Przemyska Biblioteka Publiczna im. Ignacego Krasickiego Janusz Korczak (1878 [9] 1942) zestawienie bibliograficzne w wyborze Agata Pilawa Przemyśl 2012
Wstęp Niniejsze zestawienie w części podmiotowej zawiera teksty literackie oraz publicystyczne i pedagogiczne Janusza Korczaka. Część przedmiotowa jest wyborem prac zarówno samoistnych wydawniczo, jak też artykułów opublikowanych w polskiej prasie. W opisach bibliograficznych uwzględniłam pierwsze wydania dzieł, przy czym podane sygnatury dotyczą także ich kolejnych wydań. Opisy publikacji zwartych dostępnych w Przemyskiej Bibliotece Publicznej zostały uzupełnione o sygnatury, wskazujące, w którym dziale biblioteki książkę można wypożyczyć lub skorzystać z niej na miejscu: CG Czytelnia Główna, Wyp. Wypożyczalnia dla Dorosłych, Czyt. Dz. Czytelnia dla Dzieci, Wyp. Dz. Wypożyczalnia dla Dzieci. Wszystkie wskazane czasopisma są dostępne w zbiorach Biblioteki. Przy opracowywaniu bibliografii korzystałam z dotychczas publikowanych zestawień dotyczących Janusza Korczaka, jak również z bieżącej bibliografii narodowej, kartotek Przemyskiej Biblioteki Publicznej oraz bibliografii załącznikowych w pracach monograficznych poświęconych Januszowi Korczakowi. Nota biograficzna źródło: www.yadvashem.org (fot. ze zbiorów Korczakianum) Janusz Korczak urodził się jako Henryk Goldszmit w Warszawie w 1878 roku * w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. W latach 1890 1898 uczęszczał do VII Rządowego Gimnazjum Męskiego na Pradze. Jeszcze w trakcie nauki zadebiutował jako pisarz humoreską Węzeł gordyjski, którą opublikował w tygodniku Kolce w 1896 roku pod pseudonimem Hen. W tym samym roku stracił ojca, który zmarł w wyniku długotrwałej choroby umysłowej. Orkiestra "Domu Sierot". Janusz Korczak w środku. Gimnazjum i późniejsze studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego ukończył zarabiając korepetycjami, opiekując się jednocześnie siostrą i matką. W 1899 roku odbył ważną podróż do Szwajcarii, śladami Johanna Heinricha Pestalozziego, pedagoga, twórcy teorii nauczania początkowego. Podróżował także do Berlina, Paryża i Londynu, gdzie uzupełniał wiedzę medyczną. W 1905 roku rozpoczął praktykę lekarską w szpitalu Dziecięcym im. Bersonów i Baumanów w Warszawie. W 1911 roku porzucił praktykę lekarską i zamieszkał jako kierownik w nowo powstałym żydowskim Domu Sierot. Trzy lata później został powołany do armii rosyjskiej w charakterze ordynatora szpitala polowego. Na froncie napisał * Część źródeł podaje także opcjonalnie rok 1879. Pseudonimu Janusz Korczak, zaczerpniętego z powieści J.I. Kraszewskiego zaczął używać dopiero w 1901 roku. 2
jedno ze swoich najważniejszych dzieł: Jak kochać dziecko? W 1919 roku powrócił do pracy w Domu Sierot, jednocześnie, wraz z Marią Falską utworzył sierociniec dla polskich dzieci robotniczych, któremu nadał nazwę Nasz Dom. W 1923 roku ukazała się najbardziej znana powieść dla dzieci: Król Maciuś I. W latach trzydziestych prowadził w Polskim Radiu cykl słuchowisk Gadaninki Radiowe Starego Doktora, które wyszły drukiem w 1939 roku pod tytułem Pedagogika żartobliwa. W 1939 roku, w chwili wybuchu wojny wstąpił do armii. Pierwsze miesiące okupacji spędził wraz z dziećmi w Domu Sierot, który jesienią 1940 roku został przeniesiony na teren getta. W sierpniu 1942 roku jego mieszkańcy wraz ze swoim opiekunem zostali wywiezieni z Warszawy. Ostatni zapis w pisanym w 1942 roku Pamiętniku pochodzi z 4 sierpnia. Janusz Korczak zginął w Treblince 5 lub 6 sierpnia 1942 roku, towarzysząc dobrowolnie dzieciom w komorze gazowej. 16 września 2011 Sejm Rzeczpospolitej Polskiej przyjął uchwałę w sprawie ustanowienia roku 2012 Rokiem Janusza Korczaka. Oprac. na podstawie: Bińczycka J., Korczak Janusz [W :] Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku. T. II, Warszawa 2003, s. 797-799. Mortkowicz-Olczakowa H., Goldszmit Henryk [W :] Polski Słownik Biograficzny. T. VIII, Wrocław 1959-1960, s. 213-215. 3
Utwory Janusza Korczaka: Bankructwo małego Dżeka : powieść. Warszawa ; Kraków : Towarzystwo Wydawnicze, 1924 221, [4] s. Wydania powojenne: 1946 i kolejne. Sygnatura Wyp. Dz. III Bezwstydnie krótkie : humoreski. Warszawa ; Kraków : Towarzystwo Wydawnicze, 1926. 48 s. Bobo. Warszawa : G. Centnerszwer i Sp., 1914. [2], 189, [3] s. Zawiera także: Spowiedź motyla, Feralny tydzień. Dzieci ulicy : powieść. Warszawa : A. Pajewski, 1901. 267 s. Dziecko salonu. Warszawa : Księgarnia Powszechna, 1907. - 347, [2] s. Wydania powojenne: 1980 i kolejne. Sygnatura Wyp. Proza pol. Feralny tydzień : opowiadania. Warszawa ; Kraków : J. Mortkowicz, 1927. [4], 78, [1] s. Jak kochać dziecko. Warszawa ; Kraków : Towarzystwo Wydawnicze, 1919. [4], 145, [3] s. Zawiera także: Dziecko w rodzinie. Wydania powojenne: 1958 i kolejne. Jak kochać dzieci. Warszawa ; Kraków : Towarzystwo Wydawnicze, 1920. 301 s. Zawiera: Dziecko w rodzinie, Internat, Kolonie letnie, Dom sierot. Wydania powojenne: 1958 i kolejne. Jeden z samotnych. W : Pamięci dra Samuela Goldflama. Warszawa, 1932. s. 30-31. Józki, Jaśki i Franki. - Warszawa : J. Mortkowicz : G. Centnerszwer i Sp., 1911. [2], 142, [3] s. Wydania powojenne: 1946 i kolejne. Sygnatura Wyp. Dz. III Kajtuś Czarodziej : powieść. Warszawa : Nakł. autora, 1934. [4], 315, [3] s. Wydania powojenne: 1960 i kolejne. Sygnatura Wyp. Dz. L Sygnatura Czyt. Dz. L Sygnatura Wyp. 82-93 Kiedy znów będę mały. Warszawa ; Kraków : J. Mortkowicz : Towarzystwo Wydawnicze, 1925. 224, [1] s. Wydania powojenne: 1961 i kolejne. Sygnatura Wyp. Dz. III Sygnatura Czyt. Dz. 82-93 Sygnatura Wyp. Proza pol. Koszałki opałki : satyry społeczne. Warszawa : Księgarnia Powszechna, 1905. 246, [1] s. 4
Król Maciuś Pierwszy : powieść. Warszawa : Towarzystwo Wydawnicze, 1923. [2], 359, [1] s. Wydania powojenne: 1948 i kolejne. Sygnatura Wyp. Dz. L Sygnatura Czyt. Dz. L Król Maciuś na wyspie bezludnej. Warszawa : Towarzystwo Wydawnicze, 1923. 259 s. Wydania powojenne: 1948 i kolejne. Sygnatura Wyp. Dz. II Listy i rozmyślania palestyńskie. Warszawa : Żydowski Instytut Historyczny, 1999. 136 s., XVI s. tabl. Ludzie są dobrzy. Warszawa : Judaica, 1938. 32 s. Momenty wychowawcze. Warszawa : Książka Polska, 1919. 35 s. Mośki, Joski i Srule. Warszawa : J. Mortkowicz, 1910. 117, [3] s. Myśli. Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987. 36, [4] s. : portr. Sygnatura CG 37139 Sygnatura Wyp. 82-8 Na koloniach letnich. Kraków : Książka, 1946. 256 s. O gazetce szkolnej. Warszawa : Polska Składnica Pomocy Szkolnych, 1921. 22 [2] s. Pamiętnik Powstał w okresie od maja do 4 sierpnia 1942 roku w getcie warszawskim. Po raz pierwszy opublikowany został w tomie IV Wyboru pism, 1958, s. 508-599. Pedagogika żartobliwa. Warszawa : Towarzystwo Wydawnicze, 1939. 120 s. Zawiera: Moje wakacje, Gadaninki radiowe Starego Doktora. Wydania powojenne: 1958 i kolejne. Sygnatura CG 38814 Prawidła życia : Pedagogika dla młodzieży i dorosłych. Warszawa : J. Mortkowicz : Towarzystwo Wydawnicze, 1930. 143, [2] s. Wydania powojenne: 1958 i kolejne. Prawo dziecka do szacunku. Warszawa ; Kraków : J. Mortkowicz : Towarzystwo Wydawnicze, 1929. 43, [1] s. Wydania powojenne: 1958 i kolejne. Refleksje. [Warszawa] : Towarzystwo Pomocy dla Sierot, 1938. [5] s. Sam na sam z Bogiem : modlitwy tych, którzy się nie modlą. Warszawa ; Kraków : Towarzystwo Wydawnicze, 1921. 70, [2] s. Wydania powojenne: 1993 i kolejne. Senat szaleńców : humoreska ponura. Dramat wystawiony przez Stefana Jaracza w teatrze Ateneum w 1931 roku. Drukiem wydany w 1958 roku w tomie IV Wyboru pism, 1958, s. 425-494. 5
Sława : opowieść. Warszawa : J. Mortkowicz : G. Centnerszwer i Sp., 1912. 87 s. Wydania powojenne: 1945 i kolejne. Sława : w przeróbce scenicznej Jadwigi Borowicz. Warszawa : Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, 1927. 13, [1] s. Słowo wstępne. W : Śniadecki, Jędrzej : O fizycznym wychowaniu dzieci. Warszawa : Książka Polska, 1920. s. III-VII. Święto Dziecka. [S.L.] : Polski Komitet Opieki nad Dzieckiem, 1930. [2] s. Tajemnice pracy zawodowej akuszerek : odczyt wygłoszony na korzyść Stowarzyszenia Akuszerek. Warszawa : Księgarnia Powszechna, 1907. 19 s. Trzy wyprawy Herszka. Warszawa : Judaica, [1939]. 32 s. Uparty chłopiec : życie Ludwika Pasteura. Warszawa : J. Mortkowicz : Towarzystwo Wydawnicze, 1938. [4], 129, [1] s. Wydania powojenne: 1960 i kolejne. Wstęp. W : Kożuch, Maciej ; Józef Olszewski : Dzieci niedoli. Wilno, 1910. s. 3-4. Wstęp. W : Rogowska-Falska, Maria : Zakład Wychowawczy Nasz Dom : szkic informacyjny. Warszawa : Towarzystwo Nasz Dom, 1928. s. 3-5. Wydania powojenne: 1959 i kolejne. Zamiast wstępu. W : Wspomnienia z maleńkości dzieci Naszego Domu w Pruszkowie. Warszawa : Książka, 1924. s. 3. W latach 1896 1939 artykuły i wypowiedzi Janusza Korczaka ukazywały się w następujących czasopismach: Antena 1935-1936, 1938-1939 Chochoł 1906 Czarno na Białym 1938 Czytelnia dla Wszystkich 1901 Dziecko i Matka 1938 Echo Robotnicze (Wilno) 1911 Głos 1902-1905 Głos Poranny (Łódź) 1931 Kolce 1896-1904 Krytyka Lekarska 1907 Książka 1922 Kurier Teatralny 1901 Mały Przegląd 1926-1931 Miesięcznik Kuriera Polskiego 1901 Miesięcznik Żydowski 1933 Młot 1910 Nowa Gazeta 1911 Nowe Życie (Wilno) 1911 6
Nowy Dziennik (Kraków) 1918-1936 Opieka nad Dzieckiem 1925, 1930 Płomyk 1909-1910 Przedszkole 1935-1936 Przegląd Pedagogiczny 1900-1902 Przegląd Społeczny 1906-1907 Przegląd Wieczorny 1897 Robotnik 1928 Rocznik Pedagogiczny 1921 Społeczeństwo 1907-1910 Szkoła Specjalna 1924-1939 Świat 1907-1910 Świat Książki 1929 Świt (Kijów) 1907 Wolna Trybuna 1911 W Słońcu 1918-1926 Wędrowiec 1900-1901 Wiadomości Literackie 1932 Wieczory Rodzinne 1901 Wiedza (Wilno) 1908-1909 Wychowanie Przedszkolne 1933 Życie Dziecka 1932, 1934 Teksty drukowane w prasie przedwojennej, a także przedwojenne wydania utworów Janusza Korczaka ukazywały się także w powojennych edycjach dzieł, między innymi w: Dzieła. T. 1-12, 14. Warszawa : Instytut Badań Literackich, 1992-. Pisma wybrane / wybór Aleksander Lewin. T. 1-4. Warszawa : Nasza Księgarnia, 1978. Sygnatura CG 19129 Sygnatura Wyp. 37 Wybór pism / wybór i wstęp Igor Newerly. T. 1-4. Warszawa : Nasza Księgarnia, 1957-1958. Sygnatura CG 4314 Sygnatura Wyp. 37 Wybór pism pedagogicznych / Wybór i opracowanie Ela Frydman ; posłowie Zofia Szymańska. T. 1-2. Warszawa : Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1957-1958. Sygnatura Wyp. 37 7
Bibliografia przedmiotowa wydawnictwa zwarte: Barszczewska, Ludwika (wyb. i oprac.) Wspomnienia o Januszu Korczaku / wybór i opracowanie Ludwika Barszczewska, Bolesław Milewicz. - Warszawa : "Nasza Księgarnia", 1981. 405, [3] s. Sygnatura CG 23091 Białek, Józef Zbigniew Janusz Korczak / Józef Zbigniew Białek. W : Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1918-1939 : zarys monograficzny, materiały / Józef Zbigniew Białek. - Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979. s. 251-157. Sygnatura CG 12782/3 Bińczycka, Jadwiga (red.) Korczakowskie dialogi / red. nauk. Jadwiga Bińczycka. - Warszawa : Żak, 1999. 240 s. Bińczycka, Jadwiga (red.) O pedagogikę jako naukę o człowieku. W setną rocznicę urodzin Janusza Korczaka / pod red. Jadwigi Bińczyckiej i Kazimierza Gorzeloka. - Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1979. 185, [3] s. : il. Bronikowska, Maria Bibliografia prac Janusza Korczaka : wybór / Maria Bronikowska. Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1978. 55, [1] s. Bronikowska, Maria O Januszu Korczaku szeptem / Maria Bronikowska. Warszawa : Instytut Badań Pedagogicznych, 1978. 17 s. Dauzenroth, Erich Janusz Korczak : życie dla dzieci / Erich Dauzenroth ; przełożyła Teresa Semczuk. Kraków : Wydawnictwo WAM, 2005. 167, [1] s., [16] s. tabl. : il. Dębnicki, Kazimierz (wyb.) Co mi dał Janusz Korczak? : Pokłosie konkursu / wyboru dokonał Kazimierz Dębnicki. - Warszawa : Państwowy Zakład Wydawnictw Szkolnych, 1962. 170, [2] s. Sygnatura CG 4249 Dębnicki, Kazimierz Korczak z bliska / Kazimierz Dębnicki. - Warszawa : Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1985. - 175, [4] s. Sygnatura Wyp. 929 Sygnatura Czyt. Dz. 37 Dobrosielski, Marek Idziesz z nami doktorze... / Marek Dobrosielski. Kraków : Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1989. 30 s. : rys. 8
Falkowska, Maria Kalendarz życia, działalności i twórczości Janusza Korczaka / Maria Falkowska ; [przedm. Aleksander Lewin. - Warszawa : "Nasza Księgarnia", 1989. 416, [16] s. tabl. : fot., portr. Sygnatura CG 29630 Sygnatura Wyp. 37 Sygnatura Czyt. Dz. 37 Falkowska, Maria (wyb.) Myśl pedagogiczna Janusza Korczaka : nowe źródła / wybór Maria Falkowska, wstęp Aleksander Lewin. - Warszawa : Nasza Księgarnia, 1983. 393, [3] s. Sygnatura CG 23091/2 Falkowska, Maria Śladami Janusza Korczaka po Warszawie / Maria Falkowska ; przy współudziale Marty Ciesielskiej. Warszawa : Instytut Badań Pedagogicznych, 1988. [2], 37, [13] s., [1] k. tabl. : fot., plan. Gąsiorek, Krystyna Od słowa do tekstu : o języku i stylach Janusza Korczaka / Krystyna Gąsiorek. Kraków : Wydaw. Naukowe WSP, 1997. 247 s. Gurycka, Antonina Korczakowskie inspiracje... / Antonina Gurycka. Warszawa : Scholar", 2002. 155 s. Groński, Ryszard Marek Planeta Ro / Ryszard Marek Groński. Warszawa : Czytelnik, 1984. 66, [1] s. Sygnatura Wyp. Dramat pol. Holland, Agnieszka Korczak / Agnieszka Holland. Warszawa : Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991. 150, [2] s. : fot. Huppenthal, Janina Janusz Korczak / Janina Huppenthal ; pod red. i ze wstępem Witolda Stankiewicza. Warszawa : Biblioteka Narodowa. Instytut Bibliograficzny, 1978. 55, [1] s. Sygnatura CG 19071 Jakubowski, Marian Janusz Korczak i jego dokonania / Marian Jakubowski. Częstochowa : Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1996. [8], VI, {2], 264 s. : fot. Jaworski, Marek Janusz Korczak / Marek Jaworski ; [posłowie Stefan Wołoszyn]. - Warszawa : Interpress", 1973. 245, [4] s., [12] k. tabl. : il., portr. Sygnatura CG 18316 Sygnatura Czyt. Dz. 37 Sygnatura Wyp. Dz. 37 Juszczyk, Maria Reminiscencje myśli Janusza Korczaka wykorzystane w nowoczesnych modelach kształcenia / red. M. Juszczyk. - Częstochowa : Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1996. 496 s. 9
Kirchner, Hanna Janusz Korczak. W : Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 5. Literatura okresu Młodej Polski. T. 3. Kraków : Wydawnictwo Literackie, 1973. s. 297-327. Kirchner, Hanna (red.) Janusz Korczak : pisarz - wychowawca-myśliciel / studia pod red. Hanny Kirchner. - Warszawa : Instytut Badań Literackich, 1997. 278 s. Sygnatura CG 7291/3 Kirchner, Hanna (red.) Janusz Korczak życie i dzieło. Materiały z Międzynarodowej Sesji Naukowej Warszawa, 12-15 października 1978 / pod red. Hanny Kirchner. - Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1982. 331, [1] s. Sygnatura CG 23860-II Kozdrowicz, Ewa Warszawskie miejsca Janusza Korczaka / Ewa Kozdrowicz ; Bartłomiej Domagała. - Warszawa : Fundacja Pedagogium, Warszawa : cop. 2008. Lewin, Aleksander Gdy nadchodził kres : ostatnie lata życia Janusza Korczaka / Aleksander Lewin. - Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1996. 182, [2] s., [8] s. tabl. : fot., portr., rys. Sygnatura Wyp. 37 Lewin, Aleksander Korczak znany i nieznany / Aleksander Lewin. Warszawa : 1999. 546, [2] s., XXIV s. tabl. : faks., fot., portr. Lewin, Aleksander Możliwości twórczego wykorzystania spuścizny pedagogicznej Janusza Korczaka / Aleksander Lewin. Warszawa : Instytut Badań Pedagogicznych, 1978. 22, [2] s. Lewin, Aleksander Tryptyk pedagogiczny : Korczak, Makarenko, Freinet / Aleksander Lewin. Warszawa : Nasza Księgarnia, 1986. 156, [4] s. : potr. Sygnatura CG 26147/4 Lewin, Aleksander (red.) Idee pedagogiczne Janusza Korczaka a poszukiwania innowacyjne w różnych krajach / red. nauk. Aleksander Lewin. - Warszawa : Instytut Badań Pedagogicznych, 1985. 287, [1] s. : rys. Lisowska, Elżbieta Wprowadzenie do diagnozowania pedagogicznego / Elżbieta Lisowska. Kielce : Wydawnictwo Uczelniane Wszechnicy Świętokrzyskiej, 2003. 89 s. Matyjas Bożena Aktywność kulturalna dzieci i młodzieży w teorii i praktyce pedagogicznej Janusza Korczaka / Bożena Matyjas. - Kielce : Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1996. 232 s. Medvedeva-Nathoo Olga Oby im życie łatwiejsze było : O Januszu Korczaku i jego wychowanku / Olga Medvedeva- Nathoo. Poznań : Wydawnictwo Naukowe UAM, - 2012. 251, [2] s. 10
Merżan, Ida Aby nie uległo zapomnieniu : rzecz o Domu Sierot Krochmalna 92 / Ida Merżan. - Warszawa : Nasza Księgarnia", 1987. 137, [3] s., [8] s. tabl. Sygnatura Wyp. 929 Sygnatura Czyt. Dz. 37 Merżan, Ida Dzieci - miłość moja, duma moja, troska moja / Ida Merżan. Warszawa : Ośrodek Dokumentacji i Badań Korczakianum, 2002. 278 s., XXXII s. tabl. : il. Merżan, Ida Pan Doktór i pani Stefa: wspomnienia / Ida Merżan. Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979. 114, [2] s. Miska, Hanna Działalność praktyczna Janusza Korczaka jako źródło wiedzy o dziecku / Hanna Miska. Warszawa : Instytut Badań Pedagogicznych. Zakład Badań Systemów Wychowawczych. Pracownia Korczakowska, 1978. 20 s. Mortkowicz-Olczakowa, Hanna Janusz Korczak / Hanna Mortkowicz-Olczakowa. - Warszawa : Czytelnik, 1961. 284, [4] s., [1] k. tabl. : il. Sygnatura CG 4386 Sygnatura Wyp. 37 Newerly, Igor Rozmowa w sadzie piątego sierpnia / Igor Newerly. - Warszawa : Czytelnik", 1978. 115, [1] s. Sygnatura Wyp. 37 Newerly, Igor Żywe wiązanie / Igor Newerly. - Warszawa : Czytelnik", 1966. 324, [2] s. Sygnatura Wyp. Proza pol. Olczak-Ronikier, Joanna Korczak : próba biografii / Joanna Olczak-Ronikier. Warszawa : Wydawnictwo W.A.B., 2011. 478, [2] s. : il. Piotrowski, Jan Ojciec cudzych dzieci. Wspomnienie o starym Doktorze Januszu Korczaku / Jan Piotrowski. Łódź : Poligrafika, 1946. 55 s. Pluta, Andrzej (red.) Nauczyciel i szkoła w procesach innowacji pedagogicznych / pod red. Andrzeja Pluty, Jerzego Zdańskiego. Częstochowa. - Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Częstochowie, 1996. 158 s. : rys. Popiel, Jacek Doktor Korczak / Jacek Popiel, - Kraków : Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego w Krakowie, 2005. 62, [2] s. Poręba, Piotr (red.) Wartości pedagogiki Janusza Korczaka / pod red. Piotra Poręby. Lublin : Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1979. 101, [2] s. 11
Pyrzyk, Ireneusz Jan (red.) Korczak - człowiek, badacz, pedagog i wychowawca / pod red. Ireneusza Jana Pyrzyka. Włocławek : Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku, 2003. 137, [2] s. : il., faks., tab., wykr. Pyrzyk, Ireneusz Jan (red.) Pedagogika Janusza Korczaka - realizm czy utopia? / pod red. Ireneusza Jana Pyrzyka. Włocławek : Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku, 2006. 152, [4] s. Radziewicz, Julian (oprac.) Nowe elementy wiedzy o spuściźnie Janusza Korczaka / oprac. red. Julian Radziewicz, Anna Wernik. - Warszawa : Instytut Badań Pedagogicznych, 1982. [2], 41, [1] s. Rogowska-Falska, Maria Zakład Wychowawczy Nasz Dom" : szkic informacyjny : wspomnienia z maleńkości / Maria Rogowska-Falska. Warszawa : Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1959. 107 s. Rudniańska, Hanna Korczak, Tokarzewski i my / Hanna Rudniańska - wspomnienia i rozmowa z Krystyną Shmeruk. Kraków : Rabid : Fundacja Dziedzictwo im. Chone Shmeruka, 2005. 118, [1] s. : il. Rudnicki Zbigniew (red.) Inspiracje korczakowskie : wokół Prawideł życia w 80. Rocznicę wydania / red Zbigniew Rudnicki. Poznań : Wydawnictwo Naukowe UAM, 2011. 236 s. Rusakowska, Daniela Janusz Korczak a szkoła. Poglądy oceny doświadczenia / Daniela Rusakowska. - Warszawa : Instytut Badań Pedagogicznych, 1989. 162 s. Szlązakowa, Alicja Janusz Korczak / Alicja Szlązakowa. - Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1978. 154, [1] s. : il., portr. Sygnatura Wyp. 37 Sygnatura Czyt. Dz. 37 Szlązakowa, Alicja Janusz Korczak w legendzie poetyckiej / Alicja Szlązakowa. - Warszawa : Interlibro, 1992. 226, [2] s. Sygnatura CG 32992 Sygnatura Wyp. 37 Sygnatura Czyt. Dz. 82-1 Szpyra, Maria Grażyna (red.) Korczak i jego dzieło / [red. Maria Grażyna Szpyra, Zuzanna Orlińska]. Krasnogród : Samodzielne Publiczne Sanatorium Rehabilitacyjne dla Dzieci im. Janusza Korczaka w Krasnobrodzie, 2006. 72 s. : il. Tarnowski, Janusz Janusz Korczak dzisiaj / Janusz Tarnowski. Warszawa : Akademia Teologii Katolickiej, 1990. 241, [1] s., [20] s. tabl. : faks., fot., portr. 12
Tchorzewski, Andrzej (red.) Życie i twórczość Janusza Korczaka jako temat filozoficzno- pedagogicznej refleksji / [red. nauk. Andrzej Tchorzewski]. Bydgoszcz : Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, 1979. 133 s. : il. Wernik, Anna Zadania prasy dziecięcej w ujęciu Janusza Korczaka / Anna Wernik. Warszawa : Instytut Badań Pedagogicznych, 1978. 10, [2] s. Wołoszyn, Stefan Janusz Korczak : rodowód i dziedzictwo pedagogiczne / Stefan Wołoszyn. Warszawa : Instytut Badan Literackich, 1978. [2], 16 s. Wołoszyn, Stefan Korczak / Stefan Wołoszyn. - Warszawa : Wiedza Powszechna", 1978. 334, [2] s. : il., portr. Sygnatura CG 18903 Sygnatura Wyp. 37 Wróblewska, Teresa (red.) Aktualność idei Janusza Korczaka / pod red. Teresy Wróblewskiej. - Koszalin : Horyzont, 1993. 272, [5] s. Zyngman, Israel Dzieci doktora Korczaka / Israel Zyngman [nazwa], (Stasiek [pseud.]). Warszawa : Nasza Księgarnia", 1989. 229, [3] s. Żółkiewska, Wanda Czarodziej / Wanda Żółkiewska. Warszawa : Krajowa Agencja Wydawnicza, 1979. 259, [4] s. Sygnatura Wyp. 82-93 Sygnatura Wyp. Dz. III 13
Bibliografia przedmiotowa artykuły z wydawnictw ciągłych: Andrzejewski, Marek Korczak nie wziąłby tej posady : jak rozumnie wybrać rzecznika praw dziecka? / Marek Andrzejewski // Polityka. 2000, nr 42, s. 28-29. Ascherson, Neal Król dzieci / Neal Ascherson // Forum. 1989, nr 6, s. 20-22. Banet-Fornal, Zofia Nie wolno zostawić świata, jakim jest / Zofia Banet-Fornal // Midrasz. 2012, nr 3, s. 42-46. Bauman, Zygmunt Dzieciństwo godności ludzkiej / Zygmunt Bauman // Midrasz. 2002, nr 12, s. 11-15. Bińczycka, Jadwiga Co by na to powiedział Korczak? / Jadwiga Bińczycka // Nowa Szkoła. - 1995, nr 1, s. 55-57. Bińczycka, Jadwiga Korczak i dziecko w XX wieku (Międzynarodowa sesja naukowa w Warszawie) / Jadwiga Bińczycka // Nowa Szkoła. - 1993, nr 2, s. 122-123. Bińczycka, Jadwiga Korczakowskie wychowanie wychowawców / Jadwiga Bińczycka // Nowa Szkoła. 1991, nr 9, s. 561 563. Bińczycka, Jadwiga Spotkanie z Januszem Korczakiem / Jadwiga Bińczycka // Nowa Szkoła. - 1992, nr 9, s. 559-561. Ciesielska, Marta Dokumenty życia Janusza Korczaka / Marta Ciesielska // Midrasz. 2002, nr 12, s. 24-25. Ciesielska, Marta Korczak i dziecko w XX wieku / Marta Ciesielska // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 1993, nr 1, s. 40-41. Ciesielska, Marta Pan od czyszczenia butów i myśliciel / Marta Ciesielska ; rozm. przepr. Katarzyna Kazimierowska // Res Publica Nowa. - 2009, nr 6, s. 152-160. Cieśla, Joanna. Henryk zwany Januszem / Joanna Cieśla // Polityka. - 2012, nr 1, s. 76-79. Danek, Danuta Owoczesnym zacnym oddać cześć : (glosa do Konferencji Korczakowskiej) / Danuta Danek // Arkusz. - 2003, nr 2, s. 13. Dunin, Kinga Epitafium dla Kajtusia / Kinga Dunin // Res Publica Nowa. - 2002, nr 7, s. 86-88. 14
Falkowska, Maria Śladami Janusza Korczaka : Maria Falkowska (1906-1998) [nekr. ] / Andrzej Kaczyński // Rzeczpospolita. 1998, nr 305, s. 26. Gazur, Łukasz. ACTA Korczaka : prawa do "Króla Maciusia" / Łukasz Gazur // Tygodnik Powszechny. - 2012, nr 27, s. 36 Grabowski, Stanisław Mój Korczak / Stanisław Grabowski // Poezja i Dziecko. - 2006, nr 2, s. 63-67. Huras, Bolesław Co zawdzięczam Korczakowi / Bolesław Huras // Życie Szkoły. 1978, nr 12, s. 41-44. Huras, Bolesław Janusza Korczaka pedagogika serca / Bolesław Huras // Życie Szkoły. - 1979, nr 7/8, s. 63-65. Jakubowski, Marian Twórczość pedagogiczna Janusza Korczaka drogowskazem dla wychowawców i nauczycieli / Marian Jakubowski // Życie Szkoły. 1978, nr 12, s. 3-6. Januszewska, Edyta Pedagogika Korczaka i współczesne problemy wychowania / Edyta Januszewska // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2003, nr 9, s. 56-58. Jaworski, Marek 100 lat z J. Korczakiem / Marek Jaworski // Nowe Książki. - 1978, nr 12, s. 57-58. Kicińska, Magdalena. Korczak była kobietą / Magdalena Kicińska // Przekrój. - 2012, nr 10, s. 30-31. Kirchner, Hanna Chcę nauczyć, rozumieć i kochać, czyli o potrzebie Korczaka / Hanna Kichner // Gazeta Wyborcza. Magazyn. - 2001, nr 13, s. 24-27. Kirchner, Hanna Korczak / Hanna Kirchner // Odra. - Cz. 1-2. - 1995, nr 6, s. 35-43; nr 7/8, s. 80-87. Kirchner, Hanna Korczak potrzebny od zaraz / Hanna Kirchner // Rzeczpospolita. 1997, nr 27, s. 18. Kirchner, Hanna Miejsce Korczaka w literaturze / Hanna Kirchner // Literatura. 1978, nr 46, s. 14. Kostka, Marzena Janusz Korczak a antypedagogika / Marzena Kostka // Nowa Szkoła. - 1992, nr 6, s. 367-372. Kowalczykówna, Jolanta Janusz Korczak : zestawienie bibliograficzne w wyborze / Jolanta Kowalczykówna // Biblioteka w Szkole. 1997, nr 6, s. 11-13. 15
Kowalczykówna, Jolanta Ukochał dzieci ponad wszystko : Janusz Korczak - 1878-1942 / Jolanta Kowalczykówna // Biblioteka w Szkole. - 1997, nr 6, s. 11-13. Kozioł, Maria W mądrej samotności czuwaj... (montaż literacki w rocznicę urodzin Janusza Korczaka) / Maria Kozioł // Poradnik Bibliotekarza. - 1978, nr 6, s.127 140. Koziołek, Paweł Rola wychowawcy opiekuna w poglądach pedagogicznych Janusz Korczaka / Paweł Koziołek // Kultura Fizyczna. 2006, nr 5/6, s. 32-33. Koźniewski, Kazimierz Mit starego doktora / Kazimierz Koźniewski // Literatura. 1977, nr 33, s. 3. Kuberski, Jerzy Symbol człowieczeństwa / Jerzy Kuberski // Głos Nauczycielski. 1978, nr 24, s. 6-7. Kubisiowska, Katarzyna. Dzieci - nie, ludzie - tak / Katarzyna Kubisiowska // Tygodnik Powszechny. - 2012, nr 20, dod. Książki w Tygodniku, s. 7-8. Kulawiec, Edwin Janusz Korczak człowiek wszędzie i na zawsze / Edwin Kulawiec // Polska. 1979, nr 12, s. 21. Leociak, Jacek Jeśli zdążę, napiszę apologię wszy : o insektach w tekstach Korczaka / Jacek Leociak // Res Publica Nowa. 2008, nr 1/2, s. 84-92. Leszczyński, Grzegorz Król Maciuś Janusza Korczaka spór o narratorów, metafora, mit / Grzegorz Leszczyński // Polonistyka. - 1983, nr 5, s. 323-332. Lewin, Aleksander Jak przezwyciężyć bariery między dorosłymi a dziećmi : inspiracje korczakowskie / Aleksander Lewin // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 1988, nr 4, s. 147-154. Lewin, Aleksander Korczak i Freinet - co ich łączy, a co różni? / Aleksander Lewin // Nowa Szkoła. - 1997, nr 2, s. 16-20. Lewin, Aleksander Korczak w niełasce? Na Krochmalną pielgrzymują ludzie z całego świata / Aleksander Lewin // Polityka. - 1995, nr 2, s. 21. Lewin, Aleksander Możliwości twórczego wykorzystania spuścizny pedagogicznej J. Korczaka / Aleksander Lewin // Nowa Szkoła. 1978, nr 9, s. 17. Lewin, Aleksander Nie wystarczy czcić / Aleksander Lewin // Polityka. 1975, nr 38, s. 8. 16
Lewin, Aleksander O Januszu Korczaku nieokolicznościowo / Aleksander Lewin // Głos Nauczycielski. 1977, nr 28, s. 3. Lewin, Aleksander Śniła mi się synteza dziecka / Aleksander Lewin // Głos Nauczycielski. - 1994, nr 3, s. 8. Lewin, Aleksander Testament pedagogiczny Janusza Korczaka / Aleksander Lewin // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze. - 1993, nr 1, s. 32-36. Makiejew, Siergiej Mośki, Józki i Janusz Korczak / Siergiej Makiejew // Forum. 2006, nr 21, s. 52-55. Malińska, Hanna Janusz Korczak i jego Senat / Hanna Malińska // Nowa Szkoła. - 1992, nr 8, s. 492-494. Marciniak, Janusz Korczak : mija 120. rocznica urodzin Starego Doktora / Janusz Marciniak // Tygodnik Powszechny. 1998, nr 30, s. 8-9. Matyjas, Bożena Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze w placówkach opiekuńczych Korczaka / Bożena Matyjas // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 1991, nr 3, s. 136-141. Matywiecki, Piotr Bóg jako słuchacz / Piotr Matywiecki // Więź. 2005, nr 11, s. 175-182. Matywiecki, Piotr Jak Henryk Goldszmit wychował Janusza Korczaka / Piotr Matywiecki // Midrasz. 2002, nr 12, s. 20. Mazurkiewicz, Jacek Czy Janusz Korczak mógłby zostać rzecznikiem praw dziecka / Jacek Mazurkiewicz // Rzeczpospolita. 1998, nr 300, s. 12. Merżan, Ida Pożegnanie z J. Korczakiem i panią Stefą / Ida Merżan // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 1983, nr 8, s. 376-377. Michalak, Marek Dziecko to człowiek : z Markiem Michalakiem, rzecznikiem praw dziecka, rozmawiają Jakub Rzekanowski i Piotr Skura // Głos Nauczycielski. - 2012, nr 5, s. 5. Mieszek, Dorota Dzieci, czyli dorośli / Dorota Mieszek // Teatr. - 2008, nr 11, s. 41-43. Mioduszewska, Anna Nie ma bezludnej wyspy / Anna Mioduszewska // Życie Szkoły. - 1978, nr 12, s. 53-54. Mitzner, Piotr Zaciemniony pokój / Piotr Mitzner // Teksty Drugie. - 2007, nr 5, s. 149-164. 17
Młodkowska, Marta Gettowe trajektorie : o zapisie osobistego doświadczenia w dziennikach z getta warszawskiego (Abraham Lewin, Rachela Aurbach, Janusz Korczak) / Marta Młodkowska // Teksty Drugie. - 2001, nr 1, s. 135-155. Newerly, Igor O Korczaku / Igor Newerly // Kwartalnik Pedagogiczny. 1979, nr 1, s. 3-22. Nowak, Anita Kajtuś kontra Harry / Anita Nowak // Akant. 2008, nr 3, s. 45. Olecka, Irena Życiorys słowem i sercem pisany / Irena Olecka // Nowa Szkoła. - 1978, nr 9, s. 9-13. Papuzińska, Joanna Poetyka podwójnego adresata w utworach dla dzieci / Joanna Papuzińska // Guliwer. - 2003, nr 4, s. 48-54. Peter, Maria Pedeutologiczne przesłanie Janusza Korczaka / Maria Peter // Kwartalnik Pedagogiczny. 1979, nr 1, s. 23-33. Pietrzak, Ryszard Portret starego doktora / Ryszard Pietrzak // Nowe Książki. 1978, nr 12, s. 56. Prussak, Maria Czasem warto poczytać Korczaka / Maria Prussak // Tygodnik Powszechny. 1998, nr 13, s. 14. Pszoniak, Wojciech Żyje we mnie Korczak / Wojciech Pszoniak ; rozm. przepr. Justyna Hofman-Wiśniewska // Przegląd Tygodniowy. 1996, nr 43, s. 13. Puszkin, Barbara Janusza Korczaka refleksje nad sobą / Barbara Puszkin // Nowa Szkoła. - 1992, nr 8, s. 494-498. Puszkin, Barbara Janusz Korczak jakiego nie znacie : Mężanin, masoni i teozofowie / Barbara Puszkin // Midrasz. 2002, nr 12, s. 20-23. Rzekanowski, Jakub. Dziecko, mój młodszy bracie / Jakub Rzekanowski. // Głos Nauczycielski. - 2012, nr 5, s. 10. Sakowska, Ruta Janusz Korczak wobec Zagłady : próba interpretacji tekstów / Ruta Sakowska // Kwartalnik Historii Żydów. - 2005, nr 2, s. 184-194. Salański, Witold. Jaki był Stary Doktor? / Witold Salański. // Głos Nauczycielski. - 2012, nr 5, s. 10-11. Salański, Witold Korczak w całości : rozmowę przeprowadził Witold Salański / Aleksander Lewin // Nowa Szkoła. - 1994, nr 5, s. 305-307. 18
Salański, Witold. Nasz patron / Witold Salański // Głos Nauczycielski. - 2012, nr 5, s. 12. Salański, Witold. Stary Doktor, skuteczny idealista / Witold Salański // Głos Nauczycielski. - 2012, nr 8, s. 11. Satora, Małgorzata Uwagi do spektaklu / Małgorzata Satora // Poezja i Dziecko. - 2006, nr 2, s. 72-76. Skotnicka, Gertruda Janusz Korczak : lekarz, pisarz, pedagog / Gertruda Skotnicka // Bibliotekarz Gdański i Elbląski. 1978, nr 2, s. 9-15. Słobodnik, Włodzimierz Tren ku czci Janusza Korczaka / Włodzimierz Słobodnik // Literatura. 1975, nr 31, s. 5. Sobecki, Władysław Stary doktor w Warszawie / Władysław Sobecki // Poezja i Dziecko. - 2006, nr 2, s. 47-48. Sobolewska, Anna Dziecko sto masek, sto ról / Anna Sobolewska // Midrasz. 2002, nr 12, s. 6-10. Stanek, Elżbieta Król Maciuś Pierwszy jako traktat pedagogiczny (fragmenty) / Elżbieta Stanek // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 1979, nr 5, s. 228-230. Starczewska, Krystyna Świadomość religijna Janusza Korczaka / Krystyna Starczewska // Więź. 1991, nr 1, s. 76-94. Szambelan, Jacek Piśmiennictwo o Januszu Korczaku / Jacek Szambelan // Życie Szkoły. - 1978, nr 12, s. 219-229. Szcześniak, Jolanta Symbole władzy w baśniach Janusza Korczaka / Jolanta Szcześniak // Guliwer. - 2003, nr 2, s. 24-31. Szcześniak, Jolanta Szkolne doświadczenia bohaterów prozy Janusza Korczaka / Jolanta Szcześniak // Guliwer. - 2006, nr 1, s. 37-42. Szcześniak, Jolanta Tradycje korczakowskie w dziecięcej twórczości Joanny Papuzińskiej / Jolanta Szcześniak // Guliwer. - 2005, nr 3, s. 12-17. Szcześniak, Jolanta Wakacje według doktora Korczaka / Jolanta Szcześniak // Guliwer. - 2003, nr 2, s. 10-16. Szlązakowa, Alicja Humanistyczne wartości książek Janusza Korczaka dla dzieci i młodzieży / Alicja Szlązakowa // Polonistyka. - 1979, nr 3, s. 173-181. 19
Szymański, Mirosław S. Ruch samorządów uczniowskich w Drugiej Rzeczypospolitej (1918-1939). Korczakowski system wychowania / Mirosław S. Szymański // Kwartalnik Pedagogiczny. 2003, nr 3, s. 5-49. Śliwerski, Bogusław Wychowanie do samowychowania w pedagogice Korczaka / Bogusław Śliwerski // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 1987, nr 8, s. 362-365. Tarkowski, Janusz Głos dziecka wczoraj... dziś... jutro / Janusz Tarkowski // Nowa Szkoła. - 1995, nr 10, s. 19-23. Terej, Jerzy Janusz Czwórkami / Jerzy Janusz Terej // Literatura. 1974, nr 2, s. 10. Theiss, Wiesław Janusz Korczak : portret polityczny / Wiesław Theiss // Kwartalnik Pedagogiczny. - 1994, nr 3, s. 43-55. Theiss, Wiesław Korczak - w pięćdziesiątą rocznicę śmierci / Wiesław Theiss // Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze. - 1992, nr 4, s. 173-180. Theiss, Wiesław V Międzynarodowa Konferencja Korczakowska w Jerozolimie / Wiesław Theiss // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 1995, nr 1, s. 40-41. Tomczuk, Jacek. Trzeba błaznować, bo ludzie nie lubią ponurych / Jacek Tomczuk // Rzeczpospolita. - 2012, nr 180, s. A23. (W.) Janusz Korczak w Palestynie / (W.) // Midrasz. 2002, nr 12, s. 27-29. Wajsowie, Karolina i Symcha Próba oceny działalności Janusza Korczaka : kilka refleksji / Karolina i Symcha Wajsowie // Polonistyka. - 1986, nr 4, s. 243-251. Wasita, Ryszard Janusz Korczak - człowiek i dzieło : próba opisu recepcji światowej / Ryszard Wasita // Literatura na Świecie. - 1997, nr 4/5, s. 364-368. Wasita, Ryszard Nieznany dramat młodzieńczy Janusza Korczaka / Ryszard Wasita // Literatura na Świecie. - 1994, nr 3, s. 307-308. Witalewska, Henryka Janusz Korczak a współczesność / Henryka Witalewska // Głos Nauczycielski. 1977, nr 48, s. 3. Witkowska, Agnieszka Janusz Korczak / Agnieszka Witkowska // Biblioteka. 2012, nr 2, s. 4-11. 20
Witkowska-Krych, Agnieszka Straszliwa zmęczona cisza : ostatnia droga Janusza Korczaka / Agnieszka Witkowska-Krych ; rozm. przepr. Paweł Smoleński // Gazeta Wyborcza. - 2012, nr 181, s. 30-31. Wojnowska, Bożena Korczak: nowa antropologia wychowania / Bożena Wojnowska. // Więź. - 2003, nr 4, s. 163-167. Wojnowska, Bożena Korczak - postacią dialogową / Bożena Wojnowska // Res Publica Nowa. - 1999, nr 7/8, s. 42-47. Wojnowska, Bożena (oprac.) Zło jeszcze nie dotarło do nas... : nieznane listy Janusza Korczaka do Józefa Arnona / oprac. Bożena Wojnowska // Więź. - 2000, nr 2, s. 107-126. Wołoszyn, Stefan Korczak jako krytyk społeczeństwa dorosłych / Stefan Wołoszyn // Oświata Dorosłych. 1978, nr 2,s. 57-62. Wołoszyn, Stefan Kodeks wychowawczy w aforyzmach / oprac. Stefan Wołoszyn // Życie Szkoły. - 1982, nr 11/12, s 504-511. Zabawa, Krystyna "Kajtuś czarodziej" Janusza Korczaka - baśń dla dzieci czy dla dorosłych? / Krystyna Zabawa // Guliwer. - 2009, nr 3, s. 41-50. Zbrojowa, Danuta W stulecie urodzin Janusza Korczaka : wystawa jako forma pracy dydaktycznej bibliotekarza / Danuta Zbrojowa // Poradnik Bibliotekarza. - 1978, nr 4, s. 82-86. Ziółkowska-Sobecka, Marta Wartości moralne w utworach dla dzieci i młodzieży Janusza Korczaka / Marta Ziółkowska- Sobecka // Polonistyka. - 1986, nr 4, s. 251-258. Zmysłowska, Magdalena Współczesność propozycji wychowawczych Janusza Korczaka / Magdalena Zmysłowska // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2010, nr 3, s. 29-40. Żychiewicz, Tadeusz Janusz Korczak / Tadeusz Żychiewicz // Tygodnik Powszechny. 1977, nr 32, s. 2. 21
Netografia (wybór): http://2012korczak.pl/ http://www.korczakowo.org/ http://www.pskorczak.org.pl/ http://www.korczakianum.mhw.pl/ http://fcit.coedu.usf.edu/holocaust/korczak/about.htm http://www.korczak.org.uk http://pbw.lodz.pl/korczak_portal.htm http://fcit.coedu.usf.edu/holocaust/korczak/default.htm http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/korczak.html http://www.korczak.com/ http://www1.yadvashem.org/yv/es/holocaust/encyclopedia/27.asp 22