy dzieł, które po sobie pozostawił, a które tworzą ważną część dziedzictwa nauki polskiej 2. Książka Krzyżanowski. Spojrzenie po latach, z przyczyn oczywistych, nie może już mieć takich ambicji. Ma też inny punkt wyjścia: w naszym przekonaniu w ciągu minionych dwudziestu lat w badaniach literackich zaszedł proces powolnego zapominania o dorobku naukowym autora Neoromantyzmu polskiego. Proces ten objawia się przede wszystkim coraz mniejszą liczbą odwołań do dzieł Juliana Krzyżanowskiego. Inaczej rzecz ujmując, można powiedzieć, że mamy poczucie ogromnej dysproporcji pomiędzy powszechnym, choć coraz rzadziej wyrażanym, uznaniem dla spuścizny Krzyżanowskiego a rzeczywistym wykorzystaniem jej w najnowszych badaniach literaturoznawczych. W tej sytuacji postanowiliśmy zadać pytanie, w jakim stopniu dorobek Juliana Krzyżanowskiego może być dla współczesnych humanistów inspirujący i czy może jeszcze stanowić podstawę dla ich własnych badań naukowych? Adresatami tego pytania (a właściwie pytań) uczyniliśmy młodych naukowców doktorów, doktorantów i studentów którzy zostali zaproszeni, aby na nowo zinterpretować oczywiście na zasadzie pars pro toto twórczość naukową Juliana Krzyżanowskiego i pośrednio dać odpowiedź na pytanie o jej dzisiejsze znaczenie. Publikacja nasza ma więc w pewnym sensie charakter pokoleniowy i ta pokoleniowość została odzwierciedlona w układzie książki. Jej część pierwszą tworzą artykuły doktorów, część drugą doktorantów, część trzecią zaś studentów. Jest to układ ryzykowny, gdyż nie tematyczny i zmuszający Czytelnika poszukującego tekstów o podobnej problematyce do lektury przypominającej toutes proportions gardées lekturę 2 Zdzisław Libera, Słowo wstępne, [w:] tamże, s. 6.
Słowo wstępne 9 Gry w klasy, lecz dobrze oddaje on zamysł, jaki przyświecał powstaniu tego naukowego projektu. Oddanie głosu wyłącznie młodym badaczom nie oznacza, że publikacja Krzyżanowski. Spojrzenie po latach pozbawiona jest całkowicie akcentów osobistych. Otwiera ją bowiem bardzo intymny artykuł Moniki Rogozińskiej, wnuczki Profesora Krzyżanowskiego, który specjalnie z myślą o tej książce napisała, za co bardzo serdecznie dziękujemy. Na koniec warto wspomnieć również o tym, że intencją pomysłodawców publikacji jest nie tylko uczczenie pamięci Juliana Krzyżanowskiego, ale także wpisanie tego wydarzenia naukowego w nadchodzące obchody 200-lecia Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Mamy też nadzieję, że książka ta zapoczątkuje serię publikacji poświęconych wybitnym naukowcom, którzy swoje zawodowe życie związali z Wydziałem Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Łukasz Książyk