POTENCJAŁ ROZWOJOWY OBSZARÓW WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO. Łódź, grudzieo 2015 r.

POTENCJAŁ ROZWOJOWY OBSZARÓW WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, grudzieo 2015 r.

Celem opracowania jest sporządzenie typologii gmin wiejskich, w tym określenie wiejskich obszarów rozwojowych oraz wiejskich obszarów wymagających wsparcia Opracowanie obejmuje łącznie 159 gmin wiejskich, które zamieszkiwało na koniec 2014 roku 920 747 osób, co stanowiło 36,8% ludności województwa łódzkiego. Na obszary wiejskie województwa łódzkiego składa się 133 gmin wiejskich i 26 obszarów wiejskich gmin miejsko-wiejskich. Analizy cząstkowe przeprowadzono w 5 obszarach: 1. Kierunki wykorzystania powierzchni w gminach wiejskich 2. Sytuacja demograficzna gmin wiejskich 3. Sytuacja mieszkaniowa gmin wiejskich 4. Rynek pracy gmin wiejskich 5. Gospodarka gmin wiejskich

Struktura analiz Obszar Kierunki wykorzystania powierzchni w gminach wiejskich Wskaźnik Struktura wykorzystania powierzchni gminy (GUS) Struktura wykorzystania powierzchni gminy tereny zurbanizowane (GUS) Struktura planowanego wykorzystania powierzchni gminy wg SUiKZPG (BPPWŁ) Analiza opisowa Metoda Wskaźnik syntetyczny Metoda Warda Sytuacja demograficzna gmin wiejskich Sytuacja mieszkaniowa gmin wiejskich Rynek pracy gmin wiejskich Gospodarka gmin wiejskich Liczba ludności ogółem (GUS) Współczynnik przyrostu rzeczywistego (GUS) Wskaźnik obciążenia demograficznego (GUS) Współczynnik przyrostu naturalnego GUS) Współczynnik salda migracji (GUS) Mieszkania oddane do użytku na 10 tys. ludności (GUS) Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (GUS) Udział pracujących w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (GUS) Liczba osób przyjeżdżających do pracy przypadająca na 1 osobę wyjeżdżającą do pracy (GUS, NSP 2011) Wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (IUNG) Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego (GUS, PSR 2010) Udział gospodarstw z sadami (GUS, PSR 2010) Udział gospodarstw uprawiających warzywa w zasiewach ogółem (GUS, PSR 2010) Obsada bydła (GUS, PSR 2010) Obsada trzody chlewnej (GUS, PSR 2010) Jakościowy wskaźnik walorów przyrodniczo-kulturowych (BPPWŁ) Miejsca noclegowe w hotelach i pozostałych obiektach noclegowych (GUS) Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON na 10 tys. mieszkaoców bez sekcji A i I (opracowanie własne na podstawie danych GUS) Dochody gmin z podatków dochodowych od osób fizycznych (PIT) na 1 mieszkaoca (GUS) Dochody gmin z podatków dochodowych od osób prawnych (CIT) na 1 mieszkaoca (GUS)

Rodzaje i kryteria typologii 1. Typologia pod względem 2. Typologia pod względem Sytuacji demograficznej Potencjału do rozwoju funkcji mieszkaniowej Sytuacji na rynku pracy Potencjał gospodarczy Wiejskie obszary rozwojowe Wiejskie obszary wymagające wsparcia Wiejskie obszary rozwojowe Wiejskie obszary wymagające wsparcia

Metody analiz Typologia wiejskich obszarów rozwojowych i wiejskich obszarów wymagających wsparcia została sporządzona metodą wskaźnika syntetycznego i potwierdzona aglomeracyjną metodą grupowania obiektów (metoda Warda). Wskaźnik syntetyczny Rynek pracy Gospodarka Rynek pracy Gospodarka Demografia Mieszkalnict wo Demografia Mieszkalnict wo Wiejski obszar rozwojowy Wiejski obszar wymagający wsparcia Triangulacja metod badawczych Wiejski obszar rozwojowy Wskażnik syntetyczny Metoda Warda Wskażnik syntetyczny Metoda Warda Wiejski obszar wymagający wsparcia

Kierunki wykorzystania powierzchni w gminach wiejskich

Struktura funkcjonalno-przestrzenna gmin wiejskich Istniejąca struktura (GUS) Dominujące kierunki (funkcje gmin) : Rolnictwo Lasy Funkcje terenów zurbanizowanych: Mieszkaniowa Przemysłowa Usługowa Rekreacyjno wypoczynkowa Eksploatacji kopalin Planowana struktura wg studiów uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin (BPPWŁ) Dominujące kierunki (funkcje gmin) : Funkcje terenów zurbanizowanych: Mieszkaniowe Przemysłowe Usługowe Wielofunkcyjne Eksploatacji kopalin

Kierunek dominujący: Udział wyższy od średniej dla obszarów wiejskich Rolnictwo (73,1%) Tereny zurbanizowane (3,7%) Lasy (23,2%) Obszary miast: tereny nieobjęte analizą (%) średni odsetek wykorzystania powierzchni w gminach wiejskich Powierzchnia geodezyjna kraju, dane Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii

Funkcja dominująca: dominujący kierunek wykorzystania powierzchni gminy > od średniej dla województwa Mieszkalnictwo (43,9%) Przemysł (13,3%) Inne (usługi) (21,5%) Rekreacja i wypoczynek (5,3%) Użytki kopalne (16%) Obszary miast: tereny nieobjęte analizą (%) - odsetek wykorzystania powierzchni terenów zurbanizowanych w gminach wiejskich w województwie łódzkim z wyłączeniem terenów komunikacyjnych Powierzchnia geodezyjna kraju, dane Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii

Wielofunkcyjnośd gminy: liczba kierunków wykorzystania powierzchni gminy przekraczająca średnią dla obszarów wiejskich województwa 1 kierunek 2 kierunki 3 kierunki 4 kierunki Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Funkcja dominująca: dominujący kierunek wykorzystania powierzchni gminy > od średniej dla obszarów wiejskich* Mieszkalnictwo (57,5%) Przemysł (9,7%) Inne (usługi) (5,9%) Wielofunkcyjne (2,1%) Użytki kopalne (23,4%) Obszary miast: tereny nieobjęte analizą * W strukturze występują także tereny zielone (1,3% w skali województwa), jednak dla żadnej gminy nie stanowią one funkcji dominującej.

Wielofunkcyjnośd gminy: liczba kierunków wykorzystania powierzchni gminy przekraczająca średnią dla obszarów wiejskich województwa 1 kierunek 2 kierunki 3 kierunki 4 kierunki Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Krótkie podsumowanie: W północnej części województwa dominuje rolnicze wykorzystanie gruntów, zaś w południowej części lasy. Gminy o wysokim udziale terenów zabudowanych, prócz obszaru funkcjonalnego Łodzi, w większych skupiskach występują w rejonie Kutna, Piotrkowa Trybunalskiego i Tomaszowa Mazowieckiego. Wraz ze wzrostem odległości od miast rośnie poziom wielofunkcyjności gmin wiejskich, które w pewnym stopniu wypełniają lukę w strefach oddziaływao ośrodków miejskich. Na drugim biegunie znajdują się wyspecjalizowane gminy (najczęściej o funkcji mieszkaniowej), znajdujące się w najbliższym otoczeniu stolicy województwa bądź dużych miast subregionalnych. Gminy te starają się zdyskontowad położenie w pobliżu dużego miasta oferując atrakcyjne warunki osadnicze, jednak w ich strukturze użytkowania gruntów niewielki udział jest terenów przemysłowych czy usługowych. Interesujących wniosków dostarcza konfrontacja wielofunkcyjności i struktury terenów obecnie zabudowanych i zurbanizowanych z planami samorządów wyrażonymi w studiach uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Zasięg zagłębia górniczoenergetycznego Bełchatów-Szczerców-Złoczew określony udziałem użytków kopalnych w strukturze funkcjonalnej gmin ulega dośd znacznemu rozszerzeniu. Gminy o wielofunkcyjnym charakterze w chwili obecnej planują rozwój przede wszystkim funkcji mieszkaniowych, natomiast dotychczas wyspecjalizowane w mieszkalnictwie gminy (zwłaszcza z ŁOM) przewidują w dokumentach kierunkowych nieznaczne urozmaicenie struktury funkcjonalnej terenu, zwłaszcza o funkcje przemysłowe i w mniejszym stopniu o usługi. W planowanej w gminach strukturze użytkowania gruntów na terenie całego województwa niepokoi jednak fakt tak znacznej dominacji terenów mieszkaniowych, zwłaszcza w gminach położonych peryferyjnie.

Typologia demograficzna gmin wiejskich Przyrost naturalny Obciążenie demograficzne Saldo migracji Sytuacja demograficzna gmin

1. Wskaźnik obciążenia demograficznego* 2. Przyrost naturalny na 1000 ludności 3. Współczynnik salda migracji na 1000 osób Najlepsza Typ 1 Dobra Typ 2 Perspektywicznie niekorzystna Typ 3 Zła Typ 4 Bardzo zła Typ 4 Najgorsza Typ 6 * Wskaźnik obciążenia demograficznego: ludnośd w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Obszary miast: tereny zabudowane w relacji do średniej dla obszarów wiejskich województwa łódzkiego (34,2) Typologia gmin wg sytuacji demograf. (Typ 1) (Typ 2) (Typ 3) (Typ 4) (Typ 5) (Typ 6) 1. < 34,2 < 34,2 < 34,2 > 34,2 < 34,2 > 34,2 2. > 0 < 0 > 0 < 0 < 0 < 0 3. > 0 > 0 < 0 > 0 < 0 < 0

Krótkie podsumowanie: Podsumowując, przyczyn korzystnej sytuacji demograficznej gmin wiejskich należy upatrywad w obecności silnego ośrodka miejskiego, z którego następuje intensywny przypływ ludnościowy (suburbanizacja), który w pierwszej fazie odmładza społeczeostwo (napływają głównie młode rodziny z dziedmi), a jeśli ma trwały charakter może także korzystnie wpłynąd na przyrost naturalny. Im większy ośrodek miejski z którego pochodzi napływ tym większy jest przestrzenny zasięg jego oddziaływania. Najsilniej na podmiejskie obszary wiejskie wpływa Łódź, w dalszej kolejności Bełchatów i Piotrków Trybunalski. Najtrudniejsza sytuacja demograficzna panuje w peryferyjnych częściach województwa, z wyjątkiem rejonu Opoczna, Łowicza oraz Wieruszowa.

Typologia gmin pod względem potencjału do rozwoju funkcji mieszkaniowej Mieszkania oddane do użytku Planowany udział terenów mieszkaniowych Potencjał gmin do rozwoju miekszalnictwa

Typologia gmin pod względem predyspozycji do rozwoju funkcji mieszkaniowej w 2014 r. Rynek mieszkaniowy Rozwijający się dynamicznie Perspektywiczny Stagnacja Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Krótkie podsumowanie: Gminy zakwalifikowane do typu dynamicznie rozwijającego się rynku (typ 1) mieszkaniowego charakteryzowały się w 2014 roku przyrostem mieszkao oddanych do użytku wyższym niż wynosi średnia dla obszarów wiejskich województwa. Na 50 gmin tego typu aż w 37. wyznaczono także w dokumentach planistycznych wysoki udział zabudowy mieszkaniowej. Oznacza to utrwalenie i usankcjonowanie procesów urbanizacyjnych. Gminy o wysokim potencjale do rozwoju funkcji mieszkaniowej zlokalizowane są główne w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym, w pasie gmin wiejskich otaczających Bełchatów, Piotrków Trybunalski i Tomaszów Mazowiecki oraz w sąsiedztwie niektórych miast powiatowych. Gminy o perspektywicznie dobrej sytuacji mieszkaniowej (typ 2) charakteryzuje wysoki udział zaplanowanej zabudowy mieszkaniowej w powierzchni ogółem, jednak obecna dynamika wzrostu zasobów mieszkaniowych jest poniżej średniej dla obszarów wiejskich województwa. Wyznaczono 32. gminy tego typu, które zlokalizowane są głównie wokół Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego i w północno-wschodniej części województwa. Większe skupiska gmin tego występują także w powiatach: wieluoskim i pajęczaoskim. Do grupy gmin cechujących się stagnacją na rynku mieszkaniowym (typ 3) zaliczono 77 jednostek, w których ani obecna dynamika ani perspektywiczne procesy planistyczne nie wskazują szczególnej roli mieszkalnictwa w rozwoju przestrzennym gminy. Gminy tego typu zlokalizowane są głównie peryferyjnie w stosunku do centralnej części województwa jak i większości miast powiatowych.

Typologia gmin pod względem sytuacji na rynku pracy Wskaźnik bezrobotnych Wskaźnik pracujących Dojazdy do pracy Sytuacja gmin na rynku pracy

Typologia gmin pod względem sytuacji na rynku pracy w 2014 r. Najlepsza lokalne centra gospodarcze Dobra Najgorsza Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Krótkie podsumowanie: Lokalne centra gospodarcze to gminy do których, w ramach migracji wahadłowych, więcej osób przyjeżdża do pracy niż wyjeżdża do pracy oraz które cechuje poziom bezrobocia niższy niż przeciętnie na obszarach wiejskich lub aktywnośd zawodowa wyższa niż przeciętnie na obszarach wiejskich. Pięd na sześd (wyjątek stanowi gmina Ładzice) wytypowanych gmin cechuje najkorzystniejsze kombinacja wszystkich analizowanych wskaźników. Gminy o dobrej sytuacji na rynku pracy cechuje poziom bezrobocia niższy niż przeciętnie na obszarach wiejskich lub aktywnośd zawodowa wyższa niż przeciętnie na obszarach wiejskich. Na 83 gminy tego typu w 21 występują łącznie obydwie korzystne cechy rynku pracy. Gminy tego typu koncentrują się głównie w centralnej, wschodniej i południowo-zachodniej części województwa. Gminy o najgorszej sytuacji na rynku pracy nie posiadają ani szczególnie niskiego udziału bezrobotnych ani nie mają ponadprzeciętnie wysokiej aktywności zawodowej mieszkaoców. Gminy tego typu najczęściej koncentrują się na obszarach peryferyjnych wobec centralnej części województwa, chod ich spore nagromadzenie występuje także w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym.

Potencjał gospodarczy gmin wiejskich Udział sadów Udział upraw warzywniczych Baza noclegowa Walory przyrodniczokulturowe Struktura agrarna Obsada bydła Funkcje turystyczne gmin Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcjnej Funkcje żywicielskie gmin Obsada trzody chlewnej Przedsiębiorczośd Dochody budżetowe PIT Potencjał turystyki Funkcje pozarolnicze gmin Potencjał rolnictwa Potencjał ogólnogospodarczy Sytuacja gospodarcza gmin

Gminy o potencjale dla rozwoju funkcji żywicielskiej: Najwyższym (4-6 wskaźników powyżej średniej dla woj.) Wysokim (3 wskaźniki powyżej średniej dla woj.) Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Gminy o wysokich walorach przyrodniczych, kulturowych atrakcyjne turystycznie Gminy z rozwiniętą bazą noclegową Miejsca noclegowe w hotelach i pozostałych obiektach noclegowych Poniżej 50 51-150 151-500 501-1000 Powyżej 1000 Typologia gmin Gminy o wysokim potencjale dla rozwoju funkcji turystycznej (wysokie walory przyrodnicze i kulturowe oraz powyżej 150 miejsc noclegowych) Gminy o najniższym potencjale turystycznym Obszary miast: tereny zabudowane nieobjęte analizą

Gminy o dużym znaczeniu funkcji przemysłowych lub usługowych (bez turystyki) Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Silny pot. ogólnogospodarczy Słaby pot. ogólnogospodarczy Silny pot. turystyczny Słaby pot. turystyczny Silny pot. rolnictwa Słaby pot. rolnictwa Słaby wielofunkcyjny potencjał Gminy o silnych mieszanych potencjałach Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Silny pot. ogólnogospodarczy Słaby pot. ogólnogospodarczy Silny pot. turystyczny Słaby pot. turystyczny Silny pot. rolnictwa Słaby pot. rolnictwa Slaby wielofunkcyjny potencjał Gminy o silnych mieszanych potencjałach Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Silny pot. ogólnogospodarczy Słaby pot. ogólnogospodarczy Silny pot. turystyczny Słaby pot. turystyczny Silny pot. rolnictwa Słaby pot. rolnictwa Słaby wielofunkcyjny potencjał Gminy o silnych mieszanych potencjałach Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Silny pot. ogólnogospodarczy Słaby pot. ogólnogospodarczy Silny pot. turystyczny Słaby pot. turystyczny Silny pot. rolnictwa Słaby pot. rolnictwa Słaby wielofunkcyjny potencjał Gminy o silnych mieszanych potencjałach Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Silny pot. ogólnogospodarczy Słaby pot. ogólnogospodarczy Silny pot. turystyczny Słaby pot. turystyczny Silny pot. rolnictwa Słaby pot. rolnictwa Słaby wielofunkcyjny potencjał Gminy o silnych mieszanych potencjałach Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Silny pot. ogólnogospodarczy Słaby pot. ogólnogospodarczy Silny pot. turystyczny Słaby pot. turystyczny Silny pot. rolnictwa Słaby pot. rolnictwa Słaby wielofunkcyjny potencjał Gminy o silnych mieszanych potencjałach Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Krótkie podsumowanie: Gminy z silnym potencjałem rolniczym (59 gmin dla typu podstawowego i 11 gmin dla typu mieszanego) charakteryzują się występowaniem przynajmniej 3 zdiagnozowanych potencjałów cząstkowych (patrz rysunek 22). Największa koncentracja gmin tego typu zawiera się w granicach obszaru funkcjonalnego intensywnego rozwoju rolnictwa. Potencjał do rozwoju funkcji turystycznych jako typ podstawowy został zdiagnozowany jedynie w pięciu gminach, a jako typ mieszany w kolejnych sześciu gminach. Koncentracja gmin o charakterze turystycznym najsilniej występuje w obszarach funkcjonalnych rzek: Pilicy i Warty. Silny potencjał ogólnogospodarczy (pozarolniczy) został zdiagnozowany jako typ podstawowy w 25 gminach, a jako typ uzupełniający w 15 gminach. Największa koncentracja gmin o dużym potencjale ogólnogospodarczym ma miejsce w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym (niemal wszystkie gminy posiadają potencjał ogólnogospodarczego rozwoju), obszarze funkcjonalnym zagłębia górniczo-energetycznego Bełchatów Szczerców Złoczew (chod gminy z tego obszaru cechuje znaczna różnorodnośd potencjałów) oraz obszarze funkcjonalnym zagłębia ceramicznobudowlanego Opoczno-Tomaszów Mazowiecki Podsumowując, należy zauważyd na istotną specjalizację gospodarczą obszarów województwa łódzkiego, zgodną z wyznaczonymi w regionalnych dokumentach strategicznych obszarami funkcjonalnymi. Powyższe analizy potwierdzają adekwatnośd ich delimitacji oraz zasadnośd wyznaczenia.

Analiza danych za pomocą wskaźnika syntetycznego Demografia Mieszkalnictwo Rynek pracy Gospodarka

Typologie Metody analiz Analiza opisowa wskaźników diagnostycznych 1. Metoda wskaźnika syntetycznego Cząstkowe oceny rozwoju gmin wiejskich pod względem wyróżnionych obszarów rozwojowych wyznaczone na podstawie kryteriów statystycznych Obszar Oceny Punktacja Typologie (D) Sytuacja demograficzna gmin wiejskich (M) Potencjał do rozwoju funkcji mieszkaniowej (R) Sytuacja na rynku pracy (G) Potencjał gospodarczy gmin wiejskich 1 Najlepsza 1 2 Dobra 1 3 Perspektywicznie niekorzystna 2 4 Zła 2 5 Bardzo zła 3 6 Najgorsza 3 Rozwijający się dynamicznie 1 Perspektywiczny 2 Stagnacja 3 Najlepsza lokalne centra gospodarcze 1 Dobra 1 Najgorsza 3 Silny potencjał ogólnogospodarczy, silny potencjał 1 turystyczny, silny potencjał rolnictwa Gminy wielofunkcyjne o słabych potencjałach 2 Słaby potencjał ogólnogospodarczy, słaby potencjał turystyczny, słaby potencjał rolnictwa P = 1 wiejskie obszary rozwojowe P = 9 wiejskie obszary wymagające wsparcia 3 P DM = D * M P RG = R * G

POTENCJAŁ DO ROZWOJU MIESZKALNICTWA Tabela 2. Potencjał demograficzny i rozwoju mieszkalnictwa DYNAMICZNIE ROZWIJAJĄCY SIĘ RYNEK MIESZKANIOWY A Dmosin, Dobryszyce, Przedbórz, Radomsko Lubochnia, Rokiciny, Słupa Aleksandrów Łódzki, Andrespol, Bełchatów, Bolimów, Brójce, Brzeziny, Buczek, Czarnożyły, Dalików, Dłutów, Dobroń, Gomunice, Jeżów, Kleszczów, Kluki, Kobiele Wielkie, Koluszki, Kutno, Lutomiersk, Łask, Łowicz, Nowosolna, Nowy Kawęczyn, Opoczno, Ozorków, Pabianice, Parzęczew, Poddębice, Rawa Mazowiecka, Rozprza, Rząśnia, Rzgów, Skierniewice, Stryków, Sulejów, Tomaszów Mazowiecki, Tuszyn, Wodzierady, Wola Krzysztoporska, Wolbórz, Zapolice, Zduńska Wola, Zgierz GMINY O PERSPEKTYWI CZNYM POTENCJALE ROZWOJU RYNKU B Biała Rawska, Budziszewice, Drzewica, Kiełczygłów, Kiernozia, Kocierzew Południowy, Godzianów, Ujazd, Kowiesy, Lgota Wielka, Maków, Pajęczno, Żelechlinek Pęczniew, Sulmierzyce, Żychlin Brąszewice, Chąśno, Drużbice, Ksawerów, Lipce Reymontowskie, Lututów, Mokrsko, Moszczenica, Oporów, Ostrówek, Paradyż, Regnów, Rogów, Strzelce, Wieluń, Zelów STAGNACJA NA RYNKU MIESZKANIOWYM C Będków, Biała, Białaczów, Bielawy, Błaszki, Burzenin, Czarnocin, Czastary, Czerniewice, Daszyna, Dąbrowice, Głowno, Głuchów, Gorzkowice, Goszczanów, Góra Świętej Małgorzaty, Grabów, Klonowa, Kodrąb, Krośniewice, Ładzice, Łanięta, Łęczyca, Łęki Szlacheckie, Łubnice, Łyszkowice, Nowe Ostrowy, Pątnów, Piątek, Poświętne, Ręczno, Rzeczyca, Sadkowice, Sędziejowice, Skomlin, Strzelce Wielkie, Świnice Warckie, Uniejów, Warta, Widawa, Wielgomłyny, Witonia, Żarnów Aleksandrów, Bedlno, Cielądz, Inowłódz, Konopnica, Masłowice, Siemkowice, Sokolniki, Zadzim, Zduny, Złoczew, Żytno Bolesławiec, Brzeźnio, Domaniewice, Działoszyn, Galewice, Gidle, Grabica, Kamieńsk, Krzyżanów, Mniszków, Nieborów, Nowa Brzeźnica, Osjaków, Rusiec, Sieradz, Sławno, Szadek, Szczerców, Wartkowice, Wieruszów, Wierzchlas, Wróblew C B A GMINY O NAJWIĘKSZYM NASILENIU NIEKORZYSTNYCH PROCESÓW DEMOGRAFICZNYCH GMINY O PERSPEKTYWICZNIE NIEKORZYSTNEJ I ZŁEJ SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY GMINY O NAJLEPSZEJ I DOBREJ SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ

POTENCJAŁ RYNKU PRACY Tabela 3. Potencjał do rozwoju gospodarki i rynku pracy - wskaźnik syntetyczny NAJLEPSZA SYTUACJA NA RYNKU PRACY LOKALNE CENTRA GOSPODARCZE A Ładzice, Rusiec Działoszyn, Kleszczów, Ksawerów, Stryków DOBRA SYTUACJA NA RYNKU PRACY B Brąszewice, Brzeźnio, Czarnożyły, Czastary, Galewice, Gorzkowice, Jeżów, Kobiele Wielkie, Lgota Wielka, Łęki Szlacheckie, Maków, Mniszków, Mokrsko, Poświętne, Ręczno, Rozprza, Sędziejowice, Sławno, Sokolniki, Strzelce Wielkie, Sulmierzyce, Wartkowice, Wielgomłyny Bolimów, Dmosin, Kamieńsk, Nieborów, Sieradz Aleksandrów, Bełchatów, Będków, Biała, Biała Rawska, Bielawy, Bolesławiec, Brójce, Brzeziny, Chąśno, Cielądz, Czarnocin, Dobroń, Domaniewice, Głuchów, Godzianów, Góra Świętej Małgorzaty, Grabica, Inowłódz, Kiełczygłów, Kiernozia, Klonowa, Kocierzew Południowy, Kowiesy, Lipce Reymontowskie, Lututów, Łowicz, Łubnice, Łyszkowice, Moszczenica, Nowosolna, Nowy Kawęczyn, Pabianice, Pątnów, Piątek, Rawa Mazowiecka, Regnów, Rokiciny, Rzeczyca, Rzgów, Sadkowice, Siemkowice, Skierniewice, Słupia, Szczerców, Tomaszów Mazowiecki, Ujazd, Wieruszów, Wodzierady, Wola Krzysztoporska, Wolbórz, Wróblew, Zduny, Zduńska Wola, Zgierz NAJGORSZA SYTUACJA NA RYNKU PRACY C Białaczów, Budziszewice, Dalików, Drzewica, Gidle, Gomunice, Kluki, Kodrąb, Masłowice, Nowa Brzeźnica, Nowe Ostrowy, Ostrówek, Pajęczno, Przedbórz, Rząśnia, Uniejów, Widawa, Wierzchlas, Zelów, Żarnów, Żelechlinek, Żytno Burzenin, Opoczno Aleksandrów Łódzki, Andrespol, Bedlno, Błaszki, Buczek, Czerniewice, Daszyna, Dąbrowice, Dłutów, Dobryszyce, Drużbice, Głowno, Goszczanów, Grabów, Koluszki, Konopnica, Krośniewice, Krzyżanów, Kutno, Lubochnia, Lutomiersk, Łanięta, Łask, Łęczyca, Oporów, Osjaków, Ozorków, Paradyż, Parzęczew, Pęczniew, Poddębice, Radomsko, Rogów, Skomlin, Strzelce, Sulejów, Szadek, Świnice Warckie, Tuszyn, Warta, Wieluń, Witonia, Zadzim, Zapolice, Złoczew, Żychlin C B A SŁABY POTENCJAŁ OGÓLNOGOSPODARCZY, TURYSTYCZNY BĄDŹ ROLNICTWA SŁABY WIELOFUNKCYJNY POTENCJAŁ SILNY POTENCJAŁ OGÓLNOGOSPODARCZY, TURYSTYCZNY, ROLNICTWA

Demografia i mieszkalnictwo Obszary rozwojowe Obszary wymagające wsparcia Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Gospodarka i rynek pracy Obszary rozwojowe Obszary wymagające wsparcia Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Analiza danych metodą Warda

Typologie Metody analiz 2. Aglomeracyjna metoda grupowania (metoda Warda) Metoda pozwoliła na grupowanie gmin podobnych pod względem wartości wielu wskaźników diagnostycznych. Wygenerowano po jednym dendrogramie (drzewie klasyfikacyjnym) dla każdego z 4 obszarów analiz. Na podstawie każdego dendrogramu wydzielono 5 przedziałów grupujących gminy pod kątem potencjałów rozwojowych, gdzie klasa A oznacza najwyższy potencjał a klasa E potencjał najniższy. Uzyskanie względnie jednorodnych grup, pozwoliło na charakterystykę poszczególnych typów gmin, na podstawie średnich arytmetycznych wskaźników diagnostycznych dla grup gmin. Sporządzono dwie tabele krzyżowe: 1. Potencjału demograficznego i do rozwoju mieszkalnictwa 2. Potencjału gospodarczego i rynku pracy.

POTENCJAŁ DO ROZWOJU MIESZKALNICTWA Tabela 4. Potencjał demograficzny i rozwoju mieszkalnictwa - metoda Warda GMINY O NAJWYŻSZYM POTENCJALE ROZWOJU GMINY O WYSOKIM POTENCJALE ROZWOJU A B Biała Rawska, Koluszki, Stryków, Zgierz Brzeziny, Dłutów, Lutomiersk, Skierniewice, Tuszyn, Wodzierady, Łask, Opoczno, Sulejów, Wola Krzysztoporska Parzęczew, Rzgów, Tomaszów Mazowiecki Aleksandrów Łódzki,, Bełchatów, Kleszczów, Nowosolna, Pabianice GMINY O PRZECIĘTNYM POTENCJALE ROZWOJU C Bielawy, Drzewica, Grabów, Pęczniew, Warta, Widawa, Zduny, Żarnów, Żelechlinek Dalików, Jeżów, Ostrówek, Rokiciny Błaszki, Bolimów, Moszczenica, Nowy Kawęczyn, Ozorków, Pajęczno, Poddębice, Radomsko, Rawa Mazowiecka, Rozprza, Strzelce, Szadek, Wieluń, Wolbórz, Zelów Brąszewice, Dobroń, Drużbice, Grabica, Kutno, Łowicz, Szczerców, Zapolice, Zduńska Wola Brójce GMINY O NISKIM POTENCJALE ROZWOJU GMINY O NAJNIŻSZYM POTENCJALE ROZWOJU D E Bolesławiec, Będków, Białaczów, Budziszewice, Dąbrowice, Dmosin, Góra Świętej Małgorzaty, Inowłódz, Kodrąb, Lipce Reymontowskie, Łęki Szlacheckie, Ręczno Aleksandrów, Bedlno, Daszyna, Głuchów, Kiełczygłów, Kiernozia, Konopnica, Masłowice, Poświętne, Przedbórz, Sadkowice, Sulmierzyce, Uniejów, Wielgomłyny, Zadzim, Czarnocin, Czarnożyły, Gomunice, Łanięta, Nowe Ostrowy, Regnów, Skomlin, Strzelce Wielkie, Witonia Chąśno, Gidle, Głowno, Krzyżanów, Mniszków, Nowa Brzeźnica, Piątek, Świnice Warckie, Andrespol, Czastary, Domaniewice, Goszczanów, Klonowa, Kluki, Ksawerów, Ładzice, Łub-nice, Osjaków, Pątnów, Słupia, Wartkowice Biała, Brzeźnio, Burzenin, Gorzkowice, Kamieńsk, Kocierzew Południowy, Kowiesy, Krośniewice, Lgota Wielka, Lututów, Łęczyca, Łyszkowice, Maków, Mokrsko, Nieborów, Oporów, Rogów, Rusiec, Rząśnia, Rzeczyca, Sędziejowice, Siemkowice, Wierzchlas, Wróblew Buczek, Cielądz, Dobryszyce, Galewice, Godzianów, Kobiele Wielkie, Sokolniki Czerniewice, Działoszyn, Lubochnia, Paradyż, Sieradz, Sławno, Ujazd, Wieruszów, Złoczew E D C B A GMINY O NAJWIĘKSZYM NASILENIU NIEKORZYSTNYCH PROCESÓW DEMOGRAFICZNYCH GMINY O BARDZO ZŁEJ SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ (DUŻEJ SKALI DEPOPULACJI) GMINY O PERSPEKTYWICZNIE NIEKORZYSTNEJ SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY GMINY O DOBREJ SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ GMINY O NAJLEPSZEJ SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ

POTENCJAŁ ROZWOJU GOSPODARCZEGO Tabela 5. Potencjał do rozwoju gospodarki i rynku pracy - metoda Warda GMINY O WYSOKIM, ZRÓŻNICOWANYM POTENCJALE GOSPODARCZYM (OGÓLNOGOSPO- DARCZYM I TURYSTYCZNYM) GMINY O WYSOKIM, ZRÓŻNICOWA-NYM POTENCJALE GOSPODARCZYM (OGÓLNOGOSPODAR CZYM I ROLNICZYM) GMINY O WYSOKIM, WYSPECJALIZO- WANYM POTENCJALE OGÓLNOGOSPO- DARCZYM GMINY O WYSOKIM WYSPECJALIZOWA- NYM POTENCJALE ROLNICZYM GMINY O PRZECIĘTNYM ZRÓŻNICOWANYM POTENCJALE GOSPODARCZYM (ROLNICZYM I TURYSTYCZNYM) A Burzenin B Kutno, Żychlin C D E Buczek, Łask, Masłowice, Sędziejowice, Zelów Daszyna, Krośniewice, Krzyżanów, Strzelce Białaczów, Dąbrowice, Drzewica, Łanięta, Nowe Ostrowy, Przedbórz, Świnice Warckie, Warta, Widawa Aleksandrów Łódzki, Andrespol, Gidle, Inowłódz Opoczno, Osjaków, Pęczniew, Sulejów, Tomaszów Mazowiecki, Wieluń, Zduńska Wola Bolesławiec, Bolimów, Nieborów Brójce, Czarnocin, Czerniewice, Lubochnia, Ozorków, Grabica, Łubnice, Parzęczew, Rogów, Szadek, Tuszyn, Nowy Kawęczyn, Rokiciny Słupia Budziszewice, Dobryszyce, Gomunice, Kluki Koluszki, Lutomiersk, Ładzice, Pajęczno, Poddębice, Radomsko, Sieradz Szczerców Ujazd Zapolice Bedlno, Błaszki, Witonia Zadzim, Złoczew Brzeźnio, Dalików, Grabów, Kodrąb, Konopnica, Łęczyca, Nowa Brzeźnica, Oporów, Ostrówek, Paradyż, Rząśnia, Uniejów, Wartkowice, Wierzchlas, Wróblew, Żarnów, Żelechlinek, Żytno Gorzkowice, Maków, Nowosolna, Pabianice Rzgów Bełchatów, Brzeziny, Dmosin, Działoszyn, Kamieńsk, Pątnów, Stryków, Wieruszów, Zgierz Chąśno, Domaniewice, Głuchów, Godzianów, Będków, Piątek Kiernozia, Kocierzew Południowy, Sadkowice, Zduny Biała Rawska, Cielądz, Klonowa, Kowiesy, Lipce, Reymontowskie Łowicz, Mokrsko, Rawa Mazowiecka, Regnów, Wolbórz Lututów, Łyszkowice, Moszczenica Czastary, Dłutów, Dobroń, Jeżów, Kobiele Wielkie, Ksawerów, Lgota Wielka, Rozprza, Rusiec, Skierniewice, Sokolniki, Sulmierzyce, Wodzierady Aleksandrów, Biała Bielawy, Brąszewice, Czarnożyły, Drużbice, Galewice, Głowno, Goszczanów, Góra Świętej Małgorzaty, Kiełczygłów, Łęki Szlacheckie, Mniszków, Poświętne, Ręczno, Rzeczyca, Siemkowice, Skomlin, Sławno, Strzelce Wielkie, Wielgomłyny, Wola Krzysztoporska Kleszczów E D C B A GMINY O NAJNIŻSZYM POTENCJALE RYNKU PRACY GMINY O PRZECIĘTNYM POTENCJALE RYNKU PRACY: PRZECIĘTNA AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA GMINY O PRZECIĘTNYM POTENCJALE RYNKU PRACY: NISKIE BEZROBOCIE POTENCJAŁ RYNKU PRACY GMINY O WYSOKIM POTENCJALE RYNKU PRACY: DUŻA AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA PRZYPADEK SZCZEGÓLNY: GMINA KLESZCZÓW

Potencjał demografii i rozwoju mieszkalnictwa (Metoda Warda) Wiejskie obszary rozwojowe Obszary wiejskie wymagające wsparcia Pozostałe obszary wiejskie Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Potencjał gospodarki i rynku pracy (wskaźnik syntetyczny) Wiejskie obszary rozwojowe Obszary wiejskie wymagające wsparcia Pozostałe obszary wiejskie Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Synteza wyników Wiejskie obszary rozwojowe i wiejskie obszary wymagające wsparcia wspólne dla analizy metodą wskaźnika syntetycznego i metody Warda Wskażnik syntetyczny Metoda Warda Wskażnik syntetyczny Metoda Warda Wiejski obszar rozwojowy Wiejski obszar wymagający wsparcia

Potencjał demografii i rozwoju mieszkalnictwa (wynik wspólny dla obydwu zastosowanych metod) Wiejskie obszary rozwojowe Obszary wiejskie wymagające wsparcia Pozostałe obszary wiejskie Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Potencjał gospodarki i rynku pracy (wynik wspólny dla obydwu zastosowanych metod) Wiejskie obszary rozwojowe Obszary wiejskie wymagające wsparcia Pozostałe obszary wiejskie Obszary miast: tereny nieobjęte analizą

Krótkie podsumowanie: W przypadku niektórych gmin rezultaty otrzymane w wyniku zastosowania obydwu metod były ze sobą sprzeczne, jednak jest to zjawisko marginalne dotyczące nie więcej niż 2-6% badanych gmin - znacznie częściej wskazania obydwu metod pokrywały się ze sobą. Sprzeczna kwalifikacja miała miejsce w przypadku 9 gmin w obszarze gospodarki i rynku pracy oraz 3 gmin w obszarze demografii i mieszkalnictwa. Pod względem demografii i mieszkalnictwa wyznaczono dwa zwarte obszary rozwojowe: wokół Łodzi (wraz z gm. Łask) oraz obszary wiejskie wzdłuż linii miast: Bełchatów Piotrków Trybunalski Tomaszów Mazowiecki Opoczno. Procesy suburbanizacyjne na tych obszarach są już mocno zaawansowane, można się także spodziewad ich dalszej intensyfikacji. Na przeciwległym biegunie znajdują się gminy o najtrudniejszej sytuacji demograficznej i cechujące się stagnacją na rynku pracy. Największy obszar wymagający wsparcia w tym zakresie obejmuje gm. Uniejów, obszary wiejskie całego powiatu łęczyckiego, wschodniej części powiatu kutnowskiego oraz gminy Głowno, Łyszkowice i Bielawy. Mniejszy obszar znajduje się południowo-wschodniej części województwa (w powiatach radomszczaoskim, piotrkowskim i opoczyoskim) oraz w południowej części powiatu łaskiego i sieradzkiego. Pozostałymi obszarami wymagające wsparcia w zakresie demografii i mieszkalnictwa są rozproszone gminy o peryferyjnym położeniu wobec miast powiatowych. Wiejskie obszary rozwojowe wyznaczone na podstawie wskaźników dotyczących gospodarki i rynku pracy nie tworzą dużych i zwartych skupisk: występują one na północ od Łodzi, w gm. Bełchatów i Kleszczów, w okolicach Wieruszowa i Działoszyna, są też pojedynczo występujące gminy: Lututów, Moszczenica i Łyszkowice. Co ciekawe w powiatach wieluoskim, pajęczaoskim i bełchatowskim znajdują się zarówno wiejskie gospodarcze obszary rozwojowe jak i te wymagające wsparcia. Największa koncentracja obszarów wymagających wsparcia dotyczy południowo-wschodniej części województwa: powiatów radomszczaoskiego i opoczyoskiego.

Krótkie podsumowanie: Podsumowując można stwierdzid, że wiejskie obszary rozwojowe koncentrują się wokół Łodzi oraz innych najsilniejszych miast powiatowych w województwie, natomiast obszary wymagające wsparcia położone są peryferyjnie tak w stosunku do stolicy województwa jak i w stosunku do miast powiatowych. Najkorzystniejszą sytuacją we wszystkich analizach zdiagnozowano w gminach: Bełchatów, Kleszczów, Stryków, Zgierz, natomiast najtrudniejsza sytuacja ma miejsce w gminach: Białaczów, Kodrąb, Nowe Ostrowy, Uniejów, Widawa i Żarnów.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ