Metodyka oceny przydatności gatunków i odmian do uprawy ekologicznej

ODMIANY ZBÓŻ I ZIEMNIAKA PRZYDATNE DO UPRAWY W WARUNKACH ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO RADZIKÓW 2010

Wprowadzenie Wraz ze wzrostem świadomości ekologicznej społeczeństwa wzrasta popularność rolnictwa ekologicznego i wytworzonych przez nie produktów. Systematycznie zwiększa się liczba gospodarstw ekologicznych. W 2008 roku było ich ok. 15 000, rok wcześniej 12 100. Według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. w Polsce działalność prowadziło 17 477 producentów ekologicznych (ok. 15 % więcej niż rok wcześniej). Fundamentalnym czynnikiem określającym opłacalność upraw ekologicznych jest odpowiedni dobór odmian, które charakteryzują się zwiększoną odpornością na choroby i szkodniki, dobrą konkurencyjnością w stosunku do chwastów i stabilnością plonu w różnych warunkach klimatyczno - glebowych. Obecnie w kraju brakuje oficjalnych list odmian rekomendowanych do produkcji ekologicznej, dlatego od szeregu lat IHAR-PIB prowadzi doświadczenia terenowe i laboratoryjne, które mają na celu określenie przydatności do uprawy ekologicznej nowoczesnych i starych odmian pszenicy, owsa, jęczmienia i ziemniaka oraz zaniechanych w uprawie gatunków zbóż. Cel ten realizowany jest w ramach projektu ekologicznego Badania wartości siewnej i użytkowej odmian zbóż i ziemniaków w warunkach plantacji nasiennych gospodarstw ekologicznych oraz ocena przydatności gatunków i odmian roślin rolniczych do produkcji ekologicznej, który finansowany jest z dotacji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Metodyka oceny przydatności gatunków i odmian do uprawy ekologicznej Ocenę przydatności gatunków i odmian czterech gatunków pszenicy (pszenicy zwyczajnej, pszenicy orkisz, pszenicy płaskurki i pszenicy samopszy), jęczmienia, owsa i ziemniaka do uprawy ekologicznej wykonano w oparciu o wyniki uzyskane w wielopunktowych dwupowtórzeniowych doświadczeniach założonych w gospodarstwach ekologicznych, w co najmniej 3 kolejnych latach w okresie od 2004 do 2007 r. Z 83 przebadanych odmian zbóż i 25 ziemniaka wybrano te odmiany, dla których uzyskano najlepsze wyniki oceny biorąc pod uwagę wymienione poniżej kryteria przydatności do uprawy. Wybrane odmiany przedstawiono w tabelach 1, 2 i 3. Analizowane cechy odmian zbóż W okresie wegetacji oceniano wschody, wysokość i wyleganie roślin, odporność na porażenie patogenami (mączniakiem prawdziwym, rdzą koronową brunatną i żółtą oraz septoriozą), wysokość plonu z poletka, masę tysiąca ziaren, długość kłosa, liczbę kłosów z poletka oraz liczbę ziarniaków w kłosie. Odporność na fuzariozę kłosów badano w dwupowtórzeniowym doświadczeniu polowym. Rośliny poddano dwukrotnemu zakażeniu mieszaniną zarodników Fusarium culmorum z izolatów odpowiedzialnych za wytwarzanie mikotoksyn: deoksyniwalenolu (DON), niwalenolu (NIV) i zearalenonu (ZEA). Po wystąpieniu objawów przeprowadzono dwukrotną ocenę porażenia kłosa oraz określono w skali procentowej udział ziarniaków porażonych w czterdziestogramowej próbie nasion. Do oceny zawartości mikotoksyn DON i NIV w ziarnie zbóż zastosowano metody wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detekcją spektrofotometryczną i fluoroscencyjną (HPLC UV i HPLC FLD) oraz chromatografii gazowej z zastosowaniem detektora wychwytu elektronów (GC ECD). Analizowane cechy odmian ziemniaka W okresie wegetacji przeprowadzono obserwacje faz fenologicznych i wskaźników rozwoju roślin (wielkość powierzchni asymilacyjnej, wskaźnik pokrycia gleby LAI), oceniono wysokość roślin, poziom zachwaszczenia wtórnego, występowania chorób (zarazy ziemniaka, liściozwoju w okresie wegetacji). Po zbiorach oceniono parametry: wysokość i jakość plonu, występowanie wad zewnętrznych i wewnętrznych bulw (zazielenienia, deformacje, spękania, rdzawość miąższu, pustowatość serc), stopień porażenia bulw ziemniaka wirusami Y i liściozwoju. 2

Kryteria wyboru odmian przydatnych do uprawy ekologicznej Zboża Wysokość plonu, odporność na rdze, mączniaka, septoriozę liści, fuzariozę kłosów i zawartość mikotoksyn w ziarnie, stopień wylegania roślin. Ziemniaki Wysokość plonu, parametry jakości plonu (występowanie wad zewnętrznych i wewnętrznych), odporność na wirusy Y i liściozwoju, porażenie zarazą ziemniaka. Tabela 1. Ozime odmiany/populacje trzech gatunków pszenicy przydatne do uprawy w gospodarstwach ekologicznych. Gatunek Odmiany/populacje Uzasadnienie T. dicoccum 1182*** Wysoki plon, odmiana odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, septoriozę i rdzę żółtą, fuzariozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości T. dicoccum 5337 *** Wysoki plon, odmiana odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego i rdzę żółtą, fuzariozę, średnio odporna na septoriozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości T. dicoccum nr 5029 *** Średni plon, odmiana odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego i rdzę żółtą, średnio odporna na septoriozę i fuzariozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości T. dicoccum nr 5049 *** Średni plon, odmiana odporna na mączniaka prawdziwego, średnio odporna na rdzę brunatną, septoriozę, rdzę żółtą, fuzariozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości Biała Kaszubska **** Średni plon, odmiana odporna na rdzę żółtą, średnio odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, septoriozę, fuzariozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości Aldea **** Średni plon, odmiana odporna na rdzę żółtą, mączniaka prawdziwego, fuzariozę, średnio odporna na rdzę brunatną, septoriozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości Antonińska S. 46**** Średni plon, odmiana odporna na rdzę żółtą, średnio odporna na rdzę brunatna, mączniaka prawdziwego, septoriozę, fuzariozę nie wylegająca, o niskiej zawartości Zyta Średni plon, odmiana odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, Ak-bugda Mestnaja **** rdzę żółtą, średnio odporna na septoriozę, średnio odporna na fuzariozę. Średni plon, odmiana odporna na rdzę żółtą, fuzariozę, średnio odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, septoriozę, rdzę żółtą, nie wylegająca, o niskiej zawartości orkisz spelt inz. Droogendijk/39 *** Wysoki plon, odmiana odporna na mączniaka prawdziwego i rdzę żółtą, fuzariozę średnio odporna na rdzę brunatną, septoriozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości orkisz T. spelta nr 1170 *** Wysoki plon, odmiana odporna na rdzę żółtą, fuzariozę, średnio odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, septoriozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości mykotoksyn. orkisz T. spelta L. Album nr 2638 *** Wysoki plon, odmiana odporna na rdzę żółtą, fuzariozę, średnio odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, septoriozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości *** Populacja/odmiana nie rejestrowana w Polsce **** Odmiana stara wycofana z rejestru 3

Tabela 2. Jare odmiany/populacje zbóż przydatne do uprawy w gospodarstwach ekologicznych. Gatunek Owies Owies Odmiany/populacje jare Chwat Szakal Owies Udycz Żółty **** Owies Polar Koksa Henika Cytra Hera Korynta Ostka Złotnicka **** Kadett **** Torka Broma Bazylei *** Rother Emmer *** V. Rufum*** May-Emmer*** T. dicoccum 2-1282 *** Uzasadnienie Wysoki plon, odmiana odporna na rdzę koronową, mączniaka prawdziwego, septoriozę, fuzariozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości Wysoki plon, odmiana odporna na rdzę koronową, mączniaka prawdziwego, septoriozę, fuzariozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości Wysoki plon, odmiana odporna na rdzę koronową, mączniaka prawdziwego, septoriozę, fuzariozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości Niski plon, odmiana odporna na rdzę koronową, mączniaka prawdziwego, septoriozę, średnio odporna na fuzariozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości zawartości zawartości zawartości Wysoki plon odmiana odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, zawartości zawartości Średni plon, odmiana odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, zawartości zawartości zawartości Wysoki plon, odmiana 3 odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, mikotoksyn 4

orkisz Jęczmień Roter Sommer Kolben *** Rodos Jęczmień Jęczmień Orkisz *** Jęczmień Jęczmień Atol Stratus rdzę żółtą, fuzariozę, średnio odporna na septoriozę, nie wylegająca, o niskiej zawartości Średni plon, odmiana odporna na rdzę brunatną, mączniaka prawdziwego, *** Populacja/odmiana nie rejestrowana w Polsce **** Odmiana stara wycofana z rejestru 5

Charakterystyka zaniechanych w uprawie gatunków pszenicy odmian zbóż przydatnych do uprawy w gospodarstwach ekologicznych na podstawie różnych materiałów źródłowych. (Triticum dicoccum L.) jeden z najwcześniej uprawianych gatunków pszenicy, dziś prawie nie znany, prymitywna, pszenica tetraploidalna (4x), o oplewionych ziarniakach, o mniejszych wymaganiach agrotechnicznych, ale i mniejszej plenności w porównaniu z pszenicą orkisz, ostatnie naturalne stanowisko uprawy płaskurki odkryto w roku 1990 na Słowacji, kłos przeważnie ościsty, w kłosku zwykle jedno ziarno z wyraźną bródką, ziarno bogate w białko, wapń, fosfor, cenione przez starożytnych ze względu na lekkostrawność i doskonały smak, produkty z pszenicy płaskurki są pomocne w leczeniu chorób skóry i błon śluzowych, a także niestrawności i kłopotów z przemianą materii. (źródło - http://icppc.pl/sciagnij/publikacje/nasiona-zawartosc.pdf; http://pl.wikipedia.org/wiki/_p%c5%82askurka) 6

orkisz (Triticum spelta L.) pszenica heksaploidalna (6x), prymitywna kuzynka pszenicy zwyczajnej, pszenica orkisz była znana od dawna i szeroko rozpowszechnia na terenach górskich, głównie w Alpach, dzięki temu jest jednym z nielicznych zbóż, które można uprawiać na kamienistym podłożu i w surowym klimacie, może być uprawiana na glebach lekkich bez stosowania środków ochrony roślin i intensywnego nawożenia, dawne odmiany mierzyły nawet od 120 do 160 cm; nowe są znacznie krótsze, zaledwie o 10 cm wyższe od pszenicy zwyczajnej, z powodu długiego źdźbła, pszenica ta jest stosunkowo podatna na wyleganie, kłos ma twardy, ościsty lub bezostny, zawartość glutenu w mące orkiszowej jest wyższa niż w mące pszenicy zwyczajnej, twarde plewy chronią ziarniak przed utratą składników odżywczych i świeżości, a także przed zanieczyszczeniami i uszkodzeniami, pszenica orkisz posiada niezwykle pożywne ziarno, ma lekko orzechowy posmak i jest doskonałym źródłem błonnika, krzemu, witamin z grupy B, magnezu oraz cynku, ziarno zawiera - w ilościach większych niż u pszenicy zwyczajnej podstawowe aminokwasy, nienasycone kwasy tłuszczowe, związki mineralne, węglowodór tiocyanat, stymulujący procesy krzepnięcia krwi oraz układ odpornościowy organizmu, pokarmy zawierające domieszkę ziarna pszenicy orkisz są szczególnie pomocne przy zwalczaniu migrenowych bólów głowy, miażdżycy, cukrzycy. (źródła J. Fryburski, M. Babalski, Uprawa pszenicy orkisz, poradnik dla rolników, Radom 2006; http://pl.wikipedia.org/wiki/_orkisz) 7

Charakterystyka odmian owsa CHWAT zarejestrowana w roku 2000. Odmiana żółto- ziarnista. Rośliny średniej wysokości o dużej odporności na wyleganie. Termin wiechowania i dojrzewania średni. Ziarno o dość małym udziale łuski, dość małej masie 1000 ziarn, małej gęstości w stanie zsypnym, słabym wyrównaniu oraz dość dużej zawartości białka i tłuszczu. Plon ziarna z łuską i bez łuski średni. (źródło Lista opisowa odmian COBORU 2000) SZAKAL zarejestrowana w roku 2000. Odmiana żółto-ziarnista. Rośliny są średniej wysokości. Termin wiechowania i dojrzewania średni. Ziarno o średnim udziale łuski, dużej masie 1000 ziarn, dużej gęstości w stanie zsypnym, dość dobrym wyrównaniu oraz dość dużej zawartości białka i dość małej tłuszczu. Plonuje bardzo dobrze na północny i środkowym wschodzie, dobrze w rejonach południowych, zaś dość słabo na północnym i środkowym zachodzie. Tolerancja na zakwaszenie gleby duża. (źródło - Lista opisowa odmian COBORU 2000) POLAR zarejestrowana w roku 2002. Odmiana nieoplewiona (z niewielkim udziałem ziarna oplewionego) o średniej masie 1000 ziarn. Rośliny są średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin wiechowania i dojrzewania średni. Ziarno żółte o bardzo dużej gęstości w stanie zsypnym, dużej zawartości białka i przeciętnej tłuszczu. (źródła - Lista opisowa odmian COBORU 2002) UDYCZ ŻÓŁTY zarejestrowana w roku 1939. Słoma długa, elastyczna, dość odporna na wyleganie. Wiecha średnio długa, sztywna, rozpierzchła. Ziarno żółte, o zawartości łuski ok. 27%. Odmiana średnio wczesna, daje dobre wyniki zarówno w warunkach ekstensywnych jak i intensywnych; źle znosi nadmiar wilgoci. (źródło - Katalog odmian rolniczych. W. Cegliński, T. Łoziński, doc. Dr K. Roguski, K. Szarzyńska, PWRiL, Warszawa 1960) Charakterystyka odmian jęczmienia STRATUS zarejestrowana w roku 1999. Odmiana o średniej wartości browarnej stosunkowo dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Zawartość białka przeciętna. Tolerancja na niskie ph gleby średnia. Plenność dość dobra. (źródło - http://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/zboza/jeczmien_jary, aktualizacja z dnia 04.03.2008) RODOS zarejestrowana w roku 1992. Odmiana ogólnoużytkowa, wczesna o dobrej zdrowotności. Ziarno wydłużone, dobrze wypełnione, Odmiana o średniej wysokości, odporna na wyleganie. Plenność dobra do bardzo dobrej. Odmiana zalecana do uprawy w całym kraju, a szczególnie w rejonach południowych. Posiada większą tolerancję na niskie ph gleby, dzięki czemu wysoko i stabilnie plonuje na glebach słabszych. (źródło - http://hr-strzelce.pl/rodos.pdf) 8

Charakterystyka odmian pszenicy KOKSA zarejestrowana w roku 2000. Odmiana jakościowa (grupa A). Rośliny przeciętnej wysokości o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni, zawartość białka bardzo duża, zawartość glutenu bardzo duża. Ogólna wydajność mąki dość mała. (źródło - Lista opisowa odmian COBORU 2000) HENIKA zarejestrowana w roku 1987. Odmiana chlebowa, o ziarnie dużym, szklistym z dużą zawartością białka. Mąka o średniej wartości wypiekowej. Wykazuje dużą odporność na porastanie i wyleganie. Odmiana o wysokim potencjale plonowania, przydatna do uprawy w prawie całym kraju, słabiej plonuje w rejonach górskich. (źródło - http://www.ug.istebna.pl/files/artykuly/nt_02_2002.pdf) TORKA zarejestrowana w roku 1996. elitarna. Odmiana późno dojrzewająca o przeciętnych wymaganiach glebowych, gorzej plonująca na południu Polski. Ziarno czerwone, charakteryzuje się przeciętną zawartością białka i dużą masą tysiąca ziaren (45-52 g). Odmiana o kłosie białym, średnio-zbitym, zakończonym szczątkową ością, odznaczająca się odpornością na porastanie i dobrą zdrowotnością. Plenność dobra do bardzo dobrej. (źródło - http://hr-strzelce.pl/torka.pdf) KORYNTA zarejestrowana w roku 2002. Odmiana jakościowa (grupa A). Rośliny są dość wysokie o małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni, zawartość białka duża do bardzo dużej, zawartość glutenu bardzo duża. Wydajność ogólna mąki średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby mała. (źródło - http://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/zboza/pszenica_jara, aktualizacja z dnia 04.03.2008) CYTRA zarejestrowana w roku 2004. Odmiana chlebowa (grupa B). Rośliny niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny do bardzo późnego, dojrzewania dość późny, zawartość białka duża do bardzo dużej. Zawartość glutenu bardzo duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. (źródło - http://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/zboza/pszenica_jara, aktualizacja z dnia 04.03.2008) ZYTA zarejestrowana w roku 1999. Odmiana jakościowa (grupa A). Rośliny są wysokie do bardzo wysokich o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. (źródło - http://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/zboza/pszenica_ozima, aktualizacja z dnia 04.03.2008) 9

Tabela 3. Odmiany ziemniaka przydatne do uprawy w gospodarstwach ekologicznych. Odmiana (rok rejonizacji) Drop (1991) Miłek (2006) Korona (2002) Gracja (2002) Owacja (2006) Giewont (1955) Bila (1994) Bartek (2003) Tajfun (2004) Pola (1974) Orzeł (1958) Syrena (2002) Zeus (2000) Ursus (2004) Wczesność/ użytkowość Bardzo wczesna, Bardzo wczesna, Wczesna Wczesna Wczesna Wczesna Wczesna Średnio wczesna, Średnio wczesna, Średnio wczesna, Średnio wczesna, Średnio późna, Średnio późna, Późna Uzasadnienie Stabilne plony o dobrej jakości i dobrym smaku, odmiana dość odporna na wirus Y, średnio odporna na wirus liściozwoju, podatna na zarazę. Średnie wymagania glebowe i wodne, odmiana średnio odporna na wirus Y, dość podatna na wirus liściozwoju, średnio podatna na zarazę ziemniaka. Plony dość wysokie, stabilne o zadawalającej jakości, wysoka zdrowotność sadzeniaków. Odmiana bardzo odporna na wirus Y, dość odporna na wirus liściozwoju, podatna na zarazę. Wysokie, stabilne plonowanie, dobra jakość plonu, bardzo wysoka zdrowotność sadzeniaków. Odmiana odporna na wirus Y, dość odporna na wirus liściozwoju, podatna na zarazę. Stabilne plony o zadawalającej jakości, wysoka zdrowotność sadzeniaków. Odmiana średnio odporna na zarazę, odporna na wirus Y i liściozwoju, dość łatwa w uprawie nasiennej. Wysokie, stabilne plony o dobrej jakości, bardzo dobra zdrowotność sadzeniaków. Odmiana bardzo plenna, małe wymagania glebowe, średnio odporna na wirus Y, podatna na wirus liściozwoju, średnio podatna na zarazę. Stabilny plon o dobrej jakości, odmiana odporna na wirus Y i dość odporna na wirus liściozwoju, podatna na zarazę. Odmiana bardzo odporna na wirus Y i liściozwoju, średnio odporna na zarazę. Bardzo wysokie plony o zadawalającej jakości, wysoka zdrowotność sadzeniaków. Odmiana odporna na wirus Y i liściozwoju, średnio odporna na zarazę. Wysokie, dość stabilne plony o dobrej jakości, zadawalająca zdrowotność sadzeniaków. Bardzo wysoka plenność, wysoka odporność na wirus Y, odmiana średnio odporna na wirus liściozwoju. Odporna na zarazę. Odmiana średnie wymagania glebowe, dość odporna na suszę, odporna na wirus Y, podatna na wirus liściozwoju, podatna na zarazę. Odmiana bardzo odporna na wirus Y, średnio odporna na wirus liściozwoju i zarazę. Dość wysokie plony o dobrej jakości. Odmiana odporna na wirus Y, średnio odporna na wirus liściozwoju i dość odporna na zarazę ziemniaka. Stabilne, dość wysokie plony, dobra jakość. Odmiana bardzo odporna na wirus Y i średnio odporna na wirus liściozwoju, dość odporna na zarazę ziemniaka. Wysokie plony, wysoka zdrowotność sadzeniaków. 10

Ziemniak (Solanum tuberosum L.) należy do trudnych gatunków roślin w ekologicznej uprawie nasiennej. Jednym z ważniejszych elementów tej produkcji jest właściwy dobór odmian, które powinny charakteryzować się wysoką odpornością na wirusy; głównie Y (PVY) i liściozwoju (PLRV) a także wyższą odpornością na choroby grzybowe i bakteryjne. Obszar Polski podzielony jest na 4 podstawowe strefy presji infekcyjnej (PVY i PLRV). Wybór odmian dla poszczególnych gospodarstw ekologicznych powinien być przede wszystkim dostosowany do strefy zagrożenia chorobami wirusowymi. W strefie 1 i 2, obejmującej obszary Polski północnej można praktycznie rozmnażać wszystkie odmiany. W strefie 3 (część centralna kraju) zalecane są odmiany o średniej odporności tj. powyżej 5 (w skali 9-stopniowej wg której 1 oznacza brak odporności, całkowita odporność), w strefie 4 (południowo-zachodnie obszary Polski) zalecana jest częsta wymiana sadzeniaków, również odmian o odporności powyżej 6. Dla upraw ekologicznych bardzie przydatne są odmiany o krótszym okresie wegetacji, gdyż dają możliwość ucieczki przed zarazą ziemniaka i w dużym stopniu przed chorobami wirusowymi. Zaraza ziemniaka wyrządza bardzo duże szkody w gospodarstwach ekologicznych, a choroby wirusowe stanowią główne utrudnienie w produkcji nasiennej ziemniaków. W wytworzeniu ekologicznego materiału nasiennego przydatne są odmiany charakteryzujące się wysoką odpornością na wirus Y i liściozwoju. W rejonie o niskim zagrożeniu ziemniaków przez wirusy (północno-wschodnia część Polski) mogą być przydatne również odmiany stare, średnio odporne. Często są to już dawno skreślone odmiany z Krajowego Rejestru i mogą być reaktywowane jedynie poprzez bank genów ziemniaka in vitro w Boninie. 11

Charakterystyka odmian ziemniaka przydatnych do uprawy w gospodarstwach ekologicznych (źródło Polski Katalog Odmian Ziemniaka 2004 i Polski Katalog Odmian Ziemniaka 2007; ulotki odmianowe przygotowane przez hodowców) GIEWONT - odmiana średnio wczesna,, wysokoplenna. Nadaje się do produkcji ziemniaków młodych w miesiącu lipcu oraz na spożycie w okresie letnim i wczesną jesienią. Cechuje ją dość dobry smak, owalne bulwy o jasnej skórce, jasnożółtym miąższu, średnio głębokich oczkach oraz niskiej zawartości skrobi (12-14%). Odmiana udaje się dobrze na glebach ciężkich jak również na lekkich piaskach. Nawet w warunkach okresowych niedoborów wody i przy średnim poziomie agrotechniki daje wysokie plony. ORZEŁ - odmiana średnio wczesna,, wysokoplenna. Bulwy są okrągłoowalne, o jasnej skórce, jasnożółtym miąższu, średnio głębokich oczkach i o średniej zawartości skrobi (14-15%). Charakteryzuje się krótkim spoczynkiem. Odmiana o średnich wymaganiach glebowych, ale wrażliwa na okresowe niedobory wody. Materiał nasienny należy systematycznie odnawiać zgodnie ze strefą zdrowotności. POLA - odmiana średnio wczesna, o bardzo wysokiej plenności i dobrym smaku. Cechują ją bulwy od średniej do dużej wielkości, okrągłe do okrągło owalnych, regularne, o bardzo płytkich oczkach, posiadające jasną skórkę, miąższ biały z odcieniem białokremowym, o zawartości skrobi około 13%. Odmiana daje wysoki plon bulw handlowych o dobrej przydatności dla celów kulinarnych. Charakteryzują ją średnie wymagania glebowe, nie nadaje się na gleby lekkie i suche. DROP - odmiana bardzo wczesna, o dobrym smaku. Cechują ją regularne bulwy o żółtym miąższu, jasnej skórce i płytkich oczkach. Charakteryzuje się długim okresem przydatności do konsumpcji. KORONA - odmiana wczesna,, typu sałatkowego, o dobrym smaku i niskiej zawartości skrobi (11,7%). Cechują ją duże, okrągłoowalne, bardzo regularne bulwy, o płytkich oczkach i jasnożółtym miąższu. BARTEK - odmiana średnio wczesna, o dobrym smaku. Cechują ją owalne, duże regularne bulwy o jasnej skórce, płytkich oczkach i jasnożółtym miąższu. Charakteryzuje się wysokim potencjałem plonowania. TAJFUN - odmiana średnio wczesna, o dobrym smaku, przydatna na chipsy. Cechują ją okrągłoowalne, bardzo duże i regularne bulwy o płytkach oczkach i jasnożółtym miąższu. Charakteryzuje się wysokim potencjałem plonowania. SYRENA - odmiana średnio późna, o bardzo dobrym smaku. Cechują ją owalne, duże do bardzo dużych bulwy, o jasnej skórce, płytkich oczkach i żółtym miąższu. Posiada bardzo dobrą trwałość przechowalniczą. OWACJA - odmiana wczesna, o dobrym smaku. Cechują ją okrągłoowalne, duże i regularne bulwy o dość płytkich oczkach, jasnej skórce i jasnożółtym miąższu. BILA - odmiana wczesna, o bardzo dobrym smaku. Cechują ją okrągłoowalne, bardzo duże bulwy o jasnej skórce i żółtym miąższu. ZEUS - odmiana średnio późna, o dobrym smaku. Cechują ją okrągłoowalne, dość duże, regularne bulwy o jasnej skórce, płytkich oczkach i żółtym miąższu. Jest bardzo podatna na mechaniczne uszkodzenia. URSUS - odmiana późna o dobrym smaku. Cechują ją okrągłoowalne duże bulwy, o jasnej skórce i kremowym miąższu. Jest przydatna na przetwory spożywcze. Posiada wysoki potencjał plonowania. GRACJA - odmiana wczesna,, o dobrym smaku dużych i bardzo regularnych, okrągłoowalnych bulwach o jasnej skórce, miąższu jasnożółtym i lekko mączystym. 12