Z KRONIKI WYDARZEŃ Promowali Zawoję 9 września, jak co roku, zorganizowano Dzień Otwarty TVP. W tym dniu widzowie w całej Polsce mogą odwiedzać ośrodki telewizyjne, spotykać się z dziennikarzami, gwiazdami filmowymi oraz zwiedzać studia telewizyjne. Na taki dzieñ Zawoja zosta³a zaproszona do Krakowa ze stoiskiem regionalnym na konkurs Telewizja od Kuchni, zorganizowany wspólnie ze Stowarzyszeniem Gmin i Powiatów Ma³opolski. Celem tego konkursu by³o zaprezentowanie najsmaczniejszej potrawy regionalnej. Wyroby oceniali i swoje g³osy oddawali widzowie, którzy w tym czasie byli na Krzemionkach i degustowali dania serwowane przez poszczególne gminy. Mimo kapryœnej pogody zainteresowanie by³o du e, zarówno wœród wystawców jak i zwiedzaj¹cych, bo i atrakcji w tym dniu nie brakowa³o. Towarzyszy³a wystawa motoryzacyjna, prezentacja lasów pañstwowych (wystawa ³owiecka, pokazy najnowszego sprzêtu ogrodniczego i leœnego), prezentacja GOPR Grupa Podhalañska, którzy przyjechali ze œciank¹ wspinaczkow¹, pokazy ratownictwa przedmedycznego. Na scenie wystêpowa³y zespo³y regionalne oraz zaproszone gwiazdy. Ka dy te móg³ zasi¹œæ za pulpitem prezentera telewizyjnego, zobaczyæ jak tworz¹ siê poszczególne reporta e, a co najwa niejsze porozmawiaæ z dziennikarzami. Zespó³ Regionalny Juzyna swoim œpiewem i strojami przyci¹ga³ do stoiska smakoszy, ka dy chcia³ popróbowaæ moskola z bryndz¹, oscypka, ko³acza zawojskiego oraz chleba ze smalcem. Mimo ogromnej konkurencji (ponad 150 potraw zg³oszonych do konkursu)) zawojski smalec znalaz³ siê na czo³owym miejscu. WB Stoisko regionalne gminy Zawoja Zespół Juzyna na scenie Wizyta w studiu telewizyjnym. Fot. arch. GCKPiT w Zawoi. 2 POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007
BABIOGÓRSKA JESIEŃ Jeszcze lato barwami siê mieni, chlebem pachn¹ pe³ne k³osy yta, a ju Babia œle podmuch jesieni, z³otym wrzeœniem wszystkich wko³o wita. Za naszym oknem Jeszcze w polach czekaj¹ nas zbiory, w sadach owoc pospiesznie dojrzewa, a ju w górze ptasie rozhowory, klucz w³óczêgów pieœñ rozstania œpiewa. Jeszcze s³onko nie sk¹pi promieni choæ dzieñ krótszy i ranki ch³odniejsze. Jarzêbina rozkwita w czerwieni, buki, klony zwolna z³oc¹ liœcie. Tak¹ por¹ Zawojanie nasi drogich goœci witaj¹ co roku. Wœród ich g³osów rozbrzmiewa œpiew ptasz¹t u stóp Babiej, co tkwi wœród ob³oków. Ona wszystkim zespo³om przewodzi jako wieczna rodaczka tej ziemi. Dumna, e jest z Góralami swymi i e œwiêto góralskie obchodzi! Helena Basiura Drodzy Turyści Uczestnicy kolejnych Rajdów Babia Góra witaæ Was bêdziemy po raz czterdziesty na trasach XL Jubileuszowego Rajdu Babia Góra 2007, który odbêdzie siê w dniu 27 wrzeœnia 2007 r. pod has³em Czyste góry dla turystów Dziêki turystom. Organizatorem rajdu jest: PTTK Oddzia³ Ziemi Babiogórskiej im. prof. dr Walerego Goetla w Suchej Beskidzkiej, Starostwo Powiatowe w Suchej Beskidzkiej. Zg³oszenia dru yn i turystów indywidualnych (karta zg³oszeñ oraz wpisowe 3 z³ od osoby) przyjmowane s¹ w Oddziale PTTK Ziemi Babiogórskiej, ul. Mickiewicza 38, 34-222 Sucha Beskidzka do dnia 25 wrzeœnia br., tel. 033 874 36 70. Meta rajdu: Zawoi Markowa, Skansen im. Józefa aka. Szczegó³owe informacje na temat Rajdu oraz regulamin jest dostêpny w Oddziale PTTK Sucha Beskidzka. Do mi³ego zobaczenia na mecie Rajdu! Organizatorzy Rajdu POD DIABLAKIEM Pismo nawiązujące do tradycji pisma Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Babiogórskiej pod tym samym tytułem. Redaktor naczelna: Gabriela Trybała Adres redakcji: Gminne Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Zawoi, 34-222 Zawoja Centrum, tel. (033) 877 50 66, fax 877 69 49, e-mail: diablak@zawoja.pl Wypowiedzi naszych czytelników zawarte w działach OPINIE i POCZTA POD DIABLAKIEM nie zawsze prezentują poglądy redakcji. Druk: Drukarnia i Wydawnictwo Grafikon e-mail: biuro@grafikon.com.pl Oddano do druku: 17.09.2007 r. Fot. okładki: Wojciech Wilczyński Jesienne barwy górskiego potoku. Fot. Wojciech Wilczyński W numerze m.in. Z KRONIKI WYDARZEŃ XXII Babiogórski Złaz Samorządowców...4 Młode talenty babiogórskie...6 X lecie klubu LKS Huragan...8 Dożynki gminne w Skawicy...9 Powiatowe dożynki w Makowie Podhalańskim...10 Sabałowe Bajania. To już tradycja...11 Generał odszedł na wieczną wartę... 18-19 CENNE INICJATYWY Podziękowania za odruch serca...5 Trzeba wiedzieć z czego się wyrasta...16 50-lecie babiogórskiego krótkofalarstwa... 22-25 ZAWOJA NA LATO... 14-15 ZE SZKOLNEGO PODWÓRKA Czysty las... 20-21 LEKTURA NA JESIEŃ Ło...26 27 W poprzednim numerze PD nie podaliśmy autora zdjęcia na okładce: Pana Wojciecha Wilczyńskiego. Serdecznie przepraszamy Jego i Czytelników PD. POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 3
Z KRONIKI WYDARZEŃ XII Babiogórski Złaz Samorządowców W tym roku gospodarzem spotkania, w którym wzięło udział ponad pięćset osób, była Bystra-Sidzina. Miłośnicy turystyki górskiej wspinali się na Okrąglicę i Halę Krupową. Z Przełęczy Krowiarki ruszyli mieszkańcy gmin Budzów i Jabłonki oraz przedstawiciele suskiego Starostwa Powiatowego. Z Suchej Góry wyruszyli mieszkañcy Stryszawy, Zawoi i Lanckorony a z sidziñskiej Wielkiej Polany wymaszerowali mieszkañcy z Makowa Podhalañskiego, Zembrzyc, Bystrej-Sidziny, Suchej Beskidzkiej, Koszarawy i Lipnicy. Wszyscy spotkali siê pod szczytem Okr¹glicy, przy kaplicy Matki Boskiej Opiekunki Turystów. Tam odprawiono mszê w intencji mieszkañców gmin bior¹cych udzia³ w Z³azie Samorz¹dowców, a po nabo eñstwie turyœci udali siê na polanê przy schronisku PTTK na Hali Krupowej, gdzie rozdano pami¹tkowe dyplomy, m.in. dla najm³odszych uczestników, maj¹cych zaledwie cztery i osiem miesiêcy oraz dla tych najstarszych, licz¹cych ju sobie niemal osiemdziesi¹t lat. Celem Z³azu Samorz¹dowców jest propagowanie turystyki jako aktywnej formy odpoczynku ale tak e integracja spo³ecznoœci lokalnej. Dlatego te uczestnicy zlotu, choæ zmêczeni, starali siê nawi¹zaæ jak najwiêcej nowych znajomoœci, m.in. z mieszkañcami wêgierskiego Jaszbereny, którzy zostali zaproszeni na tê wyprawê górsk¹. Dodatkowo czas umila³y wystêpy zespo³u regionalnego oraz orkiestry. EZ Na szlaku XII babigórskiego Złazu Samorządowców. Fot. arch. stony internetowej www.zawoja.pl 4 POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007
Wszystko umiera, tylko pamięć dobrych uczynków nie ginie Napoleon CENNE INICJATYWY Podziękowania za odruch serca 18 sierpnia, w sobotni ranek, na zaproszenie księdza proboszcza Ryszarda Więcka przybyli na spotkanie na plebanii organizatorzy i sponsorzy wakacyjnego pobytu w Zawoi dzieci pochodzących z Jaworowa (Ukraina). Wszystkim tym, którzy zorganizowali i zabezpieczyli finansowo pobyt m³odzie y w dniach 10.06-23.06 ksi¹dz proboszcz w imieniu Stowarzyszenia Gmin Babiogórskich, Parafii œw. Klemensa i Urzêdu Gminy w Zawoi, wrêcza³ podziêkowania za braterski odruch serca na apel o wsparcie dla akcji ywy Krzy. Duszpasterz podkreœla³ celowoœæ owej akcji, wagê pomocy duchowej i materialnej dla parafii Jaworów, przypominaj¹c pocz¹tki wspó³pracy podjêtej ju w 1999 roku. G³os zabra³ równie Przewodnicz¹cy Stowarzyszenia Gmin Babiogórskich, Marek Listwan dziêkuj¹c szczególnie Stanis³awowi Smyrakowi za poœwiêcenie, wyj¹tkow¹ aktywnoœæ i sprawn¹ organizacje pobytu m³odzie y. Pan wójt zauwa y³, e tego typu bezinteresowna yczliwoœæ i hojnoœæ integruje i mobilizuje spo³ecznoœæ lokaln¹. Nadmieni³ równie, i nagrod¹ dla wszystkich organizatorów i sponsorów by³a widoczna naturalna wdziêcznoœæ m³odzie y. Podczas spotkania, który by³ czasem wielu refleksji pojawi³y siê stwierdzenia, e obok wsparcia materialnego ogromn¹ Organizatorzy i sponsorzy wakacyjnego pobytu w Zawoi dzieci z Jaworowa na plebanii w Zawoi Centrum. Fot. Autora rolê mia³o dzielenie siê bogactwem kultury babiogórskiego regionu a tak e prezentowanie wartoœci chrzeœcijañskich. Dla dzieci wa ne by³o uczestnictwo w liturgii, rozmowy z interesuj¹cymi ludÿmi, poznawanie polskiej kultury i tradycji, lekcje œpiewu, spotkania z rówieœnikami. Trafn¹ puet¹ okaza³y siê s³owa Pana Profesora Krzes³awa Stok³osy, który stwierdzi³, e owa dzia³alnoœæ jest ogromnie wartoœciowa, bowiem s³u y przypominaniu ludziom, i istniej¹ pewne wartoœci, które nale y upowszechniaæ. Celem ycia nie s¹ pieni¹dze lecz s³u enie okreœlonemu powo³aniu, w tym przypadku jest to chêæ rozwijania dzia³alnoœci spo³ecznej a przez to obywatelstwa spo³ecznego, które nale y popularyzowaæ dziêki akcjom takim jak ta. M. Bogdan Zielona Flaga dla Szkoły w Zawoi Przysłop 4 czerwca 2007 w siedzibie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie podczas konferencji podsumowującej ogólnopolski Program Szkoły dla Ekorozwoju, Szkoła Podstawowa Nr 4 w Zawoi Przysłop została wyróżniona certyfikatem Lokalnego Centrum Aktywności Ekologicznej oraz jako pierwsza w Polsce otrzymała międzynarodowe wyróżnienia Zielona Flaga w ramach Programu Eco Schools. Spotkanie zorganizowane zosta³o przez Fundacjê Partnerstwo dla Œrodowiska pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Ministerstwa Œrodowiska. Celem konferencji by³o podsumowanie ogólnopolskiego Programu Szko³y dla Ekorozwoju, w który w ci¹gu ostatnich 6 lat zaanga owa³o siê na ró nych etapach jego realizacji kilkaset szkó³ z ca³ej Polski. Oko³o 400 szkó³ otrzyma³o w ramach programu wsparcie finansowe na rozpoczêcie dzia³añ maj¹cych na celu zwiêkszenie aktywnoœci lokalnej poprzez podejmowanie inicjatyw proekologicznych takich jak wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów, oszczêdnoœci wody, energii elektrycznej i cieplnej, sadzenie drzew i krzewów. W dzia³ania te w³¹czana by³a m³odzie, rodzice, samorz¹dy lokalne, firmy oraz inne lokalne instytucje. Podczas konferencji zostali uhonorowani najaktywniejsi uczestnicy programu, którzy stali siê liderami lokalnymi w swoich regionach a szko³y, Lokalnymi Centrami Aktywnoœci Ekologicznej aktywizuj¹cymi i inspiruj¹cymi mieszkañców do podejmowania dzia³añ wp³ywaj¹cych na poprawê jakoœci ycia, a ich doœwiadczenia mog¹ byæ wykorzystywane przez innych zarówno w regionie jak i w ca³ej Polsce. Mariusz Zasadziñski POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 5
W NASZEJ PAMIĘCI Może powrócę 13 sierpnia w Koœciele w Makowie Podhalañskim mia³o miejsce po egnanie Heleny Basiura poetki, profesor filologii polskiej, cz³onkini Stowarzyszenia Twórczego Artystyczno-Literackiego w Krakowie a nade wszystko Zawojanki, która w swojej twórczoœci szczególnie upodoba³a sobie to miejsce. Nie tylko ze wzglêdu na niezwyk³y krajobraz, Górali i czar Babiej Góry ale pewn¹ nastrojowoœæ, sentymentalizm zwi¹zany z miejscem dzieciñstwa, lat szczêœliwych, spokojnych, które dla poetki zawsze by³y odniesieniem w yciu póÿniejszym. W jej twórczoœci tak bardzo ró norodnej jeœli idzie o formê i temat, mo na odnaleÿæ cykl wspomnieñ zamkniêtych w opowiadaniach, w których przywo³uje osoby i miejsca bliskie sercu. Jednak co istotne zarówno tam, jak i w poezjach mo na odkryæ rozwa ania o yciu, o jego piêknie, o jego celu, o chwilach dobrych i z³ych, które s¹ poniek¹d wyznacznikami tego, kim jesteœmy, jak odbieramy œwiat i ludzi, którzy nas otaczaj¹. Poetka by³a doœwiadczana przez los, st¹d jej ogromna wra liwoœæ, sk³onnoœæ do refleksji. Jej ostatnie lata naznaczone cierpieniem by³y czasem, w którym bunt splata³ siê ze zgod¹ na to, co przynios³o ycie, lêk towarzyszy³ odwadze. Jej uczciwoœæ, dobro, mimo wszystko optymizm przechodzi³ na tych, którzy mieli okazje z ni¹ przebywaæ i otaczali j¹ tym samym. Pozostanie w naszej pamiêci jako wyj¹tkowy nauczyciel, niezwyk³y cz³owiek, troskliwa siostra, a przy tym wszystkim autorka poezji, której uwa na lektura mo e staæ siê zapewne lekcj¹ ycia. M. Bogdan ZAWOJA Jest wieœ jedna taka w naszym kraju, w której wszystko zachwyca me serce, ka da górka, lasek, ³¹k kobierce, ciemne wierchy, co równyc ZAWOJA. Jest wieœ jedna taka w naszym kraju, w której wszystko zachwyca me serce, ka da górka, lasek, ³¹k kobierce, ciemne wierchy, co równych nie maj¹. Jest wieœ jedna najdro sza na ziemi, hen na krañcach gór beskidzkich le y, w których drzemi¹ jej rycerze niemi w sen zaklêci, u bramy rubie y. Ich pomnikiem- szczyty Babiej Góry a pos³aniem zimny kamieñ skalny. Pieœñ im do snu nuci wicher halny, gnaj¹c gór¹ ciê kie, szare chmury. Ni ej lasy, zagajniki, krzewy. W nich potoki i strumyki ma³e, a nad nimi koncert przez dni ca³e wiod¹ ptaszki swe solowe œpiewy. I lud tutaj równie rozœpiewany, przywi¹zany do skiby w³asnoœci. Szczery, wesó³, choæ zapracowany, wierny ziemi, gdzie praojców koœci. Choæ wyjadê, wracam do niej stale, tu mnie ci¹gnie ród, bliscy i swoi. Wszêdzie têskniê po naszej Zawoi, bo tu kojê i troski, i ale. Z miejsc mi bliskich najbli sza Zawoja, takiej drugiej- nigdzie nie znajdziecie! Jakie szczêœcie, e w szerokim œwiecie, ona w³aœnie rodzona i moja! (Zawoja, 1972 r.) MOŻE POWRÓCĘ Mo e powrócê do was kiedyœ Powiewem wiatru lub promieniem I chwilkê siê tu rozweselê, Nasz¹ roz³¹kê w radoœæ zmieniê. Odwiedzê miejsca mi znajome, wpadnê do sadu i ogrodu, chce was zobaczyæ wszystkich razem, poczuæ siê z wami jak za m³odu. Mo e powrócê w cieniu drzewa, a na jesieni w jego szumie, wiosna w zieleni, w œpiewie ptaszka, mo e us³yszysz i zrozumiesz. Chcia³abym chocia chwilkê ma³¹ popatrzeæ na was raz ostatni, przes³aæ wam moja mi³oœæ ca³¹ i uœcisk mocny, uœcisk bratni. (Maków, lipiec 2004 r.) WIERZ MI Wierz mi, dni w yciu ju niewiele nim siê spostrze esz, e s¹ wa ne, to je beztrosko gdzieœ pogubisz nim zd¹ ysz trochê je polubiæ. Gdy je polubisz i docenisz, Ju siê oka e eœ je straci³ i tylko bólem i rozpacz¹ koniec dni swoich ubogaci³ BABIA GÓRA Pisano piêkne wiersze o Tatrach, Alpach, Pieninach i innych górach, ja pisa³abym wiersze o Beskidach, gdybym poezjê tworzyæ umia³a. A wœród ich szczytów, ze s³ów najpiêkniejsze, poœwiêci³abym dumnej Babiej Górze, bo od kolebki u wezg³owia stoi jakby na stra y naszej wsi Zawoi. Trwa niewzruszenie gdy mija me ycie. Patrzê w zadumie, wzrok wznosz¹c do szczytu, widzê j¹ w bieli, to w mroku mgie³ gêstych albo w krysztale jasnego b³êkitu. Czas jej nie niszczy. To my przemijamy pokoleniami z dziadami, wnukami. Bardziej zawojska, ni my Zawojanie, by³a przed nami i po nas zostanie! MYŚLI Rozpierzch³y siê moje myœli i nie mogê ich pozbieraæ z odwa nych i g³oœnych sta³y siê sp³oszone jak myszki cichutkie milcz¹ce niemowy To strach je rozproszy³ st³umi³ i obezw³adni³ dojrza³y do wielkiej ciszy i pewnie posz³y po rozum do g³owy 6 POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007
Młode talenty babiogórskie W okresie wakacyjnym w Gminnym Centrum Kultury Promocji i Turystyki w Zawoi można było oglądać wystawę Młode talenty babiogórskie, której wernisaż miał miejsce 16 lipca. Ekspozycje prac urz¹dzono w jednym z pomieszczeñ siedziby Gminnego Centrum. Wystawê przygotowa³y autorki prac: Aneta Antolec, Joanna Bucka, Regina Kudzia oraz Dorota Polak, a otworzy³ j¹ zastêpca wójta gminy Zawoja Franciszek Klimasara, który yczy³ m³odym artystkom dalszych sukcesów w twórczoœci. Artystki podczas wernisażu Szkic Reginy Kudzi Z KRONIKU WYDARZEŃ Na wystawie znaleÿæ mo na by³o nie tylko obrazy i rysunki wykonane ró nymi technikami ale równie elementy stroju górali babiogórskich oraz ceramikê artystyczn¹ i taniny. Autorki prac jako rodowite zawojanki prócz swej twórczoœci artystycznej s¹ ywo zainteresowane swoim regionem. To zainteresowanie widaæ w tematach ich prac: górskie pejza e, elementy dawnej architektury, typy ludowe. Aneta Antolec (ur. w 1981 r.) jest absolwentk¹ Pañstwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Bielsku Bia³ej, oraz kierunku edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych na Uniwersytecie Œl¹skim w Cieszynie, gdzie zdoby³a specjalizacjê w dziedzinie malarstwa. Jej prace to oleje na p³ótnie, mozaiki, formy ceramiczne i tkanina artystyczna. Joanna Bucka (ur. w 1987 r.) ukoñczy³a Pañstwowe Liceum Plastyczne w Krakowie. Sw¹ wiedze pragnie rozwijaæ w Krakowie na kulturoznawstwie. W swej twórczoœci stosuje farby olejne maluj¹c na p³ótnie, u ywa tak e temperê, tusz, suche pastele. Od dziecka tañczy i œpiewa w zespole regionalnym Juzyna. Regina Kudzia (ur. w 1984 r.), absolwentka Technikum W³ókienniczych Wyrobów Dekoracyjnych w Zespole Szkól im. œw. Jana Kantego w Makowie Podhalañskim. Jest studentk¹ pierwszego roku studiów magisterskich na wydziale Etnologii i Nauk Edukacyjnych Uniwersytetu Œl¹skiego w Cieszynie. Razem ze swoj¹ kole ank¹ Joann¹ Buck¹, jest od lat cz³onkiem zespo³u Juzyna. Prócz tego, e maluje, rysuje i wykonuje stroje ludowe, interesuje siê tak e kulturami Wschodu. Dorota Polak (ur. w 1985 r.) ukoñczy³a Pañstwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. Kenara w Zakopanym. Studiuje na kierunku kulturoznawstwa w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Jagielloñskiego w Krakowie. Pasjonuje siê kultur¹ i histori¹ swojej wsi. Jej specjalizacja to rysunek o³ówkiem. Wystawê w Zawoi mo na by³o zwiedziæ do 31 sierpnia, obecnie zosta³a przeniesiona do siedziby Babiogórskiego Parku Narodowego w Zawoi. UJK Prace Joanny Buckiej Rysunek ołówkiem Doroty Polak Autoportret Anety Antolec Fot. GCKPiT w Zawoi POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 7
Z KRONIKI WYDARZEŃ X-lecie klubu LKS Huragan Skawica Na jubileusz X-lecia klubu, który odby³ siê 4 sierpnia br. w Skawicy, zbieg³y siê dwa wa ne wydarzenia. Pierwszym by³o zdobycie pierwszego miejsca w rozgrywkach ligowych grupy juniorów i tym samym awansowanie do II Ligi Ma³opolski Zachodniej. Drugim szansa awansu dru yny seniorów do A Klasy Podokrêgu Wadowice. Niestety zabrak³o trochê szczêœcia i dru yna Huraganu przegra³a w bara ach walkê z dru yn¹ Wieprza. Huragan u siebie zremisowa³ 2:2, na wyjeÿdzie równie dosz³o do remisu, tym razem 1:1. Mimo wszystko Zarz¹d pragn¹³ doceniæ wysi³ki i walkê pi³karzy i odznaczyæ ich srebrnymi medalami pami¹tkowymi i dy- plomami. Dru yna juniorów za awans otrzyma³a z³ote medale i dyplomy. Za wspania³¹ walkê, równie dru yna trampkarzy otrzyma³a srebrne medale i dyplomy. Za pracê i dzia³anie w Zarz¹dzie Klubu przez okres 10 lat Wójt Gminy Zawoja, przewodnicz¹cy Rady i Starosta suski ufundowali pami¹tkowe statuetki. Doceniono równie dzia³aczy i sponsorów klubu, wrêczaj¹c im pami¹tkowe etui. Podziêkowanie w formie dyplomów otrzyma³y osoby, które wspiera³y Klub swoim 1% podatku przez ostatnie lata. W czasie jubileuszu zosta³y rozegrane mecze. Mimo kapryœnej pogody wszyscy bawili siê doskonale. MK Występ cheerleaderek Juniorzy LKS Huragan z medalami i dyplomami W oczekiwaniu na mecz Podczas jubileuszu nie piłkarze LKS Huragan rozegrali mecz towarzyski. Fotografie z arch. GCKPiT w Zawoi 8 POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007
Dożynki Gminne w Skawicy Żniwa to okres wzmożonej pracy dla wielu ludzi. Mimo tego, że coraz mniej rolników uprawia swoje ziemie, jednak ci, którzy zbierają plony, uroczyście świętują zakończenie zbiorów. Jak co roku gminne dożynki odbyły się w Skawicy, tym razem 11 sierpnia. Starostami dożynek byli Teresa Marszałek i Tadeusz Marszałek. Z KRONIKU WYDARZEŃ Jak ka e stara tradycja, rolnicy zbieraj¹ siê w koœciele, by podziêkowaæ Bogu za szczêœliwe zbiory, za chleb i owoce ziemi. Równie w Skawicy gospodarze przynieœli wieniec do ynkowy do koœcio³a na uroczyst¹ mszê œw. a starostowie do ynek ofiarowali chleb i plony zebrane z ziemi. Po mszy œw. ruszy³ korowód z wieñcem do ynkowym, prowadzony przez orkiestrê dêt¹ ze Skawicy, na plac przy Zespole Szkó³ w Skawicy, by tam dalej œwiêtowaæ. Wójt gminy Zawoja Marek Listwan podziêkowa³ wszystkim rolnikom za trud w³o ony w uprawê tej kamienistej babiogórskiej ziemi. G³os zabra³ równie starosta suski Andrzej Paj¹k, dziêkuj¹c w swoim przemówieniu za ciê k¹ pracê rolników. W koœciele, jak i na scenie przy szkole, pieœni do ynkowe zaœpiewa³y gospodynie z zespo³u Zawojanki z Zawoi. Po oficjalnych uroczystoœciach, na scenê wyszed³ zespó³ regionalny Zbójnik, dzia³aj¹cy przy Zespole Szkó³ w Skawicy. Zbójnik zatañczy³ i zaœpiewa³ babiogórskie pieœni. Zespo³owi Zbójnik pomaga³ zespó³ regionalny Juzyna z Zawoi. Do ynkowi goœcie ze zniecierpliwieniem czekali na gwiazdê wieczoru Irenê Jarock¹, która w swoim koncercie przypomnia³a stare, dobrze znane piosenki oraz te nowe, jeszcze ma³o popularne. Biesiadê w swojskim klimacie poprowadzi³ Mirek Jêdrowski z zespo³em, który zaprosi³ do wspólnego biesiadowania wszystkich uczestników do ynek. Dla nieco m³odszych biesiadników œwiatowe przeboje dyskotekowe zaœpiewa³ zespó³ Ladies. Jak zwykle do ynki w Skawicy by³y bardzo udane. Pogoda dopisa³a, nastroje równie i oczywiœcie spotkamy siê za rok. MK Korowód dożynkowy Występ KGW Zawojanki z Zawoi Wspólny występ Zbójnika ze Skawicy z Juzyną z Zawoi Koncert Ireny Jarockiej Biesiada Mirka Jędrowskiego z zespołem. Fot. arch. GCKPiT w Zawoi POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 9
Z KRONIKU WYDARZEŃ Powiatowe dożynki w Makowie Podhalańskim Tradycyjnie w naszym powiecie organizowane są Powiatowe Dożynki, co roku w różnych gminach. Tegoroczne obchody odbyły się 2 września w Makowie Podhalańskim. Delegacje wieñcowe, starostowie do ynek, w³adze gmin powiatu oraz goœcie udali siê spod budynku OSP w Makowie Podhalañskim do koœcio³a Przemienienia Pañskiego na uroczyst¹ mszê. Po ukoñczeniu mszy korowód do ynkowy uda³ siê na stadion Miejski Klubu Sportowego Halniak, gdzie uroczystego otwarcia do ynek dokona³ Burmistrz Makowa Podhalañskiego i Starosta Powiatu Suskiego. Podczas do ynek rozstrzygany jest konkurs na wieniec do ynkowy w dwóch kategoriach: tradycyjny i wspó³czesny. Dlatego te panie z Kó³ Gospodyñ Wiejskich przyst¹pi³y do prezentacji i oœpiewywania wieñców do ynkowych. Na ocenê mia³ wp³yw nie tylko sam wieniec ale tak e strój, melodia i s³owa przyœpiewek. Jury, któremu przewodniczy³a etnograf dr Urszula Janicka- -Krzywda w kategorii wieñca tradycyjnego przyzna³o I miejsce KGW Zawojanki z Zawoi, II miejsce KGW z Naprawy, III miejsce KGW z Jachówki. W kategorii wspó³czesnego wieñca do- ynkowego I miejsce przyznano KGW Tarnawy Dolnej, II KGW Hucisko Pewelka, a III KGW Budzów. Ponad to wyró nienie otrzyma³o KGW Z Bystrej. Nagrodê specjaln¹ za wiersz napisany gwar¹ otrzyma³a Maria Str¹czek (KGW Jachówka) oraz KGW z Zawoi Dolnej za oœpiewanie wieñca do- ynkowego wykonane w gwarze z wykorzystaniem tradycyjnych tekstów i melodii babiogórskich. Rozstrzygniêto tak e Powiatowy Konkurs na najpiêkniejszy ogród przydomowy i gospodarstwo rolne. Pierwsz¹ nagrodê w kategorii najpiêkniejszy ogród przydomowy otrzyma³ Stanis³aw i Czes³awa Madoñ z Jordanowa, drug¹ Barbara uczak z Palczy a trzeci¹ Janina Balcer z Lachowic. Wyró nienia przyznano Michalinie Piesiów z Zawoi i Agnieszce Wciœlak Z Zembrzyc. W kategorii najpiêkniejsze gospodarstwo przydomowe pierwsz¹ nagrodê przyznano El biecie Kozinie z Zawoi, drug¹ Barbarze Chor¹ ak Z Sidziny a trzeci¹ równoczeœnie Krystyna K¹kol Hucisko i Janina Knapczyk Bieñkówka. Wyró nienia otrzyma³ Adam i Ewa Tyrpa z Jordanowa i Janina B¹bol z êtowni. Po zakoñczeniu czêœci oficjalnej mo na by³o zobaczyæ wystêp zespo³u Polana Makowska, kabaretu Ramol oraz potañczyæ przy muzyce zespo³u Klezmer. Inne atrakcje towarzysz¹ce to stoiska prezentuj¹ce gminy, kiermasz wyrobów ludowych i rzemieœlniczych, degustacja potraw regionalnych oraz stoiska handlowe i gastonomiczne. (EZ) Na Dożynkach Powiatowych gminę Zawoja reprezentowało KGW Zawojanki z Zawoi Dolnej. Fot. Janusz Kociołek. Jarmark Babiogórski Po raz szósty spotkaliśmy się na Jarmarku Babiogórskim, który odbył się w Zawoi w 28 lipca br. Uczestników jarmarku powitała kapela góralska Świst z Zawoi. Dzieci świetnie się bawiły wspólnie z aktorami na przedstawieniu Kot w butach. Następnie gości bawił zespół taneczny Trio Gronicki z Zembrzyc. Niestety publiczność nie dopisała, a ponadto zaskoczyła nas burza i musieliśmy zakończyć imprezę przed czasem. Na następny Jarmark Babiogórski zapraszamy w przyszłym roku. 10 POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 Występ kapeli Świst z Zawoi. Fot. arch. GCKPiT w Zawoi
Sabałowe Bajania To już tradycja Kiedy ówczesny prezes Domu Ludowego w Bukowinie Tatrzańskiej Józef Pitorak w 1967 roku, po raz pierwszy zorganizował imprezę lokalną Sabałowe Bajania nie przypuszczał, że po latach stanie się ona jedną z największych ogólnopolskich imprez folklorystycznych. Pocz¹tkowo by³ to tylko konkurs gawêdziarzy i instrumentalistów oraz imprezy towarzysz¹ce wystêpy zespo³ów regionalnych i teatralnych. Z biegiem lat ze skromnego przegl¹du dorobku folklorystycznego Podtatrza zrodzi³ siê Ogólnopolski Konkurs Gawêdziarzy, Instrumentalistów, Œpiewaków, Pytacy i Mowy Starosty Weselnego. Towarzysz¹ mu: kiermasz sztuki ludowej, wystawy fotograficzne, zawody strzeleckie oraz wystêpy zespo³ów zagranicznych. Saba³owe Bajania ciesz¹ siê du ym zainteresowaniem coraz wiêkszej grupy publicznoœci, maj¹ swoich sympatyków oraz sta³ych uczestników. Ka dy kto kocha muzykê i gawêdê ludow¹ chce byæ w tych dniach Reprezentacja powiatu suskiego na Sabałowe Bajania w Bukowinie Tatrzańskiej Z KRONIKU WYDARZEŃ w Bukowinie Tatrzañskiej. Imprezie sprzyja termin w którym siê odbywa, jest to bowiem to okres urlopów. Wyst¹pienie w bukowiñskim konkursie to obecnie wielki zaszczyt, a zdobycie jednej z konkursowych nagród to marzenie niejednego uczestnika. Dzieci i m³odzie z gminy Zawoja maj¹ ju na Saba³owych Bajaniach du e osi¹gniêcia i z roku na rok ich przybywa. Pocz¹tkowo wystêpowali tylko gawêdziarze, a w chwili obecnej tak e grupy œpiewacze i instrumentaliœci. Warto te dodaæ, e warunkiem uczestnictwa w Saba³owych Bajaniach jest zdobycie punktowanego miejsca w imprezie lokalnej. W tym roku z gminy Zawoja pojecha³o 12 m³odych artystów. Jury oceni³a ich wystêpy bardzo wysoko. Instrumentaliœci: Bart³omiej Spyrka z Zawoi (kategoria m³odzie owa) oraz Dariusz Kaczmarczyk ze Skawicy (kategoria dzieciêca) zajêli I miejsce, gawêdziarze: Andrzej Makoœ i El bieta Makoœ z Zawoi (kategoria m³odzie owa) oraz Katarzyna Kaczmarczyk ze Skawicy (kategoria dzieciêca) zajêli II miejsce, Bart³omiej Marek ze Skawicy (kategoria m³odzie owa) zdoby³ III miejsce. Wyró nienie w kategorii m³odzie owej otrzyma³ Micha³ Spyrka z Zawoi. Grupa dziewczêca Skorusyna (Joanna Bucka, Regina Kudzia, Dorota Polak, Edyta Zemlik) zajê³a I miejsce w kategorii m³odzie owej. Cieszy fakt, e zajêcia prowadzone dla dzieci i m³odzie y przynosz¹ efekty. Powstaj¹ doros³e kapele, a zespo³y regionalne mog¹ siê zaprezentowaæ na ogólnopolskich festiwalach zdobywaj¹c presti owe nagrody i uznanie publicznoœci. A mo e w niedalekiej przysz³oœci do Zawoi ktoœ z m³odych wykonawców przywiezie marzenie ka dego góralskiego regionalisty zakopiañsk¹ ciupagê? yczymy powodzenia! WB Grupa dziewczęca Skorusyna zdobywca I miejsca Darusz Kaczmarczyk zajął I miejsce w karegorii instrumentalistów Fot. arch. GCKPiT w Zawoi POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 11
ROZMAITOŚCI Przysłowia na jesień Gdy wrzesieñ bez deszczów bêdzie, w zimie wiatrów pe³no wszêdzie. Jak we wrzeœniu krety kopi¹ po nizinach, bêdzie wietrzna, ale lekka zima. Gdy grzyby wielkie korzenie maj¹, wielk¹ zimê zapowiadaj¹. Czym d³u ej jaskó³ki we wrzeœniu zostaj¹, tym d³u ej piêkne i jasne dni bywaj¹. Na œwiêtego Wac³awa w polu pustki, w domu s³awa. Gdy na Wac³awa i Micha³a (29.09) jasno (pogodnie), nie bêdzie w zimie ciasno (nie trzeba siê grubo ubieraæ). Jeœli nie odlec¹ ptaszki do Micha³a, do Wigilii zima nie nast¹pi trwa³a. Je eli œwiêty Micha³ deszczem przys³u y, to such¹ wiosnê nam wró y. Krzyżówka dla dzieci Znaczenia hase³: 1. ukasz Kruczek; 2. Wiêkszy ni morze 3. Np. winniczek. 4. Gdy go widzisz za guzik ³apiesz. 5. Ob³ok. 6. M¹droœæ wyp³ywaj¹ca z bajki. 7. 15 minut. 8. Noc¹ na niebie. 9. Amulet. 10. Czêsto w oczy kole. 11. Ma wszystkie boki i k¹ty równe 12. Niejedna w Egipcie. 13. Np. Karpaty, Sudety. 14. Pocz¹tek wyœcigu. 15. Kierunkowskaz potocznie. 16. Nisko lataj¹c zwiastuje deszcz. 17. Zbiera nektar. 18. GroŸna w górach. 19. Staro ytna olimpiada. Szron wrzeœniowy i pajêczyny po ziemi, s¹ snadÿ znakiem têgiej zimy. Jeœli wrzesieñ bêdzie ciep³y i suchy, pewno paÿdziernik nie oszczêdzi pluchy. Gdy paÿdziernik mroÿny, to nie bêdzie styczeñ groÿny. Gdy w paÿdzierniku ciep³o chadza, w lutym mrozy naprowadza. W paÿdzierniku, gdy liœæ z drzewa niesporo opada, póÿn¹ to wiosnê zapowiada. Gdy paÿdziernik z wodami, grudzieñ z wiatrami. Kiedy paÿdziernik œnie ny i ch³odny, to styczeñ zwykle ³agodny. Gdy ³agodna jesieñ trzyma, bêdzie krótka, ostra zima. Fotografie: Piotr Mrowiec 12 POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007
Jesień w obiektywie Wojciecha Wilczyńskiego NASZ KRAJOBRAZ POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 13
ZAWOJA NA LATO Zawojskie święto śpiewu tańca i muzyki W upalny sierpniowy dzień, w Zawoi Czatoży młodzi, starsi i rodziny z dziećmi bawiły się przy dźwiękach kapel weselnych z całej Polski. Pogoda była piękna toteż atrakcji nie brakowało. Ka dy móg³ znaleÿæ tu coœ dla siebie. Dzieciaki wybiera³y miêdzy jazd¹ konn¹, zje d alni¹, strzelnic¹ a jazd¹ na quadach. Doroœli zaœ miêdzy jednym a drugim tañcem mogli siê po ywiæ i napiæ co nieco. Jednak g³ówn¹ atrakcj¹ wieczoru by³a zabawa przy fantastycznych zespo³ach muzycznych, takich jak: COMBO - Maków Podhalañski, D.J Miras Koñskie, Duet Angel«s Myszków Dobieszowice, EFEKT Hrubieszów, GOJA Toruñ, Grupa Folkowa OKOVITA Zawoja, IMPULS-DANCE - Wieliczka, LARGO Gliwice, TRACK Krosno, WALOR Sucha Beskidzka. Na imprezê, która odby³a siê 15 sierpnia, zjecha³y kapele z ca³ego kraju, by w ramach Ogólnopolskiego Zlotu Zespo³ów Weselnych MIDIKOWO HUB PL zaprezentowaæ swoje repertuary przed licznie zgromadzon¹ publicznoœci¹. Ogólnopolski zlot zespo³ów weselnych rozpocz¹³ siê wystêpem zespo³u COMBO z Makowa Podhalañskiego, który ju od samego pocz¹tku gra³ skoczna muzykê, tak e do zabawy nie trzeba by³o nikogo zachêcaæ. Nogi same rwa³y siê do tañca. Radoœæ, dobry humor i uœmiech na twarzy dopisywa³ wszystkim do póÿnych godzin wieczornych, a s³owa piosenek i piêkna muzyka rozchodzi³a siê po okolicznych górach i dolinach, zachêcaj¹c do wspólnej zabawy. GT Dobra muzyka, śpiew i taniec zgromadziła w Zawoi Czatoży całe rodziny. Każdy znalazł coś dla siebie. Fot. arch. GCKPiT w Zawoi. 14 POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007
Spotkania z folklorem Spotkania z folklorem to letnia propozycja Gminnego Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Zawoi nie tylko dla turystów, przebywających w Zawoi, ale również dla jej mieszkańców. Pierwsze spotkanie odbyło się 22 lipca br. o godz. 16-tej, na placu obok Karczmy Tabakowy Chodnik zatańczył i zaśpiewał zespół Grojcowianie z Żywca. Zespół z wielką werwą przedstawił nam folklor Ziemi Żywieckiej. W drugim spotkaniu, które odbyło się 5 sierpnia, również obok Karczmy Tabakowy Chodnik, wziął udział zespół regionalny Rombań z Chyżnego na Orawie, prezentując orawskie tańce i śpiewy. (MK) ZAWOJA NA LATO Orawskie tańce i śpiewy w wykonaniu zespołu folklorystycznego Rombań z Chyżnego. Fot. arch. GCKPiT w Zawoi Warsztaty w skansenie W lipcu i sierpniu w skansenie im. J. Żaka w Zawoi Markowe Rówienki dzieci, młodzież oraz starsi mogli wziąć udział w warsztatach bibułkarskich, prowadzonych przez p. Emilię Surzyn i warsztatach garncarskich prowadzonych przez p. Edwarda Gacka. Warsztaty Prosto z łąki do chałupy i Nie święci garnki lepią zorganizowane zostały w ramach Zawoja na lato przy współpracy PTTK oddz. Ziemi Babiogórskiej Sucha Beskidzka. Cieszyły się dużym zainteresowaniem, zwłaszcza wśród młodzieży kolonijnej, która na wakacyjny wypoczynek wybrała właśnie Zawoję. Uczestnicy warsztatów mogli zobaczyć jak powstają tradycyjne wyroby garncarskie lub przepiękne kwiaty z bibuły. Mogli nawet sami spróbować kręcić kołem, lepić garnki lub zrobić z bibuły różę babiogórską. (EZ) Plenerowe warsztaty gancarskie Zajęcia bibułkarskie. Fot. arch. GCKPiT w Zawoi POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 15
CENNE INICJATYWY Trzeba wiedzieć z czego się wyrasta Po raz kolejny Zespól Szkól w Zawoi Wilcznej realizował w tym roku szkolnym projekt językowy w edukacyjnym programie europejskim Socrates Comenius. Projekty językowe, mające jeden temat przewodni, wokół którego skupiają się wszelkie działania uczniów i nauczycieli, są znakomita motywacja do nauki języków obcych, służą doskonaleniu komunikacji językowej, stymulują prace w zespole i pozwalają na poznanie kultury, historii i tradycji kraju partnera. Jak to funkcjonuje? przyjecha³a na dwa tygodnie do Zawoi. Zgodnie z idea projektu jêzykowego wszyscy mieszkali u rodzin swoich polskich kolegów i kole anek. Uczniowie z Zespo³u Szkó³ w Zawoi Wilcznej wyjechali do Francji, równie na czternaœcie dni, na prze- ³omie maja i czerwca, na takich samych warunkach. W ramach projektu przeprowadzono wiele warsztatów, znaczna ich czeœæ w czasie wizyt w krajach partnerskich. Szczególnie interesuj¹ce, przyjemne, pachn¹ce i smaczne by³y warsztaty kulinarne, w czasie których uczniowie wspólnie gotowali, sma yli i piekli potrawy charakterystyczne dla swojego regionu. Wielka frajdê m³odym Francuzom sprawi³a rywalizacja z uczniami z Polski w robieniu mas³a tradycyjna metoda w drewnianej maœniczce. Trochê inne miny mieli po degustacji maœlanki. Efektem tych warsztatów jest powstanie broszurki z przepisami kulinarnymi regionu beskidzkiego i normandzkiego. Inne zajêcia warsztatowe z miêdzynarodowym udzia³em to wyrób ozdób z bibu³y, malowanie na szkle oraz wyrób naczyñ glinianych na kole garncarskim. Zespól regionalny Juzyna poprowadzili tak e warsztaty taneczne, ucz¹c m³odzie francuska tradycyjnych tañców naszego regionu, oraz zdradzaj¹c tajniki gry na skrzypcach. M³odzie z Zespo³u Szkó³ przebywaj¹c we Francji mia³a okazje obejrzeæ technologie produkcji tradycyjnego sera normandzkiego Camembert oraz tradycyjnego trunku jab³kowego cidru. Młodzież z Zespołu Szkół w Zawoi Wilcznej we Francji Otó szko³a polska œciœle wspó³pracuj¹c ze szko³¹ partnerska z innego kraju europejskiego wybiera temat projektu i opracowuje go merytorycznie, wytyczaj¹c odpowiednie cele oraz planuj¹c ca³oroczne dzia³ania. Tak opracowany projekt musi uzyskaæ akceptacje Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji z siedziba w Warszawie oraz instytucji europejskich. Po akceptacji projektu szko³y partnerskie otrzymuj¹ fundusze europejskie na realizacje projektu oraz na dwutygodniowe wizyty uczniów i nauczycieli w szko³ach partnerskich. Zespó³ Szkó³ w Zawoi Wilcznej od kilku lat wspó³pracuje z prywatnym liceum Sevigne w Granville we Francji. W tym roku szko³a realizowa³a ju drugi projekt z tymi partnerami. Tym razem tematem przewodnim by³ szeroko pojêty regionalizm, a projekt nosi³ piêkny tytu³: Trzeba wiedzieæ z czego siê wyrasta. W pracach projektowych uczestniczyli uczniowie zarówno gimnazjum jak równie liceum, oczywiœcie pod kierunkiem nauczycieli tutejszej szko³y. Jêzykiem projektu by³ jêzyk angielski, poniewa ten jêzyk obcy nauczany jest w obydwu szko³ach partnerskich. Oprócz tego uczniowie z Zespo³u Szkó³ mieli mo liwoœæ uczestniczyæ w trzydziestogodzinnym kursie jêzyka francuskiego, natomiast partnerzy z Granville uczyli siê jêzyka polskiego na podobnym kursie prowadzonym w ich szkole. W lutym m³odzie z liceum Sevigne Warsztaty międzyszkolne. Fot. arch. ZS w Zawoi Wilcznej Projekt jêzykowy realizowany w Zespole Szkó³ w Zawoi Wilcznej jest niezmiernie ciekawa forma przyjemnej nauki nie tylko jêzyka obcego, ale tak e historii, sztuki i dobrze pojêtego patriotyzmu lokalnego. Jest równie niezwykle wa ny dla ca³ej spo³ecznoœci lokalnej, poniewa w swoisty sposób pozwala promowaæ i reklamowaæ nasz kraj i nasza ma³¹ ojczyznê. Wymiany partnerskie pomagaj¹ prze³amaæ bariery jêzykowe, motywuj¹ do nauki jêzyków obcych i s¹ niesamowita lekcja podnoszenia samooceny i wiary we w³asne si³y i mo liwoœci. Takie spotkania miêdzynarodowe daj¹ równie szanse poznania innych krajów, innej kultury i innego stylu ycia. Pozwalaj¹ œwiadomie, czyli zarówno krytycznie jak równie tolerancyjnie, spojrzeæ na wspólna Europê, z jednej strony poszerzyæ horyzonty, a z drugiej doceniæ to co swoje. Bogus³awa Ficek 16 POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007
Sumiynnie tak było Zajoce lo probosca Jesce przed piyrsom wojnom œwiatowom, lasy w Zawoju by³y w³asnoœciom arcyksiocia Habsburga, co siedzio³ w ywcu. Mio³ do gospodarzonio w lasak ji pilnowanio go, gojnyk 1) ji leœnicyk. Jedon styk leœnicyk przyjaÿniu³ sie z proboscom w Zawoju, przyjyzdzo³ furmonkom konnom na plebanijo wiecorami, ³od jesioni do wiesny ³od casu do casu pograæ w karty, ³opedzieæ 2) co do œmiychu, bo w tom casie nie by³o radyja a ³o telewizyji to sie nikomu nawet nie œniu- ³o 3). Jakosik jesioniom leœnicy zapolowo³ na zajoce (a polowac œniego by³ gryfny) mio³ scoœcie, bo w jedno popo³ednie ubiu³ jik z piyñæ, to dwa ³ostawiu³ sobie, coby jego baba usykowa³a poœtet, a trzy zajoce przeznacy³ lo probosca. Napiso³ list grzecnoœciowy ze na razie nie przyjedzie w ³odwiedziny, bo mo duzo roboty ze œcinkom drzewa 4), posiylo trzy zajoce na paœtet swojim parobkiom Walkiom. Jego suzocy co go zatrudnio³ w leœnicowce przy krowak ji przy koniu, w³ozy³ zajoce do plecoka, list sowo³ pod kapelus ji posed na plewanijo. A mio³ te drogi z ³osiom kilometrow, ale kie sed myœli se: He jak jo jednego zajoca weznom ji ³upiekom go nad ³ogniom, pozywiom siê nim, to probosc bedzie mio³ jesce dwa, nie ³okrzywdzom go wiela. No ji tak zrobiu³. W dolince przy potoku tak na ubocu, œciogno³ ze zajoca skórko, wypitwo³ go 5), wyp³oko³ w potocku, natar mioso solom co jo pokryjmie wzion skuchnie, ³ozpolu³ ³ogioj, zrobiu³ z ga³ozi rozno, nadzio³ ji powiesiu³ nad ³ogniom. Upiyk sie mu piyknie, siadno³ na pnioku ji chyciu³ sie go jeœ. Mio³ w sobie jakosik wado, bo chocia jodo³ do syta, za filo zaœ by³ g³odny. Jak zjod ca³ego zajoca, to sie pocu³ nareœcie najedzony. Wsto³ spnioka, posed wartko na plewanijo. Pokwoli³ Pana Boga, godo ze leœnicy posiylo lo probosca zajoce, wyjmuje je splecoka, a spod kapelusa list ³od leœnicego. Probos ³ozdar koperto, przecyto³, godo do suzocego: Walku, leœnicy mi tu pise ze mi posiylo 6) trzy zajoce! Walek przyswiadco: No trzy. Probosc godo: Ale Walku, tyœ mi przynios dwa. Walek przyœwiadco: No dwa. Tak by³o jesce ze dwa razy, jaz probosc uzno³ ze sie z Walkiom nie dogado, machno³ rokom, posed pisaæ list z podziekowaniom za dwa zajoce. Zased Walek ju póÿno wiecor do leœnicowki, ³oddo³ list leœnicomu, un go przecyto³, a ze zno³ Walka, wiedzio³ jak œnim godaæ, godo do niego: Probosc mi pise zeœ mu przynios dwa zajoce, a ka ton trzeci? Walek milcy. Pewnieœ go zezar 7)! Objaśnienia: HUMOR No zezarek go przyzno³ siê Walek. Lesnicy godo do niego tak: Wiys, godzioneœ, zeby cie porzodnie zepraæ po mordzie 8), ale kieœ siê przyzno³, to ci jus ³odpuscom 9) tom razom. No ji ³o dziwo, ³od tego casu zo³odek siê mu poprawiu³, ze nie ³akno³ jedzonio jak przodzi. Jontek spod grapy 1) gojnyk gajowych; 2) łopedzieć- opowiedzieć, np. anegdotę; 3) nie śniuło nie śniło. A jednak nasz wieszcz Adam Mickiewicz miał wizję i napisał ją w swoim ostatnim rękopisie przed śmiercią. Pisał, że w niedalekiej przyszłości, ludzie będą siedzieć przy kominkach i w szklanej szybie będą oglądać ruchome obrazy i słyszeć głosy ludzi. Syn czytając rękopis ojca, przekazał go starszemu wydawcy do oceny. Ten przeczytawszy, orzekł, że są to mrzonki starego człowieka z początkami obłędu. Wobec takiej oceny, syn spalił rękopis, aby ojca nie uznano za wariata, dlatego ostatnie dzieło nie zostało drukiem wydane. 4) ścinkom drzewa wyznaczał wyrąb lasu; 5) wypitwoł go wypatroszył z wnętrzności; 6) posiylo mi posyła mi; 7) go zezar zeżarł, zjadł; 8) zeprać po mordzie uderzyć parę razy po twarzy; 9) to ci łodpuscom to ci już daruję. Sanepid informuje i radzi PROFILAKTYKA HIV/AIDS Pañstwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Suchej Beskidzkiej informuje, e trwa kampania spo³eczna dot. profilaktyki HIV/ AIDS. Has³o kampanii brzmi: W yciu jak w tañcu, ka dy krok ma znaczenie. Dzia³ania profilaktyczne kierowane bêd¹ do osób doros³ych, aktywnych seksualnie, yj¹cych w zwi¹zku lub planuj¹cych zwi¹zek. Motywem przewodnim jest taniec, jako metafora ycia, w którym czêsto ludzie zmieniaj¹ partnerów i nie zastanawiaj¹ siê nad zdrowotnymi konsekwencjami tych wyborów. Ka dego dnia na œwiecie zaka a siê HIV ok. 14 tys. osób, z czego ok. 10% stanowi¹ dzieci. Oko³o 50% zaka eñ dotyczy osób miêdzy 16. a 24. rokiem ycia. Ka dego dnia na œwiecie umiera z przyczyn zwi¹zanych z HIV/AIDS oko³o 8 tysiêcy osób. Od 1985 roku do koñca listopada 2006 roku. W Polsce odnotowano 10.492 zaka enia HIV. Od roku 2000 zauwa a siê spadek liczby zaka eñ zwi¹zanych ze stosowaniem narkotyków drog¹ do yln¹ oraz wzrost liczby zaka eñ droga kontaktów seksualnych. Najwiêcej badañ w kierunku HIV (ponad 80%) wykonuje siê w krwiodawstwie, jednak wiêkszoœæ wyników dodatnich (ponad 70%) uzyskuje siê, badaj¹c osoby zg³aszaj¹ce siê z powodu z³ego stanu zdrowia lub ryzykownych zachowañ. Z tego ok. 20% zaka eñ HIV wykrywa siê w punktach anonimowego i bezp³atnego testowania, po³¹czonego z poradnictwem przed i po teœcie. GRYPA Pañstwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Suchej Beskidzkiej informuje, e zapobiec grypie mo emy przestrzegaj¹c nastêpuj¹cych wskazówek: INFORMACJE KOMUNIKATY unikaæ stycznoœci z ludÿmi chorymi na grypê (drog¹ kropelkow¹ podczas kaszlu, kichania, chrz¹kania, a nawet rozmowy); unikaæ wszelkich szkodliwych czynników zmniejszaj¹cych odpornoœæ organizmu jak: nadu ywanie alkoholu, zmêczenie, przegrzanie, oziêbienie; pamiêtaæ o po ywieniu zawieraj¹cym witaminê C (np. owoce, jarzyny, kapusta kiszona, natka pietruszki); unikaæ przebywania w wiêkszych skupiskach ludzi. Zaka enie wirusem grypy mo e byæ przyczyn¹ groÿnych powik³añ ze strony ró nych narz¹dów i uk³adów. Powszechnie wiadomo. e najlepsz¹ metod¹ zabezpieczenia siê przed grypa s¹ szczepienia ochronne. Najlepiej zaszczepiæ siê przeciw grypie w okresie od wrzeœnia do grudnia, a nie w trakcie zachorowañ. POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 17
Z KRONIKI WYDARZEŃ Generał odszedł na wieczną wartę 30 lipca pożegnaliśmy na zawojskim cmentarzu generała broni Mieczysława Wariwodę, Komendanta Głównego Polskiej Organizacji Wojskowo-Niepodległościowej Pogoń. Genera³ Mieczys³aw Wariwoda zmar³ 20 lipca 2007 roku w Otwocku w wieku 92 lat. Jego yczeniem by³o, aby spocz¹æ pod Babi¹ Gór¹. Mieczys³aw Wariwoda urodzi³ siê 1 lipca 1915 r. w Kowlu na Wo³yniu. By³ o³nierzem II Rzeczpospolitej. Bra³ udzia³ w wojnie obronnej 1939r. By³ wiêÿniem sowieckiego obozu jenieckiego dla oficerów, sk¹d zosta³ przewieziony do obozu w Kozielsku, a nastêpnie zes³any do ciê kich robót na pó³wysep Kola, gdzie przebywa³ w obozach w Murmañsku i Archangielsku. Utworzenie armii gen. Andersa otworzy- ³o mu mo liwoœæ ucieczki z nieludzkiej ziemi. Z Armi¹ Andersa przeszed³ ca³y szlak bojowy. W bitwie pod Monte Cassino w czasie trzeciego szturmu zosta³ ciê ko ranny. W szpitalu wojskowym pozna³ sanitariuszkê i przysz³¹ onê Krystynê z d. Hajos i jej ojca, a póÿniejszego teœcia Teofila Hajosa, którzy to rodem pochodzili z s¹siaduj¹cej z Zawoj¹ Sidziny. Po wojnie, jak wiêkszoœæ o³nierzy na Zachodzie, pozosta³ w Anglii, nie godz¹c siê na Polskê pod okupacj¹ sowieck¹. W Anglii, oprócz cywilnej pracy zawodowej, poœwiêca siê bez reszty dzia³alnoœci w organizacjach wojskowych i patriotycznych, w tym przede wszystkim w powo³anej w 1949 roku Polskiej Organizacji Wojskowo-Niepodleg³oœciowej Pogoñ, której od 1989 r. zosta³ Komendantem G³ównym. W tej dzia³alnoœci patriotycznej od samego pocz¹tku dzielnie wspiera³a go ona Krystyna, 23-letni Mieczysław Wariwoda równie zaanga owana w dzia³alnoœæ organizacji polskich szczególnie w harcerstwie polskim w Anglii. W póÿniejszym czasie równie dwie córki: Marysia i Hania podjê³y dzia³alnoœæ w harcerstwie polskim. U schy³ku ycia, cierpi¹c z powodu choroby, podj¹³ ostatni¹ wa n¹ dla siebie decyzjê o powrocie do ukochanej Ojczyzny. Do ostatniej chwili zaanga owany by³ w dzia³alnoœæ POWN-Pogoñ i do koñca wierny przysiêdze o³nierskiej, wierny Polsce, wierny idea³om i wartoœciom wynikaj¹cym z maksymy: BÓG-HONOR-OJCZYZNA. Zosta³ odznaczony Krzy em Virtuti Militari i wieloma bojowymi odznaczeniami, Orderem Mêczeñstwa i Zwyciêstwa, Orderem Przelanej Krwi za Ojczyznê, Krzy em Walki o Wolnoœæ i Niepodleg³oœæ z Mieczami, Krzy em Niez³omnych i za zwyciêstwo o Monte Cassino. Genera³a Mieczys³awa Wariwodê odwiedzi³em w Otwocku. Bêd¹c tam, zapyta³em go, jak siê czuje po tylu latach tu³aczki, gdy wreszcie jest w swojej ojczyÿnie, na swojej polskiej ziemi. Popatrzy³ na mnie cierpi¹cym, ale surowym o³nierskim wzrokiem i odpowiedzia³: A jak mam siê czuæ? Jakbym nigdy st¹d nie wyje d a³. W imieniu córek Genera³a oraz najbli - szej rodziny pragnê gor¹co podziêkowaæ wszystkim, którzy z odruchu serca wziêli udzia³ w uroczystoœci pogrzebowej, a szczególnie przedstawicielom i pocztom sztandarowym kombatanckich organizacji zbrojnych i niepodleg³oœciowych, w³adzom gminy Zawoja, cz³onkom Ochotniczych Stra y Po arnych z Zawoi, a tak e tym, którzy nie mog¹c przybyæ do Zawoi trwali w modlitwie i wspierali nas duchowo w ró nych zak¹tkach Polski i œwiata. S³awomir Hajos Mieczysław (pierwszy z lewej) z żoną Krystyną Krystyna jako sanitariuszka na środkowym Wschodzie 18 POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007
Z KRONIKI WYDARZEŃ Uroczystość pogrzebowa generała Mieczysława Wariwody w Zawoi Centrum. Fot. Autora. POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 19
ZE SZKOLNEGO PODWÓRKA Sprawozdanie z programu Leśna Edukacja zrealizowanego w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Zawoi Mosorne w ramach III Edycji Ogólnopolskiego Konkursu Czysty Las Czysty Las Od wielu lat trwa i narasta kryzys jakiego nie znała historia świata. Zanieczyszczenie powietrza, wód, gleby i lasów rośnie bardzo szybko. Człowiek nie tylko niszczy drugiego człowieka, niszcząc swoje środowisko niszczy sam siebie. Hasłem przewodnim towarzyszącym wszystkim poczynaniom konkursowym było stwierdzenie prof. Henryka Skolimowskiego: Wiek dwudziesty pierwszy będzie stuleciem ekologicznym albo go nie będzie wcale. Uczony ten twierdzi, e: Dewastacja œrodowiska nie jest z³em koniecznym wynikaj¹cym z uprzemys³owienia, ale jest rezultatem u³omnego myœlenia. Gdy zmienimy idiom tego myœlenia na ca³oœciowe, holistyczne, ekologiczne i wspó³czuj¹ce, wówczas bêdziemy w stanie rozwi¹zaæ zasadnicze problemy naszego œrodowiska. W ramach Leœnej Edukacji podjêto szereg dzia³añ zmierzaj¹cych do uwra liwienia dzieci na piêkno przyrody i traktowania jej z szacunkiem, a zarazem zmiany sposobu myœlenia i nastawienia ca³ego umys³u na myœlenie ekologiczne. G³ównym celem poczynañ konkursowych by³a poprawa czystoœci lasów, poprzez kszta³towanie prawid³owych postaw i zachowañ w lesie. Aby przybli yæ uczniom zagadnienia z zakresu wiedzy o lesie utworzono k¹cik ekologiczny, w którym zosta³y umieszczone ciekawostki z ycia lasu, kolorowe ilustracje œwiata zwierzêcego i roœlinnego wzbudzaj¹ce zachwyt i podziw oraz dekalog ekologiczny zmuszaj¹cy do refleksji nad swoim postêpowaniem. Podczas wycieczki do lasu zorganizowanej w dniu 14 kwietnia 2007 r. dzieci z klas III-VI obserwowa³y budz¹c¹ siê przyrodê. Podziwia³y pierwsze zwiastuny wiosny: zawilce, kaczeñce i ywce. Rozpoznawa³y napotkane drzewa i inne charakterystyczne roœliny naszych lasów, a tak e wzbogaci³y swoj¹ wiedzê o nowe pojêcia takie jak np. pu³apki feromonowe.teoretycznych wiadomoœci dzieciom i uczniom klas starszych na temat lasu i jego ochrony dostarczy³y zajêcia przeprowadzone w dniu 25 kwietnia 2007 r. przez pracownika Nadleœnictwa Sucha Beskidzka pani¹ mgr in. Katarzynê WoŸnica. Zajêcia odby³y siê w trzech grupach wiekowych. Dzieci z klas I-III z zainteresowaniem obejrza³y prezentacjê na temat Las i jego mieszkañcy. ywo i spontanicznie bra³y udzia³ w rozmowie i dzieli³y siê swoimi wiadomoœciami na przedstawiony temat. Uczniowie klas IV-VI z uwag¹ wys³uchali pogadanki na temat Las i woda podczas, których zosta³y omówione zagadnienia dotycz¹ce wilgotnoœci siedlisk leœnych i wiedzy sk¹d drzewa czerpi¹ wodê i które roœliny potrzebuj¹ jej wiêcej, a które mniej. Oto jak jeden z uczniów w swoim sprawozdaniu wspomina zajêcia z pani¹ Katarzyn¹: 20 POD DIABLAKIEM JESIEŃ/2007 I tak szybko nam przesz³a ta lekcja, e a trudno nam by³o rozstaæ siê z pani¹ Kasi¹, a mieliœmy jeszcze wiele pytañ. Przedszkolaki bardzo uwa nie wys³ucha³y opowieœci Dzika Ryja o lesie i jego mieszkañcach, a tak e uroczyœcie z³o y³y obietnicê, e zawsze bêd¹ przyjació³mi przyrody. Wszystkie dzieci na zakoñczenie zajêæ otrzyma³y pami¹tkowe zak³adki. Po teoretycznych doœwiadczeniach przyszed³ czas na praktyczne dzia³anie. W dniu 26 kwietnia 2007 roku odby³o siê sprz¹tanie lasu pod przewodnictwem Leœniczego Leœnictwa Zawoja Mosorne pana in. Janusza Tereszkiewicza. W akcji tej wziêli udzia³ uczniowie klas IV-VI w iloœci 20 osób wraz z trzema opiekunami: pani¹ Magdalen¹ S³ap¹, pani¹ Ann¹ Kawiak ipanem Mariuszem Stanaszkiem. Uczniowie z wielkim zapa³em przyst¹pili do sprz¹tania lasu, a ca³e przedsiêwziêcie zosta³o udokumentowane na licznych fotografiach wykonanych przez Huberta ucznia klasy VI. W wyniku akcji trwaj¹cej trzy godziny lekcyjne zebrano 21 worków œmieci. Podobna akcja zosta³a przeprowadzona w Filii Szko³y Podstawowej nr 8 w Zawoi We³cza pod kierunkiem Leœniczego Leœnictwa Zawoja We³cza pana Micha³a Osiki. Wziêli w niej udzia³ uczniowie klas 0-III (18 osób) wraz z opiekunami pani¹ Agnieszk¹ Front, pani¹ Lucyn¹ Kuœ i ks. Zdzis³awem Targoszem. Zebrane œmieci zosta³y posegregowane do odpowiednich worków i wywiezione przez Zak³ad Gospodarki Komunalnej w Zawoi. Na uwagê zas³uguje du e zaanga owanie siê uczniów i wychowawców przy realizacji zadañ konkursowych. Na og³oszony konkurs literacki pod has³em Co las i jego mieszkañcy myœl¹ o ludziach uczniowie kl. IV-VI zareagowali ywo i bardzo chêtnie. Ich zadaniem by³o wczuæ siê w sytuacjê drzewa i jego losu. W piêknych wypracowaniach ukazali jak wiele z³a cz³owiek wyrz¹dza przyrodzie bezsensownie j¹ niszcz¹c i zaœmiecaj¹c. W tej kategorii I miejsce zaj¹³ uczeñ klasy IV Grzegorz W³osiak za opowiadanie pt. Opowieœci starego dêbu, II miejsce przypad³o uczennicy klasy VI Katarzynie Marsza- ³ek za opowieœæ pt. Los szczêœcia, a III miejsce uczniowi klasy V Jackowi Budzowskiemu za opowiadanie pt. Zwierzenia m³odego œwierka. Zosta³o przyznanych równie 5 wyró nieñ dla: ucznia klasy V Patryka Koziny za opowiadanie pt. Stary d¹b, ucznia klasy VI Karola Zajdy za opowiadanie pt. Co las i jego mieszkañcy myœl¹ o mieszkañcach Zawoi, uczennic klasy V Gabrieli Tryba³y za wypracowanie pt. Czy to co piêkne musi krótko trwaæ i Pauliny Spyrki za opowiadanie pt. Spokojna dolina w niebezpieczeñstwie oraz dla uczennicy klasy IV Karoliny Kuœ za opowiadanie pt. Stra nicy lasu. W konkursie plastycznym Las w oczach dziecka uczniowie przedstawili swoj¹ wizjê lasu. Prace wykonane by³y dowoln¹ technik¹ i odznacza³y siê du ¹ ró norodnoœci¹ oraz pomys³owoœci¹. Ogó³em w tym konkursie wziê³o udzia³ 36 uczniów. Najciekawsze prace zosta³y nagrodzone. Miejsce I zdoby³a praca uczennic z klasy IV Kasi Hajdy i Angeliki Pieróg, miejsce Uczniowie wraz z leśniczym mgr inż. Januszem Tereszkiewiczem podczas akcji sprzątania lasu