Techniki transportu drogowego pelletu

Techniki transportu drogowego pelletu Kazimierz Sławiński, Agnieszka Zdanowicz Słowa kluczowe: pellet, transport drogowy. Streszczenie W artykule przedstawiono sposoby transportu drogowego pelletu. Omówiono transport pelletu w workach, big bagach oraz luzem, wskazując na czynniki mające wpływ na jakość dostarczanego paliwa oraz dobór technik transportu w zależności od potrzeb odbiorcy. W artykule odniesiono się do aktualnie obowiązujących norm na pellet drzewny oraz dokonano porównania gęstości nasypowej i współczynnika twardości pelletu w zależności od materiału z którego został wytworzony. Wstęp Pellet to produkowane z odpadów - najczęściej drzewnych aglomeraty o cylindrycznym kształcie, gładkiej powierzchni i średnicy 6-8 mm. Granulat wytłacza się w prasie rotacyjnej, bez dodatku substancji klejącej i pod dużym ciśnieniem, które umożliwia duże zagęszczenie surowca do gęstości około 650 kg, a nawet powyżej 700 kg/m 3, co jest bardzo korzystne zarówno w transporcie jak i w magazynowaniu. Pellet jest powszechnie wykorzystywanym paliwem które można spalać w kotłach wielopaliwowych, kominkach, kotłach zgazowujących drewno oraz innych urządzeniach grzewczych na paliwa stałe [5]. Pellet można stosować jako paliwo podstawowe, paliwo startowe i uzupełniające przy spalaniu węgla kamiennego oraz drewna. Obernberger i Thek [2] zaznaczają, że szczególnie ważna jest tu jakość aglomeratu pelletów, gdyż jak twierdzi Rhén i in. [3]) ma to istotny wpływ na automatyzację procesu spalania. Obecnie brak jest jednolitej normy europejskiej odnoszącej się do jakości pelletu pochodzącego z różnych substratów pochodzenia roślinnego. Normy opisujące jakość pelletu dotyczą głównie produktu pochodzenia drzewnego i wskazują m.in. na graniczną dopuszczalną jego ścieralność, co rzutuje na sposób jego transportu (tabela 1). Tab. 1. Graniczne wartości ścieralności i gęstości pelletu Norma ścieralność % gęstość kg/dm 3 ÖNORM M 7136 2,3 1,12 DIN 51731-1,0-1,4 DIN PLUS 2,5 0,6 EN 14961-2:2011, A1 2,5 0,6 SS 187120 1 grupa 0,03 0,6 Na jakość pelletu, poza materiałem z którego został wykonany oraz warunkami przechowywania mogą wpływać m.in. sposoby jego transportu [4]. Techniki dostarczenia pelletu do odbiorcy, a następnie możliwości jego sprawnego przechowywania i aplikacji, mają duży wpływ na wybór rodzaju kotła i zasilającego go nośnika energii. Przyjmuje się, że przewiezienie pelletów przez każde 100 km powoduje, na skutek ścierania się, powstanie około 0,1% masy odsiewu mającego negatywny wpływ na zautomatyzowanie procesu jego spalania. Wpływa na to m.in. jakość pakowania. Im bardziej zostanie ograniczona możliwość przesuwania się i ocierania o siebie pelletu w czasie transportu, tym mniej będzie drobnej frakcji i pyłu [1]. 1. Transport pelletu w workach Pellet ze względu na stabilność i powtarzalność cech może być stosowany w zautomatyzowanych systemach a ze względu na zunifikowaną formę, można go stosować w automatycznych podajnikach na paleniska w dedykowanych kotłach domowego użytku. Na zaopatrzenie nowego budynku o powierzchni 150 m 2 w ciepło potrzeba około 4 t pelletu [6]. Transport pelletu do indywidualnego odbiorcy odbywa się najczęściej w workach foliowych chroniących paliwo przed wilgocią (pellet ma wilgotność około 8-10%). W trakcie przygotowywania do transportu nie należy przechowywać pelletu na dworze. Nawet na workowany pellet nie może padać deszcz ani śnieg, gdyż każdy worek ma mikro otworki, chroniące go przed pęknięciem w trakcie pakowania (rozprężenie powietrza). Również sam transport musi się odbywać pojazdami chroniącymi pellet przed czynnikami atmosferycznymi. Pellet najczęściej workowany jest po 15 kg, co umożliwia ręczne przenoszenie worków do kotłowni oddalonych od miejsca dowozu pelletu na palecie. W zależności od masy pelletu w worku, ilość opakowań na palecie o wymiarach 1000 12000 mm wacha się od 100, przy workach 10 kg, do około 40 przy workach 20 i 25 kg. W zależności od masy i ilości worków ułożonych na palecie, jej masa transportowa kształtuje się od 720 do 1050 kg. Najczęściej jednak wynosi 975 kg, co wynika z układania na palecie 65 worków o masie 15 kg (tabela 2). Masa opakowania [kg] Tab. 2. Masa pelletu w workach i na palecie Ilość opakowań na 1 palecie 1000x1200 mm Masa pelletu na palecie [kg] 10 100 1000 14 70 980 15 65 975 20 36 lub 40 720-800 25 40-42 1000-1050 Aby zapobiec rozrywaniu się worków w które zapakowano pellet, są one z robione z folii o grubości od 0,08 mm (worki do 15 kg) do 0,12 mm w przypadku worków o masie 20 i 25 kg. Dla ochrony przed warunkami atmosferycznymi i dla zapewnienia stabilności przewożonych na palecie worków pelletu, owija się je folią stretch (rys. 1). W jednym transporcie można dostarczyć maksymalnie 38 palet. 240 AUTOBUSY 8/2016

Rys. 2. Big bag na palecie [8] Rys. 1. Worki pelletu na palecie 2. Transport pelletu w big bagach Big bag to typ elastycznego kontenera, przeznaczonego m.in. do przechowywania i transportu materiałów granulowanych takich jak pellet. Ten typ opakowania jest szczególnie ceniony ze względu na oszczędność miejsca podczas magazynowania i transportu [7]. Dzięki wszytym uchwytom, worki big bagów można łatwo załadować i rozładować oraz jeżeli jest taka możliwość, zawiesić na stelażu jako zasobnik z pelletem big bagi tego typu zaopatrzone są w dolne wysypy. Dzięki powlekanej tkaninie polipropylenowej, worki te chronią pellet przed dostaniem się wilgoci z zewnątrz. Wymiary podstawy worka wynoszą 62,5 62,5 cm, 75 75 cm lub 90 90 cm przy wysokości od 100 do 140 cm. Ładowność big bagów wynosi od 100 do 2500 kg, przy czym pellety pakuje się do masy 1 t. Standardem jest podstawa big bagów o wymiarach wewnętrznych 88 88 cm. Worki o tej podstawie swobodnie mieszczą się obok siebie na skrzyni ładunkowej samochodu ciężarowego (rys. 2 i 3). W celu określenia wymiarów worka należy znać jego docelową nośność oraz ciężar nasypowy pakowanego towaru (tab. 2). Transport drogowy pellet w big bagach wymaga odpowiedniej staranności w umieszczaniu worków na paletach gdyż często dochodzi do ich rozerwania. W trakcie transportu drogowego big bagi powinny być przypięte elastycznymi pasami, uniemożliwiającymi przesuwanie się przewożonego ładunku (rys. 4). Ze względu na masę big bagów z pelletem, wynoszącą standardowo 1 tonę, często nie da się ich dostarczyć bezpośrednio w okolice kotła, co wymusza na odbiorcy korzystanie z transportu wewnętrznego lub dzielenia partii pelletu na mniejsze partie i przenoszenie ich do kosza zasypowego kotła. Rys. 3. Big bag bezpaletowy [9] Rys. 4. Zabezpieczenie big bagów w transporcie drogowym [10] AUTOBUSY 8/2016 241

Tab. 2. Gęstość nasypowa i współczynnik twardości pelletu w zależności od materiału z którego został wytworzony (opracowanie własne na podstawie: [11]-[18]) Rodzaj peletu Gęstość nasypowa kg/m -3 drzewny 500-600 97.5 słoma pszenna 408 97% słoma rzepakowa 508 96% słoma kukurydziana 567 98% wierzba krzewiasta 590 93% ślazowiec pensylwański 470 93% trociny bukowe 600 98% trociny sosnowe 670 97% trociny dębowe 630 98% pozostałości słonecznikowe 480 - pozostałości jabłkowe 630 - Współczynnik twardości 3. Transport pelletu luzem Odbiorcy przemysłowi pelletu są zainteresowani dużymi dostawami tego paliwa. Zgodnie z art. 61 ust. 1 prawa o ruchu drogowym, ładunek nie może powodować przekroczenia dopuszczalnej masy całkowitej lub dopuszczalnej ładowności pojazdu. W Polsce wynosi ona max 40t, co w praktyce daje możliwość przewozu 24-25t ładunku. Przy transporcie drogowym biomasy na odległościach do 100 km stosuje się pojazdy niskotonażowe (7-18 ton), na dalsze odległości pojazdy wysokotonażowe (24 25 tony ładowności). Przy dużych i cyklicznych dostawach pelletu duże znaczenie ma koszt jego transportu. Cena zakupu peletu luzem jest najniższa, w porównaniu do pelletu w workach nawet o 15-20% za tonę. Pellet luzem może być dostarczony w tradycyjnych naczepach i wywrotkach, silosach ciśnieniowych czy kontenerach. Transport pelletu z wykorzystaniem wywrotek i naczep musi uwzględniać zapewnienie przewożonemu ładunkowi stabilnej jakości, szczególnie chroniąc go przed zawilgoceniem (rys. 5) i umożliwiając szybki rozładunek (rys. 6). Istnieją wersje wywrotek z wysypem do tyłu, na jedną stronę, do tyłu i na jedną stronę, do tyłu i na dwie strony. lub przesuwną ścianą. Ten rodzaj transportu znajduje zastosowanie u odbiorców gdzie ze względów technicznych nie ma możliwości zastosowania tańszego transportu pelletu w wywrotkach. Rys. 6. Wywrotka z wysypem do tyłu [20] Dzięki ruchomej podłodze (rys. 7) lub przesuwnej ścianie (rys. 8), wyładunek paliwa z naczepy nie wymaga dodatkowych urządzeń rozładunkowych oraz podnoszenia skrzyni ładunkowej celem jej opróżnienia. Rys. 7. Wnętrze naczepy samo rozładunkowej z ruchomą podłogą [21] Rys. 5. Przewóz pelletu na zabezpieczonej przed opadami wywrotce [19] Duże partie pelletu można transportować również w naczepach samowyładowczych z ruchomą podłogą 242 AUTOBUSY 8/2016 Rys. 8. Wnętrze naczepy samo rozładunkowej z przesuwną ścianą [22] Do transportu pelletu luzem wykorzystywane są również polipropylenowe zbiorniki (container liners), które można

umieszcza się wewnątrz kontenerów lub naczep. Nadają się one do transportu i przechowywania towarów masowych suchych, chroniąc przewożony materiał przed wilgocią i zanieczyszczeniami (rys. 9). dostarczonego klientowi paliwa. W zależności od ilości zamawianego pelletu można dowieźć go cysternami o ładowności do 32 t (rys. 12). Rys. 11. Zbiornik (container liners) z pneumatycznym systemem napełniania i opróżniania [25] Rys. 9. Polipropylenowy zbiornik do przewozu materiałów sypkich wewnątrz kontenerów i naczep samochodowych [23] Zbiorniki propylenowe umożliwiają szybki załadunek i rozładunek przewożonego materiału (rys. 10) a dzięki instalowanym systemom pneumatycznego napełniania i opróżnianie - zautomatyzowanie całego procesu, bez konieczności przechylania kontenera lub naczepy (rys. 11). Do odbiorców posiadających silosy lub systemy pneumatycznego podawania pelletu, dostawy tego paliwa mogą być realizowane przez specjalistyczne cysterny. Zaletą tej formy transportu pelletu jest możliwość jego bezpośredniego, czystego wtłoczenia do magazynów, z pominięciem wszelkich przeszkód architektonicznych, oraz płynne jego dozowanie [Frączek 2010]. Dodatkowo odbiorca przez cały sezon grzewczy dysponuje jednorodnym paliwem, pochodzącym z jednej partii produkcyjnej, co pozwala na lepszą regulację kotła i palnika. Rys. 10. Rozładunek zbiornika (container liners) [24] Cysterny do przewozu pelletu mogą być wyposażone w wagę z interfejsem, umożliwiającym wydruk informacji o ilości Rys. 12. Cysterna do przewozu pelletu [26] Podsumowanie Łańcuch logistyczny, na końcu którego pellet trafia do konsumentów, może być długi i składać się zarówno z transportu morskiego, magazynowania w doku oraz różnych formy transportu wewnętrznego i magazynowania. Na końcu mamy do czynienia z transportem drogowym pelletu do odbiorców finalnych. Długi łańcuch logistyczny może wpływać na jakość dostarczanego paliwa, zarówno w aspekcie jego wilgotności jak i rozdrobnienia. Może również powodować wydzielanie się z pelletu tlenku węgla (CO), którego emisja jest najwyższa w ciągu pierwszych sześciu tygodni od zakończenia produkcji. Na jej skalę, poza rodzajem materiału z którego wyprodukowano pellet, mogą mieć wpływ naprężenia mechaniczne, które występują podczas ładowania i transportu tego paliwa. Emisja tlenku węgla z pelletu spowodowała w Niemczech kilka zgonów [14, 15]. Pellet jest produktem który można transportować w różnych formach, zarówno w opakowaniach jak i luzem, należy jednak pamiętać, że jest to paliwo z biomasy, wrażliwe na warunki transportu, którego stabilizacja biochemiczna zachodzi do dwóch miesięcy po procesie produkcji. AUTOBUSY 8/2016 243

Bibiografia 1. Kowalewski L.: Dostawy Peletu możliwości i bariery, 2008. http://www.paliwadrzewne.pl/index.php?dzid=99&did=50 2. Obernberger, I.; Thek, G.: Physical characterisation and chemical composition of densified biomass fuels with regard to their combustion behavior. Biomass and Bioenergy, 27, 653-669, 2004. 3. Rhén, C.; Ohman, M.; Gref, R.; Wasterlund, I.: Effect of raw material composition in woody biomass pellets on combustion characteristics. Biomass Bioenergy, 31, 66-72, 2007. 4. Rynkiewicz M., Dobek T., K. Wybrane właściwości fizyczne i mechaniczne peletów w zależności od składu i temperatury ich przechowywania. Inżynieria Rolnicza. Z. 3(146) T.2, s. 321-330, 2013. 5. Shaw, M.. Feedstock and process variables influencing biomass densification. A Thesis. Department of Agricultural and Bioresource Engineering, University of Saskatchewan. Saskatoon, Saskatchewan, Canada, 2008. 6. http://www.pelletmont.pl/kalkulator.html 7. Worki Big Bag wszystko co powinieneś o nich wiedzieć. http://www.paktainer.com.pl/pl_oferta/standardowe.php 8. http://big-bags.pl/#bigbags 9. http://www.lanex.cz/pl/worek-bezpaletowy 10. http://40ton.net/jak-zamocowac-ladunek-big-bagow-zebybag-bylo-zadowolone-czyli-kartony-maty-i-nadmuchiwanepoduszki/ 11. http://www.pelet.com.pl/pl/jakosc/porownanie-normcertyfikatow-dla-peletu-drzewnego.html 12. http://ir.ptir.org/artykuly/pl/136/ir(136)_3178_pl.pdf 13. czysta-energia/2007-6-284/materialy-konferencyjne- 2820/pelet-z-roznych-surowcow-7377 14. http://czysta-energia.abrys.pl/wpcontent/uploads/sites/4/files/pelletsexpo/2013/4.pdf 15. Analiza-wybranych-cech-jakosciowych-peletowwytworzonych-z-surowcow-roslinnych.html 16. http://ir.ptir.org/artykuly/pl/143/ir(143)_3370_pl.pdf 17. http://bape.com.pl/wp-content/uploads/2014/09/forest- Poradnik-normy_122011.pdf 18. http://www.itd.poznan.pl/pl/ccwpd/program_certyf IKACJI_WPD_zm_25.06.2015.pdf 19. https://www.google.pl/search?q=wywrotka+do+pelletu&es pv=2&biw=1366&bih=677&source=lnms&tbm=isch&sa=x &ved=0ahukewicktuihobmahufhswkhsvzdb0q_auibi gb#imgrc=zvpo3edy0-u5tm%3a 20. http://www.heitling.de/87-2-zabudowa-wywrotka-26- ton.html 21. https://www.google.pl/search?q=naczepa+z+ruchom%c4 %85+pod%C5%82og%C4%85&source=lnms&tbm=isch& sa=x&ved=0ahukewiy_nkipivmahvqcpokhu_2dqmq_ AUIBygB&biw=1366&bih=677#imgrc=4KYkrMryaWhmkM %3A 22. http://www.lux-truck.com.pl/okazje_flieglwiecej/144/fliegl+naczepa+z+ruchom%c4%84+p OD%C5%81OG%C4%84 23. http://www.interjute.com/action/easyproducts/easyproduct/ 74/container-liners/Interjuteproduct 24. http://www.corrpakbps.com/film_container_liner.html 25. http://image.ec21.com/global/multiimage/popmultiimgnew.jsp 26. http://www.heitling.de/71-2-zabudowa-cysterna-dopelletu-32-tony.html Autorzy: Dr inż. Kazimierz Sławiński Katedra Agroinżynierii, Politechnika Koszalińska. Mgr inż. Agnieszka Zdanowicz Katedra Agroinżynierii, Politechnika Koszalińska. The techniques of road transport pellets In the article presents ways of road transport of pellet. Discusses transport of pellets in bags, big bags and bulk, pointing to the factors affecting on the quality of the delivered fuel and transport techniques selection depending on the needs of the customer. The article referred to the current standards for wood pellet and compared a density pellet bulk and coefficient hardness depending on the material from which it was made. Key words: pellet, road transport. 244 AUTOBUSY 8/2016