Pomoc rozwojowa Tomasz Poskrobko
Pomoc rozwojowa Pomoc świadczona przez państwa oraz organizacje międzynarodowe na rzecz krajów mniej rozwiniętych, w formie: finansowej, materialnej, doradczej. Celem pomocy rozwojowej jest najczęściej: redukcja ubóstwa, zwiększenie ochrony środowiska, wsparcie reform demokratycznych i rządów prawa, przestrzeganie praw człowieka, rozwój społeczeństwa obywatelskiego, wspieranie wzrostu gospodarczego, zapobieganie konfliktom oraz promocja bezpieczeństwa globalnego.
Problemy z pomocą międzynarodową pomoc a interes donorów analiza statystyk pomocy krajów OECD dowodzi, że lokowanie środków jest przede wszystkim powiązane z geopolitycznym i strategicznym interesem donorów. W roku 2004 Sudan otrzymał z rożnych międzynarodowych źródeł 882 milionów dolarów pomocy. To średnio 26,32 dolara rocznie na każdego z 33,5 milionów (7 centów dziennie). W tym samym roku mieszkańcy bogatego w ropę naftową Bahrajnu otrzymali pomoc międzynarodowej w wysokości 146 dolarów na osobę rocznie, a Iraku 188 dolarów.
Problemy z pomocą międzynarodową pomoc wiązana rodzaj pomocy, w ramach której fundusze pomocowe są przeznaczane na zakupy towarów lub usług w kraju, od którego państwo uzyskało pomoc lub która zawiera klauzule geograficzne wyłączające możliwość zakup tych towarów i usług w pewnych krajach tego typu pomoc ma pozytywny wpływ na gospodarkę krajów dawców dzięki kreowaniu nowych miejsc pracy i stymulowaniu eksportu jednak pomoc wiązana podnosi koszt towarów i usług o średnio 15-30 procent odbiorcy skazani są na dalszy zakupy (np. części zamiennych, kompatybilnych technologii) w krajach dawcach, nawet gdy nabycie ich tańszych odpowiedników byłoby możliwe na rynkach wewnętrznych.
Problemy z pomocą międzynarodową nietrafiona pomoc pomoc na zasadzie dać rybę pomoc jednorazowa np. pomoc żywnościowa pomoc na zasadzie dać wędkę bez wsparcia morzę rodzić szereg problemów:
Problemy z pomocą międzynarodową cztery przypadki w których sama pomoc dać wędkę nie wystarcza problem z odtwarzaniem technologii problem z dostosowaniem do tradycji problem polaryzacją społeczeństwa problem z wyczerpywaniem się zasobów środowiska
Oficjalna pomoc rozwojowa Oficjalna Pomoc Rozwojowa (Official Development Assistance, ODA) celem jej jest wspieranie rozwoju gospodarczego i budowanie dobrobytu krajów rozwijających się. DOA może przyjąć formę: darowizny, dotacji lub pożyczki udzielanej instytucjom sektora publicznego państw rozwijających się przez organizacje międzynarodowe i instytucje rządowe krajów rozwiniętych (warunkiem jest by przynajmniej 25% dotacji lub pożyczki było darowizną) pomoc rzeczowa i techniczna. Dotacje, kredyty i pożyczki przeznaczone na cele militarne nie wliczają się do Oficjalnej Pomocy Rozwojowej. Kryterium uznania pomocy za Oficjalną Pomoc Rozwojową jest obecność kraju-biorcy na liście ustalanej przez Komitet Pomocy Rozwojowej OECD (Development Assistance Committee, DAC).
Deklaracja Paryska Deklaracji Paryskiej nt. Efektywności Pomocy (Paris Declaration on Aid Effectiveness), przyjętej przez biorców i dawców pomocy 2 marca 2005 r.
Zasady udzielania ODA wg UE własność koncepcji rozwojowych zgodnie z tą zasadą kraje rozwijające się powinny objąć przewodnictwo we wdrażaniu polityk wynikających z przyznanej pomocy. Kraje te powinny poczuć się właścicielami procesu, który ma na celu pomóc im wzmocnić ich społeczeństwo. W proces ten powinni być zaangażowani na szczeblu krajowym wszyscy interesariusze, w tym parlamenty krajowe i społeczeństwa obywatelskie, aby zagwarantować osiągnięcie celu pomocy rozwojowej. przejrzystość w odniesieniu do zasobów. Przydzielanie środków przez donatorów powinno odbywać się w przejrzysty sposób. Do ogólnie przyjętych standardów powinno należeć terminowe przekazywanie informacji, zwłaszcza podczas negocjacji dotyczących przyznania pomocy, także na temat wydatków, oraz przyjęcie polityki automatycznego ujawniania wszystkich informacji, przy czym do obowiązków krajówodbiorców powinno również należeć zagwarantowanie, że środki te wykorzystywane są na taki cel, na jaki zostały przyznane, oraz że wszystkie transakcje są jawne.
Zasady udzielania ODA wg UE odpowiedzialność środki powinny przepływać przez budżet, aby zarówno na donatorach, jak i na odbiorcach spoczywała odpowiedzialność za sposób przydzielania środków. Wsparcie budżetowe powinno opierać się na solidnym krajowym planie zwalczania ubóstwa, który zwiększa odpowiedzialność kraju poprzez zaangażowanie krajowego parlamentu, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, niezawisłej władzy sądowniczej i środków masowego przekazu. przewidywalność aby efektywnie spożytkować środki pomocowe, kraje powinny wiedzieć ile środków otrzymają i kiedy. efektywność kosztowa środki powinny napływać do krajuodbiorcy bez nadmiernego obciążania kosztami przeprowadzenia transakcji.
Deklaracja Milenijna Milenijne Cele Rozwoju (MDGs) Dla większości zobowiązań horyzont realizacji został ustalony na 2015 r. Rok 1990 uznaje się za rok bazowy przy konstrukcji wskaźników. Zobowiązania zostały przyjęte jako wspólne dla wszystkich państw członkowskich ONZ, które uznały, że każde państwo z osobna powinno być odpowiedzialnym i solidarnym uczestnikiem stosunków międzynarodowych i od każdego z tych państw zależy osiągnięcie MDGs na całym świecie.
Deklaracja Milenijna Milenijne Cele Rozwoju (MDGs) podczas Szczytu Milenijnego w 2000 roku 189 państw członkowskich ONZ przyjęło Deklarację Milenijną, która zawiera kluczowe dla rozwoju świata Milenijne Cele Rozwoju: Cel Zobowiązanie Fakty Wyeliminować skrajne ubóstwo i głód Zapewnić powszechne nauczanie na poziomie podstawowym Promować równość pici i awans społeczny kobiet Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi, których dochód nie przekracza 1 USD dziennie Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi, którzy cierpią głód Zapewnić wszystkim chłopcom i dziewczętom możliwość ukończenia pełnego cyklu nauki na poziomie podstawowym Wyeliminować nierówny dostęp płci do pierwszego i drugiego szczebla edukacyjnego do 2005 r., a na wszystkich szczeblach do 2015 r 1 mld ludzi żyje za mniej niż 1 USD dziennie Na świecie jest 800 mln niedożywionych ludzi 72 mln dzieci nie chodzi do szkoły W najbiedniejszych krajach co piąte dziecko nie chodzi do szkoły 41 mln dziewczynek nie chodzi do szkoły 2/3 liczby analfabetów stanowią kobiety
Ograniczyć umieralność dzieci Ograniczyć rozprzestrzenianie się HIV/AIDS, malarii i innych chorób zakaźnych Cel Zobowiązanie Fakty Zapewnić ochronę środowiska naturalnego Zmniejszyć o 2/3 wskaźnik umieralności dzieci w wieku do lat 5 Zmniejszyć o 3/4 wskaźnik umieralności matek Powstrzymać rozprzestrzenianie się HIV/AIDS i ograniczyć liczbę nowych zakażeń Powstrzymać rozprzestrzenianie się malarii i innych groźnych chorób i ograniczyć liczbę zachorowań Uwzględnić zasady zrównoważonego rozwoju w krajowych strategiach i programach; stosować metody hamujące zubożenie zasobów środowiska naturalnego Zmniejszyć o połowę liczbę ludzi pozbawionych stałego dostępu do czystej pitnej wody Do roku 2020 osiągnąć znaczącą poprawę warunków życia przynajmniej 100 mln mieszkańców slumsów Co roku 10 mln dzieci umiera na uleczalne choroby Co roku umiera pół miliona kobiet w ciąży lub przy porodzie Na świecie żyje 33 mln ludzi z HIV Co roku 2,1 mln ludzi umiera na AIDS 59% osób zakażonych HIV mieszka w Afryce na południe od Sahary Ponad 1 mld ludzi nie ma dostępu do czystej wody pitnej Ponad 2,6 mld ludzi nie ma dostępu do urządzeń sanitarnych Co roku wycinanych jest 13 mln ha lasów
Cel Zobowiązanie Fakty Stworzyć globalne partnerskie porozumienie na rzecz rozwoju Opracować dostępny dla wszystkich, oparty na jasnych przepisach, przewidywalny i nikogo nie dyskryminujący system handlowo-finansowy; uczestnicy systemu powinni być zobowiązani do podejmowania aktywnej działalności promującej dobre praktyki rządzenia, rozwój i ograniczanie ubóstwa; dotyczy to działań na poziomie krajowym i międzynarodowym Wyjść naprzeciw szczególnym potrzebom najsłabiej rozwiniętych państw poprzez zniesienie ceł i kontyngentów na towary eksportowane przez te kraje; zwiększenie skali redukcji długów poważnie zadłużonych ubogich krajów; umorzenie długów zaciągniętych w ramach oficjalnej pomocy bilateralnej oraz zwiększenie pomocy na rzecz rozwoju dla krajów podejmujących Oficjalna Pomoc Rozwojowa osiągnęła w 2006 r. poziom 104 mld USD Pomoc wiązana wynosi 5-7 mld USD rocznie i podraża koszty projektów rozwojowych nawet o 20% Kraje bogate przeznaczają na dotacje dla rolnictwa 300 mld USD rocznie podczas gdy co roku kraje rozwijające się tracą około 72 mld USD w wyniku dotacji i protekcjonizmu rolnictwa stosowanego przez kraje rozwinięte
Konsensus Kopenhaski projekt stworzony w 2004 roku, którego celem jest ustalenie priorytetów w dążeniu do dobrobytu społecznego, w szczególności w krajach słabo rozwiniętych
Konsensus Kopenhaski Główne problemy do rozwiązania, uszeregowane według kryteriów efektywności ekonomicznej: 1. Zwiększenie udziału mikroelementów w diecie dzieci 2. Zwiększenie nakładów na walkę z malarią 3. Zwiększenie ilości szczepień dzieci 4. Odrobaczanie dzieci w wieku szkolnym 5. Leczenie gruźlicy 6. Zwiększenie nakładów na B+R w dziedzinie ochrony środowiska (w tym walka z zanikiem bioróżnorodności i efektem cieplarnianym) 7. Rozbudowa systemu wczesnego ostrzegania przed klęskami żywiołowymi 8. Zwiększenie ilości oddziałów chirurgicznych 9. Walka z WZW typu B 10. Zmniejszenie zasolenia środowiska 11. Zwiększenie nakładów na B+R w dziedzinie energetyki słonecznej 12. Zwiększenie nakładów na szkolnictwo 13. Zwiększenie nakładów na poszukiwanie szczepionki przeciw HIV 14. Kampania promujące szkolnictwo 15. Inwestycje w budowę studni z ręcznym pompami wody
Organizacje pomocowe - WB Międzynarodowy bank odbudowy i rozwoju Cele: pomoc w odbudowie i rozwoju państw członkowskich popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych za pomocą gwarancji albo udziałów w pożyczkach i innych lokatach, dokonywanych przez prywatnych inwestorów; popieranie długofalowego zrównoważonego wzrostu międzynarodowej wymiany i utrzymywanie równowagi bilansów płatniczych koordynowanie własnych pożyczek ze środkami uzyskanymi od innych organizacji międzynarodowych oraz dbanie o rozwój i finansowanie przedsiębiorstw lokalnych ze źródeł zagranicznych. Formy działania: Zapewnia długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu dla najbardziej potrzebujących krajów członkowskich oraz przedsiębiorstw publicznych (po otrzymaniu gwarancji rządowych), dotacje, pomoc techniczną Fundusze na działalność BŚ pochodzą ze składek państw członkowskich, spłaty przez państwa wcześniejszych długów oraz dzięki emisji obligacji na światowych rynkach kapitałowych
Organizacje pomocowe - IMF Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetary Fund) Cele: popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów walutowych; ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych krajów członkowskich; popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany między krajami członkowskimi, unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez rywalizację; dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej, hamujących rozwój handlu; dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na odpowiednich warunkach, w celu wyrównania przejściowej nierównowagi bilansów płatniczych bez środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej; działanie w celu zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów płatniczych.
Organizacje pomocowe - UNDP Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP, United Nations Development Programme) to agenda ONZ powstała w 1965, jej siedzibą jest Nowy Jork. Działa w 166 krajach, gdzie wspomaga rozwiązywanie globalnych i krajowych problemów rozwojowych. Udostępnia zarówno środki jak i know-how Działania Programu skupiają się na wyzwaniach rozwojowych: Wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu Upowszechnienie demokratycznych form rządzenia Zapobieganie kryzysom i odbudowa Środowisko i trwały i zrównoważony wzrost UNDP wydaje coroczny Raport o Rozwoju Społecznym oparty na Wskaźniku Rozwoju Społecznego (HDI)
Organizacje pomocowe FAO Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa Cele: skierowana głównie (choć nie tylko) do państw rozwijających się i transformujących likwidacja głodu na świecie rozwój obszarów wiejskich koordynacja programów dotyczących żywności modyfikowanej, jakości i ilości produkcji towarów żywnościowych zapobieganie erozji gleby Formy działania: pomoc techniczna w zakresie szkoleń i wdrażania norm akcje mające zapobiegać zatrudnianiu nieletnich poruszanie problemu praw kobiet w miejscu pracy wydawanie raportów dzięki trzyczęściowej strukturze umożliwia udział pracowników i pracodawców jako równych partnerów w swoich organach decyzyjnych prowadzenie statystyki dotyczącej warunków bezpieczeństwa i zdrowia w pracy
Organizacje pomocowe ILO Międzynarodowa Organizacja Pracy Cele: formułowanie standardów pracy i przestrzegania praw pracowników promowanie wolności zgromadzeń, prawa zrzeszania, zakazu pracy przymusowej, równości w dostępie do rynku pracy i równego traktowania wprowadzanie zmian społecznych i instytucjonalnych na rzecz równości i wzrostu gospodarczego Formy działania: pomoc techniczna w zakresie szkoleń i wdrażania norm akcje mające zapobiegać zatrudnianiu nieletnich poruszanie problemu praw kobiet w miejscu pracy wydawanie raportów dzięki trzyczęściowej strukturze umożliwia udział pracowników i pracodawców jako równych partnerów w swoich organach decyzyjnych prowadzenie statystyki dotyczącej warunków bezpieczeństwa i zdrowia w pracy
Polska pomoc rozwojowa
Pomoc dwustronna Pomoc dwustronna skierowana jest przede wszystkim do krajów priorytetowych Najczęściej ma formę projektów i zadań realizowanych przez: organy administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe (także: spółki non-profit, spółdzielnie socjalne, kościelne osoby prawne i jednostki organizacyjne), publiczne i niepubliczne szkoły wyższe, instytuty badawcze, PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne, działania za pośrednictwem ambasad RP i konsulatów RP. Programu Małych Grantów finansowanie inicjatyw o niewielkiej skali (np. remont dachu szkoły, zakup komputerów dla ośrodka kultury czy budowę studni), które dają pozytywne efekty w życiu codziennym społeczności lokalnych. Przedsięwzięcia są finansowane w krajach Afryki, Azji, Ameryki Łacińskiej i Karaibów.
Pomoc wielostronna Głównym kanałem przepływu pomocy wielostronnej są wpłaty do budżetu pomocowego Unii Europejskiej (0,17% PKB) Poza Unią Europejską istotnymi kanałami polskiej pomocy wielostronnej są: organizacje Systemu Narodów Zjednoczonych Grupa Banku Światowego
Rodzaje pomocy Pomoc techniczna rządowe programy stypendialne, szkolenia wolontariat wsparcie eksperckie Pomoc żywnościowa Pomoc humanitarna ludziom narażonym na długotrwałe kryzysy oraz pomoc w tzw. zapomnianych kryzysach"; krótkoterminowe prace związanych z odbudową i rekonstrukcją, infrastruktury i sprzętu, pokonywanie trudności związanych z konsekwencjami migracji ludności, spowodowanymi przez klęski żywiołowe lub katastrofy wywołane działalnością człowieka; działania na rzecz zapobiegania katastrofom oraz ograniczania ich skutków Pomoc dla uchodźców w Polsce i na świece Pomoc finansowa kredyty preferencyjne na pomoc w formie wiązanej wpłaty na inicjatywy realizowane przez międzynarodowe instytucje finansowe redukcji zadłużeń
Zasady pomocy rozwojowej skierowanie ok. 3/4 środków finansowych przeznaczonych na współpracę rozwojową do krajów priorytetowych; skoncentrowanie wsparcia na następujących sektorach priorytetowych: dobre rządzenie (good governance) migracje i zarządzanie granicami rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo mała i średnia przedsiębiorczość uwzględnianie priorytetów programowych Partnerstwa Wschodniego w krajach objętych tym przedsięwzięciem respektowanie zasady równości płci (gender equality) oraz promowanie praw człowieka; powiązanie dwustronnych działań rozwojowych z działaniami realizowanymi przez UE oraz instytucje międzyrządowe i międzynarodowe;
Donatorzy pomocy Kraje priorytetowe (3/4 środków pomocowych) Białoruś Ukraina Mołdawia Gruzja Afganistan Autonomia Palestyńska Angola Pozostałe kraje Europa Południowo-Wschodnia (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Macedonia oraz Serbia), Kaukaz Południowy (Armenia, Azerbejdżan) Azja Środkowa (Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan). kraje Afryki, Bliskiego Wschodu, Azji i Pacyfiku oraz Ameryki Łacińskiej.
Białoruś dobre rządzenie (good governance), w szczególności: inicjatywy medialne i wsparcie prasy lokalnej, prywatyzacja, polityka oświatowa, wsparcie grup defaworyzowanych; migracje i zarządzanie granicami, w szczególności: działania w zakresie usprawnienia ruchu granicznego, zwalczania nielegalnych migracji i przestępczości celnej; rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności: specjalistyczne staże dla urzędników w zakresie standardów fitosanitarnych i weterynarii, rozwój zawodowy grup defaworyzowanych; mała i średnia przedsiębiorczość, w szczególności: aktywizacja stowarzyszeń zrzeszających małych i średnich przedsiębiorców, zwiększanie efektywności energetycznej.
Ukraina dobre rządzenie (good governance), w szczególności: zapobieganie i zwalczanie korupcji, inicjatywy na rzecz harmonizacji prawa z prawem unijnym, reforma systemu emerytalnego, zarządzanie obszarami miejskimi w zakresie usług komunalnych; migracje i zarządzanie granicami, w szczególności: inicjatywy w zakresie usprawnienia ruchu granicznego i zwalczania nielegalnej migracji; rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności: wsparcie służb doradztwa rolniczego, aktywizacja społeczności lokalnych na rzecz poprawy jakości życia na wsi; mała i średnia przedsiębiorczość, w szczególności: zwiększenie efektywności energetycznej oraz utylizacji odpadów, aktywizacja stowarzyszeń zrzeszających MSP.
Gruzja dobre rządzenie (good governance), w szczególności: rozwój regionalny i decentralizacja, zapobieganie i zwalczanie korupcji, wzmacnianie systemu pomocy społecznej, wzmocnienie niezależnych środków masowego przekazu; migracje i zarządzanie granicami, w szczególności: usprawnienie kontroli celnej i zwalczanie przestępczości celnej, zwalczanie nielegalnej migracji; rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności: działania na rzecz grup defaworyzowanych, leśnictwo i ochrona lasów; mała i średnia przedsiębiorczość, w szczególności: wsparcie przedsiębiorczości wiejskiej, aktywizacja zawodowa uchodźców wewnętrznych i grup zmarginalizowanych, ochrona środowiska (utylizacja odpadów), efektywność energetyczna.
Mołdawia dobre rządzenie (good governance), w szczególności: zapobieganie i zwalczanie korupcji, zarządzanie finansami publicznymi, rozwój samorządności, szkolenie zawodowe w zakresie rozwoju usług komunalnych; migracje i zarządzanie granicami, w szczególności: usprawnienie ruchu granicznego i zwalczanie nielegalnej migracji, przeciwdziałanie handlowi ludźmi, usprawnienie kontroli celnej i zwalczanie przestępczości celnej; rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności: standardy fitosanitarne; mała i średnia przedsiębiorczość, w szczególności: wsparcie przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, efektywność energetyczna utylizacja odpadów.
Afganistan dobre rządzenie (good governance), w szczególności: wzmocnienie administracji państwowej, w tym sektora sprawiedliwości, rozwój niezależnych mediów, edukacja; rozwój prowincji i miasta Ghazni, w szczególności: rozbudowa infrastruktury publicznej (w tym dróg, szkół, dostępu do wody i elektryczności), tworzenie miejsc pracy, pomoc dla uchodźców; rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności: wprowadzanie upraw alternatywnych do maku, ochrona zdrowia (w tym budowa i rozbudowa wiejskich ośrodków zdrowia); mała i średnia przedsiębiorczość, w szczególności: rozwój sektora prywatnego, aktywizacja zawodowa kobiet.
Autonomia Palestyńska dobre rządzenie (good governance), w szczególności: podnoszenie kwalifikacji pracowników służb publicznych; migracje i zarządzanie granicami, w szczególności: szkolenia podwyższające kwalifikacje funkcjonariuszy straży granicznej rozwój obszarów wiejskich i rolnictwo, w szczególności: podwyższenie jakości miejscowej produkcji, zagospodarowanie terenów rolnych wsparcie wspólnot lokalnych (przede wszystkim gospodarczych), zarządzanie zasobami wodnymi; edukacja, w szczególności: rozwój i aktywizacja młodzieży.
Angola rolnictwo i ochrona środowiska, w szczególności: rozminowywanie, redukcja i rozwiązywanie problemu odpadów; edukacja, w szczególności: rozwój zasobów ludzkich (w obszarze żeglugi, rybołówstwa, geologii), zapewnienie dostępu do edukacji na poziomie podstawowymi średnim, rehabilitacja osób z traumą pokonfliktową; ochrona zdrowia, w szczególności: zapobieganie i kontrola rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych.