Wykonalność postanowień, udział stron i inne wybrane aspekty Krystyna Szczechowicz, Bogna Orłowska-Zielińska Wykonalność postanowień, udział stron i inne wybrane aspekty nowelizacji kodeksu karnego wykonawczego Streszczenie Celem artykułu jest ukazanie części zmian istotnych z punktu widzenia zarówno skazanego, jak i jego obrońcy. Najnowsza nowelizacja kodeksu karnego wykonawczego wprowadziła szereg zmian m.in. w zakresie wykonalności postanowień, udziału stron w postępowaniu wykonawczym, ponadto na podmiot inicjujący postępowanie wykonawcze ustawodawca przeniósł cięŝar dowodowy. Celem wskazanych zmian jest usprawnienie i przyspieszenie postępowania wykonawczego. Wprowadzenie Nowelizacja kodeksu karnego wykonawczego, która weszła w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2012 r. 1, w istotny sposób zmieniła zasady obowiązujące dotychczas w postępowaniu wykonawczym. Podkreślić naleŝy, iŝ wiele z tych zmian ma charakter zasadniczy zarówno dla stron, jak i uczestników postępowania. W szczególności istotnymi z punktu widzenia skazanego i jego obrońcy są te w zakresie: zniesienia zasady udziału stron we wszystkich posiedzeniach, zasad dotyczących wykonalności postanowień w postępowaniu wykonawczym, a takŝe przeniesienia cięŝaru dowodowego na podmioty je inicjujące. Genezy takiego stanu rzeczy naleŝy szukać w celu wskazanej nowelizacji, jakim jest usprawnienie i przyspieszenie postępowania wykonawczego. Na wstępie wskazać tylko naleŝy, Ŝe w ramach niniejszego artykułu omówiony zostanie niewielki wycinek zmian, które jednak są niezwykle istotne dla stron postępowania. 1 Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2011 r., Nr 240, poz. 1431. i Prawo 3, 2013 111
K. Szczechowicz, B. Orłowska-Zielińska Wykonalność postanowień Usprawnieniu postępowania wykonawczego ma słuŝyć zmiana w zakresie zasad dotyczących wykonalności orzeczeń w postępowaniu wykonawczym. Przepis art. 9 2 k.k.w. w brzmieniu obowiązującym do nowelizacji stanowił, Ŝe Orzeczenie staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia, chyba Ŝe ustawa stanowi inaczej. Z art. 9 1 k.k.w. wynika zaś, Ŝe postępowanie to wszczyna się bezzwłocznie, gdy orzeczenie stało się wykonalne. PowyŜsze uregulowanie wskazywało, Ŝe postępowanie wykonawcze (w tym i postępowania incydentalne) naleŝało wszcząć bezzwłocznie, gdy orzeczenie stało się wykonalne, to zaś następowało z chwilą uprawomocnienia, chyba Ŝe ustawa stanowiła inaczej 2. Obecna zmiana brzmienia 2 doprowadziła do zawęŝenia przypadków wykonalności orzeczeń z chwilą uprawomocnienia tylko do wyroków oraz orzeczeń wydanych w trybie art. 420 k.p.k. Wprowadzono ogólną zasadę wykonalności postanowień z chwilą ich wydania, wskazując jednocześnie na dopuszczalność wprowadzenia przez ustawodawcę wyjątków w tym zakresie (art. 9 3 k.k.w.). Z analizy części szczególnej kodeksu karnego wykonawczego wynika, iŝ oprócz wyroku i orzeczeń wydanych w trybie art. 420 k.p.k. wykonaniu po uprawomocnieniu będą podlegały następujące postanowienia: w przedmiocie udzielenia przerwy, w sytuacji gdy prokurator oświadczył, Ŝe sprzeciwia się jej udzieleniu (art. 154 1 k.k.w.), o zarządzeniu wykonania kary warunkowo zawieszonej, wydane na podstawie art. 75 2 i 3 k.k. W odniesieniu do pozostałych postanowień wydanych w postępowaniu wykonawczym, które są wykonalne z chwilą ich wydania, sąd, który je wydał, lub sąd powołany do rozpoznania zaŝalenia moŝe wstrzymać ich wykonanie, jeŝeli w jego ocenie wystąpią ku temu wskazania. Wskazaną zasadę naleŝy ocenić pozytywnie, albowiem oczywistym jest, iŝ usprawni ona znacznie postępowanie wykonawcze. W orzecznictwie sądowym wielokrotnie podkreślano zasadność i celowość szybkiego przystąpienia do wykonania kary, bez zbędnej zwłoki 3. Nie bez znaczenia jest takŝe z punktu widzenia szybkości postępowania wykonawczego przyjęcie w 4 art. 9 k.k.w. unormowania, które wprost sta- 2 Zob. postanowienie Sądu NajwyŜszego z dnia 28 września 2006 r., sygn. I KZP 16/2006, OSNKW 2006, nr 10, poz. 90; postanowienie Sądu NajwyŜszego z dnia 6 lipca 2005 r., sygn. IV KK 176/2005, OSNwSK 2005, poz. 1324, LEX Polonica nr 1037041. 3 Por. postanowienie SA w Krakowie z dnia 26 września 2006 r., sygn. II AKzw 658/08, KZS 2006, nr 10, poz. 12; postanowienie SA w Krakowie z dnia 29 października 2004 r., sygn. II AKzw 688/04, KZS 2004, nr 11, poz. 20; postanowienie SA w Krakowie z dnia 28 lutego 2002 r., sygn. II AKz 47/02, KZS 2002, nr 2, poz. 43. 112 i Prawo 3, 2013
Wykonalność postanowień, udział stron i inne wybrane aspekty nowi, Ŝe złoŝenie wniosku o wydanie postanowienia w postępowaniu wykonawczym nie wstrzymuje wykonania orzeczenia, którego wniosek ten dotyczy. Z dotychczas obowiązujących przepisów nie wynikało co prawda, Ŝe złoŝenie takiego wniosku wstrzymuje wykonanie orzeczenia, jednakŝe praktyka sądów w tym zakresie była róŝnorodna. Obecnie takich wątpliwości być juŝ nie moŝe wobec jednoznacznego określenia przez ustawodawcę, Ŝe składane wnioski nie wstrzymują wykonywania orzeczeń. Nowelizacja zapewne wywoła pewne zaskoczenie wśród skazanych i ich obrońców, którzy zazwyczaj uznawali, Ŝe złoŝenie wniosku, np. o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności, wstrzymywało wykonanie orzeczenia i tym samym zwalniało skazanego od obowiązku stawienia się do zakładu karnego. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 stycznia 2012 r. zmieniające rozporządzenie Regulamin urzędowania sądów powszechnych 4 w 357 ust. 1 wprowadziło obowiązek skierowania do wykonania postanowień wydanych w postępowaniu wykonawczym, a wykonalnych z chwilą wydania w dniu ich wydania. Oznacza to, Ŝe jeŝeli sąd wyda postanowienie o zarządzeniu wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności na podstawie przepisu art. 75 1 k.k., to winno być ono skierowane do wykonania w dniu jego wydania. Ustawodawca pozostawił jednak sądowi orzekającemu moŝliwość odstąpienia od tej zasady w przypadkach szczególnie uzasadnionych, w sytuacji gdy ze złoŝonego wniosku wynikać będzie, Ŝe wskazane jest jednak wstrzymanie wykonania orzeczenia. Przepis art. 9 4 k.k.w. nie formułuje przesłanek wstrzymania wykonania orzeczenia. JednakŜe poprzez wskazanie, Ŝe moŝe to nastąpić w szczególnie uzasadnionych wypadkach, naleŝy przyjąć, iŝ zastosowanie tej instytucji winno być uzasadnione szczególnymi i jednoznacznymi w swej wymowie okolicznościami prowadzącymi do wniosku, Ŝe wykonanie orzeczenia przed rozpoznaniem wniosku (bądź wykonanie postanowienia z chwilą jego wydania) spowodowałoby dla skazanego zbyt powaŝne następstwa 5. Instytucja ta stanowi odstępstwo od reguły i w związku z tym naleŝy traktować ją jako wyjątkową, a nie zastępować obowiązującą regułę. Postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonania orzeczenia jest niezaskarŝalne, nie wymaga uzasadnienia i jest wydawane bez udziału stron. 4 Dz. U. z 2012 r., Nr 48. 5 Por. stanowisko Sądu NajwyŜszego na tle art. 532 1 k.p.k. wyraŝone w postanowieniach z dnia 18 listopada 2003 r., w sprawach o sygn.: IV KK 347/03 i IV KK 367/03, OSNwSK 2003, nr 1, poz. 2465 i 2479. i Prawo 3, 2013 113
K. Szczechowicz, B. Orłowska-Zielińska CięŜar dowodzenia w zakresie składanych wniosków, skarg i próśb W naszej ocenie jedną z waŝniejszych zmian, które wprowadziła nowelizacja, jest ta, która dotyczy cięŝaru dowodowego co do wniosków, skarg i próśb skazanego. Przepis art. 6 2 k.k.w. przenosi na skazanych cięŝar dowodzenia w zakresie wniosków, skarg i próśb składanych w postępowaniu wykonawczym. Stąd teŝ skazany ma obowiązek uzasadnić swoje Ŝądania w sposób naleŝyty, umoŝliwiający ich rozpoznanie, a w szczególności dołączyć odpowiednie dokumenty. ZłoŜenie przez niego wniosku bez naleŝytego uzasadnienia swoich Ŝądań i ich udokumentowania będzie mogło skutkować pozostawieniem go bez rozpoznania. W naszej ocenie nie moŝna odnosić jednak tego wymogu do sytuacji, w których udokumentowanie przez skazanego złoŝonego wniosku będzie niemoŝliwe (np. udokumentowanie aktualnego zachowania skazanego w zakładzie karnym poprzez stosowną opinię). W takich przypadkach organ postępowania wykonawczego, do którego został złoŝony wniosek, skarga czy teŝ prośba, będzie zobligowany do podjęcia czynności z urzędu. ZaskarŜalność rozstrzygnięcia o pozostawieniu bez rozpoznania będzie zaleŝna od tego, jaki organ postępowania wykonawczego je wydał. Z uwagi na to, Ŝe nowelizacja wprowadziła nadto zasadę, iŝ postanowienia sądu są zaskarŝalne tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie (art. 6 1 k.k.w.), wyłączona będzie moŝliwość zaskarŝenia zaŝaleniem postanowienia sądu w tym zakresie. Natomiast jeŝeli rozstrzygnięcie zostanie wydane przez organ postępowania wykonawczego określony w art. 2 pkt. 3 6 i 10 k.k.w., to w oparciu o art. 7 1 k.k.w. 6 moŝliwe będzie wniesienie skargi na to rozstrzygnięcie do sądu. Powstaje pytanie, w jakiej formie winno być wydane rozstrzygnięcie w przedmiocie pozostawienia bez rozpoznania wniosku, skargi lub prośby skazanego skierowanego do sądu zarządzenia, czy teŝ postanowienia. Z analizy art. 6 3 k.k.w. i 19 3 k.k.w. wynika, Ŝe decyzje podejmuje organ, który jest uprawniony do ich rozpoznania. W związku z powyŝszym, jeŝeli rozstrzygnięcie naleŝy do właściwości sądu, to sąd winien wydać postanowienie, natomiast jeŝeli uprawniony jest prezes sądu lub upowaŝniony sędzia, będzie to zarządzenie. Postanowienie sądu, jak wskazano wcześniej, będzie niezaskarŝalne, zaś zarządzenie prezesa sądu lub upowaŝnionego sędziego będzie podlegało zaskarŝeniu w trybie art. 7 1 k.k.w. 7. 6 Zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 21 września 2005 r., sygn. II AKzw 510/05, KZS 2008, nr 4, poz. 112. 7 Skargę przewidzianą w art. 7 k.k.w. uznać naleŝy za środek zaskarŝenia; por. J. Ś p i e w a k, Środki odwoławcze według Kodeksu karnego wykonawczego z 1997 r., Przegląd Więziennictwa Polskiego 1998, nr 19, s. 3 i n.; Z. Ś w i d a, System skarg i odwołań według k.k.w. z 1997 r., 114 i Prawo 3, 2013
Wykonalność postanowień, udział stron i inne wybrane aspekty Podkreślenia wymaga, iŝ moŝliwość zaskarŝania w trybie art. 7 k.k.w. odnosi się tylko do zarządzeń wydanych na podstawie kodeksu karnego wykonawczego 8. Stąd teŝ nie będzie to dotyczyło zarządzeń prezesa sądu czy teŝ upowaŝnionego sędziego, wydanych w oparciu o przepisy kodeksu postępowania karnego, np. na podstawie art. 429 k.p.k. w zw. z art. 1 2 k.k.w. Taka regulacja moŝe rodzić wątpliwości, czy nie jest to rozwiązanie zbyt daleko idące, które będzie powodowało ograniczenie praw skazanych. Wydaje się jednak, Ŝe nie, albowiem takie postanowienie czy teŝ zarządzenie nie będzie w Ŝaden sposób pozbawiało skazanego prawa do złoŝenia ponownego wniosku, skargi lub prośby w tym samym przedmiocie. Ustawodawcy, jak wynika z uzasadnienia projektu nowelizacji, chodziło o zdyscyplinowanie skazanych i usprawnienie postępowania wykonawczego, a ponadto ograniczenie liczby wniosków składanych bez naleŝytego udokumentowania 9. Inne podstawy pozostawienia wniosku, skargi lub prośby bez rozpoznania zostały enumeratywnie wymienione w 3 art. 6 k.k.w., w myśl którego właściwy organ moŝe pozostawić je bez rozpoznania, jeŝeli są one: oparte na tych samych podstawach faktycznych, zawierają wyrazy lub zwroty powszechnie uznawane za wulgarne lub obelŝywe albo gwarę przestępców, nie zawierają uzasadnienia zawartych w nich Ŝądań w stopniu umoŝliwiającym ich rozpoznanie. Uzupełnieniem przyjętego rozwiązania w zakresie przeniesienia cięŝaru dowodowego jest zmiana art. 19 3 k.k.w. Na gruncie przyjętej regulacji następuje przeniesienie cięŝaru dowodowego w odniesieniu do składanych wniosków o wszczęcie postępowania wykonawczego przed sądem na wszystkie podmioty uprawnione do inicjowania tego postępowania. Przepis ten, tak jak w odniesieniu do skazanego czynił to art. 6 2 k.k.w., nakłada na składających wniosek obowiązek naleŝytego wykazania zawartych w nim Ŝądań oraz wskazania dowodów na ich poparcie. W przypadku nie wykonania tego obowiązku, a zatem, gdy wniosek nie będzie naleŝycie uzasadniony lub nie będzie wskazywał dowodów na poparcie zawartych w nim Ŝądań, sąd będzie mógł pozostawić go bez rozpoznania. Istotne jest pozostawienie sądowi swobody w zakresie dalszego biegu złoŝonego wniosku. KaŜdy (w:) A. G a b e r l e, S. W a l t oś (red.), Środki zaskarŝenia w procesie karnym, Kraków 2000, s. 57 i n. 8 Por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 października 2007 r., sygn. II AKzw 841/07, KZS 2008, nr 2, poz. 92. 9 Zob. uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw z uzasadnieniem, przyjęty przez rząd dnia 8 lutego 2012 r., s. 10, dostępne dnia 12 lutego 2012 r., http://bip.kprm.gov.pl/portal/kpr/24/296/projekty_ustaw_przeslane_do_sejmu_rp.html?search=41807213. i Prawo 3, 2013 115
K. Szczechowicz, B. Orłowska-Zielińska przypadek będzie wymagał indywidualnej oceny przez sąd i rozwaŝenia, czy celowe jest np. podjęcie czynności z urzędu, tak by moŝliwe było rozpoznanie wniosku, czy teŝ zasadne będzie zdyscyplinowanie podmiotu składającego wniosek do naleŝytego wykonywania swoich obowiązków i pozostawienie go bez rozpoznania. Przyjęte rozwiązanie tak jak w odniesieniu do art. 6 3 k.k.w. ma na celu przyśpieszenie postępowania wykonawczego. Praktyka pokaŝe, czy nowe regulacje wpłyną dyscyplinująco na podmioty inicjujące postępowanie wykonawcze i jakość składanych wniosków ulegnie poprawie, a w konsekwencji przyśpieszy to postępowanie bez konieczności podejmowania szeregu czynności przez sąd z urzędu. Udział stron posiedzeniach sądu Kolejnym novum w zakresie postępowania wykonawczego jest zmiana zasady udziału stron i innych uczestników postępowania w posiedzeniu. W brzmieniu pierwotnym przepis art. 22 1 k.k.w. przewidywał obowiązek zawiadamiania o terminie i celu posiedzenia prokuratora, skazanego i jego obrońcy, sądowego kuratora zawodowego w zakresie jego działania, a w razie potrzeby takŝe innych osób, jeŝeli zainicjowały postępowanie. W obecnym brzmieniu ustawodawca przyjął zasadę rozpoznawania sprawy bez udziału stron. ZałoŜeniem tej zmiany było przyśpieszenie postępowania poprzez eliminację udziału stron w posiedzeniach, jednakŝe analiza przepisów prowadzi do wniosku, Ŝe udało to się zrealizować w bardzo ograniczonym zakresie 10. Konsekwencją wprowadzenia zasady rozpoznawania spraw bez udziału stron jest wprowadzenie szeregu zmian w części szczególnej kodeksu karnego wykonawczego. KaŜdorazowo jest bowiem konieczne, by przy danym postępowaniu, w którym ustawodawca chciał dopuścić do udziału w posiedzeniu strony, wprowadzić uregulowanie w tym zakresie. Obecnie ustawa określa, kto konkretnie moŝe wziąć udział w posiedzeniu. Przykładowo, w posiedzeniu w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności za grzywnę ma prawo wziąć udział prokurator, skazany oraz jego obrońca, a gdy skazany pozostaje pod dozorem równieŝ sądowy kurator zawodowy, osoba godna zaufania lub przedstawiciel stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, o której mowa w art. 73 1 k.k. 10 Bez udziału stron odbywać się będą posiedzenia w przedmiocie: rozstrzygnięcia wątpliwości co do wykonania orzeczenia (art. 13 1 k.k.w.), przekazania sprawy według właściwości, wstrzymania wykonania orzeczenia, zamiany kary grzywny na pracę społecznie uŝyteczną, umorzenia grzywny, umorzenia lub zawieszenia postępowania wykonawczego, uchylenia lub zmiany postanowienia w trybie art. 24 1 k.k.w., zarządzenie wykonania kary warunkowo zawieszonej na podstawie art. 75 1 lub 3 k.k. 116 i Prawo 3, 2013
Wykonalność postanowień, udział stron i inne wybrane aspekty (art. 48 k.k.w.). Natomiast w posiedzeniu w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności w przypadku uchylania się przez skazanego od odbywania kary ograniczenia wolności mają prawo wziąć udział prokurator, sądowy kurator zawodowy, skazany oraz jego obrońca (art. 65 2 k.k.w.). Tego rodzaju uregulowanie skutkuje tym, Ŝe tylko podmioty wymienione in concreto jako te, które są uprawnione do udziału w posiedzeniu, sąd będzie zawiadamiał o jego terminie. Z posiedzenia z udziałem uprawnionych podmiotów będzie sporządzany protokół posiedzenia (art. 143 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 1 2 k.k.w.), w innych wypadkach będzie moŝna ograniczyć się do sporządzenia notatki urzędowej (art. 143 2 k.p.k. w zw. z art. 1 2 k.k.w.). Pewne wątpliwości i kontrowersje mogą rodzić się co do prawa udziału stron w posiedzeniu w przedmiocie zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej. Z treści art. 178 2 k.k.w. wynika, Ŝe ma prawo w nim wziąć udział prokurator, skazany oraz jego obrońca, a gdy skazany pozostaje pod dozorem równieŝ sądowy kurator zawodowy, osoba godna zaufania lub przedstawiciel stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, o której mowa w art. 73 1 k.k., chyba Ŝe zachodzą przesłanki zarządzenia wykonania kary określone w art. 75 1 lub 3 Kodeksu karnego. Wynika z tego zatem, Ŝe w przypadku posiedzenia w przedmiocie zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej w oparciu o przesłanki określone w art. 75 1 lub 3 k.k. udział stron w posiedzeniu nie jest przewidziany. O ile moŝna zrozumieć przyjęcie takiego rozwiązania w odniesieniu do obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej w odniesieniu do przypadku przewidzianego w art. 75 1 k.k., o tyle nie do zaakceptowania jest przyjęcie takiego rozwiązania w odniesieniu do fakultatywnych przesłanek określonych w art. 75 3 k.k. W pierwszym przypadku badaniu sądu podlega to, czy skazany: 1) dopuścił się w okresie próby podobnego (w rozumieniu art. 115 3) przestępstwa umyślnego do tego, za które został skazany, 2) za przestępstwo to został skazany na karę pozbawienia wolności (choćby jej wykonanie warunkowo zawieszono) 11, 3) wyrok skazujący za to przestępstwo uprawomocnił się w okresie próby albo w okresie 6 miesięcy od dnia jej zakończenia (art. 75 4) 12. Stwierdzenie tych okoliczności następuje faktycznie w oparciu o akta sądowe. Spełnienie tych przesłanek rodzi po stronie sądu obowiązek zarzą- 11 Zob. uchwałę SN z dnia 17 września 1996 r., sygn. I KZP 19/96, OSNKW 1996, nr 11 12, poz. 75. 12 Por. M. K a l i t o w s k i, (w:) O. G ó r n i o k, S. H o c, S. M. P r z y j e m s k i, Z. S i e n k i e w i c z, J. S z u m s k i, L. T y s z k i e w i c z, A. Wą s e k, Kodeks karny. Komentarz, Gdańsk 2002/2003, s. 613 614; A. M a r e k, Komentarz do Kodeksu karnego. Część ogólna, Warszawa 1999, s. 225. i Prawo 3, 2013 117
K. Szczechowicz, B. Orłowska-Zielińska dzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej. Trudno uznać, Ŝe udział stron mógłby mieć istotny wpływ na treść wydanego postanowienia. Gwarancje stron są zachowane, bowiem w przypadku, gdy nie zgadzają się one z zapadłym postanowieniem, mogą wnieść na nie zaŝalenie. Inaczej sytuacja przedstawia się w odniesieniu do zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności w oparciu o art. 75 3 k.k. Popełnienie przestępstwa umyślnego po wydaniu wyroku, ale przed jego uprawomocnieniem się, stanowi jedynie fakultatywną przesłankę zarządzenia wykonania kary. Pamiętać naleŝy, Ŝe naruszenie porządku prawnego nie odnosi się tylko do popełnienia przestępstwa. Pojęcie to obejmuje nie tylko zachowania naruszające zakazy i nakazy prawa karnego, ale takŝe postępowanie wbrew regułom, których przestrzeganie mieści się w granicach zadań i celów prawa karnego 13. Dla podjęcia decyzji w przedmiocie, czy zawieszoną warunkowo karę naleŝy wykonać, nie jest wystarczające samo stwierdzenie okoliczności faktycznej w postaci naruszenia porządku prawnego, czy popełnienia przez skazanego przestępstwa. Nie zawsze popełnienie przestępstwa w okresie próby musi prowadzić do zarządzenia wykonania kary. Sąd powinien ocenić ten fakt w kontekście innych okoliczności. MoŜe to być przestępstwo nieumyślne, przestępstwo popełnione w okolicznościach w jakimś stopniu tłumaczących zachowanie sprawcy, np. poczucie pokrzywdzenia, prowokacja 14. W takiej sytuacji pozbawienie skazanego moŝliwości udziału w posiedzeniu i przedstawienia swoich racji stanowi niewątpliwie pozbawienie go prawa do obrony. W tym miejscu naleŝy dodatkowo zwrócić uwagę na pewną niekonsekwencję. Jak wskazano, art. 178 2 k.k.w. stanowi, Ŝe w przypadku, gdy zachodzą przesłanki zarządzenia wykonania kary określone w art. 75 1 lub 3 k.k. posiedzenie odbywa się bez udziału stron. Natomiast, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 stycznia 2012 roku zmieniające rozporządzenie Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury 15 w 351 pkt 4 stanowi, Ŝe prokurator powinien brać udział w posiedzeniu sądu, gdy sąd pierwszej lub drugiej instancji rozstrzyga w przedmiocie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej. Tymczasem, skoro art. 178 2 k.k.w. nie przewiduje udziału stron w przypadku posiedzenia w przedmiocie zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej w oparciu o art. 75 1 lub 3 k.k., to sąd w ogóle nie zawiadomi prokuratora o terminie takiego posiedzenia. 13 Postanowienie Sądu NajwyŜszego z dnia 9 listopada 2005 r., sygn. V KK 298/2005, LEX Polonica nr 399606, OSNSK 2005, poz. 2042. 14 T. B o j a r s k i, Komentarz do art. 75, LEX Polonica, s. 177. 15 Dz. U. z 2012 r., Nr 54. 118 i Prawo 3, 2013
Wykonalność postanowień, udział stron i inne wybrane aspekty Zasady udziału w posiedzeniu sądu odwoławczego zostały unormowane w art. 22 1 k.k.w. Prawo do udziału w posiedzeniu sądu wyŝszej instancji zostało przyznane tym osobom, które miały prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu I instancji. Warto dodać, Ŝe analizowana nowelizacja wprowadziła novum mające na celu zdyscyplinowanie sądu i przyśpieszenie postępowania wykonawczego, a są nim terminy instrukcyjne, tak dla sądu I, jak i II instancji. Ustawodawca wprowadził mianowicie termin instrukcyjny dla rozpoznawania spraw niewymagających wyznaczenia posiedzenia z udziałem osób, którym przysługuje prawo do udziału w nim. Przepis art. 19 4 k.k.w. stanowi, Ŝe wniosek lub skargę rozpoznaje się w terminie 21 dni od daty wpływu do sądu, chyba Ŝe ustawa przewiduje rozpoznanie wniosku na posiedzeniu, w którym uprawnione osoby mogą wziąć udział. Odstąpienie od określania terminu instrukcyjnego dla rozpoznania spraw wymagających wyznaczenia posiedzenia, w którym miałyby prawo wziąć udział strony, jest racjonalne. NaleŜy mieć na względzie, Ŝe w takim przypadku zachodzi konieczność doręczenia zawiadomienia osobom uprawnionych do wzięcia udziału w posiedzenia. Pamiętając o obowiązku dwukrotnego awizowania zawiadomienia, zwrotu jego przez pocztę do sądu, stwierdzić naleŝy, Ŝe bardzo często dochodziłoby do przekroczenia terminu i to z przyczyn niezaleŝnych od sądu. ToŜsama zasada i termin instrukcyjny zostały przyjęte w odniesieniu do sądu odwoławczego i procedury zaŝaleniowej (art. 20 4 k.k.w.). Podsumowanie Przedstawione powyŝej zmiany, wprowadzone nowelizacją kodeksu karnego wykonawczego, która weszła w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2012 r., w istotny sposób wpływają na kształt postępowania wykonawczego. Jak wskazano na wstępie, w artykule odniesiono się tylko do niewielkiej części zmian istotnych dla stron. Ustawodawca zdecydował się na radykalne zmiany, chcąc wyeliminować wady dotychczasowych regulacji, prowadzących często do przewlekłości postępowania. Postępowanie wykonawcze powinno być niewątpliwie efektywne. Czy wprowadzone rozwiązania usprawnią procedury, zmniejszą koszty postępowań, skrócą czas ich trwania? Praktyka pokaŝe i zweryfikuje ich zasadność. Zapewne powstanie konieczność usunięcia mankamentów, których nie moŝna się ustrzec. i Prawo 3, 2013 119
K. Szczechowicz, B. Orłowska-Zielińska Enforceability of decisions, participation of parties, and other selected aspects of the amendment to the Executive Penal Code Abstract This paper aims at showing some changes that are essential for both the convict and his or her defence counsel. The most recent amendment to the Executive Penal Code brought a range of changes concerning, among others, enforceability of decisions and participation of parties in enforcement proceedings; furthermore, the amendment has made an initiator of enforcement proceedings carry the burden of proof. 120 i Prawo 3, 2013