Lista tematów do części ustnej egzaminu maturalnego z języka polskiego w roku szkolnym 2014/2015 I. I.1. Obraz społeczeństwa polskiego ze szczególnym uwzględnieniem szlachty polskiej w literaturze różnych epok. Ukaż na przykładzie wybranych dzieł literatury. I.2. Młodzi gniewni w literaturze różnych epok. Przedstaw problem na przykładzie wybranych tekstów literackich. I.3. Tematyka historyczna jako tworzywo literatury polskiej w XIX i XX wieku. Omów problem na przykładzie wybranych tekstów literatury. I.4. Mity jako ważne tworzywo literatury. Ukaż i scharakteryzuj to zjawisko, odwołując się do wybranych przykładów. I.5. Dialog twórców literatury z filozofami. Przedstaw problem na wybranych przykładach dzieł literatury dawnej lub współczesnej. I.6. Mity polskiego romantyzmu. Ich kontynuacje akceptacje i polemiki z nimi w literaturze spadkobierców. Przedstaw problem na wybranych przykładach literatury polskiej. I.7. Twórcze poszukiwania nowych dróg oddziaływania na czytelnika. Przedstaw założenia literatury awangardowej. I.8. Literackie reinterpretacje mitów antycznych. Scharakteryzuj sposoby i cele tego literackiego zjawiska ( na wybranych przykładach ). I.9. Historia jako temat i jako pretekst w polskiej epice XIX i XX wieku. Przeanalizuj wybrane utwory. I.10. Polemiki, spory, prowokacje starcia pokoleń literackich. Omów na przykładach I.11. Wierność sobie, drugiemu człowiekowi idei..,. Omów zagadnienie na przykładach wybranych dzieł literackich. I.12. Różne obrazy przyrody w literaturze. Przedstaw sposoby ich kreowania i funkcje w wybranych utworach. I.13. Na przykładzie wybranych utworów przedstaw satyryczny obraz społeczeństwa polskiego. I.14. Obrzędy i obyczaje ludowe w literaturze omów sposoby ich kreowania i funkcje w wybranych utworach. I.15. Analizując wybrane teksty, scharakteryzuj cele publicystyki oświeceniowej i współczesnej. Porównaj wykorzystane w nich środki wyrazu. I.16. Bóg, świat, człowiek w baroku. Przedstaw problem odwołując się do wybranych utworów literackich. I.17. Idealiści i marzyciele w literaturze polskiej. Scharakteryzuj sposoby kreowania takich bohaterów w utworach różnych epok. I.18. Różne kreacje narratora i ukształtowania narracji w epice dokonaj analizy I.19. Groteska jako sposób wyrażania w literaturze tragiczności świata. Omów na przykładach I.20. Legenda dzieła i biografii A. Mickiewicza. Omów na przykładzie utworów literackich epoki romantyzmu i późniejszych epok. I.21. Powstania narodowe i konspiracje jako temat literatury polskiej. Rozwiń zagadnienie odwołując się do wybranych przykładów. I.22. Walka dobra ze złem jako temat literatury XX w. Rozwiń zagadnienie, odwołując się do wybranych przykładów. 1
I.23. Małe formy literatury dawnej: epigramat, fraszka, bajka. Na wybranych przykładach przedstaw związki gatunku z uniwersalnym charakterem prezentowanych treści. I.24. Obraz młodego pokolenia w polskiej literaturze różnych epok. Przedstaw na przykładzie wybranych utworów literackich. I.25. Na przykładzie wybranych utworów średniowiecza, renesansu i baroku przedstaw jak literatura tych epok odnosiła się do wartości doczesnych i spraw eschatologicznych w życiu człowieka. I.26. Na wybranych przykładach dzieł literatury dawnej lub współczesnej przedstaw problem dialogu twórców literatury z filozofią. I.27. Folklor jako inspiracja pisarzy w różnych epokach. Omów na I.28. Tradycja literacka kontynuowana i odrzucana w literaturze dwudziestolecia międzywojennego. Omów na I.29. Chłopski los w twórczości pisarzy pozytywistycznych. Omów na wybranych I.30. Od,, Dziadów do,, Innego Świata,, - męczennicy ustrojów totalitaryzmu i ich postawy. Zaprezentuj i oceń w świetle I.31. Postawy bohaterów literackich w przeszłości godne uwagi Polaka schyłku XX wieku. Rozważ i oceń na przykładzie wybranych utworów literackich. I.32. Obrazy wsi i życia jej mieszkańców. Przedstaw w oparciu o wybrane utwory literackie. I.33. Powstania narodowe i konspiracja jako temat literatury polskiej. Rozwiń zagadnienie, odwołując się do wybranych przykładów. I.34. Na wybranych przykładach dramatów różnych epok wskaż wpływy szekspirowskie w literaturze polskiej. I.35. Na wybranych przykładach utworów literackich przedstaw ujęcie tematu władzy politycznej. I.36. Zaprezentuj konwencję groteski w literaturze wykorzystując przykłady różnych rodzajów literackich. I.37. Zaprezentuj i oceń różne modele rodziny w znanych Ci utworach literackich. I.38. W jaki sposób odwieczne pragnienie dobra, prawdy i piękna znalazły odzwierciedlenie w literaturze? Odwołaj się do dwóch epok literackich. I.39. Starożytny rodowód humanizmu i jego realistyczna realizacja w poezji różnych epok. Przedstaw problem na podstawie wybranych utworów poetyckich. I.40. Arkadia czy dantejskie piekło? A może coś pośredniego? Jaki jest świat, w którym żyjemy? Rozważ na podstawie wybranych utworów literackich, tekstów filozoficznych, zdarzeń historycznych i własnej oceny. I.41. Na podstawie wybranych utworów literackich przedstaw rolę i funkcjonowanie polskich mitów narodowych. I.42. Zaprezentuj nurt parenetyczny literatury średniowiecza i innej wybranej przez Ciebie epoki w oparciu o znane Ci utwory. I.43. Funkcja tańca w literaturze różnych epok. Omów przykłady z wybranych tekstów literackich. I.44. Omów na wybranych przykładach rolę wizji, snu, proroctwa w literaturze. I.45. Rola śmiechu w literaturze od renesansu do współczesności. Rozważ problem na I.46. Wojna czas upadku i wielkości człowieka. Zilustruj tezę przykładami z poezji i prozy współczesnej. I.47. Posługując się wybranymi przykładami, przedstaw przeobrażenia, jakim uległa polska proza. I.48. Między śmiechem a świadomością dramatu, groteska i absurd w ocenie współczesnego świata. Rozwiń problem na podstawie wybranych utworów literackich. 2
I.49. Bohater pozytywny w świetle Dokonaj własnej interpretacji zagadnienia. I.50. Obowiązki człowieka wobec ojczyzny i społeczeństwa, a prawo do radości życia - sprzeczność czy harmonia. Rozwiń problem w oparciu o wybrane utwory literackie. I.51. Komizm, humor i groteska w literaturze polskiej. Omów funkcje i sposób przedstawienia rzeczywistości na I.52. Człowiek zbuntowany jako bohater literacki od czasów starożytnych do współczesności. Ukaż na przykładzie I.53. Na podstawie wybranych utworów literackich różnych epok uzasadnij, że drugi bliski człowiek pozwala często odnaleźć sens i drogę życia. I.54. Fotografowanie rzeczywistości a kreowanie nowych światów. Który rodzaj literatury najbardziej Ci odpowiada? Uzasadnij swój wybór na I.55. Demaskowanie form konwenansów i pozorów. Przedstaw zagadnienie na przykładzie wybranych utworów literatury XX wieku. I.56. Odwołując się do wybranych przykładów, przedstaw sposoby ujęcia motywu miłości w literaturze. I.57. Obraz kobiety jej rola, znaczenie na tle poszczególnych epok. Rozważ problem na przykładzie I.58. Motyw dziecka i jego funkcja. Omów różne jego wersje w wybranych utworach. I.59. Motyw ars moriendi w literaturze. Omów na przykładzie wybranych dzieł literackich. I.60. Polacy w satyrze i karykaturze literackiej. Przedstaw sposoby kreowania portretów i ich funkcje. I.61. Różne kreacje Żydów w polskiej literaturze. Zaprezentuj na wybranych utworach literackich różnych epok. I.62. Biografia jako klucz do odczytania twórczości pisarza. Omów zagadnienie, odwołując się do wybranych przykładów. I.63. Mity polskiego romantyzmu, ich kontynuacje i polemiki z nimi w dziełach spadkobierców. Przedstaw problem na wybranych przykładach utworów Orzeszkowej, Prusa, Sienkiewicza, Wyspiańskiego. I.64. Tragizm człowieka uwikłanego w swój czas historyczny. Przedstaw problem na przykładzie wybranych dzieł literackich. I.65. Motyw metamorfozy w literaturze. Zaprezentuj temat w oparciu o wybrane przykłady. I.66. Wizja człowieka i świata w twórczości pisarzy renesansu i romantyzmu. Omów i porównaj na przykładzie I.67. Antybohater czyli szary człowiek z tłumu, everyman. Wyjaśnij problem w oparciu o kreacje wybranych postaci. I.68. Rozważ różne oblicza heroizmu na przykładzie wybranych dzieł literackich. I.69. Na wybranych przykładach tekstów XX wieku rozważ, jak młodość determinuje życie bohatera literackiego. I.70. Miłość, czas, śmierć jako motywy poezji młodopolskiej i dwudziestolecia międzywojennego. Omów problem, analizując wybrane wiersze. I.71. Człowiek wobec Boga, świata i własnej egzystencji. Przedstaw problem odwołując się do wybranych dzieł literackich z dwóch dowolnych epok. I.72. Tytuł i motto utworu jako klucze do interpretacji dzieła. Wyjaśnij zagadnienie na I.73. Rola śmiechu w literaturze od renesansu do współczesności. Omów temat na kilku I.74. Bohater literacki w sytuacji trudnych wyborów. Omów zagadnienie na przykładach I.75. Miłość, która niszczy i miłość, która ocala. Scharakteryzuj motyw miłości w oparciu o wybrane dzieła z literatury XIX i XX wieku. 3
I.76. I.77. I.78. I.79. I.80. Podróż jako źródło doświadczeń. Zaprezentuj na wybranych przykładach literackich. Biografia A. Mickiewicza jako tworzywo literackie. Omów na wybranych przykładach z twórczości poety. Odwołując się do wybranych przykładów, przedstaw bohaterów literackich którzy podjęli się poprawy świata. Kanon na XXI wiek. Spośród znanych Ci dzieł literackich, filmowych, teatralnych wybierz i omów te, które mogą pomóc młodemu człowiekowi w poszukiwaniu własnego systemu wartości. Jaki obraz młodego pokolenia kreuje polska literatura różnych epok. Przedstaw na przykładzie znanych Ci dzieł literackich. I.81. Różne oblicza Boga w literaturze polskiej. Zaprezentuj na wybranych utworach literackich różnych epok. I.82. Motyw zdrady w literaturze. Omów na przykładzie wybranych dzieł literackich. I.83. Poeci przeklęci. Przedstaw sylwetki i dokonania artystyczne dwóch wybranych twórców. I.84. Pasjonaci i wynalazcy jako bohaterowie literatury różnych epok. Przedstaw problem, analizując wybrane teksty literackie. I.85. Jak, gdzie i co jadali bohaterowie literaccy? Przedstaw motyw sztuki kulinarnej w tekstach literackich różnych epok. I.86. Literatura faktu i parabola na wybranych przykładach omów dwa sposoby mówienia o współczesności. I.87. Kariery polityczne i awanse społeczne w ujęciu pozytywnym i negatywnym. Omów problem, odwołując się do tekstów różnych epok. I.88. Nurt wiejski w polskiej literaturze współczesnej. Omów zagadnienie na wybranych I.89. Wizerunek emigranta, zesłańca w literaturze. Przedstaw na I.90. Omów motyw wiosny w literaturze, dokonując analizy wybranych dzieł literackich. I.91.Barok-epoka kontrastów i sprzeczności. Zaprezentuj temat, analizując wybrane teksty literatury. I.92. Granice odporności człowieka. Przedstaw zagadnienie, analizując psychologiczną motywację zachowań postaci literackich z różnych epok. I.93. PRL w literaturze. Omów zagadnienie, wykorzystując utwory pisarzy współczesnych. I.94. Analizując wybrane utwory, przedstaw portrety cudzoziemców utrwalone w dziełach Mickiewicza, Prusa i Sienkiewicza. I.95. W odniesieniu do wybranych utworów literackich, określ funkcję i znaczenie magicznych przedmiotów w życiu b bohaterów. I.96. Portrety kobiet w literaturze XIX wieku. Zaprezentuj na przykładach literatury polskiej i obcej. I.97. Mroczna strona ludzkiej natury jako temat literacki. Omów jego funkcjonowanie w wybranych utworach literackich. I.98. Prometejska postawa bohaterów literackich w różnych epokach. Scharakteryzuj, odwołując się do wybranych przykładów literackich. 4
II. Tematy interdyscyplinarne II.1. Język filmu i język literatury. Porównaj dzieło literackie i jego różne filmowe adaptacje. II.2. Obraz świata w tekstach piosenek młodzieżowych. Oceń środki artystyczne i językowe wykorzystywane przez twórców. II.3. Na przykładzie epoki lub wybranego twórcy omów wpływ kultury artystycznej na sztukę późniejszych epok. II.4. Cmentarz jako miejsce pamięci. Przedstaw problem w oparciu o samodzielnie zebrane materiały. II.5. Wojna czas upadku i wielkości człowieka. Zilustruj tezę przykładami z poezji, filmu i prozy współczesnej. II.6. Szukamy pozostałości kultury ludowej w naszych zachowaniach i dziełach literackich. Zgromadź materiał i dokonaj próby jego interpretacji. II.7. Na wybranych przykładach przedstaw alegoryzm jako prąd artystyczny w literaturze i sztuce. II.8. Na wybranych przykładach przedstaw symbol jako środek wyrazu w poezji i malarstwie. II.9. Zaprezentuj funkcjonowanie motywu Ikara w literaturze i sztuce. II.10. Przedstaw funkcjonowanie motywu Tatr w literaturze i malarstwie. II.11. Literatura i malarstwo w Młodej Polsce. Zaprezentuj wzajemne wpływy na reprezentatywnych II.12. Przedstaw funkcjonowanie motywu maryjnego w literaturze i sztuce. II.13. Na wybranych przykładach zaprezentuj plastyczne i literackie przedstawienie Arkadii. II.14. Odwołując się do wybranych przykładów literackich i filmowych, przedstaw funkcjonowanie motywu dziecka. II.15. Na wybranych przykładach przedstaw literackie i plastyczne kreacje Boga. II.16. Omów funkcjonowanie motywu tańca w sztuce i literaturze. II.17. Na wybranych przykładach przedstaw funkcjonowanie motywu śmierci w literaturze i sztuce dawnej Polski. II.18. Techniki malarskie / impresjonizm, kubizm / jako środki wyrazu w literaturze i sztuce. Omów temat na II.19. Zaprezentuj funkcjonowanie postaci mitologicznych w wybranych dziełach literatury i sztuki. II.20. Przedstaw postacie twórców, którzy realizowali się w co najmniej dwóch różnych dziedzinach sztuki. Omów ich dokonania. II.21. Powstanie styczniowe w literaturze, malarstwie i filmie. Dokonaj analizy porównawczej wybranych przykładów. II.22. Bohater literacki a jego filmowe kreacje. Przedstaw zagadnienie na wybranych II.23. Artystyczne inspiracje historią w literaturze i malarstwie. Dokonaj analizy porównawczej dzieł. II.24. Różne oblicza rewolucji w literaturze i innych sztukach / malarstwie, filmie /. Dokonaj analizy porównawczej dzieł. II.25. Deformacja świata i obraz prowincji w twórczości Brunona Schulza i Marca Chagalla. Przedstaw temat w oparciu o wybrane dzieła artystów. II.26. Różnorodne ujęcie motywu apokalipsy w literaturze i sztuce. Przedstaw na wybranych 5
II.27. Miasto w literaturze i innych tekstach kultury. Przedstaw topos miasta w oparciu o wybrane dzieła. II.28. Symbole w sztuce i literaturze XIX i XX wieku omów na II.29. Jaką funkcję pełniły dzieła malarskie o tematyce historycznej i narodowej w kształtowaniu świadomości bohaterów literackich S. Wyspiańskiego. Zaprezentuj na II.30. Ukaż wielkość i tragizm powstań narodowych w znanych Ci utworach literackich i malarstwie. II.31. Temat wojny i jego miejsce w wybranych utworach literackich i filmowych. Omów zagadnienie na przykładzie wybranych tekstów kultury. II.32. Motyw anioła w literaturze i sztuce. Zaprezentuj temat analizując wybrane dzieła sztuki różnych epok. II.33. Inspirująca rola mitów w kulturze. Przedstaw zagadnienie na podstawie dzieł z różnych dziedzin sztuki. II.34. Obrazy Sądu Ostatecznego w literaturze i filmie. Porównaj różne ujęcia tematu, odwołując się do wybranych tekstów kultury. II.35. Powstanie styczniowe w literaturze, malarstwie i filmie. Omów temat, analizując różne dzieła kultury. II.36. Polscy rycerze w literaturze i malarstwie. Omów temat na II.37. Różne ujęcia pejzażu w dziełach poetyckich i plastycznych. Przedstaw zagadnienie, odwołując się do wybranych przykładów z dziedziny poezji i malarstwa. II.38. Echa powstania listopadowego w literaturze i sztuce. Dokonaj analizy wybranych przykładów. 6
III. Język III.1. Dokonaj analizy językowej i kulturowej przysłów polskich (na przykładzie przysłów o określonej tematyce). III.2. Scharakteryzuj język wybranych bohaterów literackich. Uwzględnij cechy ujawniające ich przynależność środowiskową i charakter. III.3. Specyfika języka bohaterów literatury Science fiction. Omów na przykładach III.4. Język Twoich rówieśników scharakteryzuj na podstawie analizy zgromadzonego materiału językowego. III.5. Specyfika językowa poczty elektronicznej i rozmów na żywo przez Internet. Omów na III.6. O sztuce pisania listów. Na wybranych przykładach omów zagadnienie epistolografii. III.7. Omów pochodzenie wybranych nazw miejscowych twojego regionu. III.8. Zapożyczenia językowe. Omów problem i oceń zasadność najnowszych zapożyczeń w języku polskim. III.9. Scharakteryzuj różne typy stylizacji językowej i ich funkcje na przykładzie literatury współczesnej. III.10. Oceń poprawność językową wybranych tekstów prasowych. Scharakteryzuj kryteria, którymi się posłużyłeś. III.11. Dokonując analizy języka reklam, wyjaśnij jaki obraz świata one kreują. III.12. Na wybranych przykładach tekstów propagandowych omów zjawisko nowomowy. III.13. Komizm słowny i sposoby jego realizacji w wybranych utworach różnych autorów i epok. Omów temat, analizując przykłady. III.14. Styl makaroniczny w piśmiennictwie. Na wybranych przykładach omów jego uwarunkowania kulturowe. III.15. Dokonując analizy zgromadzonego materiału scharakteryzuj język sprawozdań sportowych. III.16. Omów funkcjonowanie we współczesnej polszczyźnie związków frazeologicznych wywodzących się z Biblii. III.17. Omów funkcję stylizacji językowej w wybranych powieściach np.: Sienkiewicza, Reymonta. III.18. Nowomowa czasów socrealizmu a nowomowa naszej współczesności. Analizując problem odwołaj się do tekstów literackich i publicystycznych. III.19. Neologizmy w języku polskim omów ich występowanie i funkcje we współczesnej polszczyźnie. III.20. Różne sposoby manipulacji językowej w wypowiedziach polityków. Omów zagadnienie opierając się na samodzielnie zgromadzonym materiale. III.21. Moda językowa we współczesnej polszczyźnie. Omów zjawisko, analizując zgromadzony materiał językowy. 7