Redakcja Mirosława Szprenglewska Korekta Beata Królicka Redakcja techniczna Czesław Rygielski Redaktor prowadzący Monika Frąckowiak Projekt okładki Zdzisław Ptak Copyright by Oficyna Wydawnicza BRANTA 2008 Copyright by Marcin Bieńko 2008 Copyright by Grzegorz Borys 2008 Copyright by Agnieszka Gruszczyńska 2008 Copyright by Joanna Misztal-Konecka 2008 Copyright by Agnieszka Pyszny 2008 Copyright by Piotr Telusiewicz 2008 Copyright by Grzegorz Tylec 2008 ISBN 978-83-61668-68-8 Oficyna Wydawnicza BRANTA - Rok założenia 1990 85-959 Bydgoszcz, ul. Królowej Jadwigi 18 tel./fax (052) 322 89 19, (052) 322 75 34 e-mail: oficyna@branta.com.pl www.ksiegarnia.branta.com.pl Wydanie I Ark. druk. 7,0 Druk ukończono w lutym 2009 r. Skład i łamanie: Lucyna Miller Druk i oprawa:
SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 7 Od Redaktorów... 11 Marcin Bieńko Elektroniczny dostęp do Krajowego Rejestru Sądowego...13 Grzegorz Borys Funkcjonowanie elektronicznej księgi wieczystej zarys problematyki... 26 Agnieszka Gryszczyńska Migracja ksiąg wieczystych... 43 Joanna Misztal-Konecka Pisma procesowe w postępowaniu cywilnym wnoszone na nośnikach elektronicznych... 55 Agnieszka Pyszny Informatyzacja sądownictwa szansa czy zagrożenie dla wymiaru sprawiedliwości... 66 Piotr Telusiewicz Projekt elektronicznego postępowania upominawczego... 77 Grzegorz Tylec Podpis elektroniczny w postępowaniu cywilnym... 91 Informacja o autorach publikacji... 107
WPROWADZENIE Temat konferencji naukowej, która odbyła się w kwietniu 2008 roku w Stalowej Woli na Wydziale Zamiejscowym Nauk o Społeczeństwie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Elektroniczne aspekty wymiaru sprawiedliwości mieści w sobie odniesienie do dwóch dziedzin życia, dziedzin wydawałoby się niemających ze sobą zbyt wiele wspólnego. Elektronika jako wyraz nowoczesności i licznych udogodnień życia codziennego z trudnością kojarzyć się może z wymiarem sprawiedliwości pojmowanym jako rozstrzyganie sporów między obywatelami i wymierzaniem sankcji za czyny sprzeczne z prawem karnym. Mimo jednak tak daleko posuniętego sceptycyzmu obserwacja rzeczywistości społecznej skłania do wniosku, że również do tak przenikniętego tradycjami systemu, jakim jest wymiar sprawiedliwości, wkracza nowoczesność. Dzieje się tak dlatego, że wszechobecna wręcz elektronika wpływa nie tylko na styl życia jednostki i rodziny, ale także na sposób zdobywania wiedzy i świadczenia pracy oraz zasady funkcjonowania organizacji państwowej. Na skutek tego kształtuje się społeczeństwo informacyjne, społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, w którym udostępnianie i wykorzystanie informacji warunkuje powodzenie wielu przedsięwzięć, w tym sukces gospodarczy. W konsekwencji nowoczesne technologie zyskują coraz większy wpływ na każdą dziedzinę ludzkiego życia. Nie dziwi zatem, że nawet wymiar sprawiedliwości nie może oprzeć się postępowi technicznemu. Z jednej strony związane jest to z koniecznością ujęcia w toku postępowań nowych środków dowodowych (takich jak elektroniczne umowy, e-faktury, korespondencja elektroniczna), z drugiej zaś strony skorzystanie w bieżącej działalności sądów z nowych technologii wspomaga funkcjonowanie sądu jako instytucji oraz pracowników wymiaru sprawiedliwości.
8 Wprowadzenie Najbardziej widocznym dowodem wkraczania nowoczesnych technologii do sądów jest ich komputeryzacja. Udostępnienie komputerów powoduje nie tylko możliwość wykorzystania ich w czasie sporządzania protokołów z rozpraw i posiedzeń oraz orzeczeń i zarządzeń, ale także ułatwia wykonanie czynności technicznych związanych z przesyłaniem korespondencji czy sporządzaniem wypisów dokumentacji z akt sądowych. Nadto w razie zapewnienia każdemu pracownikowi sądu dostępu do sprzętu komputerowego możliwe jest zbudowanie wewnętrznej sieci komputerowej ułatwiającej wymianę niezbędnych informacji. Łatwo zauważyć, że wykorzystanie tego sprzętu przyczynia się do zwiększenia sprawności postępowania, zwłaszcza przez eliminację czynności powtarzających się i automatyzację niektórych innych czynności, oraz do redukcji kosztów związanych ze zużyciem papieru czy zapewnieniem archiwizacji dokumentów. Oczywiście wykorzystanie możliwości współczesnej techniki nie może ograniczać się tylko do samego funkcjonowania sądu jako instytucji, ale winno także przynosić korzyści obywatelom. Pierwszym z etapów realizacji tego postulatu jest wprowadzenie elektronicznych rejestrów publicznych i ułatwienie dostępu do nich. W polskich realiach rejestrami takimi są księgi wieczyste prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego i prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, oraz Krajowy Rejestr Sądowy, składający się z rejestru przedsiębiorców, rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz rejestru dłużników niewypłacalnych. Ogromne znaczenie w przyszłości mieć będzie z pewnością wprowadzona z dniem 1 października 2000 r. możliwość wnoszenia do sądu pism procesowych na urzędowych formularzach lub na elektronicznych nośnikach informatycznych. Stworzenie alternatywnych form komunikacji z sądem obok tradycyjnego pisma ułatwi nie tylko sporządzenie samego pisma, ale także przyspieszy przekazanie go organowi procesowemu, w samym zaś sądzie umożliwi prowadzenie automatycznej rejestracji spraw, weryfikację spełnienia wymogów formalnych i uiszczenia opłat. W ścisłym związku z wykorzystaniem możliwości elektronicznego wnoszenia pism do sądu pozostaje wprowadzenie elektronicznego podpisu, w przypadku którego kluczowe znaczenie ma konieczność wprowadzenia gwarancji eliminujących wątpliwości co do autentyczności, integralności oraz poufności dokumentów elektronicznych.
Wprowadzenie 9 Nakreślone pokrótce płaszczyzny, na których nowoczesne technologie wkraczają do wymiaru sprawiedliwości, pozwalają z ostrożnym optymizmem patrzeć w przyszłość. By jednak ów optymizm był uzasadniony, konieczne jest zinstytucjonalizowanie wprowadzanych rozwiązań i zapewnienie ich bezpiecznego funkcjonowania. Niezbędne staje się zatem stworzenie gwarancji prawnych bezpiecznego i sprawnego funkcjonowania systemu. Na ile postulat ten został dotychczas zrealizowany w polskim systemie prawnym odpowiedzi udzielają artykuły zebrane w niniejszej publikacji. prof. dr hab. Henryk Cioch
Niedostępne w wersji demonstracyjnej. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki.