Leszek Zieliński menedżer sportu i organizacji imprez sportowych Stanisława Zielińska edukator Bezpieczeństwo życia i zdrowia dzieci i młodzieży w różnych formach edukacyjnych, lekcyjnych, pozalekcyjnych i pozaszkolnych Konwencja o Prawach Dziecka w art. 31 ust. 2 brzmi: Państwa Strony będą przestrzegały oraz popierały prawo dziecka do wszechstronnego uczestnictwa w życiu kulturalnym i artystycznym oraz będą sprzyjały tworzeniu właściwych i równych sposobności dla działalności kulturalnej, rekreacyjnej oraz w zakresie wykorzystania czasu wolnego. W art. 3 tej Konwencji mowa jest o tym, że we wszystkich działaniach dotyczących dzieci...sprawą nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka. W zakresie opieki i ochrony dzieci są to: bezpieczeństwo, zdrowie, właściwy dobór kadr oraz odpowiedni nadzór. Formy edukacyjne: 1. Szkolne lekcyjne 2. Szkolne pozalekcyjne 3. Lekcyjne pozaszkolne 4. Pozalekcyjne pozaszkolne Formy szkolne lekcyjne Są to wszystkie zajęcia, które są ujęte w rocznym programie nauczania placówki i są zgodne, co do treści z podstawami programowymi kształcenia ogólnego. Rodzice przyjmując ofertę edukacyjną szkoły, przedszkola, dokonują zgłoszenia dziecka, jednocześnie dokonując cesji prawa opiekuńczego imiennie na dyrektora placówki. Odpowiedzialność taka ciąży na dyrektorze z imienia i nazwiska. Dyrektor przekazuje wyznaczoną grupę dzieci, w formie pisemnej, pod opiekę nauczyciela opiekuna - wychowawcy na czas realizacji zadania. I dyrektor decyduje o ilości opiekunów przydzielonych do grupy, biorąc pod uwagę następujące kryteria: miejsce, czas, stopień trudności realizacji formy, wiek dzieci, umiejętności opiekuńczo-wychowawcze nauczyciela, jego sprawność fizyczną, a także umiejętność przewidywania przesłanek wypadku. Wytyczne co do tego, dają przepisy zawarte w dokumentach MEN. W przepisach Konwencji o Prawach Dziecka, kodeksu opiekuńczo-rodzinnego, ustawy o systemie oświaty, Karcie Nauczyciela, ustawy o sporcie, rozporządzeniach o ramowych statutach szkół, bezpieczeństwie i higienie pracy, placówkach wypoczynku, pobycie w górach i nad wodą, krajoznawstwie i turystyce, zapisy szczegółowo precyzują, jakie kryteria powinien zastosować dyrektor placówki w sprawie doboru kadry edukacyjno-opiekuńczej. Osoba taka musi budzić pełne zaufanie, nie powinna mieć przeszkód prawnych w sprawach opieki, być wykształconą i kompetentną. Zajęcia szkolne lekcyjne winny odbywać się na posesji szkoły, w określonym pomieszczeniu, z zachowaniem daleko idących środków bezpieczeństwa. Dzieci obecne na zajęciach, ale z przyczyn zdrowotnych zwolnione z aktywnego uczestnictwa (zwolnienie lekarskie) winny być oddelegowane do świetlicy szkolnej i brać udział w zajęciach tzw. cichych.
Formy szkolne pozalekcyjne Są to zajęcia szkolne pozalekcyjne, organizowane przez szkołę i odbywające się na terenie jej obiektów. Treści programowe są oparte na uzupełniających formach edukacyjnych dziecka. Powinny być ujęte w planie zajęć uzupełniających pozalekcyjnych, przyjętych przez dyrektora szkoły. Ewidencja i dokumentacja tych zajęć powinna być prowadzona tak, jak form lekcyjnych, z tym, że udział dzieci jest alternatywny (wybiórczy), a aktywność nieobowiązkowa. Zapewnienie opieki, w tym bezpieczeństwa życia i zdrowia, ciąży na dyrektorze szkoły, który powinien kierować się takimi samymi kryteriami przy doborze kadry do realizacji zajęć pozalekcyjnych, jak do zajęć lekcyjnych. Wolontariat Zgodnie z Ustawą o systemie oświaty, nadobowiązkowe zajęcia pozalekcyjne (jako jedna z podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły) mogą być prowadzone także z udziałem wolontariuszy. Przed skorzystaniem z formy wolontariatu, dyrektor powinien pamiętać o zachowaniu pewnych kryteriów i zapoznać się z ustawą z dnia 24 kwietnia 2003r o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873) z późn. zmianami. Przede wszystkim osoba prowadząca zajęcia z dziećmi i młodzieżą jako wolontariusz musi spełniać wszystkie kryteria, posiadać kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń, jeśli posiadanie takich kwalifikacji wynika z odrębnych przepisów, w tym przypadku nauczyciela opiekuna - wychowawcy. Każde zajęcia, które są prowadzone na terenie szkoły (jako płatne, prowadzone społecznie czy na zasadach wolontariatu ) podlegają tym samym zasadom, co zajęcia lekcyjne ujęte w programie. Oznacza to obowiązkowe prowadzenie dokumentacji, ewidencji, ubezpieczenia wszystkich uczestniczących (nauczycieli, wolontariuszy i uczestników), zgoda rodziców lub opiekunów prawnych dzieci i zgoda dyrektora na te zajęcia. Formy lekcyjne pozaszkolne Formy lekcyjne pozaszkolne, są to zajęcia organizowane przez szkołę w ramach programów nauczania, odbywające się w sposób zorganizowany przez szkołę, z zachowaniem warunków bezpieczeństwa życia i zdrowia uczestników. Natomiast formy tych zajęć są realizowane poza obiektami szkolnymi stadion, teatr, kino, opera, pływalnia, park, inne miasto. Podstawowymi dokumentami prawnymi przy ich organizacji i realizacji są: ustawa o usługach turystycznych, prawo o ruchu drogowym, pobycie w górach i nad wodą, rozporządzenia MEN o bezpieczeństwie i higienie, krajoznawstwie i turystyce. Dochodzi nowy element odgrywający istotną rolę w realizacji tych zajęć. Jest to przemieszczanie się grup, co do miejsca i czasu. Dlatego należy szczególnie zwrócić uwagę na dobór środków transportowych, sposób i metodę oraz czas realizacji przemieszczania grup.
Kadra, która jest wyznaczona przez dyrektora placówki powinna posiadać dodatkowo przeszkolenie w jednostkach oświatowych do tego upoważnionych i posiadających rejestr Kuratora Oświaty. Osoba, która wyprowadza dzieci poza teren obiektu szkolnego, musi być przeszkolona w zakresie aktualnie obowiązujących przepisów ruchu drogowego. W czasie poruszania się po drogach publicznych i niepublicznych obowiązują specjalne zasady przemieszczania grupy w sposób bezpieczny, zawarte w ustawie prawo o ruchu drogowym. Formy pozalekcyjne- pozaszkolne Zajęcia zorganizowane przez uprawnione organizacje pozarządowe, legalnie działające, posiadające wpis do KRS. Program działania odpowiada tematyce edukacyjnej uzupełniającej formy szkolenia dzieci. Udział dzieci w tych formach odbywa się w sposób zorganizowany. Bezpieczeństwo życia i zdrowia jest zagwarantowane. Kadra obsługująca i kadra sprawująca opiekę nad dziećmi powinna być wykształcona i kompetentna, posiadająca uprawnienia pedagogiczne, a dzieci, zgodnie z zasadami prawnymi, powierzone im pod opiekę. Przykładem takiej formy są Pilskie Czwartki Lekkoatletyczne organizowane przez Pilskie TKKF dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalistów. Za dobór kadry i jej działanie jest odpowiedzialny organizator imprezy, zawodów, spływów, turniejów i innych form. Organizator przejmuje obowiązki opieki nad uczestnikami z chwilą wyrażenia zgody przez rodziców lub opiekuna prawnego na aktywne uczestnictwo w formie zorganizowanej lub imprezie; meczu, festynie, rajdzie,spływie lub wycieczce turystycznej. Każde zajęcia i każda impreza powinny być organizowane i przeprowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Formy pozalekcyjne - pozaszkolne oferowane dzieciom, szczególnie do 13 roku życia, powinny być bezwzględnie dostosowane pod względem stopnia trudności i wysiłku fizycznego do możliwości dzieci. Uczestnictwo dzieci w tych formach powinno być dobrowolne, za pisemną zgodą obojga rodziców lub opiekuna prawnego. Każda impreza powinna posiadać podstawowy akt prawny regulamin zasad uczestnictwa, w którym organizator wyznacza warunki i kryteria, których spełnienie daje gwarancje bezpieczeństwa życia i zdrowia uczestników, np.: instrukcja postępowania i zachowań w razie zagrożeń życia i zdrowia uczestników dzieci i ich opiekunów. Wszystkie formy realizowane poza obiektami szkolnymi i posesją szkoły, programowo odrębne od zajęć lekcyjnych, winny posiadać pakiet ubezpieczeniowy, w którym zawarte powinny być ubezpieczenia NNW, OC, KL. Dzieci biorące udział w zawodach sportowych, wyjeżdżające na nie do innych szkół, obowiązkowo muszą mieć opinię lekarza o stanie zdrowia, orzeczenie czy są przeciwwskazania do uczestnictwa w grach, zabawach lub zawodach i ostatecznie zgodę na udział w nich. Organizator imprezy (szkoła, klub, UKS, inne) nie może zezwolić na udział dziecka, które nie ma badań lekarskich stanu zdrowia i wpisu w zaświadczeniu, że nie ma przeciwwskazań uczestniczenia w określonych formach sportu powszechnego, realizowanych w zajęciach lekcyjnych, pozalekcyjnych i pozaszkolnych, a szczególnie w biegach przełajowych. Nauczyciel wyznaczający ciągle tych samych uczniów do zawodów sportowych narusza art.19 Konwencji Praw Dziecka i kodeks karny. Imprezy organizowane dla dzieci do 13-go roku życia,
powinny mieć charakter masowy i powszechny, a forma powinna być oparta na zabawie usportowionej. Dozwolone dyscypliny sportowe do uprawiania przez dzieci. Dzieci do 12 roku życia uczestniczą w zajęciach sportowych, w określonych dyscyplinach sportu, na zasadach poznawania podstawowych elementów i układów w formach zabawowych, demonstracji, prezentacji, pozycji i faz ruchu, koordynacji oddechu i ruchu. Dzieci powyżej 12 roku życia, po uprzednim przygotowaniu fizycznym i psychicznym, mogą uczestniczyć w bardziej złożonych formach zbliżonych do treningowych, przygotowujących do udziału w treningach w określonej dyscyplinie sportu (sporty wczesnego wieku), w których mogą uczestniczyć dzieci szkół podstawowych i gimnazjów. Natomiast nie zabrania się prowadzenia form usportowionych zabaw z zakresu gier zespołowych, lekkiej atletyki, itp. Formy te muszą posiadać opracowane regulaminy rozgrywek i zasady uczestnictwa w nich uczniów. Do ich realizacji jest niezbędne opracowanie programów z zachowaniem zasad bezpieczeństwa, higieny prowadzenia zajęć, badań lekarskich i wprowadzenia do rocznych programów nauczania. W stosunku do dzieci i młodzieży, które podczas uprawiania określonych dyscyplin sportu (w czasie treningu lub w czasie zawodów) doznały urazów, w tym urazu głowy lub zmian przeciążeniowych, utraciły przytomność (chociaż na chwilę) przeprowadza się kontrolne badania lekarskie, z odnotowaniem tych wydarzeń w karcie zdrowia zawodnika. Badanie takie przeprowadza lekarz kompetentny, posiadający certyfikat. Uwaga W bardzo wielu przypadkach do dyrektorów szkół zgłaszają się osoby o wynajęcie sali sportowej na prowadzenie zajęć dla dzieci i młodzieży w zakresie dalekowschodnich sportów i sztuk walki, judo, karate itp. Podstawowym obowiązkiem dyrektora szkoły, na terenie której są prowadzone zajęcia lub szkółki jest sprawdzenie dokumentów kwalifikacyjnych i uprawniających do organizowania i prowadzenia jakichkolwiek zajęć i treningów sportowych, a szczególnie w zakresie dalekowschodnich sportów i sztuk walki oraz kick-boxingu. Odpowiedzialność za niedopełnienie takiego obowiązku spada na dyrektora szkoły. Kwalifikacje osoby, z imienia i nazwiska, odpowiedzialnej za prowadzenie zajęć, powinny być załączone do umowy porozumienia dyrekcji szkoły z organizatorem formy. W przypadku uczestnictwa w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych na terenie szkoły uczniów tej szkoły, nadzór merytoryczny i pedagogiczny pozostaje w kompetencji dyrektora szkoły. Dokładnie informacje na powyższe znajdą Państwo w Poradniku animatora sportu dzieci i młodzieży, wydanego w 2004r. przez Krajową Federację Sportu dla Wszystkich w części 2 autorstwa Stanisławy i Leszka Zielińskich. Zachęcamy do lektury. Akty prawne: Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty Dz. U. z 2004 Nr 256, poz.257 z późn. zm) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, z
Ustawa z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz.U. z 2002 Nr 175, poz. 1440, z Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874, z Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz.U. z 2011r. Nr 5, poz. 13, z Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. z 2007 Nr 16, poz. 94, z Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz.U. z 2004 Nr 223, poz. 2268 z Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich ( Dz.U. Nr 208, poz. 1241, z Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych (Dz.U Nr 208, poz. 1240, z Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650) Rozporządzenie Rady Ministrów z 6 września 2007 r. w sprawie form i zakresu finansowego wspierania organów prowadzących w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w publicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2007 r. nr 163, poz. 1155) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania (Dz. U. Nr 12, poz. 67 z Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. Nr 135, poz. 1516) Rozporządzenie z Ministra Edukacji Narodowej i Sportu 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69)