INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA. POWIAT BOCHEŃSKI w 2012 roku

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KRAKOWIE DELEGATURA W TARNOWIE INFORMACJA INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA O STANIE ŚRODOWISKA POWIAT BOCHEŃSKI w 2012 roku Zatwierdził Kierownik Delegatury w Tarnowie mgr Krystyna Gołębiowska TARNÓW, wrzesień 2013 1

Opracowanie: Dział Monitoringu Środowiska Delegatury w Tarnowie Autorzy: Maria Ogar Teresa Reczek Iwona Para Teresa Prajsnar 2

SPIS TREŚCI: 1. POWIETRZE... 4 1.1. Jakość powietrza... 4 1.2. Roczna ocena jakości powietrza w strefie małopolskiej... 8 1.3. Zanieczyszczenie opadów atmosferycznych i depozycja zanieczyszczeń z opadów do podłoża... 11 2. HAŁAS... 13 3. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE... 15 4. WODY POWIERZCHNIOWE... 16 4.1. Ocena stanu wód... 21 4.2. Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych... 29 5. WODY PODZIEMNE... 34 6. CHEMIZM GLEB ORNYCH... 37 8. PODSUMOWANIE... 42 3

1. POWIETRZE 1.1. Jakość powietrza Źródłem danych wykorzystanych do analizy stanu zanieczyszczenia powietrza w mieście Bochnia były pomiary prowadzone w sieci wojewódzkiej monitoringu zanieczyszczeń powietrza, obsługiwanej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Poniższą analizę opracowano w oparciu o wyniki dobowych pomiarów stężeń zanieczyszczeń uzyskanych w 2012 roku. Badania monitoringowe w 2012 roku prowadzono w automatycznej stacji pomiarowej na stanowisku: Bochnia, ul. Konfederatów Barskich. W 2012 roku obowiązywały dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031). Tab. Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowanie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin na terenie kraju, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów, dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) 1 Pył zawieszony PM10 g) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu (µg/m 3 ) Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 24 godziny 50 c) 35 razy rok kalendarzowy 40 c) - 2 Benzen (71-43-2) rok kalendarzowy 5 c) - 3 Ołów f) (7439-92-1) rok kalendarzowy 0,5 c) - 4 Dwutlenek azotu jedna godzina 200 c) 18 razy (10102-44-0) rok kalendarzowy 40 c) - jedna godzina 350 c) 24 razy 5 Dwutlenek siarki 24 godziny 125 c) 3 razy (7446-09-5) rok kalendarzowy 20 e) - i pora zimowa (okres 1 X - 31 III) 6 Pył zawieszony PM2,5 h) rok kalendarzowy 25 7 Tlenek węgla (630-08-0) osiem godzin 10 000 - Objaśnienia: a) oznaczenie numeryczne substancji wg Chemical Abstracts Service Registry Number, c) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi, e) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin, f) suma metalu i jego związków w pyle zawieszonym PM10, g) PM10 - stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10μm mierzone metod ą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne, h) PM2,5 stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 2,5 µm. 4

Tab. Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów oraz dopuszczalna częstość przekraczania tych poziomów Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) 1 Arsen b) (7440-38-2) 2 Benzo/a/piren b) (50-32-8) 3 Kadm b) (7440-43-9) 4 Nikiel b) (7440-02-0) 5 Ozon (10028-15-6) 6 Pył zawieszony PM2,5 Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom docelowy substancji w powietrzu Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu docelowego w roku kalendarzowym rok kalendarzowy 6 c) ng/m 3 - rok kalendarzowy 1 c) ng/m 3 - rok kalendarzowy 5 c) ng/m 3 - rok kalendarzowy 20 c) ng/m 3 - osiem godzin e) 120 c),e) µg/m 3 25 dni f) okres wegetacyjny (1 V-31 VII) 18 000 d),g),h) µg/m 3.h - rok kalendarzowy 25 c) µg/m 3 - Objaśnienia: a) oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number, b) całkowita zawartość tego pierwiastka w pyle zawieszonym PM10, a dla benzo/a/pirenu całkowita zawartość benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10, c) poziom docelowy ze względu na ochronę zdrowia ludzi, d) poziom docelowy ze względu na ochronę roślin, e) maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących, obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą tak obliczoną średnią 8-godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy. Pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 17 00 dnia poprzedniego do godziny 01 00 danego dnia, f) liczba dni z przekroczeniem poziomu docelowego w roku kalendarzowym uśredniona w ciągu kolejnych trzech lat. W przypadku braku danych pomiarowych z trzech lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej jednego roku, g) wyrażony jako AOT 40, które oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w μg/m 3 a wartością 80 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8 00 a 20 00 czasu środkowoeuropejskiego CET, dla której stężenie jest większe niż 80 μg/m 3, h) wartość uśredniona dla kolejnych pięciu lat. W przypadku braku danych pomiarowych z pięciu lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomierzonych z co najmniej trzech lat. Tab. Poziomy celów długoterminowych dla ozonu w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin, termin ich osiągnięcia, oznaczenie numeryczne ozonu oraz okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów Nazwa substancji (numer CAS) a Ozon (10028-15-6) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom celów długoterminowych substancji w powietrzu Termin osiągnięcia poziomu celów długoterminowych substancji w powietrzu 1 2 3 4 osiem godzin b) 120 b),c) µg/m 3 2020 Okres wegetacyjny 6000 d),e) µg/m 3 h 2020 (1V-31 VII) Objaśnienia: a) oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number, b) maksymalna średnia ośmiogodzinna w ciągu roku kalendarzowego spośród średnich kroczących, obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą tak obliczoną średnią 8-godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy. Pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 17 00 dnia poprzedniego do godziny 01 00 5

danego dnia. Ostatnim okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 16 00 do 24 00 tego dnia czasu środkowoeuropejskiego CET, c)poziom celu długoterminowego ze względu na ochronę zdrowia ludzi, d) poziom celu długoterminowego ze względu na ochronę roślin, e) wyrażony jako AOT 40, które oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w μg/m 3 a wartością 80 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8 00 a 20 00 czasu środkowoeuropejskiego CET, dla której stężenie jest większe niż 80 μg/m 3, Tab. Poziomy alarmowe dla niektórych substancji w powietrzu, oznaczenie numeryczne tych substancji oraz okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów 1 Dwutlenek azotu (10102-44-0) jedna godzina 400 b) 2 Dwutlenek siarki (7446-09-5) jedna godzina 500 b) 3 Ozon (10028-15-6) jedna godzina 240 b) 4 Pył zawieszony PM10 c) 24 godziny 300 Poziom alarmowy dla niektórych substancji w powietrzu [ µg/m 3 ] Objaśnienia: a)oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number, b)wartość występująca przez trzy kolejne godziny w punktach pomiarowych reprezentujących jakość powietrza na obszarze o powierzchni co najmniej 100 km 2 albo na obszarze strefy zależnie od tego, który z tych obszarów jest mniejszy, c) stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 µm (PM10) mierzone urządzeniami do pomiarów automatycznych z zastosowaniem metod równoważnych metodzie referencyjnej. Analiza wyników pomiarów na stanowisku pomiarowym w Bochni, ul. Konfederatów Barskich w 2012 roku Pył zawieszony PM10 Stężenie średnioroczne z pomiarów 24-godzinnych PM10 41,0 µg/m 3 tj. 102,5% Da, przy przekroczeniu dopuszczalnej częstości przekraczania dopuszczalnego poziomu stężenia 24- godzinnego w roku kalendarzowym tj. 67 razy stężenie 24-godzinne przekroczyło dopuszczalny poziom w roku kalendarzowym, a szczególnie w miesiącach zimowych. W analizowanym okresie nie odnotowano przekroczenia poziomu alarmowego. Termin osiągnięcia poziomów dopuszczalnych minął w 2005 roku. stężenie PM10 [µg/m 3 ] 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 PM10 stężenie średnioroczne PM10 średnia temperatura I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 6 miesiąc 20 15 10 5 0-5 -10 temperatura [ C] Wykres. Zmiany średniomiesięcznych stężeń PM10 i temperatury na stanowisku pomiarowym w Bochni w 2012 roku

Pył zawieszony PM2,5 W 2012 kontynuowano pomiary stężenia pyłu PM2,5. Stężenie średnioroczne pyłu PM2,5 wyniosło 34,0 µg/m 3 tj. 136% poziomu dopuszczalnego (tj. 25,0 µg/m 3 ) i 126% poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji (tj. 27 µg/m 3 ). Termin osiągnięcia poziomu dopuszczalnego jest określony na 1 stycznia 2015 roku. 2011 2012 poziom dopuszczalny 50 stężenie średnioroczne [ug/m 3 ] 40 30 20 10 0 PM10 40 PM2,5 25 Wykres. Porównanie stężeń średniorocznych PM10 i PM2,5 w latach 2011-2012 na stanowisku pomiarowym w Bochni Benzo/a/piren W próbkach pyłu PM10 pobieranych wagowo oznaczano zawartość benzo/a/pirenu. Stężenie średnioroczne benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym wynosiło 10,6 ng/m 3 przy wartości dopuszczalnej 1,0 ng/m 3 i było wyższe o 2,6 ng/m 3 od stężenia z 2011 roku. Benzen W roku 2012 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie kontynuował na obszarze województwa małopolskiego rozpoczęte w 2003 roku i prowadzone w kolejnych latach badania zanieczyszczenia powietrza benzenem, metodą pasywną. Obszar powiatu bocheńskiego znalazł się w obrębie izolinii rozkładu stężeń benzenu o wartościach 3,5-4,0 µg/m 3. Rozkład izolinii wskazuje na występowanie niższych stężeń benzenu w północno-wschodnich krańcach powiatu. Mapa. Rozkład średniorocznych stężeń benzenu w województwie małopolskim w 2012 roku 7

W 2012 roku na stanowisku pomiarowym w Bochni standardy jakości powietrza nie były dotrzymane: w pyle zawieszonym PM10 -przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 o 2,5%, -stężenia 24-godzinne przekroczyły 67 razy w ciągu roku dopuszczalny poziom (dopuszczalna częstość przekraczania 35 razy), w pyle zawieszonym PM2,5 -przekroczenie poziomu dopuszczalnego o 36%, a poziomu dopuszczalnego z marginesem tolerancji o 26%, w benzo/a/pirenie -przekroczenie poziomu docelowego benzo/a/pirenu w roku kalendarzowym o 960%. 1.2. Roczna ocena jakości powietrza w strefie małopolskiej Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2012 roku została wykonana według zasad określonych w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska 1, z uwzględnieniem wymogów dyrektywy 2008/50/WE 2 i dyrektywy 2004/107/WE 3. Ocenę wykonano w nowym układzie stref, określonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska 4 z dnia 24 sierpnia 2012 roku. Dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie: SO 2, NO 2, CO, C 6 H 6, O 3, pył zawieszony PM10 i PM2,5 oraz zawartości ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10, strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., - miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Powiat bocheński leży w obszarze strefy o nazwie strefa małopolska jako pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Ocena polegała na zaliczeniu strefy do określonej klasy (A, B, C a dla ozonu D1, D2), która zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefie. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. 1 Prawo ochrony środowiska (P.o.ś Dz.U. z 2008 r. nr 25 poz.150 z późn. zm.) 2 Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy(CAFE)(Dz.Urz.UE L.152 z 11.06.2008 r. str. 1) 3 Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004r.. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu (Dz.Urz.UE L 23 z 26.01.2005 r.) 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz.1031) 8

Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE (źródło: PMŚ/WIOŚ Kraków) Nazwa strefy Strefa małopolska Kod strefy PL1203 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 * O3** As Cd Ni BaP PM2,5 C A C A A A A D2 A A A C C Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE UE (źródło: PMŚ/WIOŚ Kraków) Nazwa strefy Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy Strefa małopolska PL1203 Objaśnienia do tabel: *- wg poziomu docelowego (klasy A i C), **- wg poziomu celu długoterminowego (klasy D1 i D2) SO2 NOx O3* O3** A A A D2 Zgodnie z wykonaną klasyfikacją powiat bocheński za rok 2012 został zakwalifikowany do klasy C, ze względu na ponadnormatywne stężenia benzo/a/pirenu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz przekroczenia poziomu dopuszczalnego dwutlenku siarki. Oznacza to, że poziomy stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 przekraczają wartości dopuszczalne w ciągu roku częściej niż 35-razy, poziomy stężeń 24-godzinnych dwutlenku siarki przekraczają wartości dopuszczalne w ciągu roku częściej niż 3-razy, poziom stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM2,5 przekracza poziom dopuszczalny oraz poziom stężenia średniorocznego benzo/a/pirenu przekracza poziom docelowy w roku kalendarzowym. Również w strefie małopolskiej wystąpiło przekroczenie dopuszczalnego poziomu ozonu (O 3 ): stężenia maksymalnego 8-godzinnego kroczącego oraz parametru AOT(40). Wartość parametru AOT(40) obliczona jako wartość średnia z lat 2008-2012, na postawie pomiarów prowadzonych w Szymbarku wyniosła 12324 µg/m 3, a dla Szarowa z lat 2009-2012 wyniosła 10373 µg/m 3, czyli przekroczyła poziom celu długoterminowego określonego dla kryterium ochrony roślin. Klasyfikacja stref dla ozonu przyjmuje symbole A i D2. Klasa strefy D2 oznacza, że poziom stężeń ozonu jest powyżej poziomu celu długoterminowego i jest wymagane podejmowanie działań takich jak: dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do roku 2020. Zakwalifikowanie strefy do klasy C wymaga podejmowania szczególnych działań (planów i programów naprawczych). Wiąże się to z określeniem obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji i podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza opracowanie i skuteczne wdrożenie programu ochrony powietrza (POP). Nadal istotnym problemem dla strefy małopolskiej są wysokie stężenia benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10, należącego do grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Stężenia benzo/a/pirenu przekraczają poziom docelowy, który ma być osiągnięty w 2013 roku. 9

Mapy. Rozkład stężeń średniorocznych wybranych zanieczyszczeń powietrza w województwie małopolskim w 2012 roku (źródło: PMŚ/WIOŚ Kraków 5 ) Pył PM2,5 Benzo(a)piren w pyle PM10 Pył PM10 5 Opracowanie Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2012 roku WIOŚ Kraków 2013 dostępne pod adresem www.krakow.pios.gov.pl 10

1.3. Zanieczyszczenie opadów atmosferycznych i depozycja zanieczyszczeń z opadów do podłoża Badania składu fizyczno-chemicznego opadów oraz równoległe obserwacje i pomiary parametrów meteorologicznych prowadzi Wrocławski Oddział Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej-Państwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Celem monitoringu chemizmu opadów atmosferycznych jest określenie rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych z mokrym opadem do podłoża w ujęciu czasowym i przestrzennym. Na podstawie danych pomiarowych i analitycznych opadów ze stacji monitoringowych oraz danych pomiarowych z punktów pomiaru wysokości opadów, charakteryzujących pole średnich sum opadów dla obszaru Polski, opracowane zostały przez IMGW-PIB Oddział we Wrocławiu, mapy wielkości depozycji na obszar Polski i jej poszczególne tereny. Przedstawione poniżej dane, obrazują stan jakości i ocenę stopnia zakwaszenia wód deszczowych w powiecie bocheńskim w 2012 roku oraz ilości deponowanych substancji wraz z opadami. Obciążenie powierzchniowe obszaru powiatu porównano z depozycją dla całego obszaru województwa oraz porównano wielkości deponowanych ładunków badanych substancji w latach 2011-2012. Tab. Obciążenie powierzchniowe powiatu bocheńskiego i województwa małopolskiego substancjami wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2012 r. [ładunki jednostkowe w kg/ha*rok i ładunki całkowite w Mg /rok] Lp Wskaźnik Województwo Powiat bocheński Udział ładunków całkowitych w porównaniu do obciążenia województwa Zmiany wielkości ładunków w porównaniu do roku 2011 kg/ha *rok Mg/rok kg/ha *rok Mg/rok % % 1 Siarczany [SO -2 4 ] 14,89 22607 14,20 921 4,1 Spadek o 33,4 2 Chlorki [Cl] 6,81 10340 6,23 404 3,9 Spadek o 31,7 3 Azotyny+azotany [N NO2+NO3] 3,01 4570 2,93 190 4,2 Spadek o 21,2 4 Azot amonowy[n NH4] 4,81 7303 4,83 313 4,3 Spadek o 21,6 5 Azot ogólny [N og] 10,68 16215 10,67 692 4,3 Spadek o 23,0 6 Fosfor ogólny [P og.] 0,255 387,2 0,248 16,1 4,2 Spadek o 20,5 7 Sód [Na] 3,04 4616 2,50 162 3,5 Spadek o 21,7 8 Potas [K] 2,84 4312 2,68 174 4,0 Spadek o 38,9 9 Wapń [Ca] 7,02 10658 7,02 455 4,3 Spadek o 15,1 10 Magnez [Mg] 0,89 1351 0,89 58 4,3 Spadek o 13,4 11 Cynk [Zn] 0,270 409,9 0,222 14,4 3,5 Spadek o 33,6 12 Miedź [Cu] 0,0438 66,5 0,039 2,5 3,7 Wzrost o 8,7 13 Żelazo [Fe] 0,163 247,5 0,112 7,3 2,9 bez zmian 14 Ołów [Pb] 0,0178 27,03 0,0118 0,77 2,8 Wzrost o 26,2 15 Kadm [Cd] 0,00185 2,809 0,00127 0,082 2,9 Spadek o 64,8 16 Nikiel [Ni] 0,0051 7,74 0,0046 0,30 3,9 Spadek o 14,3 17 Chrom [Cr] 0,0025 3,796 0,0023 0,149 3,9 Spadek o 17,2 18 Mangan [Mn] 0,0358 54,35 0,0331 2,15 3,9 Spadek o 45,6 19 Jon wodorowy [H + ] 0,0429 65,13 0,0352 2,28 3,5 Wzrost o 2,2 11

Na obszar powiatu bocheńskiego wody opadowe w 2012 roku wniosły: 921 Mg siarczanów, 692 Mg azotu ogólnego, 455 Mg wapnia, 404 Mg chlorków, 313 Mg azotu amonowego, 174 Mg potasu, 190 Mg azotynów i azotanów, 162 Mg sodu, 58 Mg magnezu, 16,1 Mg fosforu, 14,4 Mg cynku, 7,3 Mg żelaza, 2,5 Mg miedzi, 2,28 Mg wolnych jonów wodorowych, 2,15 Mg manganu, 0,77 Mg ołowiu, 0,30 Mg niklu, 0,149 Mg chromu i 0,082 Mg kadmu. Azot amonowy 9,2% Azot ogólny 20,3% Fosfor ogólny 0,5% Sód 4,7% Potas 5,1% Wapń 13,3% Magnez 1,7% Miedź 0,1% Żelazo 0,2% Cynk 0,4% Azotyny+azotany 5,6% Chlorki 11,8% Siarczany 27,0% Mangan 0,1% Kadm 0,002% Ołów 0,023% Nikiel 0,009% Chrom 0,004% Jon wodorowy 0,1% Wykres. Udział wielkości ładunków poszczególnych zanieczyszczeń wniesionych przez opady atmosferyczne na teren powiatu bocheńskiego w 2012 roku 2011 2012 2011 2012 1400 1200 8 7 1000 6 [Mg/rok] 800 600 400 200 0 siarczany azot ogólny chlorki wapń azot amonowy azotyny potas sód magnez cynk [Mg/rok] 5 4 3 2 1 0 miedź zelazo ołów jon wodorowy Wykres. Porównanie wielkości ładunków całkowitych poszczególnych zanieczyszczeń wniesionych przez opady atmosferyczne na teren powiatu bocheńskiego w latach 2011-2012 12

Wniesione wraz z opadami w 2012 roku ładunki, w porównaniu do wielkości z roku 2011, były mniejsze dla większości badanych składników: dla siarczanów o 33,4%, chlorków o 31,7%, azotynów i azotanów o 21,2%, azotu amonowego o 21,6%, azotu ogólnego o 23,0%, fosforu ogólnego o 20,5%, sodu o 21,7%, potasu o 38,9%, wapnia o 15,1%, magnezu o 13,4%, cynku o 33,6%, kadmu o 64,8%, niklu o 14,3%, chromu o 17,2%, manganu o 45,6%. W 2012 roku w porównaniu do 2011 roku wzrosły ładunki substancji: miedzi o 8,7%, ołowiu o 26,2% oraz wolnych jonów wodorowych o 2,2%. Przeprowadzone badania stopnia zakwaszenia wód opadowych wskazują, że w przypadku 65% próbek dobowych opadów stwierdzono kwaśne deszcze tj. opady o wartości ph poniżej 5,6, oznaczającej naturalny stopień zakwaszenia wód opadowych. Dla województwa małopolskiego wartość średnia roczna ważona ph wyniosła 4,88. Badania monitoringowe pokazują, że zanieczyszczenia transportowane w atmosferze i wprowadzane wraz z mokrym opadem atmosferycznym na teren powiatu bocheńskiego stanowią znaczące źródło zanieczyszczeń obszarowych oddziaływujących na środowisko naturalne tego obszaru. 2. HAŁAS Hałas w środowisku, na który narażeni są ludzie reguluje Dyrektywa 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002 roku 6. Dyrektywa wprowadziła ujednolicone i stosowane w krajach UE wskaźniki oceny hałasu. Wskaźniki te są stosowane do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem (L N i L DWN ) 7 oraz do ustalenia i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby (L AeqD i L AeqN ) 8. Kryteria oceny hałasu zróżnicowane w zależności od rodzajów terenu, rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu oraz w zależności od pory dnia lub nocy są określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku 9 oraz z dnia 1 października 2012 roku zmieniającym niniejsze rozporządzenie 10. Stan środowiska akustycznego oceniany jest w oparciu o badania uciążliwości akustycznej źródeł hałasu. W powiecie bocheńskim głównymi źródłami zagrożenia hałasem jest komunikacja (hałas drogowy i kolejowy) oraz przemysł. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w 2012 roku realizował na terenie powiatu bocheńskiego badania hałasu w ramach Programu Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2010-2012, w podsystemie monitoringu hałasu oraz w ramach działalności kontrolnej. Zakres badań monitoringowych obejmował pomiary 6 Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku. 7 L N długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku; L DWN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku 8 L AeqD dopuszczalny poziom hałasu w decybelach, wyznaczony dla przedziału czasu odniesienia równego 16 godzinom; L AeqN - dopuszczalny poziom hałasu w decybelach, wyznaczony dla przedziału czasu odniesienia równego 8 godzinom 9 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz.826) 10 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2012, poz. 1109) 13

równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia i nocy dla trzech rodzajów hałasu w środowisku tj. hałasu przemysłowego, drogowego i kolejowego (poziomy L AeqD oraz L AeqN ). Fot. Lokalizacja punktu pomiarowego droga wojewódzka nr 965 w Bochni Fot. Lokalizacja punktu pomiarowego Stanisławice linia kolejowa nr 91 Pomiary akustyczne objęły odcinek drogi wojewódzkiej 965 w punkcie zlokalizowanym na terenie miasta Bochnia oraz linię kolejową nr 91 w punkcie zlokalizowanym w miejscowości Stanisławice. Pomiary obejmowały jedną dobę, z podziałem na porę dnia tj. 6 00-22 00 oraz porę nocy tj. 22 00-6 00. Przeprowadzone pomiary wykazały, zarówno dla hałasu drogowego jak i kolejowego, przekroczenia dopuszczalnego poziomu dla pory nocnej. W porze dziennej nie odnotowano przekroczeń. Przekroczenia wartości dopuszczalnych wyniosły 0,7 dba dla hałasu drogowego i 5,9 dba dla hałasu kolejowego. a Podczas badań hałasu drogowego rejestrowano również natężenie ruchu. Natężenie ruchu na badanym odcinku wyniosło 6799 pojazdów/dobę. W strukturze strumienia pojazdów poruszających się drogą największy udział stanowiły pojazdy osobowe. osobowe 84% dostawcze 7% ciężarowe 4% autobusy 2% motocykle 2% ciągniki rolnicze 1% Wykres. Struktura strumienia pojazdów na odcinku drogi Bochnia-Nowy Wiśnicz w mieście Bochnia wg pomiarów w 2012 roku 14

Tab. Wyniki pomiarów monitoringowych hałasu komunikacyjnego w powiecie bocheńskim w 2012 roku Nazwa punktu pomiarowego Bochnia Odcinek drogi wojewódzkiej nr 965 Bochnia-Nowy Wiśnicz Stanisławice Linia kolejowa nr 91 Kraków-Tarnów Lokalizacja punktu pomiarowego Punkt zlokalizowany przy zabudowie mieszkaniowej przy ulicy Bujaka 1, na wysokości 4 m., w odległości 14 m od krawędzi jezdni. Po stronie punktu pomiarowego oraz po stronie przeciwnej dominowała pojedyncza, luźna zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Po stronie pomiarów oraz po stronie przeciwnej zabudowa mieszkaniowa dwukondygnacyjna. Trakcja dwutorowa, elektryczna w trakcie remontu. Data pomiaru Równoważny poziom dźwięku A (LAeq) [db] pora dzienna 17/18.09.2012 r. 63,7 03/04.09.2012 r. pora nocna 56,7 63,5 61,9 Dopuszczalny poziom hałasu w db określony dla dróg i linii kolejowych 65 56 Przekroczenia wartości dopuszczalnych [db] pora dzienna brak przekroczeń brak przekroczeń pora nocna 0,7 5,9 Badania hałasu przemysłowego wykonywane były w powiązaniu z działalnością kontrolną WIOŚ, a zwłaszcza w związku z interwencjami. W ramach kontroli przestrzegania przepisów i decyzji administracyjnych w zakresie ochrony środowiska wykonano pomiary poziomu hałasu przenikającego do środowiska zewnętrznego w 8 podmiotach. W sześciu z nich nie stwierdzono przekroczeń standardów emisyjnych. W dwóch pozostałych stwierdzono naruszenia dla pory nocnej i dziennej. W związku z naruszeniami, w przypadku jednego podmiotu skierowano wystąpienie do Starosty Bocheńskiego oraz wydano zarządzenie pokontrolne o podjęcie działań technicznoorganizacyjnych, polegające na ograniczeniu nadmiernej uciążliwości hałasowej w środowisku zewnętrznym celem dotrzymania dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. W drugim przypadku, z uwagi na fakt, że podczas pomiarów emisji hałasu do środowiska uwzględnione zostały także inne źródła hałasu występujące w otoczeniu badanego obiektu, brak było możliwości prawnych do podjęcia dalszych działań administracyjnych wynikających m.in. z art. 115a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Ponadto w jednym podmiocie nałożono mandat karny za brak wymaganych prawem pomiarów poziomu hałasu przenikającego do środowiska. 3. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE Pomiary pól elektromagnetycznych prowadzone są w ramach Programu Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2010-2012, w podsystemie monitoringu pól elektromagnetycznych, w zakresie obserwacji stanu poziomów sztucznie wytworzonych pól elektromagnetycznych w środowisku. Obejmują pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. Z przeprowadzonych w roku 2012 pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku wynika, iż w żadnym punkcie na terenie województwa małopolskiego nie wystąpiły 15

przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku. 11 W powiecie bocheńskim w 2012 roku pomiary pól elektromagnetycznych przeprowadzono w 1 punkcie zlokalizowanym w Łapanowie (teren wiejski). Średnia wartość natężenia promieniowania elektromagnetycznego w Łapanowie wynosiła 0,06 V/m i nie przekroczyła wartości dopuszczalnej wynoszącej 7 V/m. 4. WODY POWIERZCHNIOWE Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) z dnia 23 października 2000 roku 12 dokument uznawany za jeden z najbardziej kompleksowych pakietów dotyczących celów i zobowiązań w zakresie gospodarki wodnej, zobowiązuje Polskę do osiągnięcia do 2015 roku dobrego stanu wód. Narzędziem służącym do osiągnięcia celów RDW jest monitoring wód, którego głównym celem jest dostarczenie informacji o stanie wód, niezbędnych do gospodarowania wodami w dorzeczach, w tym do ich ochrony przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami antropogenicznymi. Zgodnie z harmonogramem wdrażania RDW w roku 2010 rozpoczęła się realizacja I Planu gospodarowania wodami w dorzeczach podstawowego narzędzia krajowej i wspólnotowej polityki wodnej. Wdrożenie działań zawartych w planach dla poszczególnych obszarów dorzeczy ma zapewnić poprawę jakości wszystkich wód oraz poprawę stanu całego środowiska wodnego. Uzupełnieniem Planów jest opracowany w roku 2010 Projekt Polityki Wodnej Państwa 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016). Plany gospodarowania wodami są narzędziem planistycznym, który ma usprawnić proces osiągania celów środowiskowych. W wyniku przeglądu zmian i warunków hydromorfologicznych wód, na obszarze powiatu bocheńskiego wyznaczono 17 jednolitych części wód, z czego za silnie zmienione uznano 12 jcw. Według podziału hydrograficznego Polski, wydzielone jcw należą do zlewni Wisła od Przemszy do Dunajca (kod 213) oraz do podzlewni Raba (kod 2138). Warunki hydrometeorologiczne obszaru badań w 2012 roku Rok 2012 był drugim z kolei rokiem sklasyfikowanym przez IMGW jako bardzo ciepły na obszarach wyżynnych i ciepły na obszarach nizinnych, o sumach opadów niższych od średnich z wielolecia. Dodatkowym czynnikiem pogarszającym warunki hydrologiczne w rzekach regionu był spadek zwierciadła wód podziemnych, co przekładało się na wydajność źródeł niższą od średniej z wielolecia i ograniczenie możliwości zasilania wód powierzchniowych z wód podziemnych. Za wyjątkiem lutego i grudnia, sklasyfikowanych jako ekstremalnie i bardzo chłodne, większość miesięcy w roku było bardzo lub ekstremalnie ciepłych, w których średnie temperatury miesięczne były wyższe od średnich z wielolecia. Jedynie w marcu i październiku temperatury powietrza osiągały wartości odpowiadające średnim miesięcznym z wielolecia. Okres wiosny 11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1882,1883) 12 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej 16

był okresem anomalnie ciepłym, zaś lata i jesieni ekstremalnie ciepłym. Zima była okresem bardzo chłodnym z notowanymi w lutym temperaturami niższymi od średniej z wielolecia. W skali roku opady kształtowały się na poziomie 80-90% normy z wielolecia. Bliskie normie opady notowano w czerwcu na granicy województw małopolskiego i podkarpackiego. W styczniu i październiku opady osiągnęły 130-190% normy z wielolecia, zaś w marcu jedynie 20-30% w pozostałych miesiącach wielkość opadów była zdecydowanie niższa od średnich miesięcznych z wielolecia i osiągała 50-90% normy. Powyższe warunki nie spowodowały istotnych zmian w naturalnym reżimie hydrologicznym regionu, cechującym się dwiema falami wezbrań i spływów powierzchniowych: wiosennych roztopowych i jesiennych opadowych, miały one natomiast istotny wpływ na stany i wielkość przepływów wód w rzekach. Po okresie zimowego zlodzenia rzek i wiosennych wezbrań roztopowych, stany wód w okresie roku podlegały wahaniom od niskich do średnich. Zważywszy na fakt, że już w drugiej połowie roku 2011 notowano niskie, a miejscami ekstremalnie niskie stany wód, warunki meteorologiczne roku 2012 nie sprzyjały poprawie warunków hydrologicznych w rzekach. Warunki hydrometeorologiczne takie jak: temperatury powietrza, wielkość opadów, zjawiska lodowe występujące na rzekach, stany wód i wielkość przepływu, mają bezpośredni wpływ na jakość wód. Ich wynikiem są m.in. szybko powstające zmętnienia w wodach rzek górskich i terenu pogórza oraz towarzyszące im wzrosty stężeń w wodach związków organicznych oraz azotu organicznego. Nie bez znaczenia dla końcowej oceny stanu jednolitych części wód są naturalne warunki geologiczne podłoża koryt rzecznych. W wyniku weryfikacji wyników poprzedzającej dokonanie klasyfikacji wskaźników, po analizie uwarunkowań geologicznych oraz warunków hydrometeorologicznych panujących w roku 2012, z puli wyników przyjmowanych do oceny wykluczono wyniki badań, które wskazywały na wyraźny wpływ warunków odbiegających od normalnych na wysokość stężeń (m.in. zawiesiny ogólnej, OWO, ChZT_Cr, azotu Kjeldahla, wskaźników mikrobiologicznych), których podwyższone stężenia notowano w okresach spływów roztopowych lub po gwałtownych, intensywnych opadach burzowych. Do wyników badań wskaźników, których podwyższone stężenia wynikają z rodzaju podłoża, po którym płyną wody (zasadowość ogólna, mangan) zastosowano podejście eksperckie i wykluczono ich wpływ na ocenę końcową ze względu na naturalną przyczynę podwyższonych stężeń. Dla wszystkich jednolitych części wód wykonano ocenę spełniania wymogów dodatkowych. Sieć monitoringu wód W 2012 roku program monitoringu realizowany był na obszarze powiatu bocheńskiego w ramach monitoringu diagnostycznego, operacyjnego oraz monitoringu obszarów chronionych. Ocenę wód w roku 2012 wykonano na podstawie wyników monitoringu prowadzonego w latach 2010-2012, zgodnie z wytycznymi GIOŚ w sprawie wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011 oraz sporządzenia oceny dla jcw ww. kategorii za rok 2012. W przeprowadzonej weryfikacji ocen jcw za 2010 oraz 2011 rok zastosowano procedurę dziedziczenia oceny, przez które to pojęcie należy rozumieć przeniesienie wyników oceny elementów biologicznych (z dokładnością do pojedynczego elementu biologicznego), fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy 17

nie były objęte monitoringiem. Dziedziczenie wyników dopuszczalne jest w ramach ograniczeń czasowych ich obowiązywania, określonych w wytycznych oraz z zachowaniem celu dla którego dane były zbierane. Dziedziczenie oceny jest więc procesem aktualizacji wykonanej oceny o wyniki uzyskane w kolejnym roku realizacji państwowego monitoringu środowiska w zakresie wód powierzchniowych. W roku 2012 klasyfikację stanu wód powierzchniowych dla powiatu bocheńskiego przeprowadzono w oparciu o wyniki badań monitoringowych wód w 9 punktach pomiarowokontrolnych, zlokalizowanych w 8 jednolitych częściach wód powierzchniowych, na 9 rzekach: Wisła, Drwinka, Raba, Stradomka, Tarnawka, Pluskawka, Potok Trzciański, Gróbka i Uszwica. Spośród ocenianych jednolitych części wód jedna jest naturalna, pozostałe zaś mają status wód silnie zmienionych. Wykonawcą badań było Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie. Badania ukierunkowano głównie na: - ocenę stanu ekologicznego i chemicznego wód, - ocenę spełniania wymagań i osiągnięcia celów środowiskowych w obszarach chronionych, w tym: ocenę jakości wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, ocenę obszarów chronionych przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym i obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, w tym do bytowania ryb, ocenę zagrożenia wód powierzchniowych eutrofizacją. Ocenę jakości wód przeprowadzono zgodnie z metodykami zawartymi w rozporządzeniach Ministra Środowiska: z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1549), z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz.1545), z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz.1728). Wyniki badań odbiegające od notowanych przeciętnie w jednolitych częściach wód, uzyskane w warunkach odbiegających od normalnych i związane z wezbraniami, zostały wyłączone ze zbioru danych, na podstawie których dokonano klasyfikacji wód. Zakres i częstotliwość badań monitoringowych oraz sposób oceny wód, zależny jest od sposobu ich użytkowania. W zależności od ustalonego dla danego punktu programu badawczego, ocena obejmuje analizę zmienności parametrów fizykochemicznych, biologicznych (fitobentos, makrofity, makrobezkręgowce, ichtiofauna) oraz parametrów mikrobiologicznych (liczba bakterii coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych). Istotną 18

rolę w monitoringu wód powierzchniowych odgrywają elementy biologiczne, którym przypisano dominującą rolę w ocenie stanu wód. Badania wskaźników fizykochemicznych i hydromorfologicznych są elementami wspierającymi badania biologiczne. Tab. Charakterystyka sieci monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu bocheńskiego w 2012 roku Nazwa jcw Kod jcw Nazwa rzeki Nazwa punktu pomiarowego Kod punktu km biegu rzeki Typ abiotyczny wód 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Rodzaj Monitoringu 2) prowadzonego w latach 2010-2012 Czy jcw występuje na obszarze chronionym? Dorzecze: Górna Wisła kod: 2000 Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca; kod: 213 Wisła od Stanowisko Podłężanki do PLRW200019213799 Wisła PZW Raby Drwinka z dopływami Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Stradomka od Tarnawki do ujścia Tarnawka Potok Trzciański Gróbka do Potoku Okulickiego Uszwica do Niedźwiedzia 19 PL01S1501_1796 134,1 19 T PLRW20002621379899 Drwinka Świniary PL01S1501_1797 2,6 26 N PLRW20001921389999 Raba Uście Solne PL01S1501_1809 2,6 20 T PLRW2000142138899 Stradomka Stradomka PL01S1501_1805 1,5 14 T PLRW2000122138849 PLRW2000122138869 Tarnawka Boczów II PL01S1501_1804 0,8 12 T MDRWS MORWS MOEURWS MORW MOEURW MONARW MORYRW MORWS MOEURWS MONARWS MORYRWS MORWS MOEURWS MORERWS MOPIRWS MORWS MOEURWS MONARWS MORYRWS Pluskawka Rdzawa PL01S1501_3259 3,9 12 T MORYRWS Tak Potok Trzciański Łąkta Górna PL01S1501_1806 7,9 12 T PLRW200016213944 Gróbka Okulice PL01S1501_1810 11,8 16 T PLRW2000122139669 Uszwica Maszkienice Dół PL01S1501_1813 25,6 12 T MORWS MOEURWS MOPIRWS MORWS MOEURWS MORWS MOEURWS Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny wód 12-potok fliszowy, 14-mała rzeka fliszowa, 16-potok nizinny lessowo-gliniasty,19-rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta, 20-rzeka nizinna żwirowa, 26-ciek w dolinie wielkiej rzeki nizinnej 2) MD monitoring diagnostyczny, MO monitoring operacyjny, MOEU monitoring operacyjny jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych, MOPI monitoring operacyjny jakości wód, które są wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, MONA monitoring operacyjny na obszarach chronionych zależnych od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków (Natura 2000), MORY monitoring operacyjny jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb lub skorupiaków. Kody programów monitoringu w odniesieniu do kategorii wód, w której są prowadzone: RW program monitoringu realizowany na JCW rzecznej naturalnej RWS program monitoringu realizowany na JCW rzecznej sztucznej bądź silnie zmienionej Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak

Mapa. Sieć monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu bocheńskiego w 2012 roku 20

4.1. Ocena stanu wód Na podstawie ww. rozporządzeń Ministra Środowiska dokonano klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych i chemicznych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych, stanu lub potencjału ekologicznego, stanu chemicznego wód oraz ocenę stanu jednolitych części wód. Klasyfikacji stanu wód dokonano dla badanych punktów pomiarowo-kontrolnych oraz dla jednolitych części wód. Ocena jakości wód w zakresie elementów biologicznych Wynikiem klasyfikacji elementów biologicznych jest przypisanie im jednej z 5 klas, stanowiących określenie stanu lub potencjału tych elementów. W roku 2012 ocena jakości wód w zakresie elementów biologicznych wykazała I klasę jakości wód w punkcie Tarnawka Boczów, II klasę jakości wód w punktach Drwinka Świniary oraz Potok Trzciański Łąkta Górna. W punktach Raba Uście Solne, Stradomka Stradomka oraz Gróbka Okulice stwierdzono III klasę jakości wód. Natomiast w punktach Wisła Stanowisko PZW i Uszwica Maszkienice Dół wykazano IV klasę jakości wód. Ocena elementów biologicznych dla punktów pomiarowo-kontrolnych Stradomka Stradomka oraz Tarnawka Boczów jest oceną wykonaną na podstawie wyniku z 2011 r., zgodnie z przeprowadzoną weryfikacją ocen. Ocena jakości wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych polega na określeniu stężeń substancji fizykochemicznych i stężeń substancji specyficznych syntetycznych i niesyntetycznych oraz porównaniu ich ze standardami określonymi w cytowanym powyżej rozporządzeniu (załączniki nr 1 i 5). Elementy fizykochemiczne obejmują grupy wskaźników charakteryzujących: stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasolenie, zakwaszenie, substancje biogenne. W roku 2012 ocena jakości wód w zakresie elementów fizykochemicznych wykazała w punktach pomiarowych tj.: Raba Uście Solne, Stradomka Stradomka, Tarnawka Boczów II, Potok Trzciański Łąkta Górna, Gróbka - Okulice I klasę jakości wód, II klasę jakości wód w punkcie pomiarowym Drwinka Świniary oraz w punktach pomiarowych Wisła Stanowisko PZW i Uszwica Maszkienice Dół klasę poniżej poziomu dobrego ze względu na odnotowane przekroczenia wartości wskaźników: przewodność, chlorki, azot Kjeldahla, fosforany (PO 4 ). Ocena fizykochemiczna dla ppk Stradomka Stradomka oraz Tarnawka Boczów jest oceną wykonaną na podstawie wyniku z 2011r., zgodnie z przeprowadzoną weryfikacją ocen. Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne w badanych punktach nie przekraczały wartości granicznych dla stanu dobrego i wyższego niż dobry. Ocena stanu/potencjału ekologicznego wód W celu wykonania klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego wód dokonuje się interpretacji wyników badań wskaźników jakości wód dla elementów biologicznych i wskaźników fizykochemicznych wspierających elementy biologiczne, elementów hydromorfologicznych oraz wskaźników chemicznych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i 21

niesyntetycznych. Ocenę stanu/potencjału ekologicznego wykonano w tych punktach, w których istniała możliwość oceny zarówno elementów biologicznych jak i elementów fizykochemicznych. Zgodnie z tym, w 2012 roku w powiecie bocheńskim dokonano klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego w 8 punktach pomiarowo-kontrolnych: Tarnawka Boczów, Potok Trzciański Łąkta Górna gdzie stwierdzono dobry i powyżej dobrego potencjał ekologiczny wód, w punkcie Drwinka Świniary, w którym wykazano dobry stan ekologiczny. Umiarkowany potencjał ekologiczny wód określono w punktach: Raba Uście Solne, Stradomka Stradomka, Gróbka Okulice. W punktach Wisła Stanowisko PZW oraz Uszwica Maszkienice Dół stwierdzono słaby potencjał ekologiczny wód. Ocena stanu/potencjału ekologicznego w obszarach chronionych Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną celem środowiskowym dla obszarów chronionych jest osiągnięcie do roku 2015 dobrego stanu/potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód oraz zgodności ze wszystkimi normami dla tych obszarów. Ponieważ jest to warunek łączny, ocena stanu/potencjału ekologicznego wód w obszarach chronionych jest wynikową klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i oceny spełniania wymagań dodatkowych. W ocenie stanu/potencjału ekologicznego wykorzystano wszystkie dostępne wyniki dla danej jednolitej części wód. Oznacza to, że jeśli w jednolitej części wód ustanowiono więcej niż 1 punkt pomiarowo-kontrolny, to do obliczenia wartości stężeń poszczególnych wskaźników przyjęto łącznie wyniki ze wszystkich punktów traktując je jak jeden zbiór danych. Ocena stanu chemicznego wód Stan chemiczny wód powierzchniowych określają stężenia substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego (grupa wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego). Normy środowiskowe tych zanieczyszczeń dla poszczególnych kategorii wód (rzek, jezior, wód przejściowych i przybrzeżnych) zostały określone dla stężeń średniorocznych i maksymalnych. Dopuszczalny poziom stężeń średniorocznych chroni wody przed zanieczyszczeniami długotrwałymi, natomiast stężeń maksymalnych - krótkotrwałymi. Metodyka oceny stanu chemicznego wymaga, aby dla wszystkich substancji spełnione były równocześnie dwa warunki, a co za tym idzie o dobrym stanie chemicznym możemy mówić wyłącznie wtedy, kiedy stwierdzane stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają stężeń średniorocznych określanych przez średnią arytmetyczną oraz stężeń maksymalnych wyrażanych jako 90-percentyl obliczany z uzyskanych wyników. Jednolita część wód osiąga dobry stan chemiczny jeżeli stężenia średnioroczne i maksymalne nie są przekraczane w żadnym z punktów pomiarowych. Wymogi te dotyczą zarówno jednolitych części wód w obszarach chronionych jak i poza nimi. W 2012 roku stan chemiczny wód badano w 7 punktach pomiarowo-kontrolnych. W 3 przypadkach tj. w punktach pomiarowo kontrolnych: Raba Uście Solne, Stradomka Stradomka oraz Tarnawka Boczów ocena stanu chemicznego została wykonana na podstawie wyników z lat 2010-2011 r., zgodnie z przeprowadzoną weryfikacją ocen. We wszystkich przebadanych punktach zlokalizowanych na rzekach: Wisła, Drwinka, Raba, Stradomka, Tarnawka, Gróbka, Uszwica elementy chemiczne wykazały stan dobry. 22

Tab. Klasyfikacja elementów jakości wód w punktach pomiarowo-kontrolnych badanych w roku 2012 Lp. Nazwa jcw, klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Ppk zamyka jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Ocena substancji szczególnie szkodliwych STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN 1 2 3 4 Wisła od Podłężanki do Raby Drwinka z dopływami Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Stradomka od Tarnawki do ujścia PLRW200019213799 PLRW20002621379899 PLRW20001921389999 PLRW2000142138899 PL01S1501_1796 PL01S1501_1797 PL01S1501_1809 PL01S1501_1805 5 Tarnawka PLRW2000122138849 PL01S1501_1804 6 Potok Trzciański PLRW2000122138869 PL01S1501_1806 7 8 Gróbka do Potoku Okulickiego Uszwica do Niedźwiedzia PLRW200016213944 PLRW2000122139669 PL01S1501_1810 PL01S1501_1813 Wisła - Stanowisko PZW Drwinka - Świniary Raba - Uście Solne Stradomka - Stradomka Tarnawka - Boczów II Potok Trzciański - Łąkta Górna Gróbka - Okulice Uszwica - Maszkienice Dół 19 T N IV II PPD II SŁABY DOBRY ZŁY 26 N T II I II II DOBRY DOBRY DOBRY 20 T T III II I II UMIARKOWANY DOBRY* ZŁY 14 T T III* II* I* II* UMIARKOWANY DOBRY* ZŁY 12 T T I* II* I* II* 12 T T II II I II DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY* DOBRY 16 T N III II I II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY 12 T N IV II PPD II SŁABY DOBRY ZŁY Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny wód: 12 potok fliszowy, 14-mała rzeka fliszowa, 16-potok nizinny lessowo-gliniasty,19-rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta, 20-rzeka nizinna żwirowa, 26-ciek w dolinie wielkiej rzeki nizinnej * ocena dziedziczona zgodnie z wytycznymi GIOŚ w sprawie wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011 oraz sporządzenia oceny dla jcw ww. kategorii za rok 2012 23

Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych Jednolita część wód oznacza oddzielny i znaczący element, który można w sposób jednolity scharakteryzować i opisać. Jednolitą część wód może tworzyć jeden lub więcej cieków (rzek, potoków). Ocena jednolitej części wód dotyczy wszystkich cieków wchodzących w jej skład. Stan jednolitych części wód powierzchniowych ocenia się, porównując wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych lub silnie zmienionych z wynikami klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych. Klasyfikacja stanu wód w przypadku braku badań któregokolwiek z elementów oceny potencjału ekologicznego jest możliwa wtedy, gdy elementy biologiczne lub fizykochemiczne lub chemiczne osiągają stan poniżej dobrego. Stan wód jest wypadkową stanu/potencjału ekologicznego i chemicznego, a określa go gorszy ze stanów. W ocenie dla jednolitej części wód wykorzystywane są wszystkie dostępne wyniki dla danej jednolitej części wód. Oznacza to, że jeśli w jednolitej części wód ustanowiono więcej niż 1 punkt pomiarowo-kontrolny, to do obliczenia wartości stężeń poszczególnych wskaźników przyjmujemy łącznie wyniki ze wszystkich punktów traktując je jak jeden zbiór danych. Tab. Sposób oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych Stan/potencjał ekologiczny Stan chemiczny dobry poniżej dobrego bardzo dobry stan ekologiczny dobry stan wód zły stan wód dobry stan ekologiczny/potencjał ekologiczny dobry lub powyżej dobrego dobry stan wód zły stan wód umiarkowany stan/potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód słaby stan/potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód zły stan/potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód W wyniku przeprowadzonej w 2012 roku klasyfikacji jednolitych części wód dla powiatu bocheńskiego stwierdzono, że: w jednolitej części wód Drwinka z dopływami stan wód był dobry, przy dobrym stanie ekologicznym i dobrym stanie chemicznym, w jednolitej części wód Tarnawka stan wód był dobry, przy dobrym i powyżej dobrego potencjale ekologicznym i dobrym stanie chemicznym, w jednolitej części wód Potok Trzciański nie określono stanu wód. Stwierdzono dobry i powyżej dobrego potencjał ekologiczny. Stan chemiczny wód w tej jcw nie był badany, w jednolitych częściach wód Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Stradomka od Tarnawki do ujścia oraz Gróbka do Potoku Okulickiego stan wód był zły, przy umiarkowanym potencjale ekologicznym, w jednolitych częściach wód: Wisła od Podłężanki do Raby oraz Uszwica do Niedźwiedzia stan wód był zły, przy słabym potencjale ekologicznym, stwierdzono dobry stan chemiczny wód we wszystkich przebadanych jednolitych częściach wód. Informacje dotyczące klasyfikacji stanu jednolitych części wód udostępnione są na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl 24

Tab. Klasyfikacja stanu jednolitych części wód w 2012 roku w powiecie bocheńskim Lp. Nazwa jcw klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Ppk zamyka jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Ocena substancji szczególnie szkodliwych STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN 1 2 3 4 Wisła od Podłężanki do Raby Drwinka z dopływami Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Stradomka od Tarnawki do ujścia PLRW200019213799 PLRW20002621379899 PLRW20001921389999 PLRW2000142138899 PL01S1501_1796 PL01S1501_1797 PL01S1501_1798 PL01S1501_1809 PL01S1501_1805 5 Tarnawka PLRW2000122138849 PL01S1501_1804 6 Potok Trzciański PLRW2000122138869 PL01S1501_1806 7 8 Gróbka do Potoku Okulickiego Uszwica do Niedźwiedzia Wisła - Stanowisko PZW Drwinka - Świniary Raba - Dobczyce Raba - Uście Solne Stradomka - Stradomka Tarnawka - Boczów II Potok Trzciański - Łąkta Górna 19 T N IV II PPD II SŁABY DOBRY ZŁY 26 N T II I II II DOBRY DOBRY DOBRY 20 T 25 N T III II I I UMIARKOWANY DOBRY* ZŁY 14 T T III* II* I* II* UMIARKOWANY DOBRY* ZŁY 12 T T I* II* I* II* 12 T T II II I II DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY* PLRW200016213944 PL01S1501_1810 Gróbka - Okulice 16 T N III II I II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY PLRW2000122139669 PL01S1501_1813 Uszwica - Maszkienice Dół DOBRY 12 T N IV II PPD II SŁABY DOBRY ZŁY Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny wód 12 potok fliszowy, 14-mała rzeka fliszowa, 16-potok nizinny lessowo-gliniasty,19-rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta, 20-rzeka nizinna żwirowa, 26-ciek w dolinie wielkiej rzeki nizinnej * ocena dziedziczona zgodnie z wytycznymi GIOŚ w sprawie wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011 oraz sporządzenia oceny dla jcw ww. kategorii za rok 2012

Mapa. Ocena stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2012 roku 26

Mapa. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2012 roku 27

Mapa. Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych w 2012 roku 28

4.2. Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Oceny jakości wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w oparciu o ww. rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. Rozporządzenie ustala trzy kategorie jakości wody, w zależności od wartości granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia oraz określa wymagania jakim powinna odpowiadać kategoria jakości wody A1-A3.: kategoria A1 - woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji, kategoria A2 - woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego), kategoria A3 woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). Uznaje się, że wody spełniają określone dla nich w odrębnych przepisach wymagania, jeśli stężenia zanieczyszczeń fizykochemicznych nie przekraczają wartości dopuszczalnych dla kategorii A1 lub A2, a poziom zanieczyszczeń bakteriologicznych nie przekracza wartości dopuszczalnych dla kategorii A3. W roku 2012 oceny jakości wód ujmowanych dla celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w punktach: Stradomka Stradomka, Potok Trzciański Łąkta Górna i Tarnawka Boczów. Ocena wykazała, że wody w punkcie Stradomka Stradomka odpowiadały kategorii fizykochemicznej A2, ze względu na podwyższoną wartość wskaźników: barwa, ogólny węgiel organiczny (OWO), azot Kjeldahla, amoniak, oraz kategorii bakteriologicznej A3, ze względu na przekroczenia we wskaźniku bakterie grupy Coli. Wody w punkcie Potok Trzciański Łąkta Górna odpowiadały kategorii fizykochemicznej A1 oraz kategorii bakteriologicznej poza A3, ze względu na przekroczenia we wskaźniku bakterie grupy Coli. W wodzie badanej w punkcie Tarnawka Boczów II stwierdzono kategorię fizykochemiczną A1 oraz kategorię bakteriologiczną A3, ze względu na przekroczenia we wskaźniku bakterie grupy Coli. Ocena jakości wód w 2012 roku wykazała, że woda w punktach Stradomka Stradomka oraz Tarnawka Boczów spełniała wymagania dla obszarów chronionych przeznaczonych na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do picia. Natomiast woda w punkcie Potok Trzciański Łąkta Górna nie spełniała tych wymagań. dla obszarów chronionych przeznaczonych na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do picia. 29

W obszarach chronionych będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia tj. Stradomka od Tarnawki do ujścia oraz Tarnawka wymagania zostały spełnione. Wymagania te nie zostały spełnione dla jcw Potok Trzciański. W celu pozyskania wody przeznaczonej do spożycia, z uwagi na jej zanieczyszczenie, woda ta wymaga uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowanie, chlorowanie końcowe). Ocena stopnia zagrożenia eutrofizacją ze źródeł komunalnych Ochrona wód przed eutrofizacją ma na celu zapobieżenie, zmniejszenie lub eliminację negatywnych następstw działań człowieka na faunę i florę, ziemię, wodę, powietrze i klimat, krajobraz oraz miejsca szczególnego zainteresowania, a także na zdrowie i jakość życia ludności. Przyczyną eutrofizacji jest dopływ do wód związków biogennych: - ze źródeł rolniczych (spływy powierzchniowe, nawożenie), - ze źródeł komunalnych (zrzuty ścieków komunalnych). Ocena eutrofizacji zawiera się w ocenie stanu ekologicznego wód, ponieważ zwiększona dostawa związków biogennych i wzrost ich stężenia w wodach wywiera wpływ na stan elementów biologicznych i fizykochemicznych, co może skutkować nieosiągnięciem dobrego stanu ekologicznego wód. W całym dorzeczu Górnej Wisły nie stwierdzono zagrożenia eutrofizacją ze źródeł rolniczych, natomiast wszystkie jednolite części wód uznane są za zagrożone eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji wód wprowadza do systemu ocen metodykę oceny stopnia zagrożenia wód eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Zakres wskaźników przyjętych do oceny obejmuje: - elementy biologiczne (fitoplankton lub fitobentos), - elementy fizykochemiczne (tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny). Jako wartości graniczne przyjęto granicę między stanem dobrym a umiarkowanym, a podstawą klasyfikacji są stężenia średnioroczne. Ocenę stopnia zagrożenia eutrofizacją wód powiatu bocheńskiego przeprowadzono w 8 jednolitych częściach i w 8 punktach pomiarowo kontrolnych. Eutrofizację stwierdzono w czterech z nich: Wisła od Podłężanki do Raby w punkcie Wisła Stanowisko PZW, Stradomka od Tarnawki do ujścia w punkcie Stradomka Stradomka, Gróbka do Potoku Okulickiego w punkcie Gróbka Okulice oraz Uszwica do Niedźwiedzia w punkcie Uszwica Maszkienice Dół. Dla 4 obszarów chronionych będących jednolitymi częściami wód nie zostały spełnione wymagania określone dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych tj. Wisła od Podłężanki do Raby, Stradomka od Tarnawki do ujścia, Gróbka do Potoku Okulickiego oraz Uszwica do Niedźwiedzia. W 4 pozostałych te wymagania były spełnione. 30

Ocena obszarów chronionych będące jednolitymi częściami wód przeznaczonych do ochrony gatunków i siedlisk W 2012 roku monitorowanych było 6 jednolitych część wód w obszarach ochrony siedlisk lub gatunków, dla których stan wód jest ważnym czynnikiem w tym zakresie. Tylko 1 badana jednolita część wód o nazwie Wisła od Podłężanki do Raby nie spełniała wymagań dla obszarów chronionych. Informacje dotyczące klasyfikacji jednolitych części wód udostępnione są na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl. Fot. Punkt poboru prób biologicznych na rzece Drwinka Fot. Pobór prób biologicznych na rzece Tarnawka (obszar Natura 2000) 31