12 AFRYKA POŁUDNIOWA ZAMBIA I MOZAMBIK PROGRAM WSTĘPNY (TERMINY I PROGRAM MOGĄ ZOSTAĆ ZMIENIONE): DZIEŃ 1 15.01.2010 WYLOT Z POLSKI Wylot z Warszawy do Johannesburga przez jeden z europejskich portów lotniczych. DZIEŃ 2 16.01.2010 TONGABEZI Lądowanie w Johannesburgu w godzinach porannych, a następnie wylot do Livingstone ok. godz. 10:40. Transfer do hotelu, zakwaterowanie, czas wolny, nocleg. DZIEŃ 3 17.01.2010 TONGABEZI Po śniadaniu wycieczka do Livingstone na safari w Mosi-Oa-Tunya National Park i do wodospadów Victoria Falls. Kolacja przy blasku księŝyca. DZIEŃ 4 18.01.2010 TONGABEZI Po śniadaniu wycieczka z przewodnikiem po okolicy połączona z wycieczką do muzeum lub całodniowa wycieczka na wyspę Livingstone lub całodzienne safari. Kolacja i nocleg w hotelu. Wyspa Livingstone znajduje się na środku rzeki Zambezi, dotykając Victoria Falls, gdzie woda spada w dół na długości 103 m. Livingstone Island została udostępniona dla turystów w 1995 roku w celu umoŝliwienia niepowtarzalnego pikniku na skraju Victoria Falls. Livingstone Island, będąc częścią Victoria Falls, która jest jednym z siedmiu cudów świata i jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, oraz jej geologiczne połoŝenie sprawiają, Ŝe jest to niepowtarzalne miejsce.
22 DZIEŃ 5 19.01.2010 TONGABEZI Po śniadaniu wycieczka łodzią lub canoe po rzece Zambezi (river safari) lub całodzienne safari. Kolacja i nocleg w hotelu. DZIEŃ 6 20.01.2010 TONGABEZI Po śniadaniu wyjazd do Mukuni Park na zwiedzanie i zakup pamiątek lub całodzienne safari. Kolacja i nocleg w hotelu. Mukuni Park ma niezwykłą historię. Zbudowany został w 1905 roku, i jest najbardziej zabytkowym ogrodem w Zambii. W tym roku naczelny wódz ludu Lozi Lewanika z zachodniej Zambii odwiedził Victoria Falls na oficjalne otwarcie mostu Zambezi Bridge. To było w Mukuni Park, znanym wtedy Barotse Centre, gdzie znajdowała się wystawa sztuki i rzemiosła Barotse z okazji spotkania w Livingstone z Księciem i KsięŜną Connaught. Mukuni Park Market jest domem dla Mukuni Park Curios Market Association, grupy ludzi rzemiosła, którzy przez dziesięciolecia tworzyli schronienia w parku w centrum miasta. Park przy wejściu do Victoria Falls ma stragany, gdzie moŝna znaleźć kamienne i drewniane rzeźby oraz biŝuterię z półszlachetnych kamieni. Jest to prawdziwy klejnot Afryki. Rynek otwarty jest codziennie w godzinach 7:00 18:00. SprzedaŜ róŝnych miejscowych artefaktów, w tym rzeźbione figurki ludzi, zwierząt, wyroby skórzane, prace z koralików, bębny, włócznie i laski, jest częścią głównej działalności turystycznej w Livingstone od dziesięcioleci. Przemysł ten opiera się na lokalnych artystach i rzemieślnikach, którzy korzystają z lokalnych surowców. Zapewnia pracę setkom ludzi z Livingstone i okolic. W rzeczywistości zakupy tutaj wspierają przemysł na najniŝszym poziomie, w prawdziwy sposób, bezpośredni. DZIEŃ 7 21.01.2010 TONGABEZI RPA Po śniadaniu transfer na lotnisko w Livingstone i wylot do Johannesburga ok. godz. 13:15. Transfer do hotelu i zakwaterowanie. Popołudniowe zwiedzanie miasta. Nocleg w hotelu.
32 DZIEŃ 8 22.01.2010 (piątek) RPA MOZAMBIK Po śniadaniu transfer na lotnisko i wylot do Inhambane ok. godz. 10:55. Transfer do hotelu, zakwaterowanie, czas wolny. Kolacja i nocleg w hotelu. DNI 9 14 23.01.2010 28.01.2010 MOZAMBIK Śniadanie, wypoczynek, zorganizowanie czasu wolnego: pakiet 10 nurkowań ze sprzętem, wyprawa kajakami do lasów mangrowych (1,5 godz.), wyprawa na quadach z przewodnikiem trasa 20 km, zwiedzanie historycznego miasta Inhambane z przewodnikiem (wtorek, czwartek lub sobota). Kolacja i nocleg w hotelu. DZIEŃ 15 29.01.2010 (piątek) Po śniadaniu transfer na lotnisko w Inhambane, wylot do Johannesburga ok. godz. 11:10, a następnie wylot do Europy. DZIEŃ 16 30.01.2010 WARSZAWA Lądowanie w jednym z europejskich portów lotniczych, a następnie wylot do Warszawy. W razie potrzeby punkty programu mogą być zmienione, a cena ponownie skalkulowana. Podane godziny przelotów są orientacyjne i mogą ulec zmianie. CENA WYNOSI: 20 000 zł / os. CENA ZAWIERA: przelot na trasie Johannesburg Livingstone Johannesburg, Zambia: o transfer lotnisko hotel lotnisko, o zakwaterowanie w 2-osobowym cottage, o wyŝywienie: śniadania, lunche i obiadokolacje, napoje do posiłków, wino lokalne, o wycieczki wspomniane w programie, Johannesburg: o transfer lotnisko hotel lotnisko, o zakwaterowanie w 2-osobowym cottage z łazienką, lodówką, TV, radio, o wyŝywienie: śniadanie, przelot na trasie Johannesburg Inhambane Johannesburg, Mozambik: o transfer lotnisko hotel lotnisko, o zakwaterowanie w 2-osobowym cottage z łazienką, moskitierą, klimatyzacją, o wyŝywienie: śniadania i obiadokolacje, o 10 nurkowań ze sprzętem, balast, butle, o wycieczki wspomniane w programie, opiekę polskojęzycznego przedstawiciela firmy, podstawowe ubezpieczenie turystyczne SIGNAL IDUNA TRAVEL KL, NNW oraz ubezpieczenie bagaŝu, ubezpieczenie turystyczne SIGNAL IDUNA TRAVEL rozszerzone o nurkowanie ze specjalistycznym sprzętem (komora).
42 CENA NIE ZAWIERA: przelotu międzynarodowego Warszawa Johannesburg Warszawa: płatne po ustaleniu dokładnego terminu wylotu opłaty za wizy: Zambia 50 USD, Mozambik 50 USD: płatne osobiście na lotnisku Zambia: o biletów wstępu do parków (15 USD / kaŝde wejście) i muzeum (8 USD): płatne osobiście przy wejściu o opłaty lotniskowej wylotowej (28 USD): płatne osobiście na lotnisku dodatkowych posiłków nie wymienionych w programie, dodatkowych napojów do posiłków i alkoholi, dodatkowych wycieczek, dodatkowych nurkowań, wydatków własnych, napiwków, dodatkowych atrakcji. CO NALEśY ZABRAĆ: krem do opalania z wysokim filtrem, czapkę / kapelusz przeciwsłoneczny, okulary przeciwsłoneczne. kamerę lub/i aparat fotograficzny, osobiste lekarstwa, środek przeciw komarom, na wieczór bluzki z długim rękawek i długie spodnie, dobre buty do chodzenia, sandały przy wodospadzie jest mokro i wilgotno, kostium kąpielowy, ciepły sweter / bluzę na chłodniejsze wieczory, kurtkę od deszczu, skarpetki na wieczór, w przypadku noszenia soczewek, prosimy o zabranie okularów na wypadek, gdyby do oczu dostał się kurz, tabletki przeciwmalaryczne, prezenty dla dzieci w przypadku odwiedzania szkoły Tujatane School (www.tujatane.com) Tongabezi Lodge Tongabezi Lodge to romantyczna odskocznia od cywilizacji połoŝona na brzegu rzeki Zambezi, w pobliŝu wodospadów Victoria Falls. Została otwarta w 1990 przez Bena Parkera i Willa Ruck-Keene a pierwszych pionierów ekoturystyki w Zambii.
52 Tongabezi oferuje zakwaterowanie w róŝnego rodzaju lodgach. KaŜda z nich jest pięknie urządzona przy uŝyciu lokalnych materiałów. Goście mogą spoŝywać posiłki na brzegu rzeki lub na prywatnych tarasach domków. Tongabezi Lodge łączy ekskluzywną atmosferę z ciepłem i gościnnością mieszkańców Zambii. River Cottages Lodge dysponuje pięcioma domkami z widokiem na rzekę Zambezi. KaŜdy z nich ma duŝe podwójne łóŝko lub dwa pojedyncze łóŝka, moskitierę i łazienką z prysznicem. KaŜdy domek posiada zadaszony i otwarty taras, gdzie goście mogą zjeść kolację pod gwiazdami lub po prostu usiąść i cieszyć się stale zmieniającą się panoramą rzeki. Do kaŝdego domku przypisany jest słuŝący.
62
72 Flamingo Bay Water Lodge Flamingo Bay Water Lodge znajduje się w dziewiczej zatoce obok Inhambane, 485 km na północ od Maputo, stolicy Mozambiku. Lodge wybudowane są na palach nad krystalicznie czystą wodą ciepłego Oceanu Indyjskiego. Ten eko-raj jest domem dla stad flamingów, ryb tropikalnych i bardzo rzadko spotykanych dugongów. Zachody słońca w Flamingo Bay zapierają dech w piersiach. Ciepły Ocean Indyjski gwarantuje bezpieczną kąpiel przez cały rok, a niekończące się szerokie plaŝe zapewniają godziny przyjemności.
82 Flamingo Bay Water Lodge to wyjątkowe i jedyne w swoim rodzaju miejsce w Afryce. Szczyci się tym, Ŝe znajdują tu się niezakłócone eko-systemy Stwarza to ciekawe środowisko Ŝycia dla ryb podąŝających za falą, a ptaki i kraby oraz inne stworzenia znajdujące się w ujściach rzek wyglądają jak by poruszały się razem z codziennym ruchem wód oceanu. KaŜdy luksusowy domek jest przestronny i dobrze wyposaŝony. Posiada balkon, szeroko otwierane przesuwne drzwi i klimatyzację. Domki i meble są wykonane z pięknego lokalnego twardego drewna z Mozambiku. Główny budynek i domki są ze sobą połączone drewnianymi pomostami, po których moŝna jeździć meleksem. Posiłki serwowane są w eleganckiej restauracji z widokiem na basen, a dalej na zatokę. Posiłki moŝna jeść zarówno w środku, jak i na zewnątrz. Restauracja specjalizuje się w lokalnych potrawach Mozambiku oraz owocach morza w tym m.in. świeŝe krewetki, ryby, kraby i kalmary, które są codziennie łowione. Dobrze zaopatrzony bar jest miejscem spotkań. Przyciąga gości do podzielenia się wraŝeniami z odbytych wycieczek czy nurkowania w tym magicznym miejscu, a przy okazji podziwianiu przepięknych zachodów słońca.
92 WyposaŜenie hotelu: Bar hotelowy Bezpośredni dostęp do plaŝy Czytelnia Kawiarnia / Bar bistro Kiosk LeŜaki przy basenie / na plaŝy Obsługa hotelowa (serwis) Park Parasole słoneczne przy basenie / na plaŝy Restauracja Sala konferencyjna Taras ogrodowy Basen WyposaŜenie pokoju: Czajnik / ekspres do kawy Klimatyzacja Mały salonik Łazienka z prysznicem
102 REPUBLIKA POŁUDNIOWEJ AFRYKI Stolica: Pretoria Waluta: rand południowoafrykański (ZAR), 1 ZAR = 100 centów; Języki urzędowe: angielski, afrikaans oraz ndebele, xhosa, zulu, sepedi, sesotho, setswana, swati, tshivenda, xitsonga WIZA, PRZEPISY WJAZDOWE. Obywatele RP mający paszporty zwykłe mogą wjeŝdŝać bez wiz i przebywać na terytorium Republiki Południowej Afryki jednorazowo do 30 dni. Osoby udające się na pobyt dłuŝszy lub w celu podjęcia pracy muszą mieć wizę, którą moŝna uzyskać w kaŝdej placówce dyplomatyczno-konsularnej RPA za granicą. Na przejściach granicznych RPA wizy nie są wydawane. Przy wjeździe wymagany okres waŝności paszportu powinien być dłuŝszy od okresu waŝności wizy co najmniej o 6 miesięcy. Przekraczając granicę, naleŝy okazać bilet powrotny. Nie ma obowiązku udokumentowania określonej kwoty pieniędzy na kaŝdy dzień pobytu, ale przy ubieganiu się o wizę oraz przy wjeździe moŝe być wymagane okazanie zaproszenia lub rezerwacji hotelowej. W paszporcie musi być co najmniej jedna strona przeznaczona na wizy, całkowicie wolna od wszelkich stempli, wiz itp. Brak wolnej strony w paszporcie powoduje odmowę wjazdu do RPA i bezwarunkowy powrót pasaŝera do miejsca, z którego rozpoczął podróŝ. Przy wjeździe władze imigracyjne
112 zamieszczają w paszporcie podróŝnego zezwolenie na pobyt w RPA (do 30 dni) w postaci naklejki. Samowolne przedłuŝenie pobytu ponad okres waŝności wizy zagroŝone jest wysokimi grzywnami. PRZEPISY CELNE. Cudzoziemiec przebywający w RPA czasowo moŝe wymienić i wywieźć z tego kraju jedynie taką sumę dewiz, która nie przekracza kwoty zadeklarowanej przy wjeździe oraz wartości legalnie uzyskanych zarobków. SłuŜby celne mają prawo nie dopuścić do wywiezienia nie udokumentowanych dewiz. Do RPA nie wolno wwozić Ŝywności oraz więcej niŝ 1 l napojów spirytusowych. Całkowitym zakazem objęty jest wywóz kości słoniowej oraz skór i innych części zwierząt, o ile nie zostały nabyte u licencjonowanego sprzedawcy lub nie mają certyfikatu trofeum łowieckiego. Zakazane jest posiadanie surowych (nieoszlifowanych) diamentów. Przy wyjeździe z RPA turysta moŝe ubiegać się o zwrot podatku VAT, pod warunkiem Ŝe kwota pojedynczego zakupu (rachunku) przekroczyła 250 ZAR. Posiadanie i przywoŝenie narkotyków jest karalne. UBEZPIECZENIE. Ubezpieczenie komunikacyjne jest obowiązkowe. Uznawane są znane międzynarodowe firmy ubezpieczeniowe. SŁUśBA ZDROWIA. Szczepienia nie są wymagane. Największe zagroŝenie epidemiologiczne stwarzają AIDS i gruźlica, w tym odporne na leki odmiany MDR i XDR. Przypadki malarii zdarzają się na północnym wschodzie kraju (głównie na obszarze Parku Krugera, w prowincjach Limpopo, Mpumalanga i KwaZulu-Natal). W RPA występuje bilharcjoza, sporadycznie zdarzają się przypadki cholery. Dostęp do opieki medycznej jest dobry, chociaŝ w niektórych słabiej rozwiniętych regionach jej poziom nie jest najwyŝszy. Cena wizyty lekarskiej wynosi średnio 250 ZAR. Pobyt w szpitalu kosztuje dziennie 1000-2000 ZAR, ale nawet drobne zabiegi diagnostyczne lub chirurgiczne ze znieczuleniem są bardzo kosztowne. INFORMACJE DLA KIEROWCÓW. Zasadniczo wymagane jest międzynarodowe prawo jazdy, uznawane jest równieŝ polskie prawo jazdy pod warunkiem posiadania poświadczonego tłumaczenia dokumentu na język angielski lub afrikaans. Obowiązuje ruch lewostronny. Autostrady i drogi szybkiego ruchu utrzymane są w dobrym stanie, jednak liczba wypadków drogowych jest alarmująco wysoka, głównie ze względu na zły stan techniczny pojazdów oraz brawurę i słabe umiejętności kierowców. NaleŜy zwracać uwagę na ograniczenia prędkości oraz specyficzne znaki drogowe wskazujących na zagroŝenie rabunkowe (kamienie na drodze, atakowanie samochodów na skrzyŝowaniach). Zaleca się blokowanie drzwi samochodów i zachowanie szczególnej ostroŝności przy zjazdach z autostrad, skrzyŝowaniach ze światłami, gdzie często dochodzi do napadów. PODRÓśOWANIE PO KRAJU. Niewielkie ograniczenia występują w regionie intensywnej eksploatacji złóŝ diamentów (Namaqualand). BEZPIECZEŃSTWO. RPA naleŝy do krajów o bardzo wysokim zagroŝeniu brutalną przestępczością kryminalną. Odnotowuje się znaczną liczbę napadów rabunkowych z bronią, często kończących się zabójstwami, gwałtów i innych przestępstw. Nie zaleca się podróŝowania wieczorem i w nocy, przebywania w regionach i dzielnicach miast (takŝe na ulicach centralnych) bez upewnienia się co do bezpieczeństwa w konkretnym miejscu. NaleŜy zachowywać ostroŝność w miejscach publicznych - na lotniskach, dworcach kolejowych i autobusowych, a takŝe w taksówkach, których kierowcy bywają powiązani ze światem przestępczym. O ile to moŝliwe, wskazane jest podróŝowanie w zorganizowanych grupach, z doświadczonym przewodnikiem. PRZYDATNE INFORMACJE: Powszechnie, jedynie z wyjątkami polegającymi na ograniczeniach technicznych, akceptowane są karty płatnicze wydane przez polskie banki. Ambasada RP w Pretorii 14 Amos Street, Colbyn 0083, Pretoria Tel. +27 12 4302631, +27 12 4302632 Tel. dyŝurny +27 12 4302621, Fax. +27 12 4302608 e-mail (Ambasada): e20@mweb.co.za e-mail (Wydział Konsularny): konsulat@mweb.co.za strona internetowa: www.poland.co.za
122 Konsul honorowy RP w Durbanie Andrzej Kiepiela (jęz.: polski, angielski) 3 Chase Place, P.O.Box 1351, Westville 3630, Durban Tel. +27 31 2669792/3/4 Fax. +27 31 2669055 Tel.kom. +27 826532522 e-mail: kesh@wozani.za.net ZAMBIA (Republika Zambii) Stolica: Lusaka Waluta: kwacha (ZMK), 1 ZMK = 100 ngwee; Język urzędowy: angielski WIZA, PRZEPISY WJAZDOWE. Wizy pobytowe i tranzytowe obywatele polscy uzyskują w punktach przekraczania granicy. Okres waŝności paszportu przy wjeździe powinien wynosić minimum 3 miesiące. Wymagane jest okazanie biletu powrotnego (lub środków na jego zakup), dokumentów (wiz) umoŝliwiających dalszą lub powrotną podróŝ oraz środków wystarczających na pokrycie kosztów pobytu (minimalna kwota na dzień pobytu nie jest określona). Przy wylocie naleŝy wnieść opłatę lotniskową w wysokości 20 USD. PRZEPISY CELNE I PRAWNE. Przepisy celne są zbliŝone do standardów międzynarodowych. Nie ma ograniczeń przy przewozie obcych środków płatniczych, wywóz moŝliwy jest do kwoty zadeklarowanej przy wjeździe. Posiadanie i przywoŝenie narkotyków jest karalne. Zwrot podatku VAT za zakupione towary następuje wyłącznie w przypadku uzyskania numeru ewidencji podatkowej i ksiąŝeczki zwrotu podatku. UBEZPIECZENIE. W Zambii nie ma agenta polskich towarzystw ubezpieczeniowych. Uznawane są polisy renomowanych światowych towarzystw ubezpieczeniowych. Obowiązkowe jest ubezpieczenie OC (moŝna wykupić krótkoterminową polisę na głównych przejściach granicznych), wskazane jest wykupienie ubezpieczeń osobowych. SZCZEPIENIA, SŁUśBA ZDROWIA. Szczepienia nie są wymagane, zaleca się jednak szczepienie przeciw Ŝółtej febrze. ZagroŜenie malarią występuje na całym obszarze kraju w ciągu całego roku. Bardzo wysoka jest zachorowalność na AIDS. Opieka medyczna o standardzie europejskim dostępna jest jedynie w stolicy kraju. W powaŝniejszych przypadkach naleŝy przewieźć chorego do RPA. INFORMACJE DLA KIEROWCÓW. Krajowe prawo jazdy jest waŝne przez 180 dni pobytu. NaleŜy mieć poświadczone tłumaczenie dokumentu na język angielski. Obowiązuje ruch lewostronny. PodróŜowanie samochodem jest ryzykowne ze względu na złe warunki techniczne samochodów dopuszczonych do ruchu drogowego, zły stan dróg oraz nagłe powodzie w porze deszczowej (listopad-kwiecień). PODRÓśOWANIE PO KRAJU. Nie ma ograniczeń, nie naleŝy jednak podróŝować samochodem po zmroku. BEZPIECZEŃSTWO. ZagroŜenie przestępczością jest wysokie w miastach, zwłaszcza w Lusace. Policja jest mało skuteczna. Poruszanie się pieszo po mieście naleŝy ograniczyć. Paszporty, przedmioty wartościowe i gotówkę naleŝy przechowywać w depozycie hotelowym. Kopie paszportu naleŝy nosić przy sobie. PRZYDATNE INFORMACJE: W bankach i kantorach moŝna wymieniać pieniądze bez ograniczeń.
132 MOZAMBIK (Republika Mozambiku) Stolica: Maputo Waluta: new metical (MZN), 1 MZN = 100 centavo; Język urzędowy: portugalski Inne języki: angielski, języki grupy etnicznej Bantu WIZA, PRZEPISY WJAZDOWE. Obywateli polskich obowiązują wizy. MoŜna je uzyskać m.in. w urzędzie konsularnym Mozambiku w Berlinie (tel. 0030 39876500) i w Rzymie (tel. 0039 0637514852) oraz na przejściach granicznych Mozambiku. Samowolne przedłuŝenie pobytu ponad okres waŝności wizy zagroŝone jest grzywną w wysokości ok. 100 USD za kaŝdy dzień. WaŜność paszportu powinna przekraczać o 6 miesięcy termin wygaśnięcia wizy. PRZEPISY CELNE. Przywóz walut obcych ograniczony jest do 5000 USD. Przywóz i wywóz waluty miejscowej jest zabroniony. Czeki podróŝne są akceptowane i wymieniane (w celu uniknięcia dodatkowych opłat zalecamy czeki w USD i EUR). Rand południowoafrykański, dolar amerykański i euro są akceptowane jako środek płatniczy. Hotele, banki i sklepy przyjmują karty kredytowe i płatnicze. Posiadanie i przywoŝenie narkotyków jest karalne. UBEZPIECZENIE. W Mozambiku nie ma przedstawiciela polskiego towarzystwa ubezpieczeniowego. Wskazane jest wykupienie ubezpieczeń osobowych (z opcją ewentualnej ewakuacji do RPA) w firmach o światowej renomie. SZCZEPIENIA, SŁUśBA ZDROWIA. Największe zagroŝenie zdrowotne stanowią AIDS i malaria, pojawiają się przypadki zachorowań na cholerę. Opieka medyczna (płatna) na podstawowym poziomie jest dostępna dla wszystkich w szpitalach państwowych, natomiast w klinikach prywatnych usługi są lepsze, ale ceny dość wygórowane. INFORMACJE DLA KIEROWCÓW. Wymagane jest międzynarodowe prawo jazdy. Stan głównych dróg publicznych jest dość dobry, drogi lokalne są w złym stanie. Zaleca się nie podróŝować samochodem po zmroku a w czasie podróŝy bezwzględnie zamykać drzwi i okna samochodu. BEZPIECZEŃSTWO. Generalnie tubylcy są uczynni, Ŝyczliwi i chętnie słuŝą pomocą, jednakŝe wskaźnik przestępczości jest wysoki. Odnotowuje się kradzieŝe samochodów, są przypadki zabójstw, napadów rabunkowych, takŝe z uŝyciem broni palnej. Zdarzają się napady na turystów na plaŝach w Maputo, Beirze i innych centrach turystycznych. NaleŜy unikać fotografowania obiektów rządowych, militarnych, itp. PodróŜe i spacery w nocy są niewskazane. PRZYDATNE INFORMACJE: Akceptowanym środkiem płatniczym jest teŝ rand południowoafrykański. Nie ma polskiej placówki dyplomatycznej. NajbliŜsze, właściwe terytorialnie polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne to Ambasada RP w Pretorii (RPA). W Maputo znajduje się urząd konsularny kierowany przez konsula honorowego RP. Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, poradnik Polak za granicą www.msz.gov.pl