CZAS REMONTÓW I INWESTYCJI

Czarna Wieś, Łobzów, Krowodrza, Nowa Wieś Narodowa Nr 5 (174) rok XXIII wrzesień 2016 www.dzielnica5.krakow.pl ISSN 1234-9739 CZAS REMONTÓW I INWESTYCJI O krowoderskich remontach, akademickiej specyfice naszej dzielnicy i procentowym rozdziale środków czytaj na str. 6-7 MDK Dom Harcerza po rozbudowie W numerze: Z prac Rady i Zarządu Patroni krowoderskich ulic Józef Edward Friedlein Wspomnienie o Kardynale Franciszku Macharskim Podwójny Krzyż Duchaków Poznaj swojego dzielnicowego Młynówka Królewska Historia i teraźniejszość (1) W niedalekiej przyszłości ujrzymy nowe oblicze parku 25 lat minęło Str. 2 Str. 3 Str. 4 Str. 5 Str. 8-9 Str. 10 Str. 11 Str. 12

2 Z PRAC RADY I ZARZĄDU XXVII sesja Rady Dzielnicy V Krowodrza odbyła się 30 sierpnia 2016 r. Przeniesiono środki finansowe z zadania przyjętego w uchwale nr XII/90/ 2015 Rady Dzielnicy V Krowodrza z 14 lipca 2015 r. w sprawie rozdysponowania środków wydzielonych do dyspozycji Dzielnicy V Krowodrza na rok 2016, z: 1/ G) DZIELNICOWY PROGRAM WSPIERANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Kwota Jednostka realizująca 2. Dofinansowanie do obozu hipoterapeutycznego dla dzieci i młodzieży 5 000 MDK Dom Harcerza ul. Reymonta 18 na: G) DZIELNICOWY PROGRAM WSPIERANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Kwota Jednostka realizująca 1. Dofinansowanie zajęć hipoterapii i rehabilitacji ruchowej dla dzieci z terenu Dzielnicy V Krowodrza 5 000 Łączna kwota realizacji zadania 30 000 zł. 2/ MDK Dom Harcerza ul. Reymonta 18 L) OBSŁUGA ADMINISTRACYJNO BIUROWA RADY I ZARZĄDU DZIELNICY Kwota Jednostka realizująca 4300 usługi 2 000 OU na: I) DZIELNICWY PROGRAM WSPIERANIA DZIAŁALNOŚCI MIEJSKICH PLACÓWEK: OŚWIATY, KULTURY, SPORTU, POMOCY SPOŁECZNEJ I ZDROWIA Kwota Jednostka realizująca Gimnazjum nr 17- wykonanie monitoringu boiska 2 000 ZIS Łączna kwota realizacji zadania 10 000 zł. Uzasadnienie brzmi: W związku z małą ilością chętnych do wyjazdu na obóz hipoterapeutyczny oraz dużym zapotrzebowaniem na zajęcia hipoterapii i rehabilitacji ruchowej dla dzieci, Rada Dzielnicy V Krowodrza wprowadza powyższą zmianę na liście zadań w 2016 r. Na wniosek realizatora zadania tj. Zarządu Infrastruktury Sportowej zabezpiecza się dodatkowe środki w wysokości 2 000 zł w celu wykonania monitoringu boiska w Gimnazjum nr 17. Zmieniono zakresy zadań przyjętych na liście zadań w uchwale nr XXVI/219/2016 Rady Dzielnicy V Krowodrza z 5 lipca 2016 r. w sprawie ustalenia listy zadań Rady Dzielnicy V Krowodrza na rok 2017, 1/ z zadań: F) PROGRAM POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA DLA GMINY MIEJSKIEJ KRAKÓW - BEZPIECZNY KRAKÓW Kwota Jednostka realizująca 1. Poprawa bezpieczeństwa na terenie Dzielnicy V Krowodrza wg wskazań Dzielnicy (Dzielnicowy Zespół Bezpieczny Kraków) - dodatkowe patrole piesze 5 000 OC 8. Dofinansowanie zakupu samochodu dla Policji 10 000 OC na zadania: F) PROGRAM POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA DLA GMINY MIEJSKIEJ KRAKÓW - BEZPIECZNY KRAKÓW Kwota Jednostka realizująca 1. Poprawa bezpieczeństwa na terenie Dzielnicy V Krowodrza wg wskazań Dzielnicy (Dzielnicowy Zespół Bezpieczny Kraków) - dodatkowe patrole piesze Policji 5 000 OC 8. Dofinansowanie zakupu samochodu oznakowanego dla Komisariatu IV Policji 10 000 OC 2/ z zadań: I) DZIELNICOWY PROGRAM WSPIERANIA DZIAŁALNOŚCI MIEJSKICH PLACÓWEK: OŚWIATY, KULTURY, SPORTU, POMOCY SPOŁECZNEJ I ZDROWIA Kwota Jednostka realizująca 6. Cykl spotkań Porozmawiajmy o Krowodrzy 5 000 Krowoderska Biblioteka Publiczna 7. Dofinansowanie Krowoderskiej Biblioteki Publicznej 1 000 Krowoderska Biblioteka Publiczna na zadania: I) DZIELNICOWY PROGRAM WSPIERANIA DZIAŁALNOŚCI MIEJSKICH PLACÓWEK: OŚWIATY, KULTURY, SPORTU, POMOCY SPOŁECZNEJ I ZDROWIA Kwota Jednostka realizująca 6. Cykl spotkań Porozmawiajmy o Krowodrzy w Bibliotece Kraków Filia nr 21 5 000 Biblioteka Kraków 7. Dofinansowanie Biblioteki Kraków Filia nr 21 1 000 Biblioteka Kraków Uzasadnienie: Wprowadzenie powyższych zmian wynika z przedstawionych opinii jednostek realizujących zadania. Pozytywnie opiniuje się dokumentację projektową Rewitalizacja parku Krakowskiego, po uwzględnieniu poniższych warunków: - zaprojektowanie rozwiązań dla rowerzystów przez główny chodnik w parku - zaprojektowanie pochylni dla rowerzystów i wózków dla dzieci na terenie obecnych schodów bez anektowania dodatkowej przestrzeni zielonej - dostosowanie wejść do parku od strony ul. Szymanowskiego w związku z wykonanym remontem - wszystkie elementy drewniane zabawek na terenie parku Krakowskiego powinny zostać zaimpregnowane. Rada Dzielnicy wnioskuje o rozszerzenie terenu parku o teren zajmowany przez placówki handlowe od strony placu Inwalidów oraz zapisanie warunków dostosowujących ich architekturę do specyfiki parku lub ich usunięcie. Zygmunt Wierzbicki przewodniczący Rady i Zarządu Dzielnicy V Krowodrza

WSPOMNIENIE O KARDYNALE FRANCISZKU MACHARSKIM Podczas radosnych wydarzeń, jakimi były Światowe Dni Młodzieży i wizyta w Krakowie Ojca Świętego Franciszka, nasłuchiwaliśmy z niepokojem komunikatów o stanie zdrowia kardynała Macharskiego. Niestety, 2 sierpnia 89-letni arcybiskup senior Archidiecezji Krakowskiej odszedł od nas na zawsze. Był bardzo związany z Krakowem i naszą dzielnicą. Często podkreślał swoje krowoderskie korzenie. Kiedy w lutym 2005 r. wizytował parafię XX. Misjonarzy p.w. NMP z Lourdes, odwiedził również placówki oświatowe naszej dzielnicy: VII LO, ZSOI nr 1 (SP nr 12 i Gimnazjum nr 15), ZSO nr 51 (SP nr 5 i Gimnazjum nr 76) oraz Przedszkole Niepubliczne Iskierka. Ponadto, program wizytacji pasterskiej obejmował spotkanie z zespołem medycznym Szpitala MSWiA, a także odwiedziny chorych i rodzin wielodzietnych. W czasie spotkania w ZSO nr 51, ks. kardynał Franciszek Macharski otrzymał od Rady Dzielnicy V Krowodrza okolicznościowe odznaczenie krowoderskie oraz wydawnictwa albumowe. - To moja dzielnica. Wychowałem się wszak w okolicach alejek Grottgera, ulic Wyspiańskiego i Sienkiewicza mówił wówczas ze wzruszeniem. Dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 5 podarowały dostojnemu gościowi oryginalny witraż wykonany na zajęciach plastycznych, a przedszkolaki z Iskierki pluszowego misia. - Wiemy, że on ma na nazwisko Miś, ale jak ma na imię? żartował ks. kardynał. Z sali padały różne propozycje imion. Wreszcie ktoś podpowiedział: A może by misia ochrzcić? Tak, ale chyba śniegiem! dowcipnie ripostował ks. kardynał. Był wybitnym mężem Kościoła, przyjacielem św. Jana Pawła II, a równocześnie sympatycznym, często uśmiechniętym i niezwykle skromnym człowiekiem. Jego charakterystyczna, wysoka, szczupła sylwetka wpisała się na trwałe w koloryt miasta, także rodzinnej Krowodrzy. Po żałobnej Mszy św., której na placu przed Katedrą Wawelską przewodniczył metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz, trumna z ciałem kard. Macharskiego spoczęła w krypcie pod konfesją św. Stanisława, obok trumny kard. Adama Sapiehy. Janusz Mika 3

POZNAJ SWOJEGO DZIELNICOWEGO Poniżej publikujemy personalia krowoderskich dzielnicowych wraz z ich dokładną rejonizacją służbową. st. asp. Roman Tarnówka IV KP, ul. Radzikowskiego 29, pok. 9, tel. 12 61 51 207, tel. kom. 600 926 325 Biernackiego, Grottgera 22-34, Józefitów 1-11, Kazimierza Wielkiego 1-61 i 18-84, aleja Kijowska parzyste 22,24, Królewska 7-55, Kujawska, Nowowiejska 1-11A, 2-12, Racławicka 1-21, Urzędnicza 49-65 oraz 52-68, Wyspiańskiego 4-14, Zbrojów, park Młynówka Królewska na odcinku ul. Racławicka ul. Rzeczna. mł. asp. Grzegorz Sudoł IV KP, ul. Radzikowskiego 29, pok. 9, tel. 12 61 51 026, tel. kom. 600 924 822 Czyżewskiego bez numeru, Galla 1-11 oraz 2-12, Głowackiego nieparzyste, Grottgera nr 66, Kadecka, Kazimierza Wielkiego 67-123 i 86-144, aleja Kijowska 29-89 i 26-68, Królewska 57-69, Mazowiecka 113-131 oraz 96-112, Podchorążych 1-3, Przeskok, Racławicka 2-54A, Siemińskiego, Wojskowa, Wrocławska 66-82, Zakątek, park Młynówka Królewska na odcinku ul. Racławicka ul. Kazimierza Wielkiego. st. asp. Mariusz Sebzda IV KP, ul. Radzikowskiego 29, pok. 4, tel. 12 61 51 012, tel. kom. 600 929 289 Chopina, Czapińskiego, Czarnowiejska 39-63, plac Inwalidów 3 i 4, Józefitów 5-21 oraz 14-18, Karłowicza, Konarskiego, Królewska 2-54, Lea 5-19A i 4-18, aleja Mickiewicza bez numeru na wysokości parku Krakowskiego, park Krakowski, ul. Symfoniczna, ul. Szymanowskiego, ul. Urzędnicza 1-47. 4 asp. Mateusz Kotlarz IV KP, ul. Radzikowskiego 29, pok. 8, tel. 12 61 51 232, tel. kom. 600 921 070 Chocimska, Czarnowiejska 73-103, Elbląska, aleja Kijowska 8-16A i 9-15, Galla 18-26, Królewska 56-88, Lea 21A-55 oraz 20-36B, Nowowiejska 29-37 i 20-32, plac Nowowiejski (targowy), Ogrodniczek, Spokojna, Urzędnicza 4-48, Za Targiem. asp. szt. Roman Żuławiński IV KP, ul. Radzikowskiego 29, pok. 11, tel. 12 61 51 043, tel. kom. 600 939 326 aleja 3 Maja, Akademicka, Armii Krajowej 1-33, Bakałarzy, Beniowskiego, Brązownicza, Budryka, Buszka, Chodowieckiego, Cichy Kącik, Czarnowiejska 18-44, Domeyki, Goetla, Igrców, Ingardena, Kadrówki, Kawiory, Konwisarzy, aleja Mickiewicza 22-30, Miechowska, Mydlnicka nieparzyste, Nawojki 9-11, Odlewnicza parzyste oraz nieparzyste 69,71,73, Oleandry, Olimpijska, park Jordana, Piastowska 19-39A i 22-26A, Dyjasa, Radwańskiego, Reymana, Reymonta, Rostafińskiego, Spiżowa, Tkacka, Tokarskiego, Toruńska. asp. szt. Marcin Filipek IV KP, ul. Radzikowskiego 29, pok. 8, tel. 12 61 51 232, tel. kom. 600 920 949 Bydgoska, Chmiela, Gramatyka, aleja Kijowska nr 3, Galla 15-27, Królewska 90-94, Lea 75-115 i 44-100, Misjonarska, Nawojki 4-6, Obopólna, park św. Wincentego a Paulo, Piastowska 47-59, Podchorążych 2, Rolnicza, Skarbińskiego, Smoluchowskiego, Staffa, Warmijska. mł. aspirant Mariusz Skałka IV KP, ul. Radzikowskiego 29, pok. 10, tel. 12 61 51 207, tel. kom. 600 922 473 Augustynka Wichury, Emilii Plater, Friedleina, Kamienna nieparzyste nr 7 oraz parzyste 2-14, Łokietka 1-23A i 2-32, Oboźna, Odrowąża, Poznańska, Prądnicka 1-9 i 6-26, Racławicka 56-60, Składowa, Wrocławska 1-97, Zbożowa. asp. Konrad Paluchowski IV KP, ul. Radzikowskiego 29, pok. 10, tel. 12 61 51 207, tel. kom. 600 956 802 plac Axentowicza, Berenta, Cieszyńska nr 15, Grottgera 1-11 oraz 2-16, Gzymsików, plac Inwalidów 6,7,8, Józefitów 2-12, Kazimierza Wielkiego 2-16, Kościelna, Królewska 1-5, Lenartowicza 17-23 i 16-20, Lubelska, Łobzowska nr 67 oraz 44-62, Mazowiecka 1-21 i 2-16, Pomorska, Prądnicka 2-4, Sienkiewicza 1-27 i 2-26, Słomnicka, aleja Słowackiego parzyste, Śląska 1-11 oraz 2-10, Wrocławska 8-8A, Wyspiańskiego. asp. Sylwia Orzechowska-Poseł IV KP, ul. Radzikowskiego 29, pok. 10, tel. 12 61 51 207, tel. kom. 600 942 515 Cieszyńska parzyste, Grottgera 35-37, Kmieca, Litewska, Mazowiecka 23-55 i 24-88, Racławicka 23-47, Rzeczna, Sienkiewicza parzyste 30-34, Śląska nr 20, Świętokrzyska, Wójtowska, Wrocławska 12-62, park Młynówka Królewska na odcinku ul. Sienkiewicza ul. Rzeczna.

W NIEDALEKIEJ PRZYSZŁOŚCI UJRZYMY NOWE OBLICZE PARKU Formę, kształt i kolor parkowych zabawek wybrały same dzieci Wielkimi krokami zbliża się długo oczekiwana rewaloryzacja parku Krakowskiego. Jak wszyscy wiemy kiedyś piękny, tętniący życiem obiekt przez długie lata popadał w ruinę. Pierwotnie na większej co prawda powierzchni znajdowały się: teatr, kawiarnia, restauracja, pływalnia oraz wiele innych obiektów, które to w latach 1938 i 1939 zostały wyburzone, przeprowadzono korektę ścieżek. Wojna przerwała prace, których już nie podjęto. Obecnie powstał projekt, który - jak mam nadzieję - spodoba się mieszkańcom. Zostaną odrestaurowane murki wapienne okalające park. Przy schodach od strony placu Inwalidów będzie umiejscowiona pochylnia dla wózków. Jedynie na głównej alei pozostanie nawierzchnia asfaltowa. Na większości alejek będzie nawierzchnia mineralna ograniczona obrzeżem metalowym. Na placach zabaw zaprojektowanych przez same dzieci nawierzchnia będzie zróżnicowana na: piasek, zrębki drewniane, nawierzchnię poliuretanową. Place zabaw dla dzieci zostaną podzielone na grupy wiekowe i odpowiednio wyposażone. Dla najmłodszych pociech przewidziano piaskownicę w kształcie węża, huśtawkę-ważkę, traktor z przyczepą, platformy wspinaczkowe. Starsze dzieci dostaną do dyspozycji różnej wysokości wieże obserwacyjne i trampoliny. Będą huśtawki i karuzela. Milusińscy dostaną również plac z urządzeniami służącymi do zabawy piaskiem i wodą. Ale nie cały park dla dzieci. Projektanci pomyśleli też o młodzieży w różnym wieku. Będzie wyznaczone miejsce piknikowe ze stolikami, cztery stoliki do gry w szachy, stół do ping-ponga. Całość dopełnią nowe ławki, kosze na śmieci, stojaki rowerowe, tablice informacyjne oraz zupełnie nowy element-pitniki. Pierwszym etapem rewaloryzacji będzie wycinka około 40 drzew, ponad 450 m kw. krzewów oraz około 130 mb żywopłotów. Pragnę Państwa zapewnić że każde drzewo i krzew przeznaczony do wycięcia osobiście widziałam. Są w tak bardzo złym stanie fitosanitarnym, że zagrażają bezpieczeństwu. Zapewniam jednak, że w zamian za wycięte zostaną wykonane nasadzenia rekompensacyjne a dodatkowo powstaną klomby i rabaty kwiatowe. Równie często jak o park Krakowski, mieszkańcy pytają mnie o dalsze losy skweru pomiędzy blokami ul. Lea i Smoluchowskiego oraz sprawę likwidacji dzikiego parkingu na skwerze przed przedszkolem przy ul.za Targiem. Otóż na zagospodarowanie terenu zielonego w kwartale mieszkalnym ulic Lea i Smoluchowskiego Rada Dzielnicy V Krowodrza przeznaczyła w 2016 r. środki na wykonanie projektu zagospodarowania w oparciu o notatkę spisaną podczas spotkania z mieszkańcami. Na rok 2017-50 000 zł na realizację. Remont parkingu, oświetlenie terenu oraz urządzenia rekreacyjne dla dzieci i dorosłych. Skwer przy ul. Za Targiem w najbliższym czasie, myślę że do 3 tygodni zostanie ogrodzony i obsadzony drzewami oraz krzewami zgodnie z wolą mieszkańców. Zniknie dziki parking, kierowcy będą zmuszeni parkować swoje pojazdu w miejscach do tego przeznaczonych. Przywrócone również zostanie ogrodzenie skweru u zbiegu ulic Lea i Szymanowskiego. W tym miejscu zostaną wykonane nasadzenia różnorodnych kompozycji roślinnych. Anna Pojałowska, członek Zarządu Rady Dzielnicy V Krowodrza Kontakt: pojalowskaanna@poczta.fm 5

CZAS REMONTÓW I INWESTYCJI dok. ze str. 1 Dwa lata temu, w listopadzie odbyły się wybory samorządowe. Wówczas też zmienione zostały zasady przyznawania Radom Dzielnic budżetów na poszczególne lata. Zasady te można w skrócie przedstawić w postaci algorytmu, zgodnie z którym z ogólnej puli środków przeznaczonych dla Dzielnic 20% zostaje rozdzielone równo na wszystkie Dzielnice, pozostałe 40% otrzymują Dzielnice w zależności od powierzchni, a kolejne 40% po uwzględnieniu ilości mieszkańców, przy czym pod uwagę bierze się tylko mieszkańców stałych. W dzielnicy Krowodrza oprócz mieszkańców stałych przebywa prawie drugie tyle studentów, którzy jednak nie są brani pod uwagę przy podziale środków, mimo iż w pełni korzystają z dzielnicowej infrastruktury. W wyniku tych zmian przyznany nam budżet został pomniejszony w stosunku do lat ubiegłych o około 25%, co w znacznym stopniu odbiło się na możliwościach realizacji zadań statutowych. Jednak dzięki właściwemu rozdysponowaniu przyznanego budżetu, współpracy z radnymi miejskimi i wnikliwszemu zainteresowaniu się sprawami Krowodrzy przez prezydenta m. Krakowa, a także dzięki Światowym Dniom Młodzieży możemy się poszczycić znacznymi osiągnięciami i tak: rozpoczęto proces rewitalizacji parku Krakowskiego, zakończono rozbudowę Młodzieżowego Domu Kultury Dom Harcerza, rozpoczęto akcję przebudowy boisk szkolnych, zatwierdzono MPZP dla Rynku Krowoderskiego, a także wyremontowano i przebudowano kilkanaście ulic i chodników, m.in. ulice: Szymanowskiego, Mazowiecka, Litewska, Lubelska, Czarnowiejska, Nawojki, Piastowska, Reymonta, Prądnicka. To tylko część nowych inwestycji pozwalających na poprawę życia mieszkańców Krowodrzy. Pozostałe jak np. aleja Kijowska czy ulica Lea są albo w trakcie realizacji lub też będą zrealizowane w kolejnych latach. Edward Tarczałowicz z-ca przewodniczącego Rady i Zarządu Dzielnicy V Krowodrza 6 ulica Reymonta (remont całości) ulica Czarnowiejska (remont całości) ulica Piastowska

ulica Nawojki ulica Szymanowskiego (przebudowa całości) ulica Lubelska (remont chodnika) RADA DZIELNICY V KROWODRZA INFORMUJE Zapraszamy na obchody 25-lecia Dzielnic Krakowa, które odbędą się w sobotę, 1 października br. Program: 12:15 13:00 13:30 14:00 14:15 14:20 19:00 20:00 21:30 Ok. 21:30 korowód Dzielnic Krakowa na trasie Wawel Rynek Główny wspólne zdjęcie oficjalne powitanie występy zespołów reprezentujących dzielnice występ gwiazdy pokaz laserowy W siedzibie Rady można podpisać się pod listem otwartym do prezydenta miasta Krakowa w sprawie rewitalizacji parku Jordana. 7

Patroni krowoderskich ulic (5) Józef Edward Friedlein PREZYDENT, KTÓRY SAM ŚPIEWAŁ I O KTÓRYM ŚPIEWANO Ulica Friedleina, znajdująca się w północnej części naszej dzielnicy jest przecznicą od ul. Wrocławskiej i biegnie od niej do ul. Składowej. Ulicę wytyczono w latach 20. ub. wieku, początkowo jako Ojcowska. W 1926 r. nadano jej obecną nazwę. Okres życia Józefa Friedleina zamyka się w dwóch ważnych dla Polski datach. Patron krowoderskiej ulicy urodził się bowiem 4 lutego 1831 r., kiedy trwało powstanie listopadowe, a zmarł podczas I wojny światowej 25 maja 1917 r. Z niemiecka brzmiące nazwisko zawdzięczał swoim bawarskim przodkom, którzy przenieśli się pod koniec XVIII wieku do Krakowa. Legenda rodzinna mówi ponadto, że jeden z protoplastów, pochodzący z Włoch i noszący nazwisko Pacelli zmienił je w związku z przeprowadzką do Niemiec. Faktycznie, lingwistyczna etymologia zdaje się potwierdzać tę tezę. Pace to po włosku pokój, podobnie jak po niemiecku Frieden. Józef Edward Friedlein od wczesnej młodości przejawiał rozliczne talenty i zainteresowania. W 1848 r. ukończył Gimnazjum św. Anny, a potem studio- Józef Edward Friedlein prezydent Krakowa 1893-1904 wał geologię na UJ. Pochodził jednak z rodziny księgarzy i po śmierci ojca Daniela Edwarda Friedleina, odziedziczył działalność wydawniczą. Założył księgarnię w Rynku Głównym 17, na linii E-F, gdzie obecnie znajduje się Księgarnia Hetmańska. Oprócz książek rozwinął dział antykwaryczny gromadząc ryciny, mapy i numizmaty. Wydawał dzieła naukowe, publikował prace Juliana Dunajewskiego, Józefa Szujskiego, podręczniki, albumy, mapy i nuty. Pełnił funkcję przewodniczącego Stowarzyszenia Księgarzy Krakowskich. Był ceniony w swej branży. Współpracował m.in. z Karolem Estreicherem przy porządkowaniu zbiorów Zamku Wawelskiego. Wśród licznych zdolności posiadał Friedlein umiejętność pięknego śpiewu. Głos kształcił u wybitnego muzyka Franciszka Mireckiego. Dlatego bywał często zapraszany na wieczorki towarzyskie do znanych krakowskich domów, np. do prezesa Sądu Wojciecha Majera, gdzie przy akompaniamencie fortepianu wykonywał rozmaite pieśni. Śpiew ów był widocznie tak porywający, że podbił serce Marii Majerówny, jednej z córek prezesa, która wkrótce została żoną Friedleina. Inną pasją krakowskiego księgarza, bibliofila i wydawcy była działalność społeczno-polityczna. W 1866 r. znalazł się po raz pierwszy w składzie Rady Miejskiej Krakowa. Wszedł w skład sekcji ekonomicznej (początkowo jako członek, a potem jej długoletni przewodniczący) zajmującej się sprawami gospodarczymi miasta. Zajął się organizacją straży pożarnej. Pracowity, kompetentny i efektywny samorządowiec szybko zdobył uznanie wśród społeczności magistratu. W latach 1884-1893 pełnił funkcję wiceprezydenta Krakowa, był najbliższym współpracownikiem prezydenta Feliksa Szlachtowskiego, którego po jego rezygnacji 24 maja 1893 zastąpił na stanowisku prezydenta Krakowa. Ponownie został wybrany na to stanowisko 15 czerwca 1899. Jako prezydent Krakowa zajął się gospodarką, kulturą i higieną w mieście. Za czasów jego prezydentury ukończono budowę wodociągów miejskich ze stacją pomp na Bielanach, rozbudowano szpitale, klinikę chorób wewnętrznych (1901) i Collegium Medicum UJ (1895), zelektryfikowano i rozbudowano miejską komunikację tramwajową (1902), otwarto pierwszą szkołę dla dorosłych analfabetów na Kleparzu (1896), założono Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa (także 1896). W 1901 r. Friedlein jako wiceprezydenta zatrudnił - młodszego od siebie o 30 lat - Juliusza Lea. Obaj w 1902 r. po raz pierwszy podnieśli problem rozszerzenia granic Krakowa. Niedługo potem Friedleina zmuszono do rezygnacji ze stanowiska prezydenta, 30 czerwca 1904 r. złożył on dymisję, którą Rada Miasta przyjęła 7 lipca powołując na stanowisko prezydenta dotychczasowego wiceprezydenta Juliusza Lea. Idea wielkiego Krakowa polegająca na przyłączeniu okolicznych wsi, nie stała się zatem udziałem jej współpomysłodawcy. Józef Friedlein, jako prezydent miasta i dobry gospodarz, zwykł codziennie obchodzić centrum Krakowa witając się z napotkanymi ludźmi, w tym z każdą przekupką. Mimo że był bardzo lubiany i szanowany przez krakowian, miał też adwersarzy, m.in. w osobie Tadeusza Boya-Żeleńskiego (lekarza, literata i tłumacza). Twierdził on, że Friedlein to safanduła, a jego rządy doprowadziły miasto do nieprawdopodobnego zaniedbania. 8

Witryna księgarni Friedleinów w Rynku Głównym O Friedleinie krążyło wiele anegdot i wierszyków. Drwiono z niego m.in. w kabarecie Zielony Balonik. Występował tam młody prawnik Tadeusz Zakrzewski, notabene syndyk konserwatywnego Czasu. W jednym ze swoich krakowiaków śpiewał tak: Sercem Polski nasze miasto, kto przeczy, bluźnierca A sławny Rynek krakowski sercem tego serca W nim całego życia obraz, każdemu tak znany: Friedlein, Wieża Mariacka, Hawełka, Barany Z prezydenta pokpiwali i inni, zazwyczaj lewicowej proweniencji, literaci. Poeta Edmund Bieder opublikował w piśmie satyrycznym Liberum Veto wierszyk pt. Siedzimy. Siedzimy kwaśni, zblazowani, mroczni, Z łaski Friedleina znani w świecie piewce, Każdy z nas minę przybiera wyroczni, Chociażby myślał o trunku lub dziewce Pisarz Ignacy Sewer-Maciejowski wymyślił o Friedleinie anegdotę: W języku niemieckim rzeczowniki rodzaju nijakiego kończą się na - chen i -lein, na przykład Mädchen (dziewczyna przyp. JM), Friedlein. Odsunięty na boczny tor miejskiej polityki, wyszydzany przez krakowskich literatów Friedlein, gdy przeszedł na emeryturę, zajął się porządkowaniem swoich zbiorów w mieszkaniu przy ulicy Brackiej 4. Zmarł w wieku 86 lat. Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim, a mowę pogrzebową nad jego mogiłą wygłosił prezydent Krakowa Juliusz Leo. Janusz Mika Źródło: Jan Adamczewski Rody krakowskie. Wydawnictwo Alpha, Kraków 1994 PRZY FRIEDLEINA 8...... mieści się Parafia Wniebowstąpienia Pańskiego w Krakowie jedna z dwóch krakowskich parafii Kościoła Polskokatolickiego w RP, położona w dekanacie krakowskim diecezji krakowsko-częstochowskiej. Polskokatolicy pojawili się na ziemiach polskich jako reemigranci z USA, gdzie należeli do Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego. Parafia swoją genezą sięga 1927 r., gdy przy ul. Friedleina 8 swoją kaplicę założył ks. dr Antoni Ptaszek. Był to pierwszy kapłan, który po wystąpieniu z Kościoła rzymskokatolickiego nawiązał współpracę z Polskim Narodowym Kościołem Katolickim (PNKK). Wydalony później z PNKK założył Stowarzyszenie Gminy Starokatolickiej w Krakowie, która liczyła nawet 4 tysiące wiernych. Po śmierci ks. Ptaszka w 1951 jego gmina wyznaniowa połączyła się z Kościołem Polskokatolickim. 9

PODWÓJNY KRZYŻ DUCHAKÓW czyli o Zakonie św. Ducha i jego związkach z Krowodrzą Herb Krowodrzy to wizerunek krowy z podwójnym krzyżem Duchaków między rogami. Nawiązuje on do pieczęci wsi Krowodrzy z XVI i XVIII wieku, ale historia związków Zakonu z Krowodrza sięga jeszcze XIII wieku. Zakon Świętego Ducha Założycielem Zakonu Duchaków był bł. Gwidon z Montpellier, który był synem księcia Guilhema VII i Matyldy księżniczki z Burgundii. Kiedy miał dwanaście lat został on osierocony przez rodziców i oddany na wychowanie do Zakonu Templariuszy. Po osiągnięciu pełnoletności miał wrócić do rodzinnego Montpellier gdzie około 1180 r. założył pierwszy Dom Ducha Świętego. W planach Gwidona dom ten miał być miejscem schronienia dla: pielgrzymów, chorych, biednych, samotnych matek, podrzuconych niemowląt, a także wszystkich pragnących nawrócić się i przemienić własne życie. Ówczesny papież Innocenty III nadał zgromadzeniu regułę św. Benedykta w 1198 roku. Papież podarował braciom zakonnym kościół w Rzymie pod wezwaniem Santa Maria de Saxia (Matki Bożej Skalnej), który został zamieniony w szpital. Od tego momentu oficjalna nazwa zakonu to: Kanonicy regularni - Szpitalnicy Ducha św. de Saxia. Prócz 10 trzech ślubów właściwych każdemu zgromadzeniu zakonnemu, bracia i siostry z Zakonu Ducha Świętego składali jeszcze czwarty, odnoszący się do troski o chorych: Ja... poświęcam się i ofiaruję siebie samego Bogu, Najświętszej Maryi Pannie i naszym chorym panom, biednym, że po wszystkie dni mojego życia będę ich sługą.... Fundamentem duchowości Zakonu Ducha Świętego jest szczególne otwarcie na działanie Ducha Świętego, wymagające współpracy z Jego łaską, darami, owocami i natchnieniami. Charakterystyczny znakiem zgromadzenia staje się dwuramienny krzyż. Ukazuje on złączone ze sobą: krzyż Chrystusa i krzyż każdego z nas. Znak gołębicy, unoszącej się nad krzyżem, przypomina, że zjednoczenie ludzkiego trudu, cierpienia, ofiary z misterium paschalnym Chrystusa, dokonuje się dzięki szczególnej łasce Ducha Świętego. Im to zjednoczenie jest głębsze, tym bardziej życie człowieka owocuje: miłość, radość, pokój, cierpliwość, łagodność...- tzn. dwunastoma (ilość zakończeń krzyża) owocami o których mówi św. Paweł w Liście do Galatów (Gal 5,22). Duchacy w Polsce i na Krowodrzy W XIII wieku bracia zakonni trafiają do Polski, początkowo na leżący wówczas pod Krakowem Prądnik Czerwony. Bracia nosili na czarnej sukni biały krzyż na piersiach i byli nazywani potocznie w Polsce duchakami. Biskup Jan Prandota w 1244 r. przeniósł Zakon do miasta, oddając mu parafialny kościół Św. Krzyża, zabudowania szpitalne i gospodarcze oraz odrębne pomieszczenia dla sióstr i braci. Powierzył wspólnocie również parafialny kościół św. Marcina w Biskupicach (k. Wieliczki). Duchacy mieli swój klasztor w Kaliszu oraz szpital w Sandomierzu. Rozdział 37 reguły nakazywał braciom jednego dnia w tygodniu szukać po wsiach i ulicach miast chorych, biednych, sierot oraz dzieci porzuconych przez rodziców. Jan Długosz w Liber Benefitiorum przy opisie klasztoru duchackiego w Sandomierzu stwierdza, że bracia szpitalni ten przepis reguły zachowywali: zbierają potrzebujących z całej Ziemi Sandomierskiej; dzieci porzucone zbierają i żywią. Żeńska gałąź zakonu prowadziła szkoły dla małych dzieci i starszych dziewcząt. W roku 1220 biskup krakowski Iwo Odrowąż nadał swą wieś biskupią zwaną Crovodra, sprowadzonym z Vienny we Francji, braciom Szpitalnikom. Krowodrza wchodziła w skład tzw. Biskupiego, należącego do jurydyk duchownych. Uposażenie miasta wkraczało w pierwotne uposażenie konwentu św. Ducha, toczyły się więc ustawiczne spory pomiędzy Krakowem a zakonem o jurysdykcję. W Krowodrzy były liczne folwarki, pola uprawne wytyczone w systemie łanowym, zagony tytoniu, ogrody i łąki oraz las. Nazwa Krowodrza utrwaliła się dopiero pod koniec XV wieku - oznaczała miejsce, w którym po uboju odbywało się skórowanie krów. Uprawy nawadniane były wodą z Młynówki Królewskiej - ziemnym akweduktem doprowadzającym wody rzeki Rudawy do centrum Krakowa. Wieś lokowana po 1257 r. na prawie niemieckim zaczęła się rozrastać. Centrum wyznaczono w jej południowej części, gdzie do XIX w. rozwijała się zabudowa ulicowa. Po kasacie zakonu w 1783 r. prosperujący od wieków folwark duchacki na Krowodrzy przeszedł w ręce prywatne. Po oficjalnej kasacie zakonu u schyłku XVIII wieku nastąpił likwidacja polskich klasztorów. Obecnie po zniesieniu klauzury zgromadzenie jest czynne. Źródła: M. Niechaj, Z dziejów Krowodrzy, Kraków 2000. J. Marecki, Zakony w Polsce, Kraków 2000. Autor: Przemysław Łukasik politolog i historyk, przewodniczący Komisji Edukacji Rady Dzielnicy V Krowodrza.

W pobliżu rzek od wieków powstawały osady ludzkie. Rzeki zapewniały mieszkańcom bezpieczeństwo stanowiły zarówno naturalną przeszkodę dla wrogiego najeźdźcy, jak też były źródłem wody niezbędnej do życia. Z czasem, kiedy miasta zaczynały się rozwijać, pojawiła się konieczność rozbudowy systemów wodnych o sztucznie wytyczonym korycie, tzw. młynówek. Płynąca w ten sposób woda była wykorzystywana m.in. do poruszania kół młyńskich. Pierwsze wzmianki o Młynówce Królewskiej pochodzą już z XIII w., kiedy to postanowiono wodę z Rudawy doprowadzić do Krakowie. W roku 1304 wójtowie Bronowic (gdzie istniał wówczas młyn wodny) i właściciel Chełma zawarli umowę sprzedaży wody z Rudawy. Było to pierwsze w Krakowie udokumentowane pozwolenie wodno-prawne na ujęcie wody. Woda płynęła kanałem bronowickim z Mydlnik do młyna i z powrotem do Rudawy. Około 1330 roku kanał został przedłużony aż do MŁYNÓWKA KRÓLEWSKA HISTORIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ (1) bram miasta. W korycie zostały zamontowane jazy urządzenia spiętrzające wodę. Dookoła miasta poprowadzono dwa koryta, tworzące zaporę wodną na przedpolu fortyfikacji murowanych z jednoczesnym zasilaniem fos miejskich. Z początkiem XV wieku Młynówka Królewska okrążyła Kraków i dzięki urządzeniu rurmus podnoszącemu wodę kołami młyńskimi (znajdującemu się przy dzisiejszej ul. Asnyka) dostarczała wodę dwoma wodociągami (systemem drewnianych rurociągów) jednym na Krakowski Rynek i drugim od 1533 r. do komnat królewskich na Wawelu. Po okrążeniu murów miejskich woda odpływała do Starej Wisły w rejonie Stradomia. Należy zaznaczyć, że był to jeden z pierwszych w Europie system miejskich wodociągów. Młynówka dostarczała wodę mieszkańcom, napełniała fosy obronne wokół miasta, stawy, w których hodowano ryby, nawadniała ogrody królewskie w Łobzowie i uprawy ogrodnicze w Czarnej Wsi, zasilała fontanny i łaźnie miejskie. Ale jej podstawową funkcją było poruszanie kołami młynów, które zdominowały jej nadbrzeża: n.in. młyny królewskie zwane Dolnymi położone na przedmieściu Garbary (obecnie między ulicami: Krupniczą, Skarbową, Czysta i Dolnych Młynów) oraz młyny Górne (10 kół) w pobliżu obecnych ulic Łobzowskiej i Garbarskiej. W 1564 r. odbyła się Rewizja Sejmowa, podczas której Urząd Wielkorządcy spisywał urządzenia zainstalowane w korycie Młynówki Królewskiej, Rudawy i Prądnika. Sprawdzano także, czy każdy z użytkowników posiadał stosowne pozwolenie na pobór wody (nadawane dekretem królewskim) oraz do jakich celów ją pobierał, eliminując przy okazji nielegalne urządzenia wodne. Swoje gospodarcze znaczenie Młynówka Królewska utraciła w połowie XVII wieku, kiedy miasto było oblężone przez Szwedów w 1655 r. Wówczas cześć kanału uległa zniszczeniu i nie został on już w pełni odbudowany. Zasypano fosy obronne, a na ich miejscu w latach 20. XIX w. utworzono Planty. Wody Młynówki skierowano do głównego koryta Rudawy, uchodzącego do Wisły w pobliżu placu Na Groblach. Kolejne zniszczenia sieci kanałów i urządzeń wodnych spowodowały ataki wojsk austryjackich i rosyjskich. W 1850 roku pożar w Krakowie zniszczył Młyn Dolny, który odbudowano i pracował aż do roku 1939. c.d.n. Agnieszka Wantuch 11

Pierwszego podziału Krakowa dokonano podczas lokacji miasta w 1257 r.. Podzielono je wówczas na cztery kwartały z Rynkiem jako punktem centralnym. Na przestrzeni wieków Kraków rozrastał się, przyłączano do niego sąsiednie wsie i miasta. Kluczowym elementem tych przemian, których efekty zauważamy do dziś, było utworzenie tzw. Wielkiego Krakowa, na początku wieku XX. Miasto powiększyło wtedy swoje terytorium siedmiokrotnie. Obecny podział Krakowa utworzony został 25 lat temu, na podstawie uchwały z roku 1991. Miasto podzielono wtedy na osiemnaście dzielnic samorządowych (tzw. jednostek pomocniczych), które oznaczono numerami rzymskimi od I do XVIII. W roku 2002 dzielnice otrzymały oficjalne nazwy: I - Stare Miasto, II - Grzegórzki, III - Prądnik Czerwony, IV - Prądnik Biały, V - Krowodrza, VI - Bronowice, ZYGMUNT WIERZBICKI przewodniczący Rady i Zarządu Dzielnicy V Krowodrza 25 LAT MINĘŁO VII - Zwierzyniec, VIII - Dębniki, IX - Łagiewniki-Borek Fałęcki, X - Swoszowice, XI - Podgórze Duchackie, XII Bieżanów-Prokocim, XIII - Podgórze, XIV - Czyżyny, XV - Mistrzejowice, XVI - Bieńczyce, XVII - Wzgórza Krzesławickie i XVIII - Nowa Huta. Dzielnice Krakowa to jednak nie tylko teren o określonych granicach, lecz także, a może przede wszystkim, społeczność zamieszkująca ten obszar. Widać to szczególnie wyraźnie podczas imprez organizowanych przez rady dzielnic dla mieszkańców i we współpracy z nimi: pikników, konkursów, zawodów sportowych itp. Innym przykładem współpracy rad dzielnic z mieszkańcami są inicjatywy zgłaszane w ramach Budżetu Obywatelskiego. Dzięki niemu mieszkańcy mogą decydować o tym, na co przeznaczyć część pieniędzy z budżetu dzielnicy. Mogą zgłaszać własne projekty lub głosować na te, które uważają za najbardziej istotne dla swojej dzielnicy i Krakowa. W ten sposób mieszkańcy czynnie włączają się w realizację zmian w całym mieście. Kolejną możliwością wpływania na kształt dzielnicy jest prawo zgłaszania projektów uchwał, przysługujące grupie co najmniej 50 mieszkańców. Rady dzielnic dbają także o infrastrukturę drogową, zgłaszają potrzeby remontów chodników oraz pozyskują fundusze na ich realizację. Nowe place zabaw, boiska, skwery dla seniorów, tereny zielone, czy nawet tzw. psie wybiegi również powstają najczęściej z inicjatywy rad dzielnic. Dużą część funduszy przeznaczają na remonty szkół, przedszkoli i żłobków, wspieranie miejskich placówek oświaty, kultury, sportu, pomocy społecznej oraz osób niepełnosprawnych. Jednakże, pomimo tych i podobnych działań pojawiają się głosy podważające zasadność istnienia dzielnic. Toczą się dyskusje na temat ich funkcjonowania. Pojawiają się opinie, że rady dzielnic na wiele sytuacji nie mają wpływu, zwłaszcza, gdy sprawy dotyczą np. wycinki drzew czy zabudowy kolejnych terenów. Czasami rzeczywiście tak jest. Możliwości rad dzielnic są obwarowane licznymi przepisami. Nie oznacza to jednak, że nie są potrzebne! Wręcz przeciwnie. Rady dzielnic to najbliższa mieszkańcom władza. Należy zatem dążyć do tego, by zwiększyć ich kompetencje, dać większe możliwości działania i wpływu na kształtowanie przestrzeni, którą zarządzają. Stworzyć warunki prawne, by dobre inicjatywy i słuszne postulaty mieszkańców miały jak największe szanse realizacji. By ich opinie były przez radnych nie tylko wysłuchane i przekazane do wyższych władz, ale rzeczywiście brane pod uwagę, gdy zapadają dotyczące mieszkańców decyzje. 25. rocznica utworzenia istniejącego obecnie podziału administracyjnego Krakowa to dobra okazja do przemyślenia tematu przyszłości dzielnic. Miejmy nadzieję, że owocem tych dyskusji będą zmiany, dzięki którym my, radni, będziemy mogli jeszcze lepiej służyć mieszkańcom. Rada Dzielnicy V Krowodrza Koordynacja redakcyjna: Janusz Mika Adres redakcji: ul. Kazimierza Wielkiego 112/2, 30-074 Kraków tel. 12 636 95 95 Druk: Alnus Sp. z o.o. ul. Wróblowicka 63, 30-698 Kraków tel. 12 659 71 80, www.alnus.pl ARMII KRAJOWEJ MYDLNICKA PIASTOWSKA PIASTOWSKA GŁOWACKIEGO NAWOJKI REYMONTA AL. 3 MAJA ALEJA KIJOWSKA KRÓLEWSKA CZARNOWIEJSKA FOCHA WROCŁAWSKA AL. MICKIEWICZA AL. SŁOWACKIEGO AL. 29 LISTOPADA 12