Informator maturalny od 2005 roku z historii muzyki Warszawa 2003
Informator opracowała Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie w porozumieniu z Centralną Komisją Egzaminacyjną w Warszawie. ISBN 83-88564-93-5
SPIS TREŚCI I. Wstęp... 5 II. Podstawy prawne egzaminu... 7 III. Matura 2005 w pytaniach uczniów... 9 IV. Struktura i forma egzaminu... 15 V. Wymagania egzaminacyjne... 19 VI. Przykładowe arkusze i schematy oceniania... 29 a) Arkusz I... 31 b) Arkusz II... 51 VII. Informacje terminy... 91 Aneks przykłady rozwiązań arkuszy egzaminacyjnych... 93 Wykaz informatorów maturalnych obowiązujących od 2005 r....123 3
4
I. WSTĘP Oddajemy do rąk Państwa Informator w nadziei, że pomoże on przygotować się do egzaminu maturalnego w roku 2005 i następnych sesjach egzaminacyjnych. Znajdą w nim Państwo informacje o podstawowych aktach prawnych regulujących zasady przeprowadzania egzaminów, tekst Standardów wymagań egzaminacyjnych dla wybranego przedmiotu, opis struktury i formy egzaminu z przedmiotu, którego dotyczy Informator, szczegółowy opis wymagań egzaminacyjnych, przykładowe zadania egzaminacyjne oraz ich uczniowskie rozwiązania. W rozdziałach Matura 2005 w pytaniach uczniów i Informacje... znajdą Państwo odpowiedzi na większość pytań zadawanych w związku z nową maturą. Dalsze pytania można kierować do Centralnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych, których adresy zamieszczamy. W maju 2005 r. po raz pierwszy Nowa Matura stanie się egzaminem powszechnym dla absolwentów nowych liceów ogólnokształcących i profilowanych, a w latach następnych, sukcesywnie, dla absolwentów pozostałych szkół ponadgimnazjalnych. Będzie ona zatem swoistym testem sprawności i rzetelności systemu egzaminów zewnętrznych. O zasadach tego egzaminu informujemy dwa lata przed jego przeprowadzeniem. Chcemy bowiem przekazać Państwu rzetelną informację, licząc na wszelkie uwagi i komentarze, które być może wskażą na konieczność pewnych usprawnień w zasadach matury. Sugerujemy zatem uważne zapoznanie się z Informatorem. Jest to ważne zarówno dla Państwa, jak i dla nas. Państwo dowiedzą się, jak będzie wyglądał egzamin, natomiast ewentualne uwagi i komentarze będą przydatne do poprawy jakości i rzetelności egzaminu oraz sposobów informowania o nim. Państwa sukces podczas egzaminu to również nasza satysfakcja. Życzymy zatem sukcesu! Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej 5
6
II. PODSTAWY PRAWNE EGZAMINU Podstawowym aktem prawnym wprowadzającym zewnętrzny system oceniania jest Ustawa o systemie oświaty z 1991r., wraz z późniejszymi zmianami. Aktami prawnymi regulującymi przeprowadzanie egzaminów maturalnych są: 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (DzU z 2003 r. Nr 26, poz. 225). 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 kwietnia 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (DzU z 2003 r. Nr 90, poz. 846). 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 października 1999 r. w sprawie wymagań, jakim powinni odpowiadać egzaminatorzy okręgowych komisji egzaminacyjnych oraz warunków wpisywania i skreślania egzaminatorów z ewidencji egzaminatorów (DzU Nr 93, poz. 1071). 7
8
III. MATURA 2005 W PYTANIACH UCZNIÓW 1. Po co jest wprowadzana Nowa Matura? 2. Czy nowy egzamin maturalny będzie trudniejszy od starego egzaminu dojrzałości? 3. Jakie są podstawowe zasady egzaminu maturalnego od roku 2005? Nowy egzamin maturalny jest wprowadzany, aby zapewnić: a) jednolitość zadań i kryteriów oceniania w całym kraju, b) porównywalność wyników, c) obiektywizm oceniania (kodowane prace maturalne, oceniane przez zewnętrznych egzaminatorów), d) konieczność zdawania tylko raz egzaminu z danego przedmiotu, zamiast odrębnie w szkole i odrębnie na uczelni. Nie, egzamin maturalny nie będzie trudniejszy od starego egzaminu dojrzałości, będzie inny. Otrzymane dwa lata przed egzaminem informatory pozwolą dokładnie poznać jego specyfikę. 1. Egzamin maturalny sprawdza wiadomości i umiejętności określone w Standardach wymagań egzaminacyjnych. 2. Egzamin jest przeprowadzany dla absolwentów: a) liceów ogólnokształcących od 2005 roku, b) liceów profilowanych od 2005 roku, c) techników od 2006 roku, d) uzupełniających liceów ogólnokształcących od 2006 roku, e) techników uzupełniających od 2007 roku. 3. Egzamin jest przeprowadzany dwa razy w roku: w sesji zimowej i wiosennej. 4. Egzamin składa się z części ustnej, ocenianej przez nauczycieli w szkole i części pisemnej, ocenianej przez egzaminatorów zewnętrznych. 5. Wybór przedmiotu zdawanego na egzaminie nie jest zależny od typu szkoły, do której uczęszczał zdający, ani od przedmiotów nauczanych w tej szkole. 6. Harmonogram przebiegu egzaminów ustala dyrektor CKE i ogłasza go na stronie internetowej CKE, nie później niż 4 miesiące przed terminem egzaminu. 4. Jakie egzaminy trzeba obowiązkowo zdawać na maturze? 1. Obowiązkowe są trzy egzaminy z: a) języka polskiego w części ustnej i pisemnej, b) języka obcego nowożytnego w części ustnej i pisemnej, c) przedmiotu wybranego przez zdającego (zdawanego tylko w części pisemnej) spośród następujących przedmiotów: biologia, chemia, fizyka i astronomia, geografia, historia, historia muzyki, historia sztuki, matematyka, wiedza o społeczeństwie, wiedza o tańcu. 2. Absolwenci szkół i oddziałów z nauczaniem języka danej mniejszości narodowej, oprócz obowiązkowych egzaminów wymienionych w punkcie 1., zdają dodatkowo egzamin z języka ojczystego w części ustnej i pisemnej. 9
5. Z jakich przedmiotów dodatkowych można zdawać maturę? Absolwent może zdawać egzamin maturalny z jednego, dwóch lub trzech przedmiotów dodatkowych: a) języka obcego nowożytnego, innego niż obowiązkowy w części ustnej i pisemnej, b) języka grupy etnicznej tylko w części ustnej lub tylko w części pisemnej lub w obu częściach, c) w części pisemnej z przedmiotów wymienionych w odpowiedzi 1c na pytanie 4., jeżeli nie wybrał ich jako przedmiotów obowiązkowych, a także z informatyki, języka greckiego i kultury antycznej, języka łacińskiego i kultury antycznej. 6. Na jakim poziomie będzie można zdawać poszczególne egzaminy? 7. Gdzie można zdawać maturę? 8. Kiedy można zdawać maturę? 1. Egzamin z przedmiotów obowiązkowych może być zdawany na poziomie podstawowym lub rozszerzonym z wyjątkiem części ustnej języka polskiego, języka mniejszości narodowej, które są zdawane na jednym poziomie, określonym w standardach wymagań egzaminacyjnych. 2. Egzamin z przedmiotów dodatkowych jest zdawany na poziomie rozszerzonym, z wyjątkiem języka grupy etnicznej zdawanego w części ustnej na jednym poziomie. 3. Wyboru poziomu egzaminu w części ustnej z danego języka obcego zdający dokonuje w pisemnej deklaracji składanej przewodniczącemu szkolnego zespołu egzaminacyjnego na początku nauki w klasie maturalnej, a w części pisemnej ze wszystkich przedmiotów obowiązkowych w czasie trwania egzaminu. 4. Zdawanie egzaminu w części pisemnej na poziomie rozszerzonym wymaga rozwiązania zadań egzaminacyjnych zawartych w arkuszu egzaminacyjnym dla poziomu podstawowego oraz zadań egzaminacyjnych zawartych w arkuszu egzaminacyjnym dla poziomu rozszerzonego. 1. Maturę zdaje się we własnej szkole, chyba że dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej wyznaczy inne miejsce. 2. W szczególnych wypadkach może zaistnieć konieczność zdawania części ustnej egzaminu z języków obcych poza własną szkołą (np. z powodu braku nauczycieli danego języka). 3. Zdający, którzy ukończyli szkołę w latach poprzednich lub wyrazili wolę zdawania egzaminu w innej szkole niż ukończona, są kierowani do szkoły lub ośrodka egzaminacyjnego wyznaczonego przez komisję okręgową. Maturę można zdawać dwa razy w roku: w maju lub styczniu, według harmonogramu ustalonego przez dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. 10
9. Jakie warunki muszą być zapewnione w sali egzaminacyjnej? 10. Jak powinien być zorganizowany egzamin? 11. Ile czasu będzie trwała matura? 1. Sala, w której jest przeprowadzany egzamin, musi spełniać warunki określone w przepisach bhp i przepisach ppoż. 2. Przy stoliku może siedzieć wyłącznie jeden zdający. 3. Na stolikach w trakcie pisania mogą znajdować się jedynie arkusze egzaminacyjne, przybory pomocnicze i pomoce dopuszczone przez dyrektora CKE. 4. Zdający chory lub niepełnosprawny w trakcie egzaminu może mieć na stoliku leki i inne pomoce medyczne przepisane przez lekarza lub konieczne ze względu na chorobę lub niepełnosprawność. 5. Posiłki dla zdających i egzaminatorów mogą być dostępne jedynie na zewnątrz sali egzaminacyjnej poza czasem przeznaczonym na egzamin, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w pkt 4. 1. W skład zespołu nadzorującego przebieg egzaminu w danej sali wchodzi co najmniej trzech nauczycieli, z tym że co najmniej jeden nauczyciel powinien być zatrudniony w innej szkole. W skład zespołu nie mogą wchodzić nauczyciele danego przedmiotu oraz wychowawca zdających. 2. Egzamin pisemny przebiega zgodnie z harmonogramem określonym przez CKE. Szczegóły egzaminu z poszczególnych przedmiotów określa każdorazowo informacja zawarta w arkuszu egzaminacyjnym. Czas egzaminu liczy się od przekazania zdającym arkuszy egzaminacyjnych. 3. W czasie egzaminu pisemnego w sali egzaminacyjnej przebywają co najmniej trzej członkowie zespołu nadzorującego. 4. W czasie egzaminu zdający nie powinni opuszczać sali egzaminacyjnej. Przewodniczący zespołu może zezwolić na opuszczenie sali tylko w szczególnie uzasadnionej sytuacji, po zapewnieniu warunków wykluczających możliwość kontaktowania się zdającego z innymi osobami, z wyjątkiem osób udzielających pomocy medycznej. 5. Członkowie zespołu nadzorującego przebieg egzaminu nie mogą udzielać wyjaśnień dotyczących zadań egzaminacyjnych ani ich komentować. 6. W przypadku stwierdzenia niesamodzielnego rozwiązywania zadań egzaminacyjnych przewodniczący zespołu egzaminacyjnego przerywa egzamin danej osoby i prosi o opuszczenie sali egzaminacyjnej. 7. Arkusze egzaminacyjne są zbierane po zakończeniu każdej części egzaminu. Egzamin pisemny z jednego przedmiotu będzie trwał w zależności od przedmiotu nie dłużej niż 3 godziny dla poziomu podstawowego i nie dłużej niż 3 godziny dla poziomu rozszerzonego. Cała sesja egzaminacyjna będzie trwała od początku maja do końca czerwca i odpowiednio od początku stycznia do końca lutego. Sesja będzie się kończyć rozdaniem świadectw dojrzałości. 11
12. Jak sprawdzane są prace i ogłaszane wyniki matury? 13. Kiedy egzamin maturalny uznawany jest za zdany? 14. Kiedy egzamin maturalny uznawany jest za niezdany? 15. Czy niezdanie ustnej części jednego ze zdawanych języków przerywa zdawanie dalszej części egzaminu? 16. Czy prace maturalne po sprawdzeniu będą do wglądu dla zdającego? 17. Czy można powtarzać niezdany egzamin? 1. Poszczególne arkusze egzaminacyjne z każdej części egzaminu z danego przedmiotu są sprawdzane i oceniane przez egzaminatorów zewnętrznych, przeszkolonych przez okręgowe komisje egzaminacyjne i wpisanych do ewidencji egzaminatorów. 2. Wynik egzaminu jest wyrażony w procentach. 3. Wynik egzaminu z dodatkowego przedmiotu, o którym mowa w pytaniu 5 pkt c, nie ma wpływu na zdanie egzaminu, ale odnotowuje się go na świadectwie dojrzałości. 4. Komisja okręgowa sporządza listę osób, zawierającą uzyskane przez te osoby wyniki, i przesyła ją do szkoły w celu ogłoszenia. Egzamin jest zdany, jeżeli zdający z każdego z trzech obowiązkowych egzaminów (w przypadku języków zarówno w części ustnej, jak i pisemnej), uzyskał minimum 30% punktów możliwych do uzyskania za dany egzamin na poziomie podstawowym. Warunek zdania egzaminu maturalnego dla osób zdających poziom rozszerzony jest ten sam, ponieważ każdy musi najpierw zdać egzamin na poziomie podstawowym. Egzamin uważa się za niezdany jeżeli: a) zdający z któregokolwiek egzaminu obowiązkowego, lub jego części ustnej lub pisemnej otrzymał mniej niż 30% punktów możliwych do uzyskania, b) w trakcie egzaminu stwierdzono, że zdający pracuje niesamodzielnie i jego egzamin został przerwany, c) w trakcie sprawdzania egzaminator stwierdził niesamodzielność rozwiązywania zadań egzaminacyjnych. Nie przerywa. Zdający przystępuje do kolejnych egzaminów we wcześniej ogłoszonych terminach, natomiast niezdaną część ustną danego egzaminu zdaje w wybranej sesji egzaminacyjnej. Na wniosek zdającego komisja okręgowa udostępnia do wglądu sprawdzone arkusze, w miejscu i czasie określonym przez dyrektora OKE. 1. Absolwent, który nie zdał egzaminu z określonego przedmiotu, może przystąpić ponownie do egzaminu z tego przedmiotu w kolejnych sesjach egzaminacyjnych przez 5 lat. 2. Po upływie 5 lat od daty pierwszego egzaminu absolwent, o którym mowa w pkt 1., zdaje powtórny egzamin w pełnym zakresie. 3. Przy powtórnym egzaminie z przedmiotu wybranego absolwent może wybrać inne przedmioty. 12
18. Czy można poprawiać wynik uzyskany na egzaminie? 19. Kiedy można powtórnie przystąpić do egzaminu, jeśli został on przerwany? 20. Kto może być zwolniony z egzaminu z danego przedmiotu? 21. Czy oprócz olimpiad istnieją inne podstawy do zwolnień z egzaminu lub jego części? 22. Jaki wpływ na świadectwo maturalne będą miały oceny uzyskane w szkole ponadgimnazjalnej? 23. Czy zdawanie matury będzie konieczne, aby ukończyć szkołę? 24. Na jakich zasadach zdają egzamin absolwenci niepełnosprawni? Absolwent, który chce podwyższyć wynik egzaminu w części pisemnej z jednego lub kilku przedmiotów, ma prawo przystąpić ponownie do egzaminu w kolejnych sesjach. Absolwent, który nie przystąpił do egzaminu lub przerwał egzamin, ma prawo przystąpić do egzaminu w kolejnych sesjach egzaminacyjnych w styczniu lub maju każdego roku. 1. Laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych są zwolnieni z egzaminu z danego przedmiotu. 2. Laureatom i finalistom olimpiad uprawnienie wymienione w pkt 1. przysługuje także wtedy, gdy przedmiot nie był objęty szkolnym planem nauczania danej szkoły. 3. Osoba zwolniona z egzaminu będzie miała na świadectwie dojrzałości w rubryce danego przedmiotu wpisaną informację o uzyskanym na olimpiadzie tytule. Nic, poza wynikami z olimpiady, nie będzie mogło być podstawą do zwolnienia z egzaminu maturalnego. Oceny uzyskane w szkole ponadgimnazjalnej znajdą się na świadectwie ukończenia szkoły, natomiast na świadectwie dojrzałości będą zamieszczone tylko wyniki egzaminów maturalnych i wyniki olimpiady, o ile będą podstawą zwolnienia z danego egzaminu. Można nie przystąpić do matury, ponieważ nie jest ona egzaminem obowiązkowym. Jedynie te osoby, które będą chciały kontynuować naukę w wyższej uczelni, muszą zdać egzamin maturalny. Podobnie do niektórych szkół policealnych nie wystarczy świadectwo ukończenia szkoły, ale będzie wymagane świadectwo dojrzałości (np. szkoły dla pielęgniarek). 1. Absolwenci niepełnosprawni lub niesprawni czasowo przystępują do egzaminu w powszechnie obowiązujących terminach i według obowiązujących wymagań egzaminacyjnych, przy kryteriach i w formie dostosowanych do rodzaju niesprawności. 2. Za zapewnienie warunków i formy przeprowadzania egzaminu odpowiednich do możliwości zdających o specjalnych potrzebach edukacyjnych odpowiada dyrektor szkoły. 13
25. Czy osoby z dysleksją rozwojową będą rozwiązywać inne zadania niż pozostali zdający? 26. W jakich sytuacjach można złożyć odwołanie od egzaminu? 27. Jaka będzie matura absolwentów szkół z ojczystym językiem mniejszości narodowych i uczniów szkół dwujęzycznych? 28. Czy absolwenci szkół mniejszości narodowych, wybierając egzamin z przedmiotów w języku ojczystym, będą rozwiązywać te same zadania co piszący maturę w języku polskim? 29. Czy matura zapewni dostanie się na wybrany kierunek studiów? Na poziomie maturalnym nie przewiduje się różnicowania arkuszy dla osób dyslektycznych. Możliwe będzie zastosowanie odrębnych kryteriów oceniania, stosownie do opinii z odpowiedniej poradni. 1. Jeżeli w trakcie egzaminu w części ustnej lub pisemnej nie były przestrzegane przepisy dotyczące jego przeprowadzenia, absolwent może w terminie 2 dni od daty egzaminu zgłosić zastrzeżenia do dyrektora komisji okręgowej. 2. Dyrektor komisji okręgowej rozpatruje zgłoszone zastrzeżenia w terminie 7 dni od daty ich otrzymania. 3. Rozstrzygnięcia dyrektora komisji okręgowej są ostateczne. Absolwenci szkół lub oddziałów z językiem nauczania mniejszości narodowych oraz absolwenci szkół dwujęzycznych mogą zdawać na egzaminie przedmiot lub przedmioty w języku polskim lub odpowiednio w języku danej mniejszości narodowej, albo w danym języku obcym. Wyboru języka, w którym będzie zdawany przedmiot, absolwent dokonuje wraz z deklaracją wyboru przedmiotu, o którym mowa w pytaniu 4. Absolwenci szkół z językiem wykładowym mniejszości narodowych, którzy zdecydują się pisać maturę w języku ojczystym, otrzymają te same arkusze egzaminacyjne co pozostali uczniowie, przetłumaczone na ich język ojczysty. Nie dotyczy to historii Polski i geografii Polski, które muszą być zdawane w języku polskim. Matura nie daje gwarancji automatycznego dostania się na studia. Warunki rekrutacji na daną uczelnię ustala senat tej uczelni. Ustawa o szkolnictwie wyższym zastrzega, że uczelnie nie będą organizować egzaminów wstępnych dublujących maturę. To znaczy, jeżeli kandydat na studia zdał na maturze egzamin z wymaganego na dany wydział przedmiotu, to jego wynik z egzaminu maturalnego będzie brany pod uwagę w postępowaniu kwalifikacyjnym. 14
IV. STRUKTURA I FORMA EGZAMINU Egzamin maturalny z historii muzyki jest egzaminem pisemnym sprawdzającym wiadomości i umiejętności, określone w Standardach wymagań egzaminacyjnych i polega na rozwiązaniu zadań egzaminacyjnych zawartych w arkuszach egzaminacyjnych. Opis egzaminu z historii muzyki wybranej jako przedmiot obowiązkowy Historia muzyki jako przedmiot obowiązkowy może być zdawana na poziomie podstawowym lub rozszerzonym. Wyboru poziomu zdający dokonuje w czasie egzaminu. 1. Egzamin na poziomie podstawowym trwa 120 minut i ma postać sprawdzianu erudycyjnego. Arkusz egzaminacyjny (Arkusz I) składa się z kilkudziesięciu zadań zamkniętych i otwartych sprawdzających wiedzę i umiejętności opisane w standardach z historii muzyki na poziomie podstawowym, ze szczególnym uwzględnieniem standardu pierwszego. Do arkusza dołączone jest nagranie z przykładami dźwiękowymi utworów lub ich fragmentów. Łączny czas nagrań utworów nie może przekraczać 10 minut. Przykłady dźwiękowe stanowią uzupełnienie (ilustrację) treści lub podstawę treści kilku wybranych zadań. W zadaniach nie wymaga się rozpoznania utworu i jego twórcy. 2. Egzamin na poziomie rozszerzonym trwa 270 minut i składa się z dwóch części odbywających się jednego dnia: a) część pierwsza trwa 120 minut i polega na rozwiązaniu testu przeznaczonego dla poziomu podstawowego. b) część druga trwa 150 minut i polega na napisaniu zadania rozszerzonej odpowiedzi (wypracowania) na jeden z dwóch podanych tematów po uprzedniej analizie wskazanych źródeł. Do arkusza egzaminacyjnego (Arkusz II) załączone są nagrania, nuty, teksty. Łączny czas nagrań utworów przeznaczonych do analizy nie przekracza 20 minut. Materiał źródłowy może być wzięty z twórczości jednego lub wielu kompozytorów, jednej lub kilku epok. Arkusz w części drugiej egzaminu ma dwie składowe: część wstępną analityczną i właściwą zadanie rozszerzonej odpowiedzi (wypracowanie). Część analityczna jest wspólna dla obu tematów, składa się z kilku zadań otwartych wyposażonych w polecenia kierujące analizą przykładów. Dobór materiału źródłowego pozwala na wykorzystanie wniosków z analizy do realizacji tematów różnego rodzaju. Tematy wypracowania formułowane są według różnych zasad: temat szczegółowy (np. charakterystyka stylu indywidualnego, stylu lub kultury muzycznej epoki), temat komparatystyczny (np. porównanie stylów, technik kompozytorskich lub cech i funkcji gatunku muzycznego w dwóch epokach), temat przekrojowy (np. ewolucja techniki kompozytorskiej, formy muzycznej, praktyki wykonawczej), temat swobodny, oparty na własnych doświadczeniach i ocenach zdającego. Przykłady przeznaczone do analizy i oba tematy wypracowania mogą być podporządkowane nadrzędnemu problemowi, jeżeli jest on (ale nie musi być) wskazany w tytule arkusza. Dopuszcza się wzbogacenie każdego tematu dodatkowym materiałem źródłowym, który zdający powinien wykorzystać w realizacji tylko tego z tematów, do którego dodatkowe źródła są dołączone. Zadania w części drugiej egzaminu sprawdzają umiejętności opisane w standardach z historii muzyki na poziomie rozszerzonym. Zestaw zadań egzaminacyjnych dla egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym i dla części pierwszej egzaminu na poziomie rozszerzonym jest ten sam. 15
Opis egzaminu z historii muzyki wybranej jako przedmiot dodatkowy Historia muzyki jako przedmiot dodatkowy jest zdawana na poziomie rozszerzonym. Egzamin trwa 270 minut. Składa się z dwóch części. Obie części zdawane są jednego dnia: a) część pierwsza trwa 120 minut i ma postać sprawdzianu erudycyjnego. Arkusz egzaminacyjny (Arkusz I) składa się z kilkudziesięciu zadań zamkniętych i otwartych sprawdzających wiedzę i umiejętności opisane w standardach z historii muzyki na poziomie podstawowym, ze szczególnym uwzględnieniem standardu pierwszego. Do arkusza dołączone jest nagranie z przykładami dźwiękowymi utworów lub ich fragmentów. Łączny czas nagrań utworów nie może przekraczać 10 minut. Przykłady dźwiękowe stanowią uzupełnienie (ilustrację) treści lub podstawę treści kilku wybranych zadań. W zadaniach nie wymaga się rozpoznania utworu i jego twórcy. b) część druga trwa 150 minut i polega na napisaniu zadania rozszerzonej odpowiedzi (wypracowania) na jeden z dwóch podanych tematów po uprzedniej analizie wskazanych źródeł. Do arkusza egzaminacyjnego (Arkusz II) załączone są nagrania, nuty, teksty. Łączny czas nagrań utworów przeznaczonych do analizy nie przekracza 20 minut. Materiał źródłowy może być wzięty z twórczości jednego lub wielu kompozytorów, jednej lub kilku epok. Arkusz w części drugiej egzaminu ma dwie składowe: część wstępną analityczną i właściwą zadanie rozszerzonej odpowiedzi (wypracowanie). Część analityczna jest wspólna dla obu tematów, składa się z kilku zadań otwartych wyposażonych w polecenia kierujące analizą przykładów. Dobór materiału źródłowego pozwala na wykorzystanie wniosków z analizy do realizacji tematów różnego rodzaju. Tematy wypracowania formułowane są według różnych zasad: temat szczegółowy (np. charakterystyka stylu indywidualnego, stylu lub kultury muzycznej epoki), temat komparatystyczny (np. porównanie stylów, technik kompozytorskich lub cech i funkcji gatunku muzycznego w dwóch epokach), temat przekrojowy (np. ewolucja techniki kompozytorskiej, formy muzycznej, praktyki wykonawczej), temat swobodny, oparty na własnych doświadczeniach i ocenach zdającego. Przykłady przeznaczone do analizy i oba tematy wypracowania mogą być podporządkowane nadrzędnemu problemowi, jeżeli jest on (ale nie musi być) wskazany w tytule arkusza. Dopuszcza się wzbogacenie każdego tematu dodatkowym materiałem źródłowym, który zdający powinien wykorzystać w realizacji tylko tego z tematów, do którego dodatkowe źródła są dołączone. Zadania w części drugiej egzaminu sprawdzają umiejętności opisane w standardach z historii muzyki na poziomie rozszerzonym. Zestaw zadań egzaminacyjnych w arkuszach dla egzaminu maturalnego z historii muzyki wybranej jako przedmiot obowiązkowy oraz wybranej jako przedmiot dodatkowy jest ten sam. 16
Zasady oceniania arkuszy egzaminacyjnych 1. Rozwiązania poszczególnych zadań oceniane są na podstawie szczegółowych kryteriów oceniania jednolitych w całym kraju. 2. Obok każdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, którą można uzyskać za jego poprawne rozwiązanie. 3. Ocenianiu podlegają tylko te fragmenty pracy zdającego, które dotyczą polecenia. Komentarze, nawet poprawne, wykraczające poza zakres polecenia nie podlegają ocenianiu. 4. Zapisy w brudnopisie nie będą oceniane. 5. Zdający zdał egzamin maturalny jeżeli z przedmiotu obowiązkowego na poziomie podstawowym otrzymał co najmniej 30% punktów możliwych do uzyskania z danego przedmiotu. Wynik egzaminu z przedmiotu obowiązkowego na poziomie rozszerzonym lub przedmiotu dodatkowego, nie ma wpływu na zdanie egzaminu maturalnego i wyrażony w skali procentowej - odnotowany jest na świadectwie dojrzałości. 6. Wynik egzaminu ustalony prze komisję okręgową jest ostateczny. 17
18
V. WYMAGANIA EGZAMINACYJNE A. Standardy wymagań egzaminacyjnych Standardy wymagań, będące podstawą przeprowadzania egzaminu maturalnego z historii muzyki, obejmują trzy obszary: I. Wiadomości i rozumienie II. Korzystanie z informacji III. Tworzenie informacji. W ramach obszaru I. przedstawiono zakres treści nauczania wynikający z Podstawy programowej z historii muzyki. W ramach obszaru II. i III. cyframi arabskimi oznaczono umiejętności, które będą sprawdzane na egzaminie maturalnym. Schemat ten dotyczy poziomu podstawowego i rozszerzonego. Przedstawione poniżej standardy wymagań egzaminacyjnych z historii muzyki są dosłownym przeniesieniem fragmentu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 kwietnia 2003 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów. STANDARDY WYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE Zdający zna i rozumie: POZIOM PODSTAWOWY 1) terminy i pojęcia muzyczne określające: a) elementy muzyki, b) sposoby porządkowania materiału dźwiękowego (strój, skala, tonalność, metro-rytmika, faktura) i jego zapis, c) elementy dzieła muzycznego i sposoby jego kształtowania, d) techniki kompozytorskie, e) funkcje muzyki, gatunki i formy muzyczne, f) rodzaje obsady wykonawczej, 2) twórczość wybranych kompozytorów, 3) cechy stylu muzycznego: a) epok historycznych i szkół kompozytorskich, b) wybranych kompozytorów, 4) chronologię w odniesieniu do: a) epok, okresów, stylów i kierunków w muzyce, b) szkół kompozytorskich i ugrupowań artystycznych, c) postaci kompozytorów i wybitnych wykonawców, POZIOM ROZSZERZONY jak na poziomie podstawowym oraz: 1) twórczość kompozytorów reprezentatywnych dla epoki, stylu, ugrupowania artystycznego, 2) chronologię w odniesieniu do postaci teoretyków. 19
d) dzieł muzycznych oraz gatunków, form i technik kompozytorskich, e) obsady wykonawczej (instrumenty muzyczne, zespoły). II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI Zdający stosuje posiadaną wiedzę do opisu i analizy wybranych zjawisk: POZIOM PODSTAWOWY 1) przedstawia wiedzę o dziejach muzyki w oparciu o znajomość: a) dzieł muzycznych, b) twórczości i biografii wybranych kompozytorów, 2) analizuje (słuchowo, wzrokowo lub słuchowo-wzrokowo) utwory muzyczne z określeniem: a) technik kompozytorskich, b) cech gatunków i form muzycznych, c) cech stylu muzycznego, 3) analizuje teksty literackie o muzyce (teoretyczne, historyczne) z określeniem problemu (przedmiotu) omawianego w tekście. POZIOM ROZSZERZONY jak na poziomie podstawowym oraz: 1) przedstawia wiedzę o dziejach muzyki w oparciu o znajomość problemów i procesów historycznych, 2) analizuje utwory muzyczne z określeniem: a) funkcji i przeobrażeń gatunków i form muzycznych, b) cech zapisu muzycznego, 3) analizuje teksty literackie o muzyce (teoretyczne, historyczne, krytyczne) z określeniem: a) problemu (przedmiotu) omawianego w tekście, b) kontekstu historycznego. III. TWORZENIE INFORMACJI Zdający przedstawia wybrane zjawiska, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną: POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY 1) określa powiązania, wpływy, różnice i podobieństwa: a) dzieł, form i gatunków muzycznych, b) technik kompozytorskich, 2) postrzega związki kultury muzycznej z innymi dziedzinami sztuki. jak na poziomie podstawowym oraz ocenia wybrane zjawiska w historii muzyki: 1) określa powiązania, wpływy, różnice i podobieństwa stylów indywidualnych, lokalnych i historycznych, 2) postrzega związki kultury muzycznej z wydarzeniami politycznymi i społecznymi, 3) prezentuje indywidualny i krytyczny pogląd na muzyczną twórczość i kulturę epok minionych. 20
B. Opis wymagań egzaminacyjnych Z zapisów ustawowych wynika, że informator powinien zawierać szczegółowy opis zakresu egzaminu. Standardy, będące dostateczną wskazówką dla konstruktorów arkuszy egzaminacyjnych, mogą być, naszym zdaniem, niewystarczającą wskazówką dla osób przygotowujących się do egzaminu maturalnego. Dlatego przygotowaliśmy uszczegółowiony opis wymagań egzaminacyjnych zakresu treści w obszarze I. oraz oddzielnie dla obszaru II. i III. standardów opis umiejętności sprawdzanych podczas egzaminu. Poniżej prezentujemy szczegółowy opis wymagań egzaminacyjnych z historii muzyki. Wymagania egzaminacyjne poziom podstawowy I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE Zdający: 1) zna, rozumie i stosuje terminy i pojęcia określające: a) elementy muzyki * podręcznikowe terminy i pojęcia określające elementy muzyki i ich rodzaje (rodzaje melodyki, harmoniki i współbrzmień np. dysonans, konsonans, klaster), rytmiki, artykulacji, agogiki, dynamiki, kolorystyki; * najczęściej spotykane włoskie określenia dynamiki, agogiki, artykulacji; b) sposoby porządkowania materiału dźwiękowego (strój, skala, tonalność, metrorytmika, faktura) i jego zapis * podręcznikowe terminy i pojęcia określające stroje dźwiękowe (np. równomiernie temperowany), skale, systemy tonalne (np. modalny, durmoll, atonalny) etrorytmikę, rodzaje faktury); * terminy określające różne rodzaje notacji (np. neumatyczna, modalna, menzuralna) lub zapisu muzycznego (np. tabulatura, partytura, partytura graficzna); stosowane w partyturze nazwy instrumentów; c) elementy dzieła muzycznego i sposoby jego kształtowania * podręcznikowe terminy i pojęcia określające elementy dzieła muzycznego i współczynniki form muzycznych (np. motyw, fraza, temat, ekspozycja, kadencja, koda, aria, recytatyw) oraz zasady kształtowania dzieła muzycznego (np. szeregowanie, ewolucyjność, okresowość); d) techniki kompozytorskie * terminy i pojęcia określające techniki kompozytorskie charakterystyczne dla różnych stylów historycznych: organalna, cantus firmus, fauxbourdon, imitacyjna, przeimitowana, polichóralna, ostinatowa, basso continuo, koncertująca, wariacyjna, przetworzeniowa, dodekafoniczna, serialna, punktualistyczna, aleatoryczna, collage; e) funkcje muzyki oraz gatunki i formy muzyczne * pojęcie funkcji muzyki: użytkowa, artystyczna, sakralna i in. * terminy i pojęcia związane z muzyczną i literacką kulturą starożytnej Grecji: synkretyzm, nomos, etos, epika (epos), liryka (oda, hymn, elegia i in.) dramat (tragedia, komedia); * podręcznikowe terminy i pojęcia określające gatunki i formy muzyki wokalnej i/lub wokalno instrumentalnej: chorał (np. psalm, hymn, antyfona, responsorium, sekwencja), organum (paralelne, melizmatyczne), motetu, mszy (np. requiem, missa solemnis, brevis, parodia, sine nomine), pasji, oratorium, kantaty, koncertu wokalnego, opery (np. seria, buffa, Singspiel, dramat 21
muzyczny, operetka), madrygału, pieśni (średniowiecznej, renesansowej, romatycznej); * podręcznikowe terminy i pojęcia określające gatunki i rodzaje muzyki instrumentalnej: form figuracyjnych (np. preludium, fantazja, etiuda), form wariacyjnych, imitacyjnych (np. kanon, fuga, ricercar), sonaty, ronda, suity, symfonii, poematu symfonicznego, uwertury, koncertu, miniatury instrumentalnej, form tanecznych (rodzaje tańców użytkowych i stylizowanych); f) rodzaje obsady wykonawczej * nazwy podstawowych instrumentów kultury antycznej Grecji; * instrumentarium oraz charakterystyczne obsady wykonawcze typowe dla poszczególnych epok od średniowiecza do XX w. 2) zna twórczość wybranych kompozytorów: * Potrafi scharakteryzować twórczość wybranych kompozytorów polskich: Mikołaj z Radomia, Wacław z Szamotuł, Mikołaj Gomółka, Mikołaj Zieleński, Adam Jarzębski, Bartłomiej Pękiel, Grzegorz G. Gorczycki, F. Chopin, S. Moniuszko, H. Wieniawski, I. Paderewski, M. Karłowicz, K. Szymanowski, W. Lutosławski, K. Penderecki, H. M. Górecki. * Potrafi scharakteryzować twórczość wybranych kompozytorów europejskich: Guillaume de Machaut, Francesco Landini, Josquin Desprez (de Pres), Orlando di Lasso, G. P. Palestrina, C. Monteverdi, A. Corelli, A.Vivaldi J. S. Bach, G. F. Händel, J. Ph. Rameau, J. Haydn, W. A. Mozart, L. van Beethoven, F. Schubert, N. Paganini, F. Mendelssohn-Bartholdy, R. Schumann, H. Berlioz, F. Liszt, J. Brahms, G. Verdi, R. Wagner, B. Smetana, A. Dvořak, M. Musorgski, P. Czajkowski, E. Grieg, J. Sibelius, A. Skriabin, G. Mahler, C. Debussy, M. Ravel, I. Strawiński, B. Bartok, S. Prokofiew, O. Messiaen, J. Cage. 3) zna cechy stylu muzycznego: a) epok historycznych i szkół kompozytorskich * cechy stylu wszystkich epok w historii muzyki od średniowiecza do XX w.; * cechy stylu szkół kompozytorskich: paryskiej, burgundzkiej, franko-flamandzkiej (niderlandzkiej), rzymskiej, renesansowej szkoły weneckiej, włoskich szkół operowych baroku, klawesynistów francuskich, mannheimskiej, starowiedeńskiej, szkół narodowych XIX w., szkoły wiedeńskiej XX w., darmstadzkiej, kolońskiej; * cechy głównych nurtów stylistycznych XX w. (ekspresjonizm, impresjonizm, folkloryzm, witalizm, neoklasycyzm i in.); b) wybranych kompozytorów * cechy stylu twórczości kompozytorów wymienionych w standardzie I.2. 4) zna chronologię w odniesieniu do: a) epok, okresów, stylów i kierunków w muzyce * ramy czasowe i fazy następujących epok (w Europie i w Polsce): średniowiecze, renesans, barok, klasycyzm, romantyzm, neoromantyzm; * chronologię stylów i kierunków w muzyce XX w.; b) szkół kompozytorskich i ugrupowań artystycznych * chronologię szkół kompozytorskich wymienionych w standardzie I.3.a. oraz ugrupowań artystycznych (np. Camerata florencka, Potężna Gromadka, Grupa Sześciu, Młoda Polska); c) postaci kompozytorów i wybitnych wykonawców * chronologię w odniesieniu do postaci kompozytorów wskazanych w standardzie I.2. oraz w odniesieniu do wielkich wykonawców w historii muzyki; 22
d) dzieł muzycznych oraz gatunków, form i technik kompozytorskich * chronologię dzieł muzycznych twórców wskazanych w standardzie I.2. (z uwzględnieniem stosowanych gatunków, form i technik) oraz technik kompozytorskich wymienionych w standardzie I.1.d., gatunków i form wymienionych w standardzie I.1.e.; e) obsady wykonawczej (instrumenty muzyczne, zespoły) * chronologię w odniesieniu do obsady wykonawczej i instrumentów wymaganych w standardzie I.1.f. II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI Zdający stosuje posiadaną wiedzę do opisu i analizy wybranych zjawisk: 1) przedstawia wiedzę o dziejach muzyki w oparciu o znajomość: a) dzieł muzycznych * Postrzega i omawia charakterystyczne cechy w tym innowacje dzieł o szczególnym znaczeniu w historii muzyki od renesansu do XX w. b) twórczości i biografii wybranych kompozytorów * Postrzega i omawia związki twórczości kompozytorów z ich biografią na przykładzie G. P. Palestriny, J. S. Bacha, J. F. Händla, J. Haydna, W. A. Mozarta, L. V. Beethovena, F. Chopina, R. Wagnera, K. Szymanowskiego, I. Strawińskiego. 2) analizuje (słuchowo, wzrokowo lub słuchowo-wzrokowo) utwory muzyczne z określeniem: a) technik kompozytorskich * Rozpoznaje i opisuje na podstawie analizy słuchowej, wzrokowej lub słuchowo- -wzrokowej podstawowe techniki kompozytorskie wymienione w standardzie I.1.d. b) cech gatunków i form muzycznych * Rozpoznaje i określa cechy oraz opisuje funkcje i przeobrażenia gatunków i form wymienionych w standardzie I.1.e. c) cech stylu muzycznego * Określa przynależność utworu do stylu muzycznego (od średniowiecza do XX w.), rozpoznając i charakteryzując podstawowe cechy języka muzycznego (tonalność, melodykę, harmonikę, fakturę, sposoby kształtowania formy, obsadę wykonawczą, typ wyrazowości). 3) analizuje literackie teksty o muzyce (teoretyczne, historyczne) z określeniem przedmiotu (problemu) omawianego w tekście * Odczytuje informacje zawarte w tekście, wybiera i porządkuje informacje istotne dla przedmiotu, określa problem. III. TWORZENIE INFORMACJI Zdający przedstawia wybrane zjawiska, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź: 1) określa powiązania, wpływy, różnice i podobieństwa: a) dzieł, form i gatunków muzycznych * Omawia genezę oraz rozwój form i gatunków muzycznych wymienionych w standardzie I. 1.e., uwzględniając wzajemne wpływy, różnice i podobieństwa form i gatunków w różnych epokach historycznych i ośrodkach kulturowych. 23
b) technik kompozytorskich i wykonawczych * Omawia powiązania, wzajemne wpływy, różnice i podobieństwa technik wskazanych w standardzie I.1.d. 2) postrzega związki kultury muzycznej z innymi dziedzinami sztuki * Określa związki kultury muzycznej w różnych epokach z różnymi dziedzinami sztuki, np. literaturą, malarstwem, filmem. Wymagania egzaminacyjne poziom podstawowy i rozszerzony (wymagania wyłącznie dla poziomu rozszerzonego oznaczono np. R. I.1.) I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE Zdający: 1) zna, rozumie i stosuje terminy i pojęcia określające: a) elementy muzyki * podręcznikowe terminy i pojęcia określające elementy muzyki i ich rodzaje (rodzaje melodyki, harmoniki i współbrzmień np. dysonans, konsonans, klaster), rytmiki, artykulacji, agogiki, dynamiki, kolorystyki; * najczęściej spotykane włoskie określenia dynamiki, agogiki, artykulacji; b) sposoby porządkowania materiału dźwiękowego (strój, skala, tonalność, metrorytmika, faktura) i jego zapis * podręcznikowe terminy i pojęcia określające stroje dźwiękowe (np. równomiernie temperowany), skale, systemy tonalne (np. modalny, durmoll, atonalny) metrorytmikę, rodzaje faktury); * terminy określające różne rodzaje notacji (np. neumatyczna, modalna, menzuralna) lub zapisu muzycznego (np. tabulatura, partytura, partytura graficzna); stosowane w partyturze nazwy instrumentów; c) elementy dzieła muzycznego i sposoby jego kształtowania * podręcznikowe terminy i pojęcia określające elementy dzieła muzycznego i współczynniki form muzycznych (np. motyw, fraza, temat, ekspozycja, kadencja, koda, aria, recytatyw) oraz zasady kształtowania dzieła muzycznego (np. szeregowanie, ewolucyjność, okresowość); d) techniki kompozytorskie * terminy i pojęcia określające techniki kompozytorskie charakterystyczne dla różnych stylów historycznych: organalna, cantus firmus, fauxbourdon, imitacyjna, przeimitowana, polichóralna, ostinatowa, basso continuo, koncertująca, wariacyjna, przetworzeniowa, dodekafoniczna, serialna, punktualistyczna, aleatoryczna, collage; e) funkcje muzyki oraz gatunki i formy muzyczne * pojęcie funkcji muzyki: użytkowa, artystyczna, sakralna i in. * terminy i pojęcia związane z muzyczną i literacką kulturą starożytnej Grecji: synkretyzm, nomos, etos, epika (epos), liryka (oda, hymn, elegia i in.) dramat (tragedia, komedia); * podręcznikowe terminy i pojęcia określające gatunki i formy muzyki wokalnej i/lub wokalno instrumentalnej: chorał (np. psalm, hymn, antyfona, responsorium, sekwencja), organum (paralelne, melizmatyczne), motetu, mszy (np. requiem, missa solemnis, brevis, parodia, sine nomine), pasji, oratorium, kantaty, koncertu wokalnego, opery (np. seria, buffa, Singspiel, dramat muzyczny, operetka), madrygału, pieśni (średniowiecznej, renesansowej, romatycznej); 24
* podręcznikowe terminy i pojęcia określające gatunki i rodzaje muzyki instrumentalnej: form figuracyjnych (np. preludium, fantazja, etiuda), form wariacyjnych, imitacyjnych (np. kanon, fuga, ricercar), sonaty, ronda, suity, symfonii, poematu symfonicznego, uwertury, koncertu, miniatury instrumentalnej, form tanecznych (rodzaje tańców użytkowych i stylizowanych); f) rodzaje obsady wykonawczej * nazwy podstawowych instrumentów kultury antycznej Grecji; * instrumentarium oraz charakterystyczne obsady wykonawcze typowe dla poszczególnych epok od średniowiecza do XX w. 2) zna twórczość wybranych kompozytorów: * Potrafi scharakteryzować twórczość wybranych kompozytorów polskich: Mikołaj z Radomia, Wacław z Szamotuł, Mikołaj Gomółka, Mikołaj Zieleński, Adam Jarzębski, Bartłomiej Pękiel, Grzegorz G. Gorczycki, F. Chopin, S. Moniuszko, H. Wieniawski, I. Paderewski, M. Karłowicz, K. Szymanowski, W. Lutosławski, K. Penderecki, H. M. Górecki. * Potrafi scharakteryzować twórczość wybranych kompozytorów europejskich: Guillaume de Machaut, Francesco Landini, Josquin Desprez (de Pres), Orlando di Lasso, G. P. Palestrina, C. Monteverdi, A. Corelli, A.Vivaldi J. S. Bach, G. F. Händel, J. Ph. Rameau, J. Haydn, W. A. Mozart, L. van Beethoven, F. Schubert, N. Paganini, F. Mendelssohn-Bartholdy, R. Schumann, H. Berlioz, F. Liszt, J. Brahms, G. Verdi, R. Wagner, B. Smetana, A. Dvořak, M. Musorgski, P. Czajkowski, E. Grieg, J. Sibelius, A. Skriabin, G. Mahler, C. Debussy, M. Ravel, I. Strawiński, B. Bartok, S. Prokofiew, O. Messiaen, J. Cage. R.I.1. zna twórczość kompozytorów reprezentatywnych dla epoki, stylu, ugrupowania artystycznego: * Potrafi scharakteryzować twórczość kompozytorów (oprócz wymienionych w standardzie I.2.) reprezentatywnych dla swojej epoki (np. J. B. Lully dla epoki baroku). * Potrafi scharakteryzować twórczość kompozytorów (oprócz wymienionych w standardzie I.2.) ważnych dla danego stylu lub kierunku (np. F. Couperin dla stylu rokoko, A. Berg dla ekspresjonizmu, Ch. W. Gluck i K. M. Weber dla stylu operowego itp.). * Potrafi scharakteryzować twórczość kompozytorów reprezentatywnych dla szkół kompozytorskich i ugrupowań artystycznych wymienionych w standardzie I.3.a. i I.4.b. (np. Perotinus szkoła paryska, Guillaume Dufay szkoła burgundzka, M. Rimski-Korsakow Potężna Gromadka itp.). 3) zna cechy stylu muzycznego: a) epok historycznych i szkół kompozytorskich * cechy stylu wszystkich epok w historii muzyki od średniowiecza do XX w.; * cechy stylu szkół kompozytorskich: paryskiej, burgundzkiej, franko-flamandzkiej (niderlandzkiej), rzymskiej, weneckiej (renesansowej i barokowej), włoskich szkół operowych baroku, klawesynistów francuskich, mannheimskiej, starowiedeńskiej, szkół narodowych XIX w., szkoły wiedeńskiej XX w., darmstadzkiej, kolońskiej; * cechy głównych nurtów stylistycznych XX w. (ekspresjonizm, impresjonizm, folkloryzm, witalizm, neoklasycyzm i in.); b) wybranych kompozytorów * cechy stylu twórczości kompozytorów wymienionych w standardzie I.2. 25
4) zna chronologię w odniesieniu do: a) epok, okresów, stylów i kierunków w muzyce * ramy czasowe i fazy następujących epok (w Europie i w Polsce): średniowiecze, renesans, barok, klasycyzm, romantyzm, neoromantyzm; * chronologię stylów i kierunków w muzyce XX w.; b) szkół kompozytorskich i ugrupowań artystycznych * chronologię szkół kompozytorskich wymienionych w standardzie I.3.a. oraz ugrupowań artystycznych (np. Camerata florencka, Potężna Gromadka, Grupa Sześciu, Młoda Polska); c) postaci kompozytorów i wybitnych wykonawców * chronologię w odniesieniu do postaci kompozytorów wskazanych w standardzie I.2. oraz w odniesieniu do wielkich wykonawców w historii muzyki; R.I.2. zna chronologię w odniesieniu do postaci teoretyków: * Łączy z epoką postaci najważniejszych teoretyków muzyki, np. Boecjusza, Guido z Arezzo, Philippe a de Vitry, J. Tinctorisa, H. Glareana, G. Zarlina, A. Werckmeistera, z nazwisk polskich Sebastiana z Felsztyna. d) dzieł muzycznych oraz gatunków, form i technik kompozytorskich * chronologię dzieł muzycznych twórców wskazanych w standardzie I.2. (z uwzględnieniem stosowanych gatunków, form i technik) oraz technik kompozytorskich wymienionych w standardzie I.1.d., gatunków i form wymienionych w standardzie I.1.e.; e) obsady wykonawczej (instrumenty muzyczne, zespoły) * chronologię w odniesieniu do obsady wykonawczej i instrumentów wymaganych w standardzie I.1.f. II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI Zdający stosuje posiadaną wiedzę do opisu i analizy wybranych zjawisk: 1) przedstawia wiedzę o dziejach muzyki w oparciu o znajomość: a) dzieł muzycznych * Postrzega i omawia charakterystyczne cechy w tym innowacje dzieł o szczególnym znaczeniu w historii muzyki od renesansu do XX w.; b) twórczości i biografii wybranych kompozytorów * Postrzega i omawia związki twórczości kompozytorów z ich biografią na przykładzie G. P. Palestriny, J. S. Bacha, J. F. Händla, J. Haydna, W. A.Mozarta, L. V. Beethovena, F. Chopina, R. Wagnera, K. Szymanowskiego, I. Strawińskiego. R.II.1. przedstawia wiedzę o dziejach muzyki w oparciu o znajomość problemów i procesów historycznych * Omawia i wyjaśnia charakterystyczne zjawiska i procesy w historii muzyki: związki słowa i muzyki w dziełach wokalnych i wokalno instrumentalnych, wykorzystanie folkloru w twórczości artystycznej, wzajemne oddziaływanie praktyk wykonawczych i technik kompozytorskich, treść w muzyce (ilustracyjność i programowość, retoryka, symbolika), kultura epoki a funkcje muzyki, przeobrażenia gatunków i form (msza, sonata, koncert, symfonia, pieśń), przeobrażenia języka dźwiękowego, stylu indywidualnego i historycznego, przeobrażenia techniki kompozytorskiej. 26
2) analizuje (słuchowo, wzrokowo lub słuchowo-wzrokowo) utwory muzyczne z określeniem: a) technik kompozytorskich * Rozpoznaje i opisuje na podstawie analizy słuchowej, wzrokowej lub słuchowo- -wzrokowej podstawowe techniki kompozytorskie wymienione w standardzie I.1.d. b) cech gatunków i form muzycznych * Rozpoznaje i określa cechy oraz opisuje funkcje i przeobrażenia gatunków i form wymienionych w standardzie I.1.e. c) cech stylu muzycznego * Określa przynależność utworu do stylu muzycznego (od średniowiecza do XX w.), rozpoznając i charakteryzując podstawowe cechy języka muzycznego (tonalność, melodykę, harmonikę, fakturę, sposoby kształtowania formy, obsadę wykonawczą, typ wyrazowości). R.II.2. analizuje utwory muzyczne z określeniem: a) funkcji i przeobrażeń gatunków i form muzycznych * Rozpoznaje i opisuje funkcje muzyki i przeobrażenia gatunków i form muzycznych wymienionych w standardzie I.1.e. b) cech zapisu muzycznego * Określa rodzaj zapisu, jego cechy i przynależność do epoki. 3) analizuje teksty literackie o muzyce (teoretyczne, historyczne) z określeniem problemu (przedmiotu) omawianego w tekście * Odczytuje informacje zawarte w tekście, wybiera i porządkuje informacje istotne dla przedmiotu, określa problem. R.II.3. analizuje teksty literackie o muzyce (teoretyczne, historyczne, krytyczne) z określeniem: a) problemu (przedmiotu) omawianego w tekście * Odczytuje informacje zawarte w tekście, wybiera i porządkuje informacje istotne dla przedmiotu, określa problem. b) kontekstu historycznego * Rozpoznaje i opisuje problemy poruszane w tekstach literackich o muzyce (teoretycznych, historycznych, krytycznych) i określa ich kontekst historyczny. III. TWORZENIE INFORMACJI Zdający przedstawia i ocenia wybrane zjawiska w historii muzyki, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź: 1) określa powiązania, wpływy, różnice i podobieństwa: a) dzieł, form i gatunków muzycznych * Omawia genezę oraz rozwój form i gatunków muzycznych wymienionych w standardzie I. 1.e., uwzględniając wzajemne wpływy, różnice i podobieństwa form i gatunków w różnych epokach historycznych i ośrodkach kulturowych. b) technik kompozytorskich i wykonawczych * Omawia powiązania, wzajemne wpływy, różnice i podobieństwa technik wskazanych w standardzie I.1.d. R.III.1. określa powiązania, wpływy, różnice i podobieństwa stylów indywidualnych, lokalnych i historycznych * Omawia podobieństwa, różnice, wzajemne wpływy i podobieństwa: 27
stylów i kierunków stylistycznych różnych epok (od średniowiecza do XX w.), stylu w różnych fazach danej epoki, stylów ośrodków lokalnych w różnych epokach, stylów historycznych w muzyce polskiej w odniesieniu do odpowiednich stylów w muzyce europejskiej, indywidualnych stylów kompozytorów od renesansu do XX wieku. 2) postrzega związki kultury muzycznej z innymi dziedzinami sztuki * Określa związki kultury muzycznej w różnych epokach z różnymi dziedzinami sztuki, np. literaturą, malarstwem, filmem. R.III.2. postrzega związki kultury muzycznej z wydarzeniami politycznymi i społecznymi * Omawia wpływ warunków politycznych i społecznych na kulturę muzyczną (np. zmiany polityki kulturalnej wynikające z transformacji ustrojowych). R.III.3. prezentuje indywidualny i krytyczny pogląd na muzyczną twórczość i kulturę epok minionych * Dokonuje syntezy i porównań różnych zjawisk kultury muzycznej, wskazuje dzieła, twórców i wykonawców o szczególnym znaczeniu dla danej epoki muzycznej, stylu, ośrodka; uzasadnia swoje poglądy i popiera je właściwie dobranymi przykładami. UWAGA! Zagadnienia szczegółowe należy zilustrować wybranymi utworami muzycznymi, reprezentatywnymi dla danego zjawiska. Ponieważ w Podstawie programowej nie określono kanonu tych utworów, wybór należy do nauczyciela. W arkuszach egzaminacyjnych na obu poziomach podstawowym i rozszerzonym nie przewiduje się zadań polegających na rozpoznawaniu konkretnych utworów; badana będzie tylko umiejętność określenia chronologii i charakterystycznych cech przykładów muzycznych w kategoriach stylu historycznego lub indywidualnego. 28
VI. PRZYKŁADOWE ARKUSZE I SCHEMATY OCENIANIA Arkusz egzaminacyjny II 150 minut Arkusz egzaminacyjny I 120 minut 29
30
Miejsce na naklejkę z kodem (Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy) KOD ZDAJĄCEGO MHM-W1A1P-021 EGZAMIN MATURALNY Z HISTORII MUZYKI Instrukcja dla zdającego Arkusz I Czas pracy 120 minut 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron oraz płytę z nagraniami. Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin. 2. Arkusz zawiera 30 zadań; do zadań nr 7, 13 i 20 dołączone są przykłady dźwiękowe nagrane kolejno na płycie. Rozwiązuj te zadania po wysłuchaniu przykładów. 3. Proszę uważnie czytać wszystkie polecenia. 4. Odpowiedzi trzeba zapisać czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu. 5. Proszę pisać tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisać ołówkiem. 6. Nie wolno używać korektora. 7. Błędne zapisy trzeba wyraźnie przekreślić. 8. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie, który nie będzie oceniany. 9. Obok każdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, którą można uzyskać za jego poprawne rozwiązanie. 10. Do ostatniej kartki arkusza dołączona jest karta odpowiedzi, którą wypełnia egzaminator. Życzymy powodzenia! ARKUSZ I MAJ ROK 2005 Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać 100 punktów (Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy) PESEL ZDAJĄCEGO 31
Zadanie 1. (1 pkt) Na podanej niżej liście podkreśl nazwę skali, która nie należała do systemu średniowiecznych skal modalnych: miksolidyjska, frygijska, dorycka, eolska, lidyjska Zadanie 2. (1 pkt) Potwierdź lub zaneguj prawdziwość niżej podanego zdania. W tym celu podkreśl słowo prawda lub fałsz. Polichóralność to inaczej chóralna technika imitacyjna. PRAWDA FAŁSZ Zadanie 3. (2 pkt) Wyjaśnij zwięźle dwa znaczenia terminu kadencja. 1.... 2.... Zadanie 4. (4 pkt) Wyjaśnij zwięźle na czym polega ilustracyjność i programowość w muzyce. W tabeli podaj przykład utworu ilustracyjnego i utworu programowego. ilustracyjność:... programowość:... kompozytor tytuł utworu rodzaj muzyki (ilustracyjna lub programowa) 1. 2. Zadanie 5. (1 pkt) Zaznacz właściwą odpowiedź: Singspiel to: a) stosowana w operze komicznej technika śpiewu solowego. b) rodzaj partii solowej w formach wokalno-instrumentalnych. c) gatunek opery. d) postać występująca w commedia dell arte. 32
Zadanie 6. (2 pkt) Uzupełnij poniższe zdania wpisując we wskazanych miejscach odpowiednie nazwy technik kompozytorskich wykształconych w XX w.: 1. Technika kompozytorska polegająca na operowaniu dźwiękami lub strukturami dźwiękowymi oddzielanymi pauzami nosi nazwę.... 2. Technika kompozytorska polegająca na organizowaniu wielu elementów materiału dźwiękowego w modele według przyjętej zasady nosi nazwę.... Zadanie 7. (3 pkt) Po wysłuchaniu przykładu dźwiękowego podaj trzy charakterystyczne cechy stylu muzycznego, które pozwalają stwierdzić, że utwór którego słuchasz, powstał w epoce baroku. 1.... 2.... 3.... Zadanie 8. (3 pkt) Nazwij teorię, której dotyczy niżej zamieszczony fragment tekstu. Przedstaw główną tezę tej teorii oraz podaj w jakiej kulturze i epoce powstała: Harmonicy utrzymują, że niektóre melodie czynią ludzi panami samych siebie, rozsądnymi, sprawiedliwymi, lub też odważnymi, podczas gdy inne czynią ludzi nikczemnikami; nie dopuszczają oni nawet, iż rodzaj chromatyczny nie może uczynić nikczemnym człowieka, który zeń korzysta, czy też że rodzaj enharmoniczny nie może uczynić go odważnym. nazwa teorii... główna teza teorii... epoka i kultura... Zadanie 9. (2 pkt) Określ notację i epokę, z której pochodzi zabytek przedstawiony na ilustracji. notacja:... nazwa epoki:... 33
Zadanie 10. (1 pkt) Podaj ramy czasowe okresu renesansu w historii muzyki.... Zadanie 11. (3 pkt) Wymień w kolejności właściwej dla cyklu nazwy czterech tańców stanowiących stałe części suity barokowej. Podaj nazwiska trzech kompozytorów epoki baroku, którzy tworzyli suity. części suity:... kompozytorzy:... Zadanie 12. (1 pkt) Zestaw nazwy szkół i ugrupowań artystycznych z nazwami epok. W tym celu przyporządkuj cyfrom po jednej odpowiedniej literze: 1. szkoła wenecka A. średniowiecze 2. grupa darmsztadzka B. neoromantyzm 3. szkoła skandynawska C. renesans 4. szkoła Notre Dame D. XX wiek E. neoklasycyzm 1.... 2.... 3.... 4.... Zadanie 13. (8 pkt) Na podstawie nagrań i niżej podanego zapisu nutowego fragmentów trzech utworów z różnych epok przeprowadź analizę przykładów. Określ technikę kompozytorską wspólną dla wszystkich utworów. Uporządkuj przykłady chronologicznie wpisując odpowiednio cyfry przy kolejnych literach. Wpisz nazwę epoki, z której dany przykład pochodzi oraz cechę stylu, która uzasadnia twój wybór. a) 34
b) c) Technika kompozytorska... a. kolejność (cyfra) epoka cecha stylu b. c. 35
Zadanie 14. (1 pkt) Uporządkuj chronologicznie niżej podane style. W tym celu wpisz ich nazwy we właściwej kolejności: brillant, organalny, polichóralny, galant, neoklasyczny. 1.... 4.... 2.... 5.... 3.... Zadanie 15. (2 pkt) Określ epokę, z której pochodzi przedstawiona na ilustracji scena muzyczna i podaj nazwy występujących tu instrumentów. epoka:... instrumenty:...... Zadanie 16. (2 pkt) Podaj dwie cechy stylu G. P. Palestriny. 1.... 2.... 36
Zadanie 17. (4 pkt) Wskaż dwa ośrodki włoskiej sztuki operowej w okresie baroku i przy każdym z nich podaj nazwisko wybranego kompozytora oper związanego z danym ośrodkiem: 1. ośrodek... twórca... 2. ośrodek... twórca... Zadanie 18. (12 pkt) Przedstaw w krótkiej wypowiedzi (max. 12 zdań) kolejne etapy działalności Jana Sebastiana Bacha: wskaż miejsca pobytu kompozytora i pełnione tam przez niego funkcje muzyczne oraz wpływ tych funkcji na gatunki dominujące w poszczególnych okresach twórczości. 37
Zadanie 19. (9 pkt) Wymień trzy symfonie L. van Beethovena najbardziej reprezentatywne dla przeobrażeń tego gatunku, podaj ich numery i tonacje. Wskaż po dwie cechy każdej symfonii, dzięki którym zajmują one szczególne miejsce w historii muzyki. Symfonia nr... cechy: 1.... 2.... Symfonia nr... cechy: 1.... 2.... Symfonia nr... cechy: 1.... 2.... Zadanie 20. ( 4 pkt) Po przesłuchaniu nagrania fragmentu wariacji z kwintetu fortepianowego Pstrąg F. Schuberta wskaż dwie cechy klasyczne oraz dwie cechy romantyczne tego utworu. klasyczne cechy utworu: 1.... 2.... romantyczne cechy utworu: 1.... 2.... Zadanie 21. (3 pkt) Wymień pięć tańców występujących w twórczości Fryderyka Chopina i podaj tytuł utworu na fortepian z orkiestrą, w którym obecny jest przynajmniej jeden stylizowany taniec. nazwy tańców:... tytuł utworu:... Zadanie 22. (3 pkt) Przedstaw trzy cechy, które różnią dramat muzyczny Wagnera od opery romantycznej. 1.... 2.... 3.... 38
Zadanie 23. (1 pkt) Zestaw nazwiska kompozytorów z tytułami napisanych przez nich poematów symfonicznych. W tym celu przyporządkuj cyfrom po jednej odpowiedniej literze. 1. F. Liszt A. Noc na Łysej Górze 2. M. Karłowicz B. Poemat ekstazy 3. M. Musorgski C. Odwieczne pieśni 4. B. Smetana D. Wełtawa E. Preludia 1.... 2.... 3.... 4.... Zadanie 24. (5 pkt) W twórczości wielu kompozytorów XX w obserwujemy obecność różnych stylów muzycznych. Wskaż kompozytora pierwszej poł. XX w, który tworzył w różnych stylach, podaj nazwy dwóch stylów typowych dla jego twórczości i tytuł dzieła reprezentatywnego dla każdego z wymienionych stylów. kompozytor:... styl:..., dzieło:... styl:..., dzieło:... Zadanie 25. (12 pkt) W krótkiej wypowiedzi (max. 12 zdań) przedstaw przemiany stylu twórczości Witolda Lutosławskiego. Wskaż różnorodność technik kompozytorskich i dzieła, w których są one obecne. 39
Zadanie 26. (3 pkt) Na ilustracji przedstawiono zapis początkowego fragmentu znanego śpiewu średniowiecznego. Określ rodzaj (gatunek) tego utworu oraz podaj dwa przykłady wykorzystania jego melodii i (lub) tekstu w muzyce następnych epok. gatunek:... kompozytor i tytuł utworu, w którym melodia i (lub) tekst zostały wykorzystane: 1.... 2.... Zadanie 27. (2 pkt) Poniżej wymieniono nazwiska muzyków, którzy mogli rywalizować ze sobą w sztuce wykonawczej. Znajdź odpowiednie pary muzyków i podaj je w kolejności chronologicznej. Thibaut de Champagne, Placido Domingo, Georg Friedrich Haendel, Karol Lipiński, Niccolo Paganini, Luciano Pavarotii, Domenico Scarlatti, Walther von der Vogelweide 1.... +... 2.... +... 3.... +... 4.... +... Zadanie 28. (1 pkt) W okresie klasycyzmu i romantyzmu wielu wybitnych kompozytorów podróżowało do Anglii dla zdobycia pieniędzy i sławy. Niżej podano nazwiska kompozytorów, z których tylko jeden nie był nigdy na Wyspach Brytyjskich. Podkreśl jego nazwisko. F. Mendelssohn-Bartholdy, J. Haydn, F. Schubert, F. Chopin 40