Jak poznać samodzielnie (z planem miasta) najważniejsze zabytki, najciekawsze miejsca Kowar oraz najbliższe okolice w dziewięć dni? DZIEŃ CZWARTY SZLAKIEM KOLEI ŻELAZNEJ NA TRASIE KOWARY - OGORZELEC ( ok. 4.5 godz. ) 1. Dworzec kolejowy został otwarty w czerwcu 1905 roku. Miasto zostało połączone z Jelenią Górą w 1882 roku, a w 1905 z Kamienną Górą. W 1932 r. linię trasie Jelenia Góra-Kamienna Góra zelektryfikowano. Trakcję elektryczną zdemontowali Rosjanie zaraz po zakończeniu II wojny światowej. Przewozy osobowe na odcinku Kowary-Kamienna Góra trwały do 1986 roku. Aktualnie linia na tym odcinku jest nieczynna i możliwa do przebycia tylko częściowo! Z dworca kierujemy się aleją Józefa Borusiaka na most przy ul. Tkaczy. 2.Na zdjęciu obok widoczny jeden z trzech metalowych mostów kolejowych. W sumie na odcinku 6 km linii wykonano 6 obiektów technicznych : 3 mosty metalowe, 2 murowane, oraz tunel. Do obsługi ruchu pasażerskiego i towarowego oddano do użytku 5 stacji i przystanków kolejowych : dworzec główny, przystanek Krzaczyna, przyst. Kowary Zdrój, stacja Kowary Średnie, przyst. Kowary Górne. Po przebyciu mostu kierujemy się do dawnego Sanatorium Kolejowego ulicami : Tkaczy, Bielarską, Matejki, Kwiatową i Parkową. Po drodze zaglądamy na ulicę Poprzeczną. 3. To co widzimy na fotografii obok to hala gimnastyczna wybudowana w 1877 roku przez Męskie Towarzystwo Gimnastyczne. Na przeciwko wejścia do obiektu stoją budynki w których do lat 30. XX wieku mieścił się rabinat. W tym rejonie działała również strzelnica sportowa. W pewnym okresie w hali funkcjonowała bożnica. Ulica Matejki aż do 1945 roku pełniła funkcję promenady miejskiej prowadzącej do Schr. Jodłowego (ob. Jedlinki ). Posiadała nawierzchnie szutrową oraz oświetlenie gazowe.
4. Sanatorium dla kolejarzy zostało otwarte w latach 30. XX wieku. Obok obiektu założono park, oraz uruchomiono przystanek kolejowy z wiatą. Za linią kolejową w kępie drzew ustawiono w 1893 roku niewielki pomnik poświęcony Lokalnemu Towarzystwu (Ortsverein in Schmiedeberg ). Obok niego biegnie Ścieżka Dydaktyczna Zielone Karkonosze, która rozpoczyna się przy ratuszu i kończy się w parku dydaktyczn. przy nowej siedzibie Nadleśnictwa Śnieżka. 5. Na zdjęciu obok kolejowy słupek kilometrowy w sąsiedztwie nieistniejącego przystanku Kowary Zdrój. Od tego miejsca powędrujemy nieczynnym torowiskiem do obecnie nie istniejącej stacji kat IV Kowary Średnie. Po drodze po lewej mijać będziemy kolejno: budynek dawnej dyrekcji Zakładów Przem. R-1, budynek byłego Sanatorium Dziecięcego, Miejski Ośrodek Kultury ( Zakład. Dom Kultury Z.P. R-1 z 1951 r.), osiedle górnicze ( w głębi ), Zespół Szkół Ogólnokszt. (z 1951 r. ), Osiedle Leśne z końca lat 90. XX wieku. Na lewo podziwiać można panoramę Kowar i Rudaw Janowickich, na prawo Karkonoszy. Uwaga : odcinek linii w pobliżu przejazdu drogowego na ul. Leśnej jest podmokły! 6. Na fotografii obok to smutne resztki dawnej stacji kat. IV Kowary Średnie (stan z jesieni 2011r.). Obiekt rozebrany w 2014 r. Spod stacji podziwiać można Kaplicę św Anny. Niedaleko stacji, po lewej stronie zobaczymy zespół budynków dawnego Domu Ludowego. Przy nim opuszczamy linię kolejową i schodzimy ulicą Św. Anny w dół, po to by wejść na zielony i niebieski szlak pieszy biegnący z ul. Pocztowej do Kowar Górnych. Podążając w/w szlakami zobaczymy dwa ceglano-granitowe mosty kolejowe nad Potokiem Piszczak i Jedlica.
7. Linia kolejowa z wcześniej wymienionymi obiektami technicznym budowana była przez inżynierów włoskich. Robotnikami niewykwalifikowanymi byli okoliczni mieszkańcy. Fotografia przedstawia wiadukt nad Jedlicą i ul. Wiejską. Po zejściu z wiaduktu torowisko podąża łukami w kierunku obwodnicy kowarskiej i biegnie dalej pomiędzy budynkami dawnej Kopalni Magnetytu i Uranu Wolność. My powędrujemy dalej obydwoma szlakami pieszymi do końca ul. Wiejskiej. 8. Widoczny na zdjęciu wlot sztolni prowadzi do wnętrza Sztolni Głównej położonej na stoku Góry Rudnik bezpośrednio w sąsiedztwie dawnej stołówki górniczej Kopalni Wolność. Prowadzi do niej ścieżka wspinająca się na nieczynną linię kolejową i do byłego przystanku Kowary Górne znajdującego się obok głównej bramy wjazdowej Kopalni. Podążymy teraz do nieczynnej linii kol., by powędrować dalej torowiskiem pomiędzy budynkami zakładu do tunelu pod Przełęczą Kowarską. 9. Na zdjęciu widzimy wlot tunelu biegnącego pod Przełęczą Kowarską. Obiekt wybudowany został w latach 1902-1905. Łączy on Kowary i Ogorzelec. Długość tunelu wynosi 1030 m. ( 1026 m.). Biegnie na wysokości 635 m. n. p.m. Mając kalosze i latarkę można przejść nim z Kowar do stacji Ogorzelec. Po spenetrowaniu tunelu wracamy torowiskiem w kierunku dawnej kopalni i na łuku, po lewej stronie, odnajdziemy ścieżkę, którą zejdziemy na ul. Podgórze w rejonie nieczynnego hoteliku Nad Jedlicą. Stamtąd trzymając się niebieskiego szlaku pieszego wracamy do Kowar Górnych do wiaduktu kolejowego nad ul. Wiejską. W tym miejscu zostawimy szlak i zejdziemy do centrum miasta z biegiem Jedlicy. Po drodze poznamy jeszcze kilka ciekawych obiektów.
10. Widoczny obok obiekt to gospoda wiejska z drugiej poł. XVIII wieku. Obecnie budynek mieszkalno-użytkowy. W tym miejscu we wrześniu 1837 roku hrabina Friederike von Reden właścicielka dóbr bukowieckich witała protestantów z Tyrolu którzy musieli opuścić ojczyznę z powodu prześladowań religijnych. Spod dawnej gospody dostrzeżemy Kaplicę św. Anny na Wzgórzu Kaplicznym. Pójdziemy teraz tam właśnie. 11. Kaplica św. Anny pochodzi z 1727 roku. Projektantem i budowniczym był Kaspar Jentsch z Krzeszowa. Posiada wnętrze późnobarokowe. Najcenniejszym zabytkiem jest obraz główny ołtarza z 1765 roku autorstwa J.G. Lorenza. Wnętrze kaplicy można zobaczyć w co drugą niedzielę podczas nabożeństwa. Wracamy na ul. Kowalską i wędrujemy dalej z biegiem Jedlicy do budynku przy ul. Kowalskiej 18. 12. Widoczny na fotografii budynek posiada kilka elementów późnorenesansowych, we wnętrzu ( np. sklepienie kolebkowe w piwnicy) oraz na elewacji zewnętrznej (okna pierwszego piętra). W portalu drzwi wejściowych umieszczono rok przebudowy budynku ( 1735 ). Na wprost budynku znajduje się most na Jedlicy, którym dostaniemy się na drugi brzeg. Tam obejrzymy dawne koszary K.B.W. Specjalnego Batalionu Kowary. 13. W tym budynku w latach 1948-1956 mieścił się sztab Specjalnego Batalionu Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego KOWARY. Obok budynku z prawej znajdują się dawne koszary tej jednostki liczącej 750 żołnierzy. Żołnierze batalionu strzegli obiektów Zakładów Przem. R-1, oraz dzielnic miasta : Kowary Górne i Podgórze. Na ulicę Kowalską wrócimy metalową kładką nad Jedlicą położoną na wprost wejścia do dawnego budynku sztabu. Potem kierujemy się do Baru pod lipami przy ul. Kowalskiej 2.
14. Widoczny na zdjęciu budynek pochodzi z 1593 roku i zachował kilka elementów późnorenesansowych min. : drzwi ze skośną metalową kratą do piwnic, sklepienia kolebkowe z lunetami parteru, zabiegowe schody klatki schodowej. Obiekt został przebudowany w 1781 roku. Budynek pełni rolę mieszkalno-użytkową. Spod budynku ruszamy do skrzyżowania ul. Kowalskiej i Alei Wolności. W tym miejscu zobaczymy dwupiętrowy dom z 1739 roku, oraz osiedle domków wielorodzinnych z 1. poł. XX wieku. Aleją dojdziemy kolejnego starego budynku dawnej siedziby Nadleśnictwa Śnieżka. 15. Na fotografii dworek z XVI wieku, przebudowany w 2. poł. XVIII wieku. Po przebudowie służył jako siedziba Nadleśnictw : Królewskiego, Kowary, Śnieżka. Aktualnie częściowo mieszkalny. Na wprost dworku budynek użytkowo-mieszkalny, dawny młyn wodny z 1898 roku. Na parterze mieści się Kawiarnia-Cukiernia Urszulka. Drewniana 6-boczna przybudówka pochodzi z 1938 roku. Z lewej strony dworku budynek poczty z 1938 roku. Z powrotem na dworzec dotrzemy ulicami Pocztową i 1-Maja. Wskazówki organizacyjne : W celu sprawnego przebycia zaplanowanej trasy należy się zaopatrzyć w plan miasta i mapę turystyczną regionu lub skorzystać z programu GPS w telefonie komórkowym. Wędrówka szlakiem kowarskiej kolei żelaznej została wzbogacony obejrzeniem innych zabytków położonych wzdłuż szlaku drogi powrotnej. Głównym tematem spaceru jest oczywiście kolejnictwo. Opracował: Bernard Utrata