Techniczne tworzywa sztuczne

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Techniczne tworzywa sztuczne Przedruk, cytowanie oraz pos³ugiwanie siê w celach handlowych i informacyjnych dozwolone s¹ tylko za nasz¹ zgod¹. Gwarantujemy nienagann¹ jakoœæ oraz terminowoœæ dostawy w ramach naszych ogólnych warunków sprzeda y. 3

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Budowa maszyn w ró nych bran ach nie obesz³a by siê dzisiaj bez technicznych tworzyw sztucznych. To one umo liwiaj¹ sprostanie rosn¹cym wymaganiom nowoczesnych technologii, bezpieczeñstwa i ekologii. Dobre w³aœciwoœci œlizgowe, wysoka odpornoœæ na œcieranie, wysokie temperatury u ytkowe, du a wytrzyma³oœæ mechaniczna i obci¹ alnoœæ chemiczna przyczyni³y siê do tego, e techniczne tworzywa sztuczne sta³y siê niezbêdne dla konstruktorów i budowniczych maszyn, pozwalaj¹c skutecznie i ekonomicznie zast¹piæ materia³y konwencjonalne. d momentu wprowadzenia tworzyw sztucznych do codziennego u ytku znaleÿæ mo na coraz wiêcej dziedzin, w których wypieraj¹ one materia³y tradycyjne, takie jak: drewno, metal czy szk³o. Zalet¹ tworzyw jest to, e s¹ one ³atwe w obróbce i znajduj¹ szeroki kr¹g zastosowañ. Ze wzglêdu na ma³y ciê ar i szerok¹ eliminacjê smarów, elementy wykonywane z tworzyw sztucznych s¹ tañsze od porównywalnych elementów wykonywanych z powy ej wymienionych materia³ów. Tworzywa techniczne s¹ odporne na dzia³anie wielu substancji chemicznych oraz korozjê. Do unikalnych zalet nowoczesnych tworzyw sztucznych nale ¹ przede wszystkim dobre w³asnoœci œlizgowe (zw³aszcza na sucho), niski ciê ar i odpornoœæ na chemikalia. W celu uzyskania dodatkowych w³aœciwoœci stosuje siê specjalne domieszki i materia³y wzmacniaj¹ce, takie jak: w³ókna i kulki szklane, w³ókna wêglowe i osnowy tekstylne podwy szaj¹ce termiczn¹ stabilnoœæ kszta³tu, PTFE, grafit i w³ókna aramidowe podwy szaj¹ce w³aœciwoœci œlizgowe i odpornoœæ na œcieranie, domieszki w³ókien metalowych i szk³a. Dodatkow¹ zalet¹ tworzyw sztucznych jest mo liwoœæ ich przetwarzania poprzez wyt³aczanie, wtryskiwanie lub prasowanie na prasach automatycznych. Daje to dzisiejszym konstruktorom mo liwoœci projektowania i wykorzystywania ich w nowych obszarach technicznych i technologicznych zastosowañ. Na stronach naszego katalogu przedstawiamy ró norodne mo liwoœci zastosowañ technicznych tworzyw sztucznych wykorzystuj¹ce ich unikalne w³aœciwoœci, wysok¹ jakoœæ i niezawodnoœæ. 2

NAJWA NIEJSZE BSZARY ZASTSWAÑ TECHNICZNYCH TWRZYW SZTUCZNYCH TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE budowa maszyn i aparatury: szyny prowadz¹ce dla transporterów taœmowych i ³añcuchowych, listwy œlizgowe i przeciwœcierne, ko³a zêbate, ko³a ³añcuchowe, rolki noœne, tuleje naprê aj¹ce, rolki linowe, zderzaki, zgarniacze, kurki, g³ówki m³otków, wyk³adziny antystatyczne oraz przewodz¹ce, o technika g³êbokiego ch³odzenia: pierœcienie samouszczelniaj¹ce, pierœcienie t³okowe obci¹ one do 269 C, zawory, uszczelki, uszczelnienia dynamiczne w instalacjach ekstrakcji, manszety, pokrycia t³oków, przemys³ chemiczny i galwanotechnika: pompy rotacyjne i dozuj¹ce, zawory, uszczelki, kurki, p³yty i ramy filtracyjne, elementy œlizgowe, ko³a zêbate, zbiorniki, wyk³adziny do zbiorników, bêbny galwaniczne oraz ró ne elementy odporne chemicznie i termicznie, przemys³ tekstylny: czêœci do maszyn tekstylnych, które s¹ nara one na du e obci¹ enia udarowe i silne œcieranie, takie jak: kapturki bijaka, goniec czó³enkowy, rolki zderzakowe, przemys³ papierniczy: zastosowania wymagaj¹ce materia³ów o znakomitym poœlizgu oraz du ej odpornoœci na œcieranie, listwy sitowe, ok³adziny sto³ów sitowych, wyk³adziny skrzyni ss¹cej, ostrza skrobaków, listwy deflektorowe, urz¹dzenia do bunkrowania i transportu materia³ów sypkich: ze wzglêdu na dobry poœlizg i wysok¹ odpornoœæ na œcieranie, materia³y te stosuje siê bardzo czêsto do wyk³adania bunkrów, rynien wstrz¹sowych i transportowych, wagonów dla potrzeb: górnictwa wêgla, piasku i wiru oraz rud metali, przemys³u wapiennego, cementowego, elektrowni i odlewni, elektrotechnika: elementy izolacyjne dla techniki wysokich napiêæ i najwy szych czêstotliwoœci, materia³y odporne na wysok¹ temperaturê i nie wydzielaj¹ce gazów, kleszcze kablowe, uchwyty kabli, wielobiegunowe wk³adki kontaktowe dla uk³adów wtykowych w urz¹dzeniach elektrotechnicznych, elementy maszyn pakuj¹cych i nape³niaj¹cych: gwiazdy, sto³y, prowadnice zakrêtowe, œlimaki transportowe, œlizgi ³añcuchów, prowadnice butelek, ko³a zêbate, rolki i krzywki, przemys³ lotniczy i kosmiczny: elementy o wysokiej sprawnoœci i niezawodnoœci odporne na wysok¹ temperaturê i szok termiczny, technika medyczna: elementy odporne na sterylizacjê i hydrolizê w œrodowisku wody gor¹cej i pary, promieniowanie gamma i rentgenowskie, chemikalia, p³yny ustrojowe i œrodki dezynfekuj¹ce, przemys³ samochodowy: t³umiki drgañ w przek³adniach, czêœci sprzêg³a, elementy ko³paków uszczelniaj¹cych w ³o yskach, systemy przewodzenia, pierœcienie izoluj¹ce jako pomoc monta owa, pierœcienie uszczelniaj¹ce, gniazda zaworów, przyk³ady innych zastosowañ: ko³a ³añcuchowe, listwy i taœmy poœlizgowe dla przenoœników ³añcuchowych, talerze do dÿwignic, podk³ady do wykrawania i ciêcia papieru, kartonu, tekstyliów, skóry, folii i gumy, podk³ady do ciêcia i r¹bania w przemyœle miêsnym i rybnym, listwy chroni¹ce nabrze a przed uderzeniami i œcieraniem w portach, bie nie w krêgielniach, protezy oraz ortopedyczne aparaty wsporcze. 3

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE BRÓBKA TWRZYW SZTUCZNYCH Tolerancje robocze. Pó³produkty mog¹ byæ z ³atwoœci¹ obrabiane przy pomocy maszyn do obróbki skrawaniem metalu i drewna. Tworzywo mo e byæ ciête pi³¹, nawiercane, toczone, frezowane, strugane, wykrawane, ³¹czone na styk (zgrzewane czo³owo), zgrzewane ciernie. Przy obróbce tworzyw nale y pamiêtaæ, e tak samo jak to jest ze wszystkimi tworzywami termoplastycznymi, wahania temperatury mog¹ powodowaæ zmiany wymiarów. Ciêcie pi³¹. Tworzywo mo e byæ ciête zarówno maszynowo pi³ami taœmowymi lub tarczowymi do drewna, jak i rêcznie ostrymi pi³ami do drewna lub metalu z szeroko rozgiêtymi zêbami. Szczególnie u yteczne s¹ tutaj pi³y taœmowe, gdy dobrze odprowadzaj¹ ciep³o i umo liwiaj¹ ciêcie z du ¹ prêdkoœci¹. Pi³y taœmowe mog¹ mieæ szerokoœæ od do 30 mm, a ich gruboœæ 1 2 mm z podzia³k¹ zêbów 3 mm. Dla unikniêcia klinowania siê pi³ taœmowych, ich zêby powinny byæ rozsuniête o oko³o 0,5 mm. Przy stosowaniu pi³ tarczowych zalecane s¹ tarcze z zêbami rozsuniêtymi o minimum 0,5 mm, lecz mog¹ byæ równie stosowane tarcze doœrodkowo zbie ne. Im wy sza czêstotliwoœæ, tym czystsza jest powierzchnia ciêcia. Normalne prêdkoœci ciêcia dla pi³ taœmowych to 00 2000 m/min., a dla pi³ tarczowych 3000 4000 m/min. Toczenie. Pó³fabrykaty mog¹ byæ bez trudnoœci obrabiane na tokarkach. Detale wykonywane masowo mog¹ byæ produkowane ekonomicznie, w szczególnoœci gdy stosuje siê maszyny do obróbki metali lekkich (o du ych szybkoœciach obróbki). Ch³odzenie nie zawsze jest konieczne, gdy ciep³o jest odprowadzane wraz z wiórami. Tylko przy grubym wiórze (g³êbokim ciêciu) potrzebne jest ch³odzenie sprê onym powietrzem lub ch³odziwem. Mo na stosowaæ prêdkoœci obróbki do 600 m/min. Struganie. Tworzywo PE mo e byæ strugane na gruboœciówkach i wyg³adzarkach stosowanych w obróbce drewna przy du ych prêdkoœciach ciêcia. Dla ostrych ostrzy tn¹cych z twardego metalu, mo na stosowaæ posuw do 2 mm na obrót i ostrze. Frezowanie. Do obróbki tworzyw nadaj¹ siê frezarki szybkoobrotowe i normalne. Zastosowanie frezarek specjalnych z g³owicami poziomymi, pionowymi i frezem jednoostrzowym umo liwia ekonomiczn¹ produkcjê skomplikowanych elementów na du ¹ skalê. Dla zapewnienia najlepszego usuwania wiórów zaleca siê stosowanie frezów o du ej podzia³ce. Wiercenie. Tworzywo PE mo e byæ nawiercane na wiertarkach, tokarkach i frezarkach. Zasadniczo u ywa siê wierte³ krêtych lecz dla wiêkszych œrednic wiercenia mo e byæ stosowany równie frez okr¹g³y. Przegrzewania miejscowego mo na unikn¹æ poprzez dobre usuwanie wiórów. W wypadku wystêpowania nadmiernego przegrzewania nale y zastosowaæ ch³odzenie sprê onym powietrzem lub ch³odziwem. Gwintowanie. Gwintowanie detali mo e byæ wykonywane normalnymi urz¹dzeniami do metalu, zarówno na tokarce (20 30 obr./min.) jak i rêcznie. Zasadniczo preferowane s¹ okr¹g³e gwinty zgodne z DIN 405 ale gwinty V te zachowuj¹ dobre w³asnoœci, ze wzglêdu na du ¹ wytrzyma³oœæ tworzywa na udar. ¹czenie / zgrzewanie. Z powodu du ej lepkoœci w stanie stopionym, tworzywo PE mo e byæ ³¹czone tylko przez zgrzewa nie czo³owe. czyszczone powierzchnie styku s¹ lekko dociskane do narzêdzia ogrzewaj¹cego o temperaturze 200 220 C, a do chwili gdy na obu powierzchniach warstwa o gruboœci oko³o 4 mm stanie siê plastyczna. Nastêpnie obie podgrzane po 2 wierzchnie dociska siê do siebie (ciœnienie 20 kg/cm ) w zale noœci od gruboœci detali, a do ostygniêcia. Jeœli detale maj¹ 2 kszta³t bloków o gruboœci powy ej 30 mm, to jest wymagane ciœnienie 50 kg/cm i wiêksze. W tych wypadkach czêsto u ywane s¹ prasy i specjalne urz¹dzenia zgrzewaj¹ce. Szlifowanie i polerowanie. Po obróbce skrawaniem dalsze szlifowanie i polerowanie jest wyj¹tkowo rzadko potrzebne, gdy w wiêkszoœci przypadków, przy stosowaniu siê do powy szych uwag, otrzymane powierzchnie s¹ wystarczaj¹co g³adkie. Do masowej produkcji bardzo dobry jest bêben polerski. dpadki tworzywa PE, otoczaki lub inne œrodki œcierne wymieszane z wod¹ mog¹ byæ stosowane do polerowania. 4

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Charakterystyka tworzyw sztucznych polietylen PE str. 6 poliamid PA str. 9 poliacetal PM str. 11 teflon PTFE str. 13 PVDF str. 14 PEEK str. 16 PET str. 18 5

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Polietylen PEUHMU Polietylen jest tworzywem o bardzo wysokim stopniu spolimeryzowania, du ej odpornoœci na dzia³anie kwasów, zasad, soli i wiêkszoœci zwi¹zków organicznych i chemicznych. Posiada szereg wa nych technicznie w³asnoœci do szerokiego stosowania w przemyœle i budowie maszyn. Polietylen wyró nia siê w³aœciwoœciami œlizgowymi przy jednoczesnym zachowaniu bardzo wysokiej odpornoœci na œcieranie. dpornoœæ na korozjê gwarantuje d³ugi czas u ytkowania elementów z niego wyprodukowanych, a przy tym nie wymaga jakiejkolwiek ich konserwacji. PLIETYLEN PE 00 W³aœciwoœci: ekstremalna odpornoœæ na zu ycie i œcieranie (tak e przy wysokich prêdkoœciach i obci¹ eniach œcieralnoœlizgowych), bardzo niski wspó³czynnik œlizgowy, bardzo dobra odpornoœæ na wszelkie media agresywne, stabilnoœæ wymiarowa (nie przyswaja wilgoci) znakomicie ogranicza ha³as ci¹g³y i uderzeniowy, zmodyfikowany podczas polimeryzacji z olejem mineralnym zapewnia wysok¹ trwa³oœæ i ci¹g³e smarowanie przez ca³y okres u ytkowania, zapewnia cich¹ i bezwibracyjn¹ pracê urz¹dzeñ dziêki ma³ym drganiom, wysoka odpornoœæ mechaniczna, w zale noœci od typu jest antystatyczny lub izoluj¹cy, fizjologiczna nieszkodliwoœæ, dopuszczony do kontaktu z artyku³ami spo ywczymi (wytyczne UE, atest PZH), dobre w³aœciwoœci antyadhezyjne. dpornoœæ na œcieranie Tworzywo PE 00 charakteryzuje siê dominuj¹cymi w³aœciwoœciami œlizgowymi przy jednoczesnej wysokiej odpornoœci na œcieranie. W efekcie elementy wykonane z PE 00 nie wymagaj¹ smarowania, pracuj¹ przy zredukowanej sile napêdowej i nie wymagaj¹ konserwacji. Tworzywo to ma swoje zastosowanie: w produkcji elementów systemów transportuj¹cych, pakuj¹cych i nape³niaj¹cych takich jak: œlimaki transportowe, gwiazdy, sto³y, szyny, ko³a linowe, pasowe, zêbate, œlizgi, profile, prowadnice i napinacze ³añcuchów. Wysoka udarnoœæ z karbem Tworzywo PE 00 charakteryzuje siê wysok¹ udarnoœci¹ z karbem, gwarantowan¹ tak e w niskich temperaturach. Pozwala to na jego wykorzystanie do tworzenia konstrukcji, w których do tej pory stosowano stal kwasoodporn¹. Stanowi to korzystn¹ cenowo alternatywê dla produkcji czê œci maszyn pracuj¹cych w temperaturze do 260 C. 6

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Kontakt z artyku³ami spo ywczymi Tworzywo PE 00 jest fizjologicznie nieszkodliwe i dopuszczone do kontaktu z artyku³ami spo ywczymi (wytyczne UE, atest PZH). Stosowane jest na podk³ady do ciêcia w przemyœle miêsnym i rybnym, jako wyk³adziny blatów i sto³ów w przemyœle spo ywczym. Ponadto jest ono wolne od FCKW, kadmu i sylikonu. Trwa³oœæ chemiczna Dziêki wysokiej odpornoœci chemicznej, zbêdna jest dodatkowa ochrona powierzchni przed chemikaliami, tak jak ma to miejsce w przypadku elementów stalowych. Polietylen jest wykorzystywany w budowie systemów uzdatniania wody, oczyszczalniach œcieków, produkcji czêœci zaworów, filtrów i pomp oraz instalacji dla przemys³u chemicznego. Przystosowanie do pracy w œrodowisku mokrym Tworzywo PE 00 nie przyjmuje wilgoci i przy pracy w œrodowisku mokrym nie zmienia swoich wymiarów i w³aœciwoœci. Redukcja ha³asu Tworzywo to poprzez swoje w³aœciwoœci t³umi¹ce redukuje ha³asy ci¹g³e i uderzeniowe. Pozwala to znacznie ograniczyæ wydatki zwi¹zane z ochron¹ przed ha³asem. Jednoczeœnie transportowany ³adunek jest chroniony przed uszkodzeniem. Brak przymarzania lub przylepiania Parafinowa powierzchnia tego tworzywa eliminuje przymarzanie lub przylepianie wilgotnych ³adunków transportowanych. Dziêki tej w³aœciwoœci jest chêtnie stosowane: na ok³adziny do bunkrów, silosów, rynien transportowych, systemów sk³adowania materia³ów sypkich oraz kana³ów zsypowych. dpornoœæ termiczna i elektryczna Do produkcji elementów elektroizolacyjnych stosuje siê PE 00 w kolorach naturalnym i zielonym, gdy posiada on dobre w³aœciwoœci elektrycznie i termicznie izoluj¹ce. Polietylen charakteryzuje siê wysok¹ rezystywnoœci¹, niskim wspó³czynnikiem strat dielektrycznych, dobr¹ rezystancj¹ powierzchniow¹ i odpornoœci¹ na ³uk elektryczny. PE 00 nie poch³ania wody i dlatego jego w³asnoœci elektryczne pozostaj¹ niezmienne w warunkach wilgotnych. W³aœciwoœci antystatyczne ferowane przez nas tworzywo PE 00 antystatyczne w kolorze czarnym mo na stosowaæ wszêdzie tam, gdzie s¹ istotne w³aœciwoœci antystatyczne. Dziêki domieszce wêgla o wysokiej przewodnoœci zostaj¹ odprowadzane ³adunki elektryczne. Tworzywo to posiada równie polepszon¹ odpornoœæ na promieniowanie UV, co jest szczególnie wa ne przy zastosowaniach na wolnym powietrzu. Kolor Tworzywo PE 00 dostarczamy w kolorze naturalnym, zielonym i czarnym. Na specjalne zamówienia realizujemy tak e dostawy p³yt w innych kolorach. 7

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE PLIETYLEN PE 500 W³aœciwoœci dobra odpornoœæ chemiczna (obojêtny na odczyny kwaœne i zasadowe), t³umienie drgañ mechanicznych i ha³asu, wysoka udarnoœæ tak e w niskich temperaturach, odpornoœæ na temperaturê od 260 C do 0 C, odpornoœæ na œcieranie i ciêcie dla no y, ³atwy w utrzymaniu czystoœci, higieniczny, neutralny zapachowo i smakowo, nieprzepuszczaj¹cy adnych p³ynów. Tworzywo to nadaje siê na elementy œlizgowe i mo e byæ stosowane w œrodowisku wodnym. Stanowi alternatywê cenow¹ dla tworzywa PE 00 przy zachowaniu tych samych w³aœciwoœci. Sto³y rozbiorowe, blaty i deski do krojenia z niego wykonane mog¹ byæ wykorzystywane do ró nych zastosowañ w przemyœle spo ywczy, np. w piekarniach lub rzeÿniach oraz wielu innych. Minimalne ró nice nie stanowi¹ przeszkody w wykorzystaniu go do nastêpuj¹cych rozwi¹zañ : wyk³adziny blatów i sto³ów stosowanych w przemyœle spo ywczym, sortownice, krajalnice, podajniki, dozowniki, podk³ady do wykrawania oraz przecinania, czêœci maszyn maj¹ce kontakt z ywnoœci¹ w gospodarstwie domowym, elementy linii transportowych, wyk³adziny odporne na uderzenia, listwy ochronne montowane na œcianach i drzwiach (sklepy, magazyny, hale produkcyjne), elementy instalacji uzdatniania wody oraz oczyszczalni œcieków, nisko oraz œrednio obci¹ one czêœci maszyn, wyk³adziny komór i kabin ch³odniczych oraz czêœci w urz¹dzeniach ch³odniczych. 8

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Poliamid PA (nylon) Szeroka gama poliamidów umo liwia, w zale noœci od zastosowañ, dobór tworzywa o okreœlonych w³aœciwoœciach technicznych. Ju w fazie konstrukcji mo na unikn¹æ póÿniejszych kosztów zwi¹zanych z korekt¹ i napraw¹ zu ytych elementów. Preferowane obszary zastosowañ to: budowa maszyn, budowa pojazdów, technika transportowa, budowa sprzêgie³ i przek³adni, maszyn w³ókienniczych, pakuj¹cych i papierniczych, budowlanych, rolniczych oraz drukarskich. Poliamidy mo na przetwarzaæ za pomoc¹ obróbki wiórowej. Przez zastosowanie dodatków uszlachetniaj¹cych uzyskuje siê specyficzne w³aœciwoœci tego tworzywa, takie jak np. odpornoœæ na dzia³anie mediów chemicznych, promieniowanie UV, stabilnoœæ w warunkach obci¹ eñ cieplnych itp. Ró nice we w³asnoœciach fizycznych istniej¹ce pomiêdzy ró nymi typami s¹ g³ównie spowodowane sk³adem i struktur¹ ich ³añcuchów cz¹steczkowych. W³aœciwoœci: du a sztywnoœæ, twardoœæ, trwa³oœæ oraz wytrzyma³oœæ mechaniczna, wysoka elastycznoœæ, du a stabilnoœæ kszta³tu w warunkach oddzia³ywania obci¹ eñ cieplnych, dobre w³aœciwoœci œlizgowe, optymalna odpornoœæ na œcieranie, bardzo dobra odpornoœæ elektryczna w przypadku typów niemodyfikowanych, wysoka zdolnoœæ t³umienia drgañ i odpornoœæ na uderzenia, bardzo du a udarnoœæ, wysoka odpornoœæ na dzia³anie promieniowania UV, X, gamma, dobra obrabialnoœæ (ciêcie, toczenie, frezowanie), dobra odpornoœæ chemiczna na oleje, t³uszcze, smary, benzynê, niska rozszerzalnoœæ cieplna. dpornoœæ na uderzenia Poliamidy mog¹ byæ zastosowane w obszarach z obci¹ eniami uderzeniowymi i zderzeniowymi bez kosztownych konstrukcji ochronnych. Tworzywo to, dziêki bardzo dobrym w³aœciwoœciom mechanicznym oraz wysokiej odpornoœci na œcieranie, stosowane jest w budowie maszyn. dpornoœæ na œcieranie bok innych w³aœciwoœci poliamid ma wysok¹ odpornoœæ na œcieranie i tym samym staje siê idealnym tworzywem dla elementów œlizgowych. Samosmarownoœæ Poliamid zmodyfikowany podczas polimeryzacji z olejem mineralnym gwarantuje ci¹g³e smarowanie przez ca³y okres jego u ytkowania. Dodatkowe smarowanie nie jest potrzebne. Poziom naprê enia w³asnego Na podstawie specjalnego procesu produkcji tworzywa metod¹ odlewania otrzymuje siê poliamid o zmniejszonym poziomie naprê eñ wewnêtrznych. Pozwala to wykorzystywaæ go szczególnie do czêœci stosowanych przy pracy na sucho. 9

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Podstawowe rodzaje poliamidów PLIAMID PA 6 (naturalny). Tworzywo sztuczne o dobrej odpornoœci na œcieranie (zw³aszcza przy wspó³pracy z chropowatymi powierzchniami), o wielostronnym zastosowaniu, dobrych zdolnoœciach t³umi¹cych, udarnoœci i wysokiej ci¹gliwoœci, równie w niskich temperaturach. PA 6 wyt³aczany oferuje optymalne po³¹czenia wytrzyma³oœci mechanicznej, sztywnoœci, zdolnoœci do t³umienia drgañ i odpornoœci na œcierania. Jako gatunek najczêœciej stosowany nadaje siê do budowy konstrukcji mechanicznych i produkcji czêœci zamiennych. PLIAMID PA 6 z dodatkiem MoS2 (czarny). Tworzywo konstrukcyjne o podwy szonej strukturze krystalicznej i dobrych w³aœciwoœciach œlizgowych w warunkach pracy awaryjnej. Dodatek dwusiarczku molibdenu podwy sza jego odpornoœæ na œcieranie, poprawia w³aœciwoœci œlizgowe bez obni ania udarnoœci oraz wytrzyma³oœci na zmêczenie. PLIAMID PA 6 G (czarny/naturalny/koœæ s³oniowa). W³aœciwoœci tego odlewanego gatunku nylonu s¹ bardzo zbli one do gatunku Poliamid PA 66. Jego technologia przetwórstwa (bezpoœrednia polimeryzacja w formie) daje mo liwoœæ wytwarzania du ych kszta³tek, jak i odlewów. Posiada dobr¹ skrawalnoœæ, wysok¹ ci¹gliwoœæ oraz odpornoœæ na pêkniêcia. PLIAMID PA 6 G (czarny). Tworzywo to jest stabilizowanym cieplnie odlewanym nylonem o bardzo gêstej i wysokokrystalicznej strukturze. Lepsze w³asnoœci mechaniczne, wysoka odpornoœæ na œcieranie oraz znakomita skrawalnoœæ powoduj¹, e tworzywo to jest wykorzystywane do produkcji ³o ysk i innych czêœci mechanicznych nara onych na œcieranie, które pracuj¹w temperaturze powy ej 60 C. Wysoki stopieñ krystalizacji powoduje, e poliamid PA 6 G posiada polepszon¹ twardoœæ powierzchni oraz lepsz¹ odpornoœæ na zu ycie. PLIAMID PA 6 G MoS (antracytowy, czarny). Tworzywo o podwy szonym stopniu krystalicznoœci wskutek dodatku MoS. 2 2 si¹ga siê w ten sposób wy sze wartoœci wytrzyma³oœci, bez istotnego pogarszania ci¹gliwoœci. Wysoki stopieñ krystalicznoœci powoduje polepszon¹ twardoœæ powierzchni i lepsz¹ odpornoœæ na zu ycie. PLIAMID PA 6 G (zielony). Charakteryzuje siê wysokim stopniem wewnêtrznej smarowalnoœci. W porównaniu z innymi poliamidami ma zmniejszony o 50% wspó³czynnik tarcia i poprawion¹ odpornoœæ na œcieranie a do razy. Zosta³ specjalnie opracowany do zastosowañ w produkcji niesmarowanych czêœciach ruchomych. PLIAMID PA 6 G olej (szarobe owy). dmiana zmodyfikowana olejem mineralnym i dodatkowymi stabilizatorami zapewniaj¹cymi doskona³e w³aœciwoœci œlizgowe, szczególnie przydatne do pracy na sucho. si¹gniêty w tym gatunku równomierny rozk³ad dodatku œlizgowego w ca³ym przekroju zapewnia prawie sta³e w³aœciwoœci œlizgowe i odpornoœæ na œcieranie przez ca³y okres eksploatacji. PLIAMID PA 6 (niebieski). Modyfikowany gatunek odlewanego poliamidu PA 6 o wy szej giêtkoœci i wytrzyma³oœci na zmêczenie ni standardowy PA 6 G. Doskona³y materia³ na ko³a zêbate oraz zêbatki. PLIAMID PA 6 GF 30 (czarny). W porównaniu z czystym PA 66 ten wzmocniony szk³em gatunek nylonu charakteryzuje siê zwiêkszon¹ wytrzyma³oœci¹ mechaniczn¹ i sztywnoœci¹. Mo e byæ stosowany równie w wysokich temperaturach pracy. PLIAMID PA 66 (naturalny). Tworzywo konstrukcyjne o wielostronnym zastosowaniu. W porównaniu z PA 6 jest to materia³ o wiêkszej wytrzyma³oœci mechanicznej, sztywnoœci, odpornoœci cieplnej i chemicznej oraz odpornoœci na œcieranie. Charakteryzuje siê wiêksz¹ odpornoœci¹ na pe³zanie lecz jego udarnoœæ i zdolnoœæ t³umienia drgañ s¹ mniejsze. Dobrze nadaje siê do obróbki mechanicznej na automatach tokarskich. Mo e byæ stosowany w trwa³ych temperaturach u ytkowych do 0 C. PLIAMID PA 66 GF 30 (czarny). W porównaniu z czystym PA 66 ten wzmocniony 30% dodatkiem w³ókien szklanych gatunek nylonu charakteryzuje siê zwiêkszon¹ wytrzyma³oœci¹ na rozci¹ganie i œciskanie, posiada lepsze w³asnoœci mechaniczne i sztywnoœæ. Nieznaczna higroskopijnoœæ zapewnia wysok¹ odpornoœæ na pe³zanie i stabilnoœæ wymiarow¹, a wszystko to przy zachowaniu znakomitej odpornoœci na œcieranie. Mo e pracowaæ równie w wy szych temperaturach. Wybrane zastosowania poliamidów Jest u ywany do wytwarzania szerokiej gamy detali przemys³owych zarówno do produkcji czêœci oryginalnych, jak i zamiennych takich jak: tuleje i ³o yska œlizgowe, œruby okrêtowe, filtry paliwowe, ko³paki kó³, spojlery, pokrywy zbiorników, ró ne czêœci maszyn, wtyczki kabli elektrycznych, wk³adki cierne, kó³ka suportu i prowadnic, rolki transportera, kr¹ ki napinaj¹ce, ³o yska œlizgowe, tuleje kó³ek i kr¹ ków, ko³a pasowe i wyk³adziny kó³ pasowych, krzywki, podk³adki sprê yste, m³otki, skrobaki, kó³ka zêbate, zêby kó³ ³añcuchowych, pierœcienie uszczelniaj¹ce i oporowe, œruby poci¹gowe, krzy e gwiazdowe, ko³ki mocuj¹ce, liny, sieci rybackie, ko³a rowerów wyœcigowych, p³ytki skrawaj¹ce i siekaj¹ce, izolatory, itd.

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE PMC i PMH (bia³y/czarny). Poliacetale to polimery, których ³añcuchy zawieraj¹ g³ównie grupy acetalowe (C). trzymuje siê je g³ównie w wyniku polimeryzacji aldehydów. Czysty kopolimer (PMC) acetalu w stosunku do homopolimeru (PMH) acetalu jest bardziej odporny na hydrolizê, mocne alkalia oraz degradacjê termicznotlenow¹. Homopolimer ma jednak wy sz¹ wytrzyma³oœæ mechaniczn¹, odpornoœæ na pe³zanie i œcieranie. Posiada równie ni szy wspó³czynnik rozszerzalnoœci cieplnej, jest sztywniejszy i twardszy. W³aœciwoœci Poliacetal (PM) wysoka wytrzyma³oœæ mechaniczna, twardoœæ i sztywnoœæ, mo liwoœæ stosowania w du ym zakresie temperatur bardzo dobra stabilnoœæ wymiarowa, odpornoœæ na zmêczenie i œcieranie, dobre w³asnoœci œlizgowe (naturalna samosmarownoœæ), wysoka odpornoœæ na media chemiczne (gor¹c¹ wodê, rozcieñczone kwasy, œrodki czyszcz¹ce, liczne rozpuszczalniki), wysoka udarnoœæ (równie w niskich temperaturach), niewielka wodoch³onnoœæ, bardzo wysoka sprê ystoœæ powrotna, du a odpornoœæ na promieniowanie UV (dla odmian czarnych), stosowany w kontaktach z artyku³ami spo ywczymi (jest fizjologicznie nieszkodliwy), wysoka odpornoœæ na pe³zanie, znakomita skrawalnoœæ, wykazuje wysok¹ odpornoœæ na przebicia elektryczne. bróbka mechaniczna Poliacetale œwietnie nadaj¹ siê do obróbki na automatach tokarskich i s¹ szczególnie zalecane do produkcji dok³adnych czêœci mechanicznych. Dziêki dobrej skrawalnoœci PM mo e byæ u ywany do wytwarzania dok³adnych czêœci z minimaln¹ chropowat¹ wartoœci¹ powierzchni, takich jak: krzywki, gniazda zaworów, elementy zatrzaskowe, ³o yska i listwy œlizgowe. Sztywnoœæ i znakomita sprê ystoœæ powrotna Poliacetale C i H, mimo minimalnych ró nic w twardoœci i sztywnoœci, maj¹ zastosowanie wszêdzie tam, gdzie wymagane jest wysokie bezpieczeñstwo pracy przez zachowanie sta³ych w³aœciwoœci tworzywa. Szczególnie polecany jest do wytwarzania kó³ zêbatych o ma³ych modu³ach, krzywek, gniazd zaworów, mocno obci¹ onych ³o ysk i kr¹ ków, kó³ zêbatych o ma³ych luzach, wszelkiego rodzaju precyzyjnych czêœci konstrukcji maszyn stabilnych wymiarowo. Kontakt z artyku³ami spo ywczymi Tworzywo to jest dopuszczone do bezpoœredniego kontaktu z artyku³ami spo ywczymi (wytyczne UE i FDA) i jest fizjologicznie nieszkodliwe. Ma³a ch³onnoœæ wody Dziêki ma³emu wch³anianiu wody jest mo liwe zastosowanie tego tworzywa w obszarach mokrych jako elektrycznych izolatorów. PM jest wykorzystywany do produkcji: uszczelnieñ, elementów mieszaj¹cych i gniot¹cych, czêœci izoluj¹ cych elektrycznie i ci¹gle pracuj¹cych w wodzie do 80 C (PMC), wtyczek, izolatorów i listw wtykowych. Kolor Standardowo PMC wystêpuje w kolorze bia³ym, natomiast PM H w czarnym. dpornoœæ na chemikalia Poliacetale C i H posiadaj¹ dobr¹ odpornoœæ na wiele chemikaliów i umo liwiaj¹ ich stosowanie z mediami silnie agresywnymi chemicznie. 11

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE PTFE (bia³y) jest semikrystalicznym, wysokosprawnym termoplastem oraz jednym z najbardziej stabilnych termicznie tworzyw sztucznych (temperaturowy zakres pracy: od 200 do 260 C). Posiada odpornoœæ na dzia³anie niemal wszystkich znanych pierwiastków, zwi¹zków chemicznych oraz rozpuszczalników. Doskona³a izolacyjnoœæ elektryczna i najni szy wspó³czynnik dielektryczny spoœród wszystkich tworzyw sztucznych s¹ cechami istotnymi dla zastosowañ w elektrotechnice, 3 a zw³aszcza w technice wysokiej czêstotliwoœci. Charakterystyczn¹ cech¹ PTFE jest wysoka gêstoœæ (oko³o 2,2 g/cm ). Mo liwe jest wykonywanie PTFE z dodatkiem grafitu (lub wêgla), w³ókien szklanych, br¹zu lub proszku metalu. Dziêki temu unika siê u ywania odpornych na korozjê stali, a wykazywane w zale noœci od ró nych wi¹zañ z br¹zem zabarwienia nie powoduj¹ adnych zmian we w³aœciwoœciach materia³u. Teflony stosowane s¹ w przemyœle budowy aparatury chemicznej, budowy maszyn, technice transportowej, w produkcji pomp i armatury, w elektrotechnice, elektronice, technice laserowej, oczyszczaniu spalin, instalacjach wody ultraczystej, kriotechnice, technice filtracyjnej, œrodków spo ywczych i medycznej. W³aœciwoœci bardzo wysoka udarnoœæ tak e w niskich temperaturach, znakomite w³aœciwoœci œlizgowe i œcieralne, praktycznie brak zjawiska drgañ œciernych (tzw. efekt stickslip), wysoka temperatura ci¹g³ego u ytkowania (260 C), bardzo dobra odpornoœæ na oddzia³ywanie prawie wszystkich czynników chemicznych i rozpuszczalników, wytrzyma³oœæ na hydrolizê i gor¹c¹ parê, bardzo dobra wytrzyma³oœæ na promieniowanie ultrafioletowe, wysoka odpornoœæ cieplna (praktycznie nietopliwy, samogasn¹cy i ciê ko zapalaj¹cy siê wg. UL 94), w zale noœci od typu, elektrycznie izoluj¹cy lub antystatyczny, obojêtnoœæ fizjologiczna nieszkodliwy dla organizmu a do temperatury 270 C, bezsmakowy, bezzapachowy, nietoksyczny, odporny na dzia³anie mikroorganizmów i grzybów, odpornoœæ na podciœnienie (nie wystêpuje odgazowywanie ani depolimeryzacja). Teflon (PTFE) Wytrzyma³oœæ PTFE jest tworzywem najbardziej odpornym na organiczne i nieorganiczne chemikalia. Przy pracy w œrodowisku promieniowania ultrafioletowego mo liwe jest zastosowanie go w pomieszczeniach zamkniêtych i na zewn¹trz ze zmniejszon¹ d³ugoœci¹ zmian w³aœciwoœci tworzywa. Te w³aœciwoœci zmniejszaj¹ czêstoœæ konserwacji, która w przeciwnym razie by³aby konieczna ze wzglêdu na korozjê. Redukuj¹ tym samym u ywanie odpornych na korozjê stali. Zachowanie œlizgowe Wszystkie rodzaje PTFE wraz z tworzywem PE 2000 posiadaj¹ najmniejszy wspó³czynnik œlizgowy wœród wszystkich tworzyw technicznych. Typowa dla PTFE jest bardzo niska przyczepnoœæ i tym samym najni sze wspó³czynniki tarcia na prawie wszystkich cia³ach sta³ych. Dziêki równoœci statycznego i dynamicznego wspó³czynnika tarcia praktycznie nie wystêpuje zjawisko "drgañ ciernych" tzw. efekt stickslip. Te w³aœciwoœci zmniejszaj¹ konieczn¹ moc napêdow¹, redukuj¹c tym samym zu ycie energii. PTFE jest szczególnie polecany do wszelkiego rodzaju uszczelnieñ, ³o ysk i listew œlizgowych, gniazd zaworów oraz wirników pomp. Udarnoœæ PTFE mo e byæ stosowany przy obci¹ eniach uderzeniowych i zderzeniowych bez zbytecznych konstrukcji ochronnych nawet w ekstremalnie niskich temperaturach. Stosowanie PTFE redukuje ha³as i t³umi uderzenia. 12

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Temperatura ci¹g³ego u ytkowania Temperatura ci¹g³ego u ytkowania zawiera siê w przedziale 200 C do 260 C. Trudno zapalne tworzywo wg. UL 94 podwy sza bezpieczeñstwo urz¹dzeñ przy pracy w wysokich temperaturach. Niewzmocnione typy PTFE preferowane s¹ w zastosowaniach wysokotemperaturowych z uwagi na ich korzystne w³aœciwoœci œlizgowe, nisk¹ œcieralnoœæ oraz parametry chemiczne, mechaniczne i elektryczne. Kontakt z artyku³ami spo ywczymi PTFE jest dopuszczony do bezpoœredniego kontaktu z artyku³ami spo ywczymi (wytyczne UE i FDA) i jest fizjologicznie nieszkodliwy. PTFE br¹z, PTFEGF, PTFEMoSz i z dodatkiem wêgla nie jest dopuszczony do bezpoœredniego kontaktu z artyku³ami spo ywczymi ale jest fizjologicznie nieszkodliwy. Wytrzyma³oœæ na zu ycie Poprzez wprowadzenie 25% wêgla lub 60% br¹zu do substancji podstawowej zosta³a zoptymalizowana twardoœæ, wytrzyma ³oœæ na œciskanie, wytrzyma³oœæ trwa³a w po³¹czeniu z odpornoœci¹ na œcieranie. W po³¹czeniu z wêglem, jako antystatyczne tworzywo œlizgowe, mo e byæ stosowane do produkcji prowadnic prasowych z prêdkoœci¹ przenoszenia od ponad 1 m/s, kiedy zastosowanie czarnego antystatycznego PE 00 jest niemo liwe. PTFE br¹z jest antystatyczny, wykazuje niski wspó³czynnik rozszerzalnoœci oraz dobr¹ przewodnoœæ termiczn¹. Dziêki tym w³aœciwoœciom, mo na go stosowaæ jako wyk³adziny zbiorników, w ruroci¹gach, jako obci¹gi walców i obudowy filtrów. Kolor PTFE dostarczamy w kolorze bia³ym. PTFE br¹z wystêpuje w kolorze br¹zowym, a z wêglem w kolorze czarnym. 13

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Polifluorek winylidenu (PVDF) PVDF jest wysokokrystalicznym, nie wzmocnionym polimerem fluorowym o wysokim stopniu krystalizacji, ³¹cz¹cym dobre w³asnoœci mechaniczne, cieplne i elektryczne ze znakomit¹ odpornoœci¹ chemiczn¹. Nale y razem z PTFE do grupy ci¹gliwiesprê ystych, termoplastycznych tworzyw fluorowych. PVDF wystêpuje w postaci nieprzezroczystej w kolorze bia³ym (wysoka odpornoœæ na chemikalia i dobre w³aœciwoœci trybologiczne, wysoka obci¹ alnoœæ mechaniczna) oraz w kolorze czarnym z dodatkiem 8% w³ókien wêglowych (poprawiona termiczna stabilnoœæ kszta³tu, zwiêkszona odpornoœæ na œcieranie) lub sadzy przewodz¹cej (przewodz¹cy elektrycznie). Znajduje zastosowanie w przemyœle: petrochemicznym, chemicznym, ywnoœciowym, papierniczym, tekstylnym i j¹drowym. W³aœciwoœci: wysoka wytrzyma³oœæ mechaniczna, sztywnoœæ i odpornoœæ na pe³zanie (lepsza ni innych fluoropolimerów), wysoka odpornoœæ na obci¹ enia równie w niskich temperaturach, znakomita odpornoœæ chemiczna i na hydrolizê, wysoka dopuszczalna temperatura pracy (150 C), dobre w³aœciwoœci œlizgowe i dobra odpornoœæ na œcieranie, dobre w³aœciwoœci elektroizolacyjne, obojêtnoœæ fizjologiczna (odpowiednia do kontaktu z ywnoœci¹), dobra stabilnoœæ wymiarowa, w³aœciwa fluorowcom niska palnoœæ, wyj¹tkowa odpornoœæ na dzia³anie UV oraz czynników atmosferycznych, dobra skrawalnoœæ oraz sprê ystoœæ zwrotna, wytrzyma³oœæ na œciskanie. 14

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Trwa³oœæ PVDF posiada obok dobrej wytrzyma³oœci na œcieranie, dobr¹ sztywnoœæ, która czyni go idealnym tworzywem do konstrukcji i budowy maszyn i pojazdów. Znajduje zastosowanie w technice transportowej, elektrotechnice, technice laserowej, budowie instalacji solarnych, oczyszczaniu spalin, instalacjach wody ultraczystej, elektronice, technice filtracyjnej oraz w budowie elementów techniki bezpieczeñstwa. Wytrzyma³oœæ PVDF posiada du ¹ chemiczn¹ wytrzyma³oœæ. Przy obci¹ eniu chemicznym nie powstaje zagro enie wyst¹pienia korozji naprê eniowej. Jest bardzo odporny na hydrolizê, sterylizacjê i wysokie temperatury do 150 C. Dziêki temu dobrze sprawdza siê w kontakcie z artyku³ami spo ywczymi i w medycynie. Mo e byæ wykorzystywany do budowy aparatury chemicznej, izolatorów termicznych i wtyczek. dpornoœæ na promieniowanie UV PVDF charakteryzuje siê bardzo dobr¹ odpornoœci¹ na promieniowanie ultrafioletowe i dzia³anie czynników atmosferycznych. Dziêki temu mo e byæ wykorzystywany zarówno w pomieszczeniach zamkniêtych, jak i na zewn¹trz. Stabilnoœæ wymiarowa PVDF nie przyjmuje prawie w ogóle wilgoci, a tym samym wymiary elementów z niego wykonanych pozostaj¹ sta³e nawet w zastosowaniu mokrym. Jest wykorzystywany do produkcji kad³ubów pomp, p³yt filtracyjnych, korpusów zaworów, wyk³adzin zbiorników, uszczelnieñ, wirników, walców, elementów mieszaj¹cych i gniot¹cych. Kontakt z artyku³ami spo ywczymi Dopuszczony do bezpoœredniego kontaktu z artyku³ami spo ywczymi (jest fizjologicznie obojêtny). Kolor PVDF dostarczamy w kolorze naturalnym lub czarnym. 15

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Polieteroeteroketon (PEEK) PEEK to wysokosprawne semikrystaliczne tworzywo sztuczne, które dziêki unikalnym w³aœciwoœciom jest odpowiednie do bardzo wielu zastosowañ o du ych wymaganiach. Wyró nia siê wysok¹ krystalicznoœci¹ i doskona³¹ wytrzyma³oœci¹ mechaniczn¹. PEEK wystêpuje w 4 formach podstawowych: bez domieszek (kolor be owy) posiada dobr¹ wytrzyma³oœæ termicznomechaniczn¹, dobr¹ odpornoœæ chemiczn¹ i w³asnoœci œlizgowe oraz bardzo dobr¹ izolacyjnoœæ elektryczn¹, wzmocniony 30% dodatkiem w³ókien szklanych (kolor be owy) charakteryzuje siê podwy szon¹ odpornoœci¹ na œcieranie, lepsz¹ termiczn¹ stabilnoœci¹ kszta³tu i izolacyjnoœci¹ elektryczn¹, wzmocniony 30% dodatkiem w³ókien wêglowych (kolor czarny) lepsza termiczna stabilnoœæ kszta³tu podwy szona odpornoœæ na œcieranie bez utraty dobrych w³aœciwoœci œlizgowych, wzmocniony % dodatkiem PTFE, w³ókien wêglowych i grafitu (kolor czarny) formu³a o optymalnych w³aœciwoœciach trybologicznych. Tworzywo to znajduje szerokie zastosowanie w budowie pojazdów i maszyn tekstylnych, papierniczych i pakuj¹cych, elektrotechnice, mechanice precyzyjnej, technice medycznej i œrodków spo ywczych, technice j¹drowej i pró niowej oraz w budowie aparatury. W³aœciwoœci: odpornoœæ na wysok¹ temperaturê, najwy sza wytrzyma³oœæ na œcieranie w porównaniu z innymi tworzywami o wysokiej wydajnoœci, stabilnoœæ wymiarowa, bardzo dobra ci¹gliwoœæ, wyj¹tkowa odpornoœæ na promieniowanie UV oraz wysokoenegretyczne (gamma oraz X), bardzo dobra odpornoœæ na substancje chemiczne i hydrolizê (ochrona powierzchni przed chemikaliami jest zbêdna), ma³y termiczny wspó³czynnik rozszerzalnoœci, w zale noœci od typu, dopuszczony do kontaktu z artyku³ami spo ywczymi, wysoka obci¹ alnoœæ termiczna i mechaniczna, wysoka odpornoœæ na pe³zanie, izoluj¹cy elektrycznie, niska palnoœæ oraz bardzo ma³e wydzielanie dymu podczas spalania. 16

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE dpornoœæ na chemikalia PEEK posiada doskona³¹ odpornoœæ na chemikalia, która daje mo liwoœæ jego u ycia w kontakcie z wieloma materia³ami. Nie jest przy tym konieczne zastosowanie ochronnych powierzchni lub wysokostopowych metali. Jednoczeœnie jest on odporny na hydrolizê (260 C) i gor¹c¹ parê. Ze wzglêdu na znoszenie czêstej sterylizacji bez powstawania pêkniêæ naprê eniowych PEEK jest wykorzystywany w medycynie i przemyœle spo ywczym. dpornoœæ na temperaturê Trwa³a temperatura u ytkowania PEEK siêga 260 C. Zostaj¹ przy niej zachowane jego elektryczne wartoœci oporowe oraz sztywnoœæ i trwa³oœæ. Przy zastosowaniach o trwa³ym obci¹ eniu i wp³ywie temperatury zapewnia dobr¹ odpornoœæ formy. Daje to mo liwoœæ wykorzystania go w technice medycznej. W³aœciwoœci œlizgowe i cierne Dziêki modyfikacji PEEK posiada wyj¹tkowe w³aœciwoœci œlizgowe i ulepszone zachowania œcierne. Jest stosowany m.in. do wytwarzania kó³ zêbatych, ³o ysk i listw œlizgowych oraz ok³adzin ciernych. Wspó³czynnik rozszerzalnoœci cieplnej PEEK posiada ma³y wspó³czynnik rozszerzalnoœci termicznej w porównaniu z innymi technicznymi tworzywami sztucznymi. ptymalna stabilnoœæ wymiarów pozwala na stosowanie tego tworzywa w œrodowisku mokrym bez zmiany kszta³tów. Pozwala to na unikniêcie kosztownych konstrukcji w po³¹czeniach tworzywo sztuczne metal. Wykorzystywany m.in. przy produkcji tulei, ko³nierzy, pierœcieni oporowych i listw dystansowych. Kontakt z artyku³ami spo ywczymi PEEK czysty jest dopuszczony do bezpoœredniego kontaktu z artyku³ami spo ywczymi (jest fizjologicznie nieszkodliwy). PEEK czarny jest fizjologicznie nieszkodliwy, nie jest jednak dopuszczony do bezpoœredniego kontaktu z artyku³ami spo ywczymi. Kolory PEEK dostarczamy w kolorze be owym lub czarnym w zale noœci od zastosowañ, do których ma byæ przeznaczony. 19

TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Politereftalan Etylenu (PET) PET jest semikrystalicznym konstrukcyjnym tworzywem sztucznym o wysokiej wytrzyma³oœci i ci¹gliwoœci, doskona³ej skrawalnoœci, co zapewnia szeroki zakres jego zastosowañ. PET œrodek samosmarny jest politereftalanem etylenu zawieraj¹cym równomiernie rozprowadzon¹ substancjê smaruj¹c¹. W³aœciwoœci: wysoka wytrzyma³oœæ mechaniczna, sztywnoœæ oraz twardoœæ, wysoka wytrzyma³oœæ trwa³a tak e w wysokich temperaturach, dobra ci¹gliwoœæ, dobra sklejalnoœæ i spawalnoœæ, bardzo wysoka odpornoœæ na pe³zanie, niski i sta³y wspó³czynnik tarcia, bardzo wysoka odpornoœæ na œcieranie (porównywalna lub wy sza ni w przypadku poliamidów), bardzo dobra stabilnoœæ wymiarowa (lepsza ni w przypadku poliacetalu), doskona³a odpornoœæ na zabrudzenia, lepsza odpornoœæ na dzia³anie kwasów ni w przypadku PA i PM obojêtnoœæ fizjologiczna (wyroby z PET s¹ dopuszczone do kontaktu z ywnoœci¹), wysoka odpornoœæ na dzia³anie promieniowania wysokoenergetycznego (gamma oraz X), niska udarnoœæ (ni sza ni w przypadku poliamidu i poliacetalu), bardzo dobrze izoluj¹cy elektrycznie, dobra skrawalnoœæ i polerowalnoœæ, odpornoœæ na rozcieñczone kwasy, œrodki czyszcz¹ce, liczne rozpuszczalniki. bróbka mechaniczna Dziêki dobrej obrabialnoœci i stabilnoœci kszta³tu na ciep³o, PET jest odpowiedni m.in. do wytwarzania czêœci o w¹skich tolerancjach. W³aœciwoœci œlizgowe i œcieralne Jest idealnym tworzywem do zastosowañ œlizgowych i œcieralnych wykazuj¹c ma³y wspó³czynnik œlizgowy i wysokie dynamiczne obci¹ enie. Dziêki temu mo liwe jest zredukowanie koniecznych mocy napêdowych w urz¹dzeniach, unikniêcie zachowañ drgañ ciernych oraz znaczne przed³u enie ywotnoœci stosowanych czêœci. Stosowany do wyrobu listw i ³o ysk œlizgowych, prowadnic, kó³ zêbatych, Stabilnoœæ wymiarowa PET nieznacznie poch³ania wilgoæ i dziêki niskiemu wspó³czynnikowi rozszerzalnoœci umo liwia wysok¹ stabilnoœæ wymiarow¹. Znajduje zastosowanie w produkcji precyzyjnych czêœci mechanicznych: tulei, prowadnic, kó³ zêbatych, rolek, elementów pomp, podk³adek oporowych. Szczególne w³aœciwoœci czystego PET sprawiaj¹, e doskonale nadaje siê do produkcji precyzyjnych czêœci mechanicznych, wytrzyma³ych na du e obci¹ enia oraz/lub odpornych na œcieranie. dpornoœæ UV PET wykazuje dobr¹ odpornoœæ na promieniowanie ultrafioletowe i ma³¹ ch³onnoœæ wilgoci, co umo liwia stosowanie go na wolnym powietrzu. Redukuje to koszty ochrony powierzchni jakie ponosi siê np. przy stosowaniu metalu. Kontakt z artyku³ami spo ywczymi PET jest dopuszczony do bezpoœredniego kontaktu z artyku ³ami spo ywczymi (jest fizjologicznie nieszkodliwy). Kolor PET dostarczamy w kolorze bia³ym, a jego odmianê samosmaruj¹c¹ w kolorze jasnoszarym. 18

Maksymalna dopuszczalna temperatura pracy w powietrzu oraz wspó³czynnik liniowej rozszerzalnoœci cieplnej TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Uwzglêdnienie wspó³czynnika liniowej rozszerzalnoœci cieplnej przy konstrukcjach z tworzywami sztucznymi 200 150 150 0 0 70 160 80 180 1 240 90 170 0 140 90 150 50 50 0 160 115 135 80 120 250 260 150 160 3 temperatura ( C) 300 250 250 250 6 300 200 wspó³czynnik liniowej rozszerzalnoœci cieplnej [m / m K] PA 6 PA 66 PA 66 GF 30 PA 6G PMC PMH PET PC HD PTFE PVDF PEEK praca ci¹g³a (20 000h) praca krótkotrwa³a (kilka godzin) Zmiany temperatury prowadz¹ do zwiêkszenia lub zmniejszenia d³ugoœci, a tym samym do zmiany objêtoœci tworzyw sztucznych. Ta rozszerzalnoœæ cieplna w przypadku wszystkich tworzyw jest wysoka, a w szczególnoœci dla tworzyw niewzmocnionych. Do obliczenia rozszerzalnoœci nale y wzi¹æ pod uwagê oczekiwan¹ ró nicê od temperatury monta u do minimalnej, jak i maksymalnej temperatury pracy. Formu³a do obliczania rozszerzalnoœci liniowej DL =L a DT DL = rozszerzalnoœæ liniowa L = d³ugoœæ wyjœciowa a = wspó³czynnik liniowej rozszerzalnoœci cieplnej DT = ró nica temperatur w C Wspó³czynniki liniowej rozszerzalnoœci cieplnej tworzyw sztucznych nie s¹ wartoœciami sta³ymi, lecz wielkoœciami zale nymi od temperatury. Tworzywa wykazuj¹ rozszerzalnoœæ ciepln¹ w trzech kierunkach, dlatego te rozszerzalnoœæ cieplna ma znaczenie dla utrzymania wymiarów czêœci konstrukcyjnych. Jest ona tak e przyczyn¹ tworzenia siê naprê eñ cieplnych. Liniowa rozszerzalnoœæ cieplna tworzyw sztucznych jest zwykle o jeden rz¹d wielkoœci wiêksza od liniowej rozszerzalnoœci cieplnej tworzyw metalicznych. Jednak nape³niacze i œrodki wzmacniaj¹ce w tworzywie sztucznym mog¹ j¹ znacznie zmniejszyæ. Doœæ czêsto liniowa rozszerzalnoœæ cieplna tworzyw sztucznych wykazuje wyraÿn¹ anizotropiê, któr¹ mo na przypisaæ wp³ywowi struktury, orientacji lub efektom wynikaj¹cym z dodatku nape³niaczy i œrodków wzmacniaj¹cych. Znajomoœæ wspó³czynnika liniowej rozszerzalnoœci cieplnej jest przydatna do: oceny rozszerzalnoœci cieplnej tworzyw sztucznych, przybli onego porównania w³aœciwoœci, planowania rozmieszczenia elementów z tworzyw sztucznych znajduj¹cych siê pod obci¹ eniem cieplnym. 19

2 TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE Wartoœci mechaniczne TECHNICZNE TWRZYWA SZTUCZNE DLA PRZEMYS U Gêstoœæ (DIN 53 479) Granica plastycznoœci (DIN 53 455) Wytrzyma³oœæ na rozci¹ganie (DIN 53 455) Wyd³u enie przy zerwaniu (DIN 53 457) Modu³ sprê ystoœci z próby zrywania (DIN 53 457) Modu³ sprê ystoœci z próby zginania (DIN 53 457) Trwa³oœæ kulkowa (30s, DIN 53 456) Udarnoœæ (DIN 53 453) bez z³amania Wytrzyma³oœæ d³ugotrwa³a po 00h przy obci¹ eniu statycznym Granica pe³zania dla wyd³u enia 1% po 00h Wspó³czynnik tarcia œlizgowego p=0,05 N/mm v=0,6 m/s na stali hartowanej szlifowanej Œcieralnoœæ (warunki jak poprzednio) Tworzywo znaczenie wg. DIN Dodatki wzg. barwa Trwa³a temp. u ytkowania C r ss sr er Et EB Hk an sb/00 s1/00 m V 3 g/cm MPa 2 kj/m % MPa MPa MPa 2 kj/m MPa MPa mm/km PE 00 PLIETYLEN bia³y PEUHMW zielony 90 0,93 19 >80 >500 700 800 36 37 bez z³. 0,15 czarny* 0,045 0,09 PE 500 PLIETYLEN PA 6 PLIAMID PEHMW PA 6 bia³y zielony czarny* inne ó³tawy zielony niebieski czarny* 80 0,95 28 30 >25 >700 1300 900 ~45 bez z³. 0,18 90 1,14 76 5,5 >50 3200 ~150 bez z³. 45 4,5 0,38 0,45 0,15 0,80 0,23 0,30 PA 6 MoS 2 PLIAMID PA 6 czarny MoS 2 90 1,14 78 5,5 >50 3300 ~150 bez z³. 5 0,320,35 0,18 PA 6 GF 30 PLIAMID PA 6 GF 30 czarny 30% w³. szklanego 120 1,34 6 5 8400 ~195 55 65 2135 0,460,52 0, 0,15 PA 66 PLIAMID PA 66 bia³y czarny 0 1,15 90 4,5 >40 3400 2830 ~165 bez z³. 55 8 0,40 0,16 0,21 PA 66 GF 30 PLIAMID PA 66 GF 30 czarny 30% w³. szklanego 120 1,36 6 5 9700 ~205 >50 40 0,50 0,08 0, PA 6G PLIAMID PA 6G ó³tawy br¹zowy niebieski czarny* 5 1,15 85 3,5 25 3500 ~165 bez z³. 50 5 0,40 0,15 PA 6G MoS 2 PLIAMID PA 6G czarny MoS 2 5 1,15 75 5 >40 3000 ~160 bez z³. 0,30 0,12 0,17 PA 6G LEJ PLIAMID PA 6G LEJ szarobe owy olej 0 1,14 70 5 6 30 35 2950 ~145 bez z³. 0,25 0,08 0, PM PLIACETAL PMCopolymer C PMHomopolymer H bia³y czarny* 115C/ 5H 1,43C/ 1,4H 68C/ 30C/ 78H 7 35 3600H 140C/ 160H >150C/ >200H 13C/ 40 15H 0,300,34 9,0C/ 4,9H PTFE TEFLN PTFE bia³y 260 2,18 2,20 20 16 350 700 22 bez z³. 4 1,5 0,080,1 21 PVDF PLIFLUREK WINYLIDENU PVDF bia³y 150 1,79 50 >20 2300 2000 1 bez z³. 34 3 0,31C/ 0,33H ~4 PEEK PLIETERKETN PEEK be owy czarny* 250 1,31 1 3,5 20 3000 40 230 bez z³. 0,34 0,80 PET PLITEREFTALEN ETYLENU PET bia³y 115 1,39 90 2 15 2800 3700 170 >50 36 13 0,30 0,35 PC PLIWÊGLAN PC przezroczysty 120 1,20 70 >50 2400 2400 0 bez z³. 48 18 0,520,58 ~16 LEGENDA: = odporny () = odporny warunkowo = nieodporny (zale nie od stê enia, czasu i temperatury) * = dla tworzyw sztucznych w kolorze czarnym podane wartoœci elektryczne nie obowi¹zuj¹, dodatkowo s¹ one odporne na wp³ywy atmosferyczne 1) Przedstawione wartoœci bazuj¹ na podstawie danych dostawców i literaturze fachowej. 2) Powy sze dane odpowiadaj¹ dzisiejszemu stanowi wiedzy i maj¹ na celu poinformowanie o wyrobach i mo liwoœciach ich stosowania. Nie jest wiêc ich zadaniem prawnie wi¹ ¹ce zagwarantowanie okreœlonej cechy wyrobu lub jego przydatnoœci do œciœle okreœlonego celu. 3) Podane tutaj wartoœci bazuj¹ na korzystnych obci¹ eniach udarowych i nie powinny byæ traktowane jako praktycznie ostateczne granice. 4) Podane mechaniczne i elektryczne w³aœciwoœci odnosz¹ siê do normalnej temperatury 23 C. 5) Mo na przyj¹æ, e wytrzyma³oœæ czarnego wyt³aczanego materia³u na przebicia, jest nawet do 50% ni sza ni materia³u w kolorze naturalnym. 6) Przyporz¹dkowanie do klasy ognioodpornoœci nastêpuje poprzez opis tworzywa przez dostawców surowców. Te dane nie wykluczaj¹ w adnym wypadku faktycznych zachowañ ogniowych tworzywa w razie po aru. 7) W zale noœci od warunków u ywalnoœci, dane dotycz¹ce w³aœciwoœci œlizgowych i œcieralnoœci mog¹ odbiegaæ od faktycznych wspó³czynników. 8) W zale noœci od prób i warunków wyniki bêd¹ w tolerancji ±15%. 20