SKUTECZNOŚĆ LECZENIA ZĘBÓW Z ZAKAŻONYMI KANAŁAMI KORZENIOWYMI I CHOROBAMI TKANEK OKOŁOWIERZCHOŁKOWYCH



Podobne dokumenty
STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA

Powodzenie leczenia kanałowego definiują najczęściej

ParoCheck. Oznaczanie bakterii odpowiedzialnych za chorobę przyzębia (periopatogenów)

Badanie: Badanie stomatologiczne

Dziennik Ustaw 25 Poz. 1462

2 RAMOWY PROGRAM STAŻU PODYPLOMOWEGO LEKARZA DENTYSTY

WYDZIAŁ LEKARSKI II. studiów. Punkty ECTS 10. Klinika Stomatologii Zachowawczej i Endodncji, UM w Poznaniu Wydział Lekarski II. Osoba/y zaliczająca/e

Czynniki warunkujące proces gojenia. Uwaga! Badanie podmiotowe. Badanie przedmiotowe. Wywiad. Urazy zębów mlecznych. Utrata przytomności

Dziennik Ustaw 25 Poz. 193

Choroby przyzębia. Rok IV

8 osób na 10 cierpi na choroby przyzębia! Wiemy jak Państwu pomóc

Program specjalizacji w STOMATOLOGII ZACHOWAWCZEJ z ENDODONCJĄ

Prof. dr hab. Zbigniew Adamiak Olsztyn, Katedra Chirurgii i Rentgenologii z Kliniką Wydział Medycyny Weterynaryjnej UWM Olsztyn RECENZJA

Dylematy endodontyczne

Kiedy dochodzi do leczenia chorób miazgi zębów stałych

WYDZIAŁ LEKARSKI II. studiów. Punkty ECTS 5. Klinika Stomatologii Zachowawczej i Endodoncji UM w Poznaniu, Wydział Lekarski II. Osoba/y zaliczająca/e

1. WSTĘP ZAŁOŻENIE I CEL PRACY MATERIAŁ I METODY WYNIKI DYSKUSJA WNIOSKI... 47

PL B1. ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE, Szczecin, PL BUP 08/12. EDYTA BALEJKO, Mierzyn, PL

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko-Stomatologiczny (WLS)

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko-Stomatologiczny (WLS)

Dziennik Ustaw 4 Poz. 1462

M I N I S T R A Z D R O W I A 1) z dnia r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego

Dziennik Ustaw 12 Poz. 193 WYKAZ ŚWIADCZEŃ OGÓLNOSTOMATOLOGICZNYCH DLA DZIECI I MŁODZIEŻY DO UKOŃCZENIA 18. ROKU ŻYCIA ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI

Wykaz świadczeń stomatologicznych dla dzieci i młodzieży do ukończenia 18. roku życia oraz warunku ich realizacji

Resorpcja to zespół czynników fizjologicznych

KATEDRA CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ I SZCZĘKOWO- TWARZOWEJ ZAKŁAD CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ

Głównym czynnikiem wywołującym chorobę przyzębia są bakterie znajdujące się w płytce nazębnej.

Zasady udzielania świadczeń stomatologicznych w gabinecie Doktor Wrona

Dziennik Ustaw 12 Poz. r

Centralny Ośrodek Informatyki Górnictwa S.A. KSOP. Opis formatki Potwierdzenie wykonania badań

Dziennik Ustaw 5 Poz. 193 WYKAZ ŚWIADCZEŃ OGÓLNOSTOMATOLOGICZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI. Wykaz świadczeń ogólnostomatologicznych

Protetyka i implantologia

Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne

Uwagi I. Jakość 1. Personel 1.1. Lekarz dentysta, który posiada specjalizację II 15 Jedna stopnia lub tytuł specjalisty w określonej

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne

Próchnica u osób dorosłych. Zalecenia higieniczne - informacje dla zespołów stomatologicznych

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne

ROZDZIAŁ 7. URAZY ZĘBÓW STAŁYCH. E ologia i epidemiologia. Złamania koron zębów stałych

Dziennik Ustaw 17 Poz Wykaz świadczeń ogólnostomatologicznych udzielanych w znieczuleniu ogólnym. Kod świadczenia według

OCENA TKANKI KOSTNEJ WOKÓŁ IMPLANTÓW WSZCZEPIONYCH W OBRĘBIE KOŚCI WŁASNEJ AUGMENTOWANEJ MATERIAŁAMI KSENOGENNYMI

Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego

LECZENIE DZIECI LAKOWANIE ZĘBÓW STAŁYCH (ZABEZPIECZENIE BRUZD)

Laser Er:YAG - kluczowy czynnik w leczeniu periimplantitis

Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego

Spis treści CZĘŚĆ I PROPEDEUTYKA STOMATOLOGII

Zastosowanie pola elektromagnetycznego w leczeniu dużych zmian zapalnych tkanek okołowierzchołkowych zębów opis czterech przypadków

Spis treœci. 1. Wstêp... 1

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko-Stomatologiczny (WLS)

Specjalistyczna Lecznica Stomatologiczna

Podstawy mikrobiologii

Solidna struktura kostna to podstawa zdrowego uśmiechu

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko-Stomatologiczny (WLS)

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Nazwa modułu: Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna

3. KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I GODNOŚCI ISTOTY LUDZKIEJ WOBEC ZASTOSOWAŃ BIOLOGII I MEDYCYNY

ORTODONCJA-STOMATOLOGIA I INNE SPECJALIZACJE LEKARSKIE

Recenzja rozprawy doktorskiej

STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA

Przemieszczanie zębów podczas leczenia ortodontycznego postępuje dzięki przebudowie kości.

Spis treści Spis treści. Słowo wstępne. Podziękowania Autorzy. 1 Ocena pacjenta w wieku rozwojowym 1

Biodentine. Biokompatybilny i bioaktywny materiał do tworzenia zębiny reparacyjnej, doskonale tolerowany przez tkanki przyzębia,

Ocena skuteczności laseroterapii w dezynfekcji systemu korzeniowego zębów- badania in vitro

Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego

Próchnica zębów. Antonina Kawecka PSSE w Kamieniu Pomorskim 2015roku

SYLABUS. rok akademicki 2016/2017

6) wykaz dodatkowych materiałów stomatologicznych stosowanych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, o

Pierwsza i jedyna zębina w kapsułce

Zapalenie ucha środkowego

Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Lekarski. Przemysław Kustra

I. CELE SZKOLENIA SPECJALIZACYJNEGO

Podścielenie protezy. Każdy następny element naprawy. Korona ceramiczna na metalu Korona pełnoceramiczna

Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego

Wydział Lekarski UM w Łodzi Kierunek lekarsko dentystyczny Kierunek Stomatologia Nazwa Przedmiotu Stomatologia dziecięca i profilaktyka

PRZEWODNIK DLA PACJENTÓW JAK DBAĆ O GARDŁO I KRTAŃ? Przewlekły nieżyt gardła i krtani

Warszawa, dnia 28 czerwca 2019 r. Poz. 1199

Ze względu na brak potwierdzenia w badaniu przeprowadzonym wśród młodzieży (opisanym poniżej) wyniki zostały uznane za niedostatecznie przekonujące.

Warszawa, dnia 28 czerwca 2019 r. Poz OBWIESZCZENIE. z dnia 30 maja 2019 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1) z dnia 12 stycznia 2011 r.

CENNIK USŁUG STOMATOLOGICZNYCH

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi. nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe

Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Grupa szczegółowych efektów kształcenia Kod grupy F. Stomatologia zachowawcza z endodoncją

Część I Choroba próchnicowa 1. Rozdział 1 Kliniczna kariologia i stomatologia zachowawcza w XXI wieku 3

Piaskowanie (wybielanie abrazyjne) duże. Scaling+piaskowanie+polerowanie (duże) Lakowanie bruzd (cena za 1 ząb) Lakierowanie (cena za 1 łuk)

Profilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko stomatologiczny (WLS)

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko stomatologiczny (WLS) Formy prowadzenia zajęć wykłady (10), ćwiczenia (20)

CENNIK USŁUG STOMATOLOGICZNYCH W PORADNIACH UCS GUMed

prof. dr hab. n. med. Renata Górska konsultant krajowy ds. periodontologii

Spis treści. Stomatologia zachowawcza. Endodoncja. Higiena i Profilaktyka. Ortodoncja. Protetyka. Periodontologia. Chirurgia.

NZOZ CENTRUM UŚMIECHU WYBIELANIE ZĘBÓW

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli.

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 24 listopada 2004 r. (Dz. U. z dnia 9 grudnia 2004 r.)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 24 listopada 2004 r. w sprawie wykazu gwarantowanych świadczeń lekarza dentysty i

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko-Stomatologiczny (WLS)

5,6, A. Szymonajtis

WSKAZANIA OSTRE KOD OPIS

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 24 listopada 2004 r.

Transkrypt:

SKUTECZNOŚĆ LECZENIA ZĘBÓW Z ZAKAŻONYMI KANAŁAMI KORZENIOWYMI I CHOROBAMI TKANEK OKOŁOWIERZCHOŁKOWYCH KRYSTYNA PIETRZYCKA OBSERWACJE WŁASNE

Copyright by BESTOM DENTOnet.pl Sp. z o.o. 2011 Autor Krystyna Pietrzycka Korekta Magdalena Chudzik Opracowanie graficzne Rafał Pietrzak Wydanie I ISBN 978-83-932688-5-6 Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki wystepujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. BESTOM DENTOnet.pl Sp. z o.o. dołożyła wszelkich starań, aby zapewnić najwyższą jakość informacji zawartych w tej publikacji. BESTOM DENTOnet.pl Sp. z o.o. nie bierze w żadnym przypadku odpowiedzialności za jakąkolwiek szkodę będącą następstwem wykorzystania informacji zawartych w tej książce bądź związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. BESTOM - DENTOnet.pl Sp. z o.o. ul. Wigury 15a, 90-302 Łódź tel. +48 42 637-02-77 e-mail: bestom@bestom.pl, http://www.bestom.pl 2

Spis treści Wstęp 1. Budowa przyzębia okołowierzchołkowego 8 2. Etiologia chorób tkanek okołowierzchołkowych 9 3. Klasyfikacja chorób tkanek okołowierzchołkowych 13 4. Rentgenodiagnostyka 17 5. Zasady postępowania we współczesnej endodoncji 17 6. Przyczyny niepowodzeń leczenia kanałowego 27 7. Metody leczenia chorób tkanek okołowierzchołkowych 29 7.1. Leczenie jednoseansowe 29 7.2. Krótkotrwałe leczenie z zastosowaniem wodorotlenku wapnia 31 (2 3 tygodnie) 7.3. Leczenie jednoseansowe z zastosowaniem ozonu 37 II. Cel pracy 44 III. Materiał i metoda postępowania 1. Randomizacja 46 2. Dobór pacjentów 47 3. Zgoda na udział w projekcie 48 4. Postępowanie kliniczne 48 5. Zastosowane metody statystyczne 52 IV. Wyniki 54 1. Wyniki radiologiczne badania 54 2. Wyniki statystyczne badania 64 2.1. Charakterystyka badanych grup 64 2.1.1. Struktura badanych grup według płci 64 2.1.2. Struktura badanych grup według wieku 65 2.1.3. Struktura badanych grup według liczby korzeni 66 2.1.4. Struktura badanych grup według liczby kanałów 67 2.1.5. Struktura badanych grup według rodzaju przeprowadzonego leczenia 69 kanałowego (pierwotne/wtórne) 2.2. Zmiany wskaźnika PAI po leczeniu kanałowym w badanych metodach 70

2.2.1. Wartość wskaźnika PAI przed leczeniem, po 6 i 12 miesiącach 70 obserwacji we wszystkich badanych grupach 2.2.2. Wartość wskaźnika PAI przed leczeniem porównana 74 we wszystkich badanych grupach 2.2.3. Wartość wskaźnika PAI po 6 miesiącach obserwacji porównana 76 we wszystkich badanych grupach 2.2.4. Wartość wskaźnika PAI po 12 miesiącach obserwacji porównana 78 we wszystkich badanych grupach 2.3. Zależności pomiędzy wynikiem leczenia a analizowanymi czynnikami 80 2.3.1. Wynik leczenia a zastosowana metoda postępowania klinicznego 80 2.3.2. Wynik leczenia a rodzaj przeprowadzonego leczenia (pierwotne/wtórne) 82 2.3.3. Wynik leczenia a liczba korzeni 84 V. Omówienie wyników i dyskusja 88 1. Charakterystyka badanych grup 88 1.1. Struktura badanych grup według liczebności, płci i wieku 89 1.2. Struktura badanych grup według rodzaju leczonych zębów 90 1.3. Struktura badanych grup według stopnia wypełnienia kanału korzeniowego 91 2. Zmiany wskaźnika PAI po leczeniu kanałowym w badanych metodach 92 3. Zależności pomiędzy wynikiem leczenia a analizowanymi czynnikami 110 3.1. Zależność pomiędzy wynikiem leczenia a zastosowaną metodą 110 postępowania klinicznego 3.2. Zależność pomiędzy wynikiem leczenia w badanych metodach postępowania 112 a rodzajem leczenia (pierwotne/wtórne) 3.3. Zależność pomiędzy wynikiem leczenia a liczbą korzeni/kanałów 113 VI. Wnioski 118 VII. Piśmiennictwo 120 VIII. Streszczenie 148 IX. Spisy 154

WSTĘP 1

I. WSTĘP Szybkie tempo życia coraz częściej zmusza pacjentów do ograniczania wizyt u dentysty, jednakże postęp technologiczny w dziedzinie endodoncji pozwala czasami na modyfikacje w postępowaniu klinicznym i skrócenie czasu leczenia nawet do jednej wizyty. Od kilku lat pojawiają się prace potwierdzające możliwość leczenia zakażonego systemu kanałowego podczas jednej wizyty. Terapia polega wówczas na radykalnym opracowaniu kanałów korzeniowych przy użyciu nowych urządzeń z zastosowaniem dużej ilości środków płuczących o działaniu antybakteryjnym [11, 57, 120]. Pozostawiona w systemie kanałowym niewielka liczba bakterii, zdaniem autorów, nie wywoła i nie podtrzyma istniejącego stanu zapalnego w tkankach okołowierzchołkowych. Mikroorganizmy, zablokowane przez natychmiastowe, szczelne wypełnienie, zginą pozbawione warunków do życia [4]. Ostatnio dostępne są również publikacje informujące o mniejszej liczbie obserwowanych powikłań po leczeniu zakażonych kanałów podczas jednej wizyty. Inne opinie przedstawiają zwolennicy leczenia antyseptycznego na dwóch wizytach. Uważają oni, że pozostawione w systemie kanało- 6

wym mikroorganizmy mogą, w okresie zmniejszonej odporności immunologicznej, przyczynić się do powstania zmian w tkankach okołowierzchołkowych [34]. Dlatego wśród wielu naukowców [13, 14, 30, 32, 36, 79, 135] istnieje przekonanie o słuszności leczenia antyseptycznego z zastosowaniem środków odkażających zakładanych do zakażonej jamy zęba na czas między wizytami. Zwolennicy leczenia antyseptycznego na dwóch wizytach wyznają zasadę, że przygotowanie kanału do ostatecznego wypełnienia polega na jego mechaniczno- -chemicznym opracowaniu i dodatkowo na dezynfekcji zakażonej zębiny kanałowej. Zastosowanie opatrunku wewnątrzkanałowego przed ostatecznym wypełnieniem kanału polecane jest najczęściej na okres 1 3 tygodni. W poszukiwaniu skutecznych metod leczenia zakażonych kanałów podczas jednej wizyty pojawiły się na rynku urządzenia wykorzystujące ozon w celu eliminacji mikroorganizmów z systemu kanałowego. Ozon zabija ponad 99% bakterii, niszczy również grzyby i wirusy [5, 6, 54]. Jego silne właściwości utleniające uszkadzają struktury ścian komórkowych i błon cytoplazmatycznych bakterii, powodując ich rozpad w wyniku uwolnienia enzymów litycznych. Wywierają również wpływ na produkty metabolizmu drobnoustrojów i ich toksyny. Wrażliwość bakterii na działanie ozonu zależna jest przede wszystkim od obecności otoczki lipopolisacharydowej bakterie Gram(-), które ją posiadają są 7

mniej podatne na jego niszczące właściwości. Ze względu na antyseptyczne działanie ozonu, leczenie zakażonych kanałów korzeniowych mogłoby być ograniczone do jednej wizyty, na której, po mechaniczno-chemicznym opracowaniu kanału i zastosowaniu ozonoterapii, można wypełnić kanał na stałe. Pierwsze doniesienia o możliwościach praktycznego zastosowania ozonu w leczeniu kanałowym są bardzo obiecujące, jednak do tej pory brakuje udokumentowanych i opublikowanych wyników badań klinicznych z zastosowaniem ozonu w endodoncji. 1. Budowa przyzębia okołowierzchołkowego Tkanki okołowierzchołkowe składają się z: ozębnej tkanki łącznej wyścielającej zębodół, zwanej również więzadłem ozębnej (zajmowana przez nią przestrzeń to szpara ozębnej, o szerokości 0,2 0,4 mm), cementu korzeniowego zmineralizowanej twardej tkanki pokrywającej korzeń zęba (część nieorganiczna 65%, część organiczna 35%), 8

kości wyrostka zębodołowego, w skład której wchodzą: blaszka zbita zębodołu, kość gąbczasta i blaszka zewnętrzna (pokryta okostną bardzo dobrze unerwiona tkanka łączna). 2. Etiologia chorób tkanek okołowierzchołkowych Głównymi przyczynami chorób tkanek okołowierzchołkowych są: nieodwracalne zapalenie miazgi, martwica, zgorzel miazgi, czynniki jatrogenne działające w trakcie leczenia kanałowego. Zapalnie zmieniona miazga może wywoływać zmiany w tkankach okołowierzchołkowych. Podstawowym objawem klinicznym jest bolesność opukowa zęba oraz wrażliwość na nagryzanie. Dolegliwości te są następstwem poszerzonych naczyń krwionośnych w zmienionej zapalnie miazdze i zwiększonej ich przepuszczalności. Zwiększona ilość płynu tkankowego powoduje wzrost ciśnienia w tkankach okołowierzchołkowych, czego wyrazem są dolegliwości bólowe i zmiany w obrazie RTG poszerzenie szpary ozębnej. 9

W zębach z martwą miazgą kanałową niezakażoną bakteriami reakcja tkanek okołowierzchołkowych jest łagodna i nie prowadzi do resorpcji kości i tworzenia się ziarniniaków okołowierzchołkowych. Słaby odczyn tkanek okołowierzchołkowych związany jest z niską aktywnością chemotaktyczną martwej miazgi (wolnej od bakterii), która wywołuje mały potencjał immunogenny. Fakt ten potwierdziły badania przeprowadzone przez Möllera w 1981 roku na małpach [75]. Zęby z kanałami z jałową martwą miazgą pozbawione były zmian w tkankach okołowierzchołkowych w odróżnieniu od zębów z zakażoną martwą miazgą, gdzie takie zmiany się pojawiły. Miazga ulega zakażeniu na skutek próchnicy lub urazu, kiedy to dochodzi do bezpośredniego kontaktu mikroorganizmów z jamą zęba. Obecnie liczne badania naukowe dowodzą, że choroby endodontyczne wywoływane są przede wszystkim przez mikroorganizmy. Flora jamy ustnej składa się z ponad 500 różnych gatunków bakterii. Dokładna identyfikacja szczepów bakteryjnych występujących w kanałach korzeniowych jest dość trudna i droga. Dopiero w latach 80. ubiegłego stulecia, dzięki zastosowaniu nowych metod badawczych (dotyczy to głównie warunków beztlenowych), można było wyizolować i oznaczyć szczepy bakteryjne dominujące w kanałach korzeniowych zębów ze zmianami w tkankach okołowierzchołkowych. 10

Flora bakteryjna kanału korzeniowego przypomina składem bakterie występujące w kieszonkach przyzębnych pacjentów w fazie aktywnej choroby przyzębia, jest jednak mniej złożona niż paradontalna. W ponad 90% kanałów korzeniowych oznaczono [20]: - Bacteroides forsythus, - Campylobacter showae, - Fusobacterium nucleatum, - Actinobacillus actinomycetemcomitans. W mniejszej liczbie spotykane były [40, 133]: -- Porphyromonas gingivalis, -- Campylobacter rectus, -- Prevotella intermedia, -- Selenomonas noxia, -- Peptostreptococcus micros, -- Treponema socranskii, -- Treponema denticola. 11

Endodontyczne warunki środowiska znacznie sprzyjają rozwojowi specyficznej flory beztlenowej (zwłaszcza bezwzględnych beztlenowców) [96, 115, 116, 137, 141]. Nieco odmienny jest skład flory bakteryjnej izolowanej z kanałów korzeniowych wymagających ponownego leczenia endodontycznego. Są to przede wszystkim fakultatywne beztlenowce. Na szczególną uwagę zasługują również szczepy wyizolowane z ropni pochodzenia endodontycznego są to Gram(-), pałeczki beztlenowe i peptostreptokoki. Obecnie uważa się, że najistotniejszą rolę w ropniach okołowierzchołkowych odgrywają szczepy czarno barwiące się (Black-Pigmented Bacteroides BPB) [118], a wśród nich najczęściej izolowanym BPB jest Prevotella nigrescens. Bakterie mogą wnikać do miazgi jamy zęba w różny sposób. Główną drogą infekcji bakteryjnej jest ubytek próchnicowego pochodzenia, ale może to też być zębina odsłonięta przez: atrycję, abrazję lub skaling i polishing czynności wykonywane podczas zabiegów profilaktycznych i leczniczych na przyzębiu. Drogą wnikania bakterii do jamy zęba mogą również być pęknięcia szkliwa i zębiny. Przypadki zakażenia mia- 12

zgi drogą krwiopochodną przez otwór wierzchołkowy w przebiegu niektórych chorób ogólnoustrojowych są bardzo rzadkie. 3. Klasyfikacja chorób tkanek okołowierzchołkowych Najczęściej spotykaną jednostką chorobową tkanek okołowierzchołkowych jest zapalenie. Może mieć ono przebieg ostry burzliwy i wtedy wiąże się z silnymi dolegliwościami bólowymi, lub przewlekły, bezobjawowy. Wyjątkiem są stany zaostrzenia przewlekłego stanu zapalnego (periodontitis chronica exacerbata). Ostre zapalenie tkanek okołowierzchołkowych (periodontitis acuta) może być: - pierwotne (brak zmian na RTG), - wtórne, jeśli dochodzi do zaostrzenia procesów zapalnych (zmiany na RTG w postaci resorpcji kości). Biorąc pod uwagę rozległość procesu zapalnego, ostre zapalenie tkanek okołowierzchołkowych może mieć charakter ograniczony dotyczy wtedy okolicy wierzchołkowej (periodontitis apicalis circumscripta) lub rozlany (periodontitis apicalis diffusa), zajmując również przyzębie brzeżne. Ze względu na rodzaj wysięku, ostre zapalenie tkanek okołowierzchołkowych dzielimy na zapalenie: 13

- surowicze (periodontitis acuta serosa), - ropne (periodontitis acuta purulenta), będące zejściem zapalenia surowiczego. W zapaleniach ostrych ropnych wyróżniamy trzy fazy kliniczne: - ropień okołowierzchołkowy (abscessus periapicalis), - ropień podokostnowy (abscessus subperiostalis), - ropień podśluzówkowy (abscessus submucosus). Przewlekłe zapalenie tkanek okołowierzchołkowych (periodontitis chronica) najczęściej wywoływane jest przez bakterie znajdujące się w martwej miazdze i w miazdze w stanie rozpadu zgorzelinowego. Rzadziej ten rodzaj zapalenia wywoływany jest przez inne czynniki niezapalne, jak: uraz mechaniczny, chemiczny, termiczny lub czynniki alergiczne. Przewlekły proces zapalny w tkankach okołowierzchołkowych najczęściej przebiega bezobjawowo (wyjątek stanowią stany zaostrzenia) i trwa latami. Zazwyczaj wykryty zostaje przypadkowo na kontrolnych RTG wykonywanych w celach diagnostycznych. Najłagodniejszą postacią zapaleń przewlekłych tkanek okołowierzchołkowych jest zapalenie włókniste (periodontitis chronica fibrosa), wywoływane przez bodźce o niskim potencjale immunogennym (martwa 14

miazga) lub przewlekłe urazy mechaniczne (uraz zgryzowy). Może być również wynikiem zejścia leczonego zapalenia ziarninowego. Wyrazem przewlekłego włóknistego zapalenia tkanek okołowierzchołkowych jest poszerzenie szpary ozębnej. Zapalenie przewlekłe ziarninowe (periodontitis chronica granulosa) objawia się powstaniem w okolicy wierzchołka korzenia ziarniniaka. Zmiana ta otoczona jest torebką łącznotkankową, którą łączy się z powierzchnią korzenia, powodując z czasem niszczenie więzadeł ozębnej, degradację cementu i zębiny korzeniowej. Wraz ze wzrostem ziarniniaka dochodzi do resorpcji kości wyrostka zębodołowego. W zależności od stopnia zróżnicowania ziarniny, ziarniniaki dzielimy na: proste (granuloma simplex), nabłonkowe (granuloma epitheliale), torbielowate (granuloma cysticum). Od wielu lat problem obecności bakterii w ziarniniaku pozostaje nierozwiązany. Wielu autorów uważa, że pierwotne ziarniniaki są wolne od bakterii i wtedy zmiany te poddają się leczeniu endodontycznemu. Do zakażenia ziarniniaka przez bakterie dochodzi podczas leczenia ka- 15