1. ZBIORY PORÓWNYWANIE ZBIORÓW. WYKŁAD 1

Podobne dokumenty
Arytmetyka. Działania na liczbach, potęga, pierwiastek, logarytm

1. Liczby wymierne. x dla x 0 (wartością bezwzględną liczby nieujemnej jest ta sama liczba)

Wymagania dla klasy siódmej. Treści na 2 na 3 na 4 na 5 na 6 Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: DZIAŁ 1. LICZBY

Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi z matematyki w zakresie podstawowym dla klasy 1 zsz Katarzyna Szczygieł

Wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 7

1. LICZBY DZIAŁ Z PODRĘCZNIKA L.P. NaCoBeZu kryteria sukcesu w języku ucznia

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI dla klasy I ba Rok szk. 2012/2013

Wymagania na egzamin poprawkowy z matematyki z zakresu klasy pierwszej TECHNIKUM

Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu

MATeMAtyka 1. Przedmiotowy system oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych. Zakres podstawowy i rozszerzony Klasa pierwsza

Zakres tematyczny - PINGWIN. Klasa IV szkoły podstawowej 1. Zakres treści programowych z I etapu kształcenia. 2. Liczby naturalne i działania:

WYMAGANIA EDUKACYJNE - matematyka - poziom rozszerzony Dariusz Drabczyk

Algebra zbiorów. Materiały pomocnicze do wykładu. przedmiot: Matematyka Dyskretna 1 wykładowca: dr Magdalena Kacprzak

konieczne (ocena dopuszczająca) Temat podstawowe (ocena dostateczna) dopełniające (ocena bardzo dobra) rozszerzające (ocena dobra)

rozszerzające (ocena dobra) podstawowe (ocena dostateczna)

WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY MATEMATYKA KL.VII

Program zajęć pozalekcyjnych z matematyki poziom rozszerzony- realizowanych w ramach projektu Przez naukę i praktykę na Politechnikę

Klasa 1 technikum. Poniżej przedstawiony został podział wymagań na poszczególne oceny szkolne:

Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi z przedmiotu matematyka w zakresie rozszerzonym dla klasy I liceum ogólnokształcącego

Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu

konieczne (ocena dopuszczająca) Temat rozszerzające (ocena dobra)

Liczby. Wymagania programowe kl. VII. Dział

Oznaczenia: K wymagania konieczne; P wymagania podstawowe; R wymagania rozszerzające; D wymagania dopełniające; W wymagania wykraczające

Wymagania edukacyjne z matematyki w klasie VII szkoły podstawowej

Matematyka z kluczem. Szkoła podstawowa nr 18 w Sosnowcu. Przedmiotowe zasady oceniania klasa 7

7. CIĄGI. WYKŁAD 5. Przykłady :

2. LICZBY RZECZYWISTE Własności liczb całkowitych Liczby rzeczywiste Procenty... 24

MATEMATYKA WYKAZ UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY DLA KLASY DRUGIEJ

Lista działów i tematów

konieczne (ocena dopuszczająca) Temat podstawowe (ocena dostateczna) dopełniające (ocena bardzo dobra) rozszerzające (ocena dobra)

konieczne (ocena dopuszczająca) Temat podstawowe (ocena dostateczna) rozszerzające (ocena dobra) dopełniające (ocena bardzo dobra)

PLAN WYNIKOWY NAUCZANIA MATEMATYKI W LICEUM PLASTYCZNYM ZAKRES PODSTAWOWY 2017/2018

MATEMATYKA WYKAZ UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY DLA KLASY PIERWSZEJ

Próbny egzamin z matematyki dla uczniów klas II LO i III Technikum. w roku szkolnym 2012/2013

Klasa pierwsza: I TE 1, I TE 2, 1 TG, 1 TH, I TRA, 1TI Poziom podstawowy 3 godz. x 30 tyg.= 90 nr programu DKOS /07 I. Liczby rzeczywiste

1 Działania na zbiorach

MATeMAtyka 1. Plan wynikowy: Zakres podstawowy i rozszerzony

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MATEMATYKI DLA KLASY 1LO i 1TI ROK SZKOLNY 2018/2019

Wymagania edukacyjne: Matematyka Zasadnicza Szkoła Zawodowa

11. Liczby rzeczywiste

Zakres materiału obowiązujący do egzaminu poprawkowego z matematyki klasa 1 d LO

Wymagania dla kl. 1. Zakres podstawowy. podaje przykłady liczb pierwszych, parzystych i nieparzystych cechy podzielności liczb naturalnych

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z matematyki w klasie I poziom rozszerzony

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI KLASA VII

Wymagania na egzamin poprawkowy z matematyki dla klasy I C LO (Rok szkolny 2015/16) Wykaz zakładanych osiągnięć ucznia klasy I liceum

MATEMATYKA Z KLUCZEM WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY SIÓDMEJ

ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

zaznaczymy na osi liczbowej w ten sposób:

Wymagania edukacyjne z matematyki dla klasy VII

Indukcja matematyczna. Zasada minimum. Zastosowania.

LICZBY - Podział liczb

Plan wynikowy matematyka w zakresie rozszerzonym w klasie 1b, 2016/2017r.

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI KLASA I PODSTAWA Z ROZSZERZENIEM (90 godz.)

Projekt Era inżyniera pewna lokata na przyszłość jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

KRYTERIA OCENIANIA Z MATEMATYKI W OPARCIU O PODSTAWĘ PROGRAMOWĄ I PROGRAM NAUCZANIA MATEMATYKA 2001 DLA KLASY DRUGIEJ

Szkoła podstawowa. podstawowe (ocena dostateczna) rozszerzające (ocena dobra) I PÓŁROCZE

Wymagania edukacyjne z matematyki na poszczególne do klasy VII szkoły podstawowej na rok szkolny 2018/2019

WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE

Wymagania edukacyjne z matematyki dla zasadniczej szkoły zawodowej na poszczególne oceny

LOGIKA MATEMATYCZNA, ZBIORY, LICZBY RZECZYWISTE

KLASA I LO Poziom podstawowy (wrzesień)

Wymagania edukacyjne z matematyki

Wymagania edukacyjne z matematyki dla klasy 7 na podstawie planu wynikowego z rozkładem materiału

Wymagania edukacyjne z matematyki dla klasy pierwszej zasadniczej szkoły zawodowej

Matematyka z kluczem. Plan wynikowy z rozkładem materiału Klasa 7

Matematyka z kluczem. Plan wynikowy z rozkładem materiału Klasa 7

Powtórzenie podstawowych zagadnień. związanych ze sprawnością rachunkową *

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny branżowa szkoła I stopnia klasa 1 po gimnazjum

Wymagania edukacyjne z matematyki w XVIII Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie, zakres podstawowy. Klasa 1

ROZKŁAD MATERIAŁU DLA KLASY I LICEUM I TECHNIKUM (ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY) A WYMAGANIA PODSTAWY PROGRAMOWEJ

Tematyka do egzaminu ustnego z matematyki. 3 semestr LO dla dorosłych

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA PROSTO DO MATURY KLASA 1 ZAKRES PODSTAWOWY

Plan wynikowy z przedmiotu: MATEMATYKA

Temat (rozumiany jako lekcja) Propozycje środków dydaktycznych. Liczba godzin. Uwagi

Wymagania na ocenę dopuszczającą z matematyki klasa I Matematyka - Babiański, Chańko-Nowa Era nr prog. DKOS /02

Kształcenie w zakresie podstawowym. Klasa 1

Wymagania edukacyjne z matematyki dla uczniów klasy VII szkoły podstawowej

Matematyka z kluczem. Układ treści w klasach 4 8 szkoły podstawowej. KLASA 4 (126 h) część 1 (59 h) część 2 (67 h)

PLAN WYNIKOWY PROSTO DO MATURY KLASA 1 ZAKRES PODSTAWOWY

2) R stosuje w obliczeniach wzór na logarytm potęgi oraz wzór na zamianę podstawy logarytmu.

Rozkład materiału a wymagania podstawy programowej dla I klasy czteroletniego liceum i pięcioletniego technikum. Zakres rozszerzony

Matematyka wykaz umiejętności wymaganych na poszczególne oceny

V. WYMAGANIA EGZAMINACYJNE

MATEMATYKA Z SENSEM. Ryszard Kalina Tadeusz Szymański Marek Lewicki. Przedmiotowy system oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych.

Matematyka z kluczem. Układ treści w klasach 4 8 szkoły podstawowej. KLASA 4 (126 h) część 1 (59 h) część 2 (67 h)

Funkcje wymierne. Jerzy Rutkowski. Działania dodawania i mnożenia funkcji wymiernych określa się wzorami: g h + k l g h k.

Wymagania edukacyjne matematyka klasa VII

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY VII SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Projekt Era inżyniera pewna lokata na przyszłość jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania rocznych ocen klasyfikacyjnych z matematyki w klasie VII.

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI KLASA I ZAKRES ROZSZERZONY (90 godz.)

3. FUNKCJA LINIOWA. gdzie ; ół,.

WYMAGANIA EDUKACYJNE KLASA I Pogrubieniem oznaczono wymagania, które wykraczają poza podstawę programową dla zakresu podstawowego.

2. FUNKCJE. jeden i tylko jeden element y ze zbioru, to takie przyporządkowanie nazwiemy FUNKCJĄ, lub

Wymagania edukacyjne. Hasło z podstawy programowej 1. Liczby naturalne 1 Liczby naturalne, cechy podzielności. Liczba godzin

Dorota Ponczek, Karolina Wej. MATeMAtyka 1. Szczegółowe wymagania edukacyjne z matematyki w klasie pierwszej. Zakres podstawowy

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI KLASA I GIMNAZJUM Małgorzata Janik

Plan wynikowy. Zakres podstawowy klasa 1

Transkrypt:

WYKŁAD 1 1 1. ZBIORY. Pojęcie ZBIORU i NALEŻENIA do niego są pojęciami pierwotnymi(niedefiniowalnymi) w matematyce, reszta matematyki jest zdefiniowana lub opisana za pomocą tych pojęć. Można by, opierając się na intuicji podać, że ZBIÓR jest kolekcją obiektów posiadających pewną określoną cechę. Podanie tej cechy musi być jasne, aby móc ocenić, czy dany obiekt należy do zbioru. Tego typu intuicyjne rozumienie zbioru może czasem prowadzić do sprzeczności, stąd też nie można tego traktować jako definicji. ZBIORY będziemy zwykle oznaczać dużymi literami A, B, C, X, Y, Z, a OBIEKTY małymi a, b, c,.x, y, z. OBIEKT, który należy do zbioru nazywamy ELEMENTEM ZBIORU i oznaczamy, zaś OBIEKT, który nie należy do zbioru, czyli nie jest jego elementem oznaczamy. Poszczególne zbiory mogą być zapisywane na wiele sposobów. Niektóre szczególnie często występujące zbiory mają własne nazwy i oznaczenia (symbole): N = 0,1,2,3,4,5,6,. - zbiór LICZB NATURALNYCH, P = 1,2,3,4,5,6,7.. - zbiór LICZB CAŁKOWITYCH DODATNICH, Z = 3, 2, 3,0,1,2,3.. - zbiór LICZB CAŁKOWITYCH, Q = 0 - zbiór LICZB WYMIERNYCH, R = : Q.. 2, 3, 2,,.. ó LICZB RZECZYWISTYCH. Zbiory mogą być skończone o skończonej liczbie elementów, oraz nieskończone. Zbiór, który nie zawiera żadnego elementu nazywamy zbiorem pustym i oznaczamy symbolem. Zbiory można określać (definiować) przez : a) wyliczanie jego elementów, np. X = 2, 4, 6, 8,10 = 10, 8, 6, 4, 2 = 2, 8, 2, 6, 2, 4, 6, 10, 2 (przy czym zmiana kolejności elementów, bądź ich wielokrotne powtarzanie nie zmienia zbioru) b) podanie cech wyróżniających jego elementy, np. Y =zbiór liczb całkowitych, dodatnich, parzystych, nie większych niż 10, c) podanie definicji określania kolejnych wyrazów, np. Z = x: x N x = 2i i N i 5, 1.1. PORÓWNYWANIE ZBIORÓW. RÓWNOŚĆ ZBIORÓW Dwa zbiory A i B są równe wtedy i tylko wtedy jeśli dla każdego, x należy również do i na odwrót. = x A x B oraz x B x A, A = 1,2,3,4,5, B = 5,4,3,2,1, C = x N 0 < < 6, D = 1,1,1,2,2,3,4,4,5 A = B = C = D

X = x N x < 0, Y = x R x = x + 1, Z = x x jest pierwiastkiem rzeczywistym równania x + x + 1 = 0, X = Y = Z. 2 Dla dowolnych zbiorów X, Y, Z jeśli X = Y i Y = Z to X = Z. W dalszej części zajęć, wypisując elementy zbioru A = x, x, x,.. x będziemy milcząco zakładać, że są one różne. Wtedy LICZBĘ ELEMENTÓW zbioru A nazywać będziemy MOCĄ ZBIORU i oznaczać : lub lub,,, =. = 0, 1,2,3,4,5 = 5. ZAWIERANIE SIĘ ZBIORÓW. Powiemy, że zbiór X jest zawarty w zbiorze Y ( lub, że zbiór Y zawiera zbiór X ), jeśli każdy element zbioru X należy również do zbioru Y : wttw i mówimy, że X jest podzbiorem zbioru Y, lub Y jest nadzbiorem zbioru X, oraz, że jeśli to stąd wynika, że lub = Użyte powyżej symbole : - to relacja zawierania ( inkluzja ), zaś - to zawieranie się właściwe, czyli jeśli, to mówimy, że jest właściwym podzbiorem. = to, to, P N ale też P N, N Z ale też P Z, Q R ale też Q R. RELACJE MIĘDZY ZBIORAMI. Możliwe są cztery przypadki zachowania się zbiorów A i B : 1. zbiory A i B są rozłączne, czyli nie mają wspólnych elementów, 2. zbiór A zawiera się w zbiorze B, czyli, 3. zbiór B zawiera się w zbiorze A, czyli, 4. zbiory się przecinają, czyli istnieją takie elementy, które należą do obu zbiorów, ale też istnieją takie, które należą do jednego z nich. Wszystkie powyżej opisane przypadki przedstawia poniższy rysunek 1. 1) 2) 3) 4) Rysunek 1. Relacje między zbiorami.

3 TWIERDZENIE: Dla dowolnych zbiorów A, B, C zachodzą następujące relacje :,, jeśli i to. PRZEDZIAŁY. Na szczególną uwagę zasługują pewne podzbiory zbioru liczb rzeczywistych zwane przedziałami. I tak : - PRZEDZIAŁ DOMKNIĘTY o końcach a, b to zbiór liczb rzeczywistych, nie większych od b i nie mniejszych od a, czyli, =, = R - PRZEDZIAŁ OTWARTY o końcach a, b to zbiór liczb rzeczywistych, większych od a i mniejszych od b, czyli, = R < <, - PRZEDZIAŁ PRAWOSTRONNIE DOMKNIĘTY o końcach a, b to zbiór liczb rzeczywistych, większych od a i nie większych od b, czyli, ] =, = R <, - PRZEDZIAŁ LEWOSTRONNIE DOMKNIĘTY o końcach a, b to zbiór liczb rzeczywistych, nie mniejszych od a i mniejszych od b, czyli [, =, = R <. 1.2. DZIAŁANIA NA ZBIORACH. Związki pomiędzy zbiorami wygodnie jest przedstawiać na rysunku, jako część płaszczyzny. Rysunki takie noszą nazwę diagramów Venna. SUMA ZBIORÓW ( ) - jest to zbiór, którego elementami są wszystkie elementy należące do zbioru lub do zbioru : = =. Wszystkie możliwe przypadki sumy różnych zbiorów przedstawiają diagramy Venna na rysunku 2. 1) 2) 3) = = = = Rysunek 2. Suma zbiorów A i B. TWIERDZENIE : Dla dowolnych zbiorów,, zachodzą następujące równości : =, B = B, =, =, = - prawo przemienności, = - prawo łączności. = 0, 1, 2, 3, 5, 7 i = 0, 2, 4, 6, 7 to = 0, 1,2,3,4, 5, 6, 7

= x x = 2k k N = 0, 2, 4, 6, 8,, oraz = x x = 2k + 1 k N = 1, 3, 5, 7, 9,., to = N. 4 Jeśli : to oraz to = ILOCZYN ( PRZECIĘCIE SIĘ ) ZBIORÓW ( ) - jest to zbiór, którego elementami są wszystkie elementy należące równocześnie do zbioru i do zbioru : = Wszystkie możliwe przypadki iloczynu różnych zbiorów przedstawiają diagramy Venna na rysunku 3. 1) 2) 3) = = = = Rysunek 3. Iloczyn zbiorów A i B. TWIERDZENIE : Iloczyn zbiorów podobnie jak suma jest operacją łączną i przemienną, a ponadto zachodzi prawo rozdzielności sumy względem iloczynu. A zatem dla dowolnych zbiorów, i można zapisać : = - prawo łączności, = - prawo przemienności, = - prawo rozdzielności. Powyższe prawa są analogiczne jak przy działaniach na liczbach. Dla zbiorów możemy zapisać dodatkowo prawa, które nie mają odpowiednika dla liczb : =, =, =, dodatkowo jeśli : i to, - A B to A =. = : N czyli = 0, 1, 2, 3, 4, 5 oraz = 2, 4, 6, 8, 10 to = 2, 4. RÓŻNICA ZBIORÓW - jest to zbiór, którego elementami są elementy zbioru, które jednocześnie nie należą do zbioru : =. Wszystkie możliwe przypadki różnicy zbiorów przedstawiają diagramy Venna na rysunku 4.

1) 2) 3) 5 = = = = Rysunek 4. Diagramy Venna dla różnych przypadków różnicy zbiorów. Bardzo często rozważane zbiory są podzbiorami jakiegoś większego zbioru. Zbiór taki nazywać będziemy przestrzenią lub uniwersum. UZUPEŁNIENIEM (DOPEŁNIENIEM) zbioru A do przestrzeni U nazywamy taki zbiór, którego elementami są elementy, które należą do przestrzeni U, ale jednocześnie nie należą do zbioru A. = = : Diagramy Venna dla dopełnień dwóch zbiorów, ich sumy i iloczynu przedstawia rysunek 5. Rysunek 5. Diagramy Venna dla dopełnień dwóch zbiorów, oraz dopełnień ich sumy i iloczynu. jeśli = x = 2i i N i = N to = N = x = 2i + 1 i N jeśli = R i = R to = R =, 0, = 0, 1, 2, 19, 20 i = x x cakowity podzielnik liczby 60 i x < 15 czyli = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 12 to = 0,7, 8, 9, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 11.

6 1.3. PRODUKT ( ILOCZYN ) KARTEZJAŃSKI ZBIORÓW. Dane są dwa zbiory i. Dla każdego elementu zbioru i każdego elementu zbioru, tworzymy uporządkowaną parę a,. Element jest pierwszym elementem uporządkowanej pary ( poprzednikiem), zaś element jest drugim elementem uporządkowanej pary (następnikiem). ILOCZYNEM ( PRODUKTEM ) KARTEZJAŃSKIM zbiorów i nazywamy zbiór wszystkich uporządkowanych par (, ) : =, Jeśli zbiory są równe, czyli = to = =. Z definicji wynika, że jeśli jeden ze zbiorów lub B jest zbiorem pustym to iloczyn kartezjański tych zbiorów jest też zbiorem pustym: =. Z definicji wynika również, że jeśli to. - cała płaszczyzna ( Euklidesowa ) jest zbiorem uporządkowanych par,, gdzie R i y R. Zatem płaszczyzna rzeczywista jest iloczynem kartezjańskim R R = R. - jeśli = 1, 2 i = a, b, c to = 1, a, 1, b, 1, c, 2, a, 2, b, 2, c = a, 1, a, 2, b, 1, b, 2, c, 1, c, 2. TWIERDZENIE Dla dowolnych zbiorów, i zachodzą następujące związki : - =, - =, - =. ZADANIA : 1.) Określ zbiory A, B oraz uniwersum U, a następnie sumę, iloczyn, różnicę zbiorów A i B, a następnie ich dopełnienia i iloczyn dopełnień, jeśli : = x: x N x = 2n + 1 n N n 5, B = y y Z y jest podzielne przez 3 y 10, U = n n N n < 12. Rozwiązanie : = x: x N x = 2n + 1 n N n 5 = 1, 3, 5, 7, 9, 11, B = y y Z y jest podzielne przez 3 y 10 = 9, 6, 3, 0, 3, 6, 9, U = n n N n < 12 = = 11, 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11. = 9, 6, 3, 0, 1, 3, 5, 6, 7, 9, 11, = 3, 9, = 1, 5, 7, 11, = 9, 6, 3, 0, 6, A = 11, 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, 0, 2, 4, 6, 8, 10, = 11, 10, 8, 7, 5, 4, 2, 1, 1, 2, 4, 5, 7, 8, 10, 11, = 11, 10, 8, 7, 5, 4, 2, 1, 2, 4, 8, 10.

2.) Zapisz za pomocą nierówności następujące przedziały : < 5, 6 ) x 5 x < 6,, 2 < 3, ) < 2 3, ( 2, 2 > ( 5, 8 > > 2 2 ( > 5 8). 7 3.) Określ zbiory będące sumą, iloczynem, różnicą zbiorów A i B, a następnie ich dopełnienia i iloczyn dopełnień, jeśli : A = x: x R x x + 12 0, = 3 < 2, = < 10. Rozwiązanie : x x + 12 0 = x: x R x x + 12 0 = Δ = 1 4 1 12 = 49 Δ = 7 =< 4, 3 >, x = = 3 x = = 4 = 3 < 2 = 1, 5, = < 10 = ( 10, 10 ), = ( 4, 5 ), = ( 1, 3 >, =< 4, 1 >, = ( 3, 5 ), A = 10, 4 ( 3, 10 ), = ( 10, 1 > < 5, 10 ), = 10, 4 < 5, 10). 1.4. PODSTWOWE WŁASNOŚCI ZBIORU LICZB NATURALNYCH. Zbiór liczb naturalnych to zbiór N = 0, 1, 2, 3.4, 5,..., w którym można wydzielić podzbiór liczb pierwszych i podzbiór liczb złożonych. LICZBY PIERWSZE to takie liczby naturalne, które siebie i jedynki nie mają żadnych podzielników - 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 37, 41, 43,... LICZBY ZŁOŻONE to takie liczby naturalne, które można przedstawić w postaci iloczynu liczb pierwszych, np. 4 = 2 2 = 2, 6 = 2 3, 360 = 2 2 2 3 3 5 = 2 3 5, itd. Aby przedstawić liczbę złożoną w postaci iloczynu liczb pierwszych, należy określić te liczby. Operację tą nazywa się rozkładem na czynniki, który może wyglądać następująco : - rozkład liczby 1224 : 1224 2 612 2 306 2 153 3 51 3 17 17 1 - zatem można zapisać 1224 = 2 3 17.

- rozkład liczby 216 : 8 216 2 108 2 54 2 27 3 9 3 3 3 1 - zatem można zapisać 216 = 2 3. Z pojęciem liczb złożonych związane są dwa inne pojęcia. Są to najmniejsza wspólna wielokrotność oraz największy wspólny podzielnik. NAJWIĘKSZY WSPÓLNY PODZIELNIK NWP dwóch liczb to liczba powstała z pomnożenia wspólnych czynników występujących w rozkładach tych liczb. Na przykład 1224, 216 = 2 3 = 72. Największy wspólny podzielnik wykorzystuje się na przykład przy skracaniu ułamków. NAJMNIEJSZA WSPÓLNA WIELOKROTNOŚĆ NWW dwóch liczb to liczba powstała z pomnożenia jednej z nich przez czynniki występujące w rozkładzie drugiej, które nie występują w rozkładzie pierwszej. Na przykład NWW1224, 216 = 1224 3 = 3672 lub 216 17 = 3672. Najmniejszą wspólną wielokrotność wykorzystuje się na przykład do rozszerzania ułamków przy wykonywaniu działań na ułamkach. 1.5. PODSTWOWE DZIAŁANIA W ZBIORZE LICZB RZECZYWISTYCH. POTĘGĄ liczby rzeczywistej, różnej od zera, nazywamy liczbę : = =. dla n 0 i n 1. ó POTĘGĘ o wykładniku 0 (zero) określamy następująco : = 1 gdzie a 0. POTĘGĘ o wykładniku ujemnym określamy : = = gdzie 0. PIERWIASTKIEM ARYTMETYCZNYM n tego stopnia, 0, 1, z nieujemnej liczby nazywamy taką nieujemną liczbę b, że =, zatem ś 0 = = 0. POTĘGĘ o wykładniku, gdzie 0, 1 określamy następująco : = 0. POTĘGĘ o wykładniku wymiernym, określamy następująco : = ( ) = jeśli 0 0, 1 m N = = jeśli > 0 0, 1 m N ) (.

TWIERDZENIE : PODSTAWOWE WZORY DZIAŁAŃ NA POTĘGACH I PIERWIASTKACH : Jeśli m i n są dowolnymi liczbami całkowitymi, oraz a i b są dowolnymi liczbami rzeczywistymi różnymi od zera, to ; 1.) = - iloczyn potęg o jednakowych podstawach jest równy potędze o tej samej podstawie i wykładniku równym sumie wykładników potęg będących czynnikami tego iloczynu. 2.) = = - iloraz potęg o jednakowych podstawach jest równy potędze o tej samej podstawie i wykładniku równym różnicy wykładników potęg dzielnej i dzielnika. 3.) = - potęga potęgi o podstawie jest równa potędze o tej samej podstawie i wykładniku będącym iloczynem wykładników. 4.) = - iloczyn potęg o jednakowych wykładnikach jest równy potędze o tym samym wykładniku i podstawie, która jest iloczynem podstaw potęg będących czynnikami tego iloczynu. 5.) = - iloraz potęg o jednakowych wykładnikach jest równy potędze o tym samym wykładniku i podstawie, która jest ilorazem podstaw potęg będących czynnikami tego iloczynu. - dodatkowo, jeśli założymy, że > 0 to: 6.) = - pierwiastek z iloczynu liczb jest równy iloczynowi pierwiastków z tych liczb. 7.) = - pierwiastek z ilorazu liczb jest równy ilorazowi pierwiastków z tych liczb. 8.) = - pierwiastek stopnia z pierwiastka stopnia jest równy pierwiastkowi stopnia. 9.) = - potęga pierwiastka jest równa pierwiastkowi potęgi. - w szczególności =. 9 ZADANIA : 1. Oblicz : = =, = 4 = 8, = 1,. = 0.25, = 2 3 = 8 3 3 = 24 3, = = 1,. = = =,. =. = = 2 = 16,.... 0.2 = 0.5 = 0.5 = 4, 125 = 5 = 125.

2. Doprowadź do najprostszej postaci następujące wyrażenia : + + = 2 + 2 + 2 = 2 2 + 4 2 + 8 2 = 14 2, = = = 3, = = = =. 10 WZORY SKRÓCONEGO MNOŻENIA Jest to grupa wzorów mających wiele zastosowań w matematyce. Pozwalają na przykład szybciej wykonywać działania na pewnych wyrażeniach algebraicznych. Inne zastosowanie tych wzorów to ich wykorzystanie do rozkładania wyrażeń algebraicznych na czynniki czy też usuwania niewymierności z mianownika. 1.) + = + 2 +, 2.) = 2 +, 3.) = +, 4.) + = + 3 + 3 +, 5.) = 3 + 3, 6.) = + +, 7.) + = + + ZADANIA : 1.) Oblicz wartość wyrażenia : = = 30 2 30 + 2 = 30 2 = 900 4 = 896, = = 30 + 5 = 900 + 2 30 5 + 25 = 1225, = + = 9 + 30 + 25, = + = 5 2 = 3, = = 8 36 + 54 27, = = 3 9 + 3 +, 2.) Usuń niewymierność z mianownika : = = = 2 5 2, = = = 3 7 + 3 3, = = = 4 + 2 + 1, = = = PROCENTY 1 procent ( 1% ) danej wielkości, to setna część tej wielkości. p procent liczby a to. 20% liczby 5000 to = 5000 = 0.2 5000 = 1000, 20% liczby x stanowi 1200. Oblicz liczbę x : 20% = 1200 0.2x = 1200 =. = 6000.

ODSETKI BANKOWE K - kapitał początkowy, p - oprocentowanie w skali roku, r - liczba okresów kapitalizacji w ciągu roku, l - liczba lat oszczędzania, n - łączna liczba okresów kapitalizacji, Końcowa kwota po l latach, czyli po n okresach kapitalizacji, z uwzględnieniem podatku dochodowego przedstawia się następująco: 11 = +.. ZADANIA : 1 Cenę pewnego towaru p0większono o 20%, a po pewnym czasie powiększono jeszcze o 20%. O ile procent zwiększyła się cena towaru po obu podwyżkach? x - cena pierwotna - cena po pierwszej podwyżce = + 0.2 = 1.2 - cena po drugiej podwyżce = + 0.2 = 1.2 = 1.2 1.2 = 1.44 = 144%, a zatem cena końcowa jest o 44% większa od ceny początkowej. 2 Cena pewnego towaru wraz z 22% podatkiem VAT wynosi 732 zł. Podatek VAT obniżono do 7%. Jaka będzie nowa cena towaru? - cena początkowa = 732 ł - wartość towaru, czyli cena bez podatku VAT x, = + = + 0,22 = 1,22 = - nowa cena z 7% podatkiem VAT = + 0.07 = 1.07 = 1.07 600 = 642 ł. = = 600 ł,.. 3 Pan Tokarczyk postanowił wpłacić do banku swoje oszczędności w wysokości 50000 zł. D którego banku powinien wpłacić pieniądze aby po 5 latach mieć większe odsetki, jeśli : - bank A oferuje oprocentowanie w wysokości 8.5% i kapitalizuje odsetki co kwartał, - bank B oferuje oprocentowanie w wysokości 9% i kapitalizuje odsetki 1 raz w roku. BANK A = 8.5%, = 5 ę, = 4 ó ą, = = 20 łą ó, = 50000 1 +. 0.8 = 50000 1.017 = 70046.92 ł,

BANK B = 9%, = 5 ę, = 1 ó ą, = = 5 łą ó, 12 = 50000 1 + 0.8 = 50000 1.072 = 70785.44 ł, łżć ęś, ż. 4 Pan Kamiński został zatrudniony na umowę o dzieło, w celu wykonania pewnej pracy twórczej. Pracodawca zaproponował panu Kamińskiemu za wykonanie pracy zapłatę w wysokości 25000 zł. Koszty uzyskania przychodu przy tego typu pracy wynoszą 50% przychodu. Pozostałe 50% przychodu stanowi dochód wykonawcy, od którego należ odprowadzić podatek 18%. Jaką kwotę otrzyma pan Kamiński? - przychód pana Kamińskiego 25000zł, - koszty uzyskania przychodu 0.5 25000 = 12500 ł, - dochód pana Kamińskiego 25000 12500 = 12500 ł, - podatek dochodowy 0.18 12500 = 2250 ł, - kwota do wypłaty 25000 2250 = 22750 ł, ń łę ś 22750 ł. WARTOŚĆ BEZWZGLĘDNA Wartością bezwzględną liczby rzeczywistej nazywamy liczbę, jeśli jest ona nieujemna, albo liczbę ą, jeśli jest ujemna : = ś 0 ś < 0 3 = 3 bo 3 0, 3 = 3 bo 3 < 0, WŁASNOŚCI WARTOŚCI BEZWZGLĘDNEJ 1. =, 2. =, 3. =, 4. + +, 5. =.

INTERPRETACJA GEOMETRYCZNA WARTOŚCI BEZWZGLĘDNEJ Dane są dwa punkty na osi liczbowej. Jeden o współrzędnej 0, a drugi o współrzędnej a. Wtedy jest odległością tych punktów, czyli =. Jednak istnieje inny punkt na osi liczbowej o współrzędnej, którego odległość od punktu 0 jest również, czyli =. Powyższa interpretacja posłuży do rozwiązywania prostych równań i nierówności z wartością bezwzględną. 13 = = = =, 1. = 5 = 5 = 5, 2. = 0 = 0, 3. = 3, = = 1 = + 1. 3 = 5 3 = 5 = 8 2. 5 = 0 = 5, 3. 2 = 3, 4. 4 = 2 4 = 2 = 2 = 2 = = +, 2 = 3 = 5 + 3 = 5, = 2 4 = 2 4 + = 2. = 6 < < < < >,, 1. < 5 < 5 > 5 5, 5, 2. < 0, 3. < 3,,, 1. 7 7 7 7,7, 2. 0 = 0, 3. 3,

> > > > <,,, 14 1. > 1 > 1 < 1, 1 1,, > 0 2. > 0 0, > 0 < 0, 0, 0 0,, 3. > 3,,,, 1. 11 11 1 1, 11 11,, 2. 0, 3. 3, < < < + < < + >, + 1. 3 < 5 3 < 5 < 8 2. 5 < 0, 3. 2 < 3, 4. 4 = 2 4 < 2 < 2 > 2 3 < 5 + 3 < 5 > 2 4 < 2 4 + < 2 < 6 2, 8, 2,6.

+ +, +, 15 1. + 3 5 + 3 5 2 2. 5 0 = 5, 3. 2 < 3, + 3 5 3 5 8 8,2, > > > + > > + <, +,. 1. 5 > 2 5 > 2 > 7 2. 5 > 0 5, 3. 2 > 3, 5 > 2 + 5 > 2 < 3, 3 7,,. + +, +,. 1. 1 2 1 2 3 2. + 9 0, 3. 2 3, 1 2 + 1 2 1, 1 3,, RÓWNANIA I NIERÓWNOŚCI Z WARTOŚCIĄ BEZWZGLĘDNĄ. 1. Rozwiąż równanie : + + = - określamy miejsca zerowe wartości bezwzględnych, czyli + 2 = 0 = 2, oraz = 0. - dokonujemy podziału zbioru liczb rzeczywistych na przedziały, których granicami są powyższe miejsca zerowe: 1 -, 2,

2-2, 0, 3-0,. 16 - rozwiązujemy równanie w wyżej określonych przedziałach, wykorzystując własności wartości bezwzględnej: 1, 2 + 2 = + 2 =, stąd : + 2 = 8 2 = 8 2 = 10 / 2 = 5 otrzymany wynik jest rozwiązaniem równania, bo należy do analizowanego przedziału. 2 2, 0 + 2 = + 2 =, stąd : + 2 = 8 2 8 otrzymaliśmy sprzeczność, stąd. 3 0, ) + 2 = + 2 =, stąd : + 2 + = 8 2 = 6 = otrzymany wynik jest rozwiązaniem równania, bo należy do analizowanego przedziału. 2. Rozwiąż nierówność : + + + + 2 + - określamy miejsca zerowe wartości bezwzględnych, czyli - + 2 = 0 = 2, oraz 3 = 0 = 3 - dokonujemy podziału zbioru liczb rzeczywistych na przedziały, których granicami są powyższe miejsca zerowe: 1 -, 2, 2-2, 3, 3-3,. - rozwiązujemy równanie w wyżej określonych przedziałach, wykorzystując własności wartości bezwzględnej: 1, 2 + 2 = + 2 =, stąd : + 2 3 6 2 + 3 6 2 6 / 2, - porównując otrzymany wynik z założonym przedziałem, czyli określając część wspólną obu przedziałów otrzymujemy wynik, --------------------

2 2, 3 + 2 = + 2 3 = 3, stąd : + 2 3 6 + 2 + 3 6 5 6 - prawda 2, 3 ----------------- 17 3 3, + 2 = + 2 3 = 3, stąd : + 2 + 3 6 2 7 2, - porównując otrzymany wynik z założonym przedziałem, czyli określając część wspólną obu przedziałów otrzymujemy wynik, ------------ - dokonując złożenia wyników uzyskanych dla analizowanych zbiorów otrzymujemy sumaryczne rozwiązanie :,. --------------------