SKŁAD CHEMICZNY POPIOŁÓW Z WĘGLA BRUNATNEGO I KAMIENNEGO W ASPEKCIE ICH ROLNICZEGO ZAGOSPODAROWANIA

Podobne dokumenty
Wpływ niektórych czynników na skład chemiczny ziarna pszenicy jarej

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby,

Wprowadzanie do obrotu nowych produktów powstałych z odpadów. Doświadczenia, wdrożenia dla gospodarki

PRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac:

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby,

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby,

PRZEDMIOT ZLECENIA :

Lista badań prowadzonych w ramach zakresu elastycznego nr AB 550

ANNALES. Stanisław Kalembasa, Andrzej Wysokiński

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1050

"Metale ciężkie w osadzie z wiejskiej oczyszczalni ścieków i kompoście - ocena przydatności do rolniczego wykorzystania"

Fundacja Naukowo Techniczna Gdańsk. Dr inż. Bogdan Sedler Mgr Henryk Herbut

STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE NĘDZA

10,10 do doradztwa nawozowego 0-60 cm /2 próbki/ ,20 Badanie azotu mineralnego 0-90 cm. 26,80 C /+ Egner/

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 921

Zasobność gleby. gleba lekka szt./ % /810,64 0/0 107/15 332/47 268/38 0/0 16/29 0/0 3/19 0/0 13/81 0/0. szt./ %

STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277

Zasobność gleby. gleba lekka szt./ % /2185,0 0/0 0/0 0/0 1063/100 0/0 824/923,6 0/0 0/0 3/0 821/100 0/0. szt./ %

Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZYŻANOWICE

ILOŚĆ I SKŁAD CHEMICZNY POPIOŁU Z BIOMASY ROŚLIN ENERGETYCZNYCH. Dorota Kalembasa

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 787

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277

Warszawa, dnia 25 lutego 2015 r. Poz. 257 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1044

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych. (Dz. U. z dnia 29 lipca 2010 r.

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1186

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1050

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 325

WYSOKOŚĆ OPŁAT POBIERANYCH ZA ZADANIA WYKONYWANE PRZEZ OKRĘGOWE STACJE CHEMICZNO-ROLNICZE

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 933

Ocena kruszywa hutniczego sezonowanego i kruszywa hutniczego niesezonowanego w aspekcie ekologicznym dla Tube City IMS Poland Sp. z o.o.

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE RUDNIK. Zasobność gleby

Badania laboratoryjne składu chemicznego wód podziemnych

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych2), 3)

Katedra Podstaw Produkcji Roślinnej i Doświadczalnictwa Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy.

Badania biegłości w zakresie oznaczania składników mineralnych w paszach metodą AAS przykłady wykorzystania wyników

Wpływ nawożenia popiołem ze spalenia komunalnych osadów ściekowych na właściwości chemiczne gleby lekkiej

Wyjaśnienie treści Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN POLONIA

Badanie rozkładu składników chemicznych w wybranych frakcjach popiołu lotnego Aleksandra Sambor

od ,48 zł 37,49 zł 7,01 zł

Warszawa, dnia 11 września 2014 r. Poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi 1) z dnia 8 sierpnia 2014 r.

ZAKRES: AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1214

PCA Zakres akredytacji Nr AB 180 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZE. Nr AB 180

LEKKIE KRUSZYWO SZTUCZNE KOMPLEKSOWE ZAGOSPODAROWANIE ODPADÓW KOMUNALNYCH I PRZEMYSŁOWYCH. Jarosław Stankiewicz

BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ MIKROELEMENTÓW W GLEBIE, ROSLINIE I ORGANIZMIE ZWIERZĘCYM W WARUNKACH GÓRSKICH NA PRZYKŁADZIE SUDETÓW

CHEMICZNA ANALIZA JAKOŚCI WYSUSZONYCH OSADÓW ŚCIEKOWYCH ORAZ STAŁYCH PRODUKTÓW ZGAZOWANIA

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 832 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI Warszawa, ul. Szczotkarska 42

Badania paliw alternatywnych i odpadów przemysłowych oferta firmy J.S. Hamilton Poland S.A.

MINISTER ŚRODOWISKA. Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu RP. Szanowny Panie Marszałku,

Elektrofiltry dla małych kotłów na paliwa stałe. A. Krupa A. Jaworek, A. Sobczyk, A. Marchewicz, D. Kardaś

Paliwa z odpadów - właściwości

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 817

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 817

WYKORZYSTANIE POPIOŁÓW PALENISKOWYCH JAKO SORBENTÓW DO WIĄZANIA METALI CIĘŻKICH WYSTĘPUJĄCYCH W GLEBIE

OFERTA NA WYKONYWANIE BADAŃ LABORATORYJNYCH

FRAKCJE KADMU W ŚWIEŻYCH I KOMPOSTOWANYCH MIESZANINACH OSADÓW ŚCIEKOWYCH Z CaO I POPIOŁAMI Z ELEKTROWNI

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1449

Dz.U. 199 Nr 72 poz. 813

KALKULACJA CENY OFERTY Odczynniki do analiz instrumentalnych

Tabela 1. Zakres badań fizykochemicznych odpadu o kodzie w 2015 roku

SKŁAD ODPADÓW PALENISKOWYCH POCHODZĄCYCH ZE WSPÓŁSPALANIA WĘGLA BRUNATNEGO Z BIOMASĄ W ELEKTROWNI ADAMÓW

Prawdziwy rozwój człowieka, zwierzęcia i roślin zależy od gleby Hipokrates

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1651

WSTĘPNE BADANIA NAD MOŻLIWOŚCIĄ WYKORZYSTANIA PRZEPRACOWANYCH OLEJÓW JAKO KOMPONENTÓW DO PRODUKCJI PALIWA. 1. Wstęp

Wp³yw nawo enia popio³ami z biomasy na plon i pobranie sk³adników przez kukurydzê zwyczajn¹

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 769

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 118

SPIEKALNOŚĆ POPIOŁÓW Z BIOMASY ROŚLINNEJ W ASPEKCIE WSKAŹNIKÓW JEJ OCENY

Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych

Wtórne odpady ze spalania odpadów komunalnych. Bariery i perspektywy ich wykorzystania

1. Pochodzenie i klasyfikacja zasobów przyrodniczych... 11

SYSTEM ZARZĄDZANIA I AKREDYTACJE

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797

E N V I R O N SKRÓCONY OPIS PROGRAMU NA ROK Wydanie 2 z dnia r. Imię i Nazwisko Krzysztof Jędrzejczyk Karolina Sójka

Opis przedmiotu zamówienia.

THE ELEMENTAL COMPOSITION OF ASH FROM STRAW AND HAY IN THE CONTEXT OF THEIR AGRICULTURAL UTILIZATION*

Oferta cenowa pobierania oraz wykonania badań próbek wody, ścieków, osadów ściekowych i biogazu

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZYŻANOWICE

Í ń ę ń Í ę ź ę ń ľ ń ć ę ę ľ ń ę ľ ć

Biomasa alternatywą dla węgla kamiennego

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZANOWICE.

VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

MONITORING PRZEGLĄDOWY

Adsorpcja wybranych jonów metali ciężkich na biowęglu pochodzącym z komunalnych osadów ściekowych

WPŁYW STOSOWANIA POPIOŁÓW LOTNYCH Z WĘGLA KAMIENNEGO NA PLONOWANIE I SKŁAD CHEMICZNY ROŚLIN

ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE TOM LIX NR 1 WARSZAWA 2008: JACEK ANTONKIEWICZ

Andrzej Wysokiński*, Stanisław Kalembasa*

Wykaz metod badawczych stosowanych w Pracowni w Szczecinie:

Dyrektywa o osadach ściekowych

Lp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA

Wykorzystaniem biowęgla jako podłoża w produkcji szklarniowej ogórka i pomidora

Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych

Transkrypt:

ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE TOM LIX NR 2 WARSZAWA 2008: 93-97 STANISŁAW KALEMBASA, AGNIESZKA GODLEWSKA, ANDRZEJ WYSOKIŃSKI SKŁAD CHEMICZNY POPIOŁÓW Z WĘGLA BRUNATNEGO I KAMIENNEGO W ASPEKCIE ICH ROLNICZEGO ZAGOSPODAROWANIA THE CHEMICAL COMPOSITION OF ASHES FROM BROWN COAL AND HARD COAL IN THE CONTEXT OF THEIR AGRICULTURAL UTILIZATION Katedra Gleboznawstwa i Chemii Rolniczej, Wydział Przyrodniczy, Akademia Podlaska w Siedlcach A b stra c t: T h e research p roved the high con ten t o f calciu m and m agnesiu m in a sh es o f brow n and hard coal w hat creates the p o ssib ility o f their u tilization for the neu tralization o f the se w a g e slu d g e s and d e a c id ific a tio n o f the so ils. T h e h igh co n ten t o f p h o sp h o ru s, p o ta ssiu m, so d iu m and so m e m ic r o n u tr ie n ts lik e b o ro n and m o ly b d e n u m w a s fo u n d in ash o f hard c o a l. T h e quantity o f h ea v y m eta ls - cop p er and n ick el are at the sam e le v e l in both a sh es, cad m ium and chrom e w ere higher in ash o f brow n coal but lead and zin c in ash o f hard coal. Słowa kluczow e: p o p ió ł z w ęg la brunatnego i k am ienn ego, m akroelem enty, m etale ciężk ie. K ey w o rd s : ash es from brow n coal and hard coal, m acroelem en ts, h eavy m etals. WSTĘP Przemysł elektroenergetyczny w Polsce wg GUS [2005] zużywa ok. 60 min ton węgla brunatnego i ok. 100 min ton węgla kamiennego do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Uciążliwym produktem spalania węgla - ze względu na dalsze zagospodarowanie - są popioły występujące w postaci żużli lub drobnych frakcji zatrzymywanych przez elektrofiltry. Ilość popiołów powstających w Polsce po spaleniu węgla brunatnego oraz węgla kamiennego wynosi w sumie około 8 min ton. Składowanie olbrzymich ilości tego odpadu na hałdach lub wyrobiskach prowadzi do powstawania obszarów bez pokrywy roślinnej narażonych na erozję [Gilewska, Przybyła 2001; Gilewska 2004], a także stanowi źródło zapylenia i zagrożenia dla wód powierzchniowych i podziemnych [Quant 1997]. W ostatnich latach popioły znajdują zastosowanie w rolnictwie, ochronie środowiska oraz gospodarce komunalnej do zobojętniania kwaśnych ścieków przemysłowych [Pyssa 2005] ze względu na duże właściwości odkwaszające, co pozwala na racjonalne wykorzystanie tych odpadów, jednocześnie ograniczając ich składowane ilości.

94 S. Kalembasa, A. Godlewska, A. Wysokiński Według Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów [2001] uboczne produkty spalania (UPS), jakimi są popioły wytwarzane w energetyce, nie są odpadami niebezpiecznymi i możliwe jest ich rolnicze wykorzystanie. Obok dużej zawartości związków odkwaszających glebę w popiołach występują pierwiastki zaliczane do grupy mikroelementów, ważne z punktu widzenia nawożenia oraz jakości otrzymanej biomasy roślin. Jednak w przypadku rolniczego wykorzystania należy zwrócić szczególną uwagę na ich skład chemiczny, który jest zmienny, a zwłaszcza zawartość metali ciężkich. Celem przeprowadzonych badań było określenie zawartości wybranych makro- i mikroelementów w popiołach z węgla brunatnego i kamiennego w aspekcie ich rolniczego wykorzystania. MATERIAŁ I METODY Do badań wykorzystano popioły z węgla brunatnego i węgla kamiennego. Popiół z węgla brunatnego pozyskano ze spalania w elektrowni Pątnów w Koninie, natomiast popiół z węgla kamiennego z zakładu energetycznego PEC w Siedlcach. Próbki popiołów do analiz chemicznych pobierano sześciokrotnie, a następnie oznaczono w nich zawartość wybranych makroelementów i pierwiastków śladowych metodą ICP-AES we wcześniej przygotowanych roztworach. Popiół zalano roztworem HC1 (1:1 z wodą) i odparowano do sucha. Tak przygotowane próbki przeniesiono do kolb miarowych w 10% roztworze HC1 przez sączek twardy [Szczepaniak 1996]. Wyniki oznaczeń opracowano statystycznie wyliczając wartość średnią, minimalną i maksymalną, odchylenie standardowe i współczynnik zmienności. WYNIKI I DYSKUSJA Zawartość wybranych makroelementów w analizowanych popiołach z węgla brunatnego i kamiennego przedstawiono w tabeli 1. W badanych popiołach z węgla brunatnego i kamiennego stwierdzono znaczną ilość wapnia (82,6 i 14,21 g kg-1) i magnezu (4,64 i 4,48 g*kg~ ), co świadczy o silnie alkalicznych właściwościach tych materiałów. Z tego powodu mogą być one wykorzystywane do neutralizacji np. osadów ściekowych [Kalembasa, Wysokiński 1999; Maciejewska, Wrońska 2003; Pyssa 2005] lub do odkwaszania gleb. W popiele z węgla kamiennego stwierdzono znacznie większą ilość sodu, potasu i fosforu w porównaniu z ich zawartością w popiele z węgla brunatnego. Badania innych autorów [Koter i in. 1983; Ciećko i in. 1993] również wskazują na dużą zawartość tych pierwiastków w popicie z węgla kamiennego. Zawartość siarki w popiele z węgla brunatnego była o ponad 50% większa od jej zawartości w popiele z węgla kamiennego. Popioły pochodzące ze spalania węgla zawierają w swoim składzie, oprócz makroelementów stanowiących źródło składników pokarmowych dla roślin, a także działających na glebę odkwaszająco, również pierwiastki śladowe, w tym metale ciężkie (tab. 2). Z badanych m ikroelementów stwierdzono w obu badanych popiołach zbliżoną zawartość żelaza, glinu, manganu, kobaltu, miedzi i niklu. Popiół z węgla brunatnego zawierał znacznie większą niż popiół z węgla kamiennego ilość kadmu, chromu i tytanu, natomiast ilość pozostałych badanych mikropierwiastków (molibdenu, boru, litu, ołowiu i cynku) była wyższa w popiele z węgla kamiennego, co potwierdzają badania innych

Skład chemiczny popiołów z węgla brunatnego i kamiennego 95 TABELA 1. Zawartość wybranych makroelementów w popiołach z węgla brunatnego i kamiennego [g kg _I] TABLE 1. The content o f som e macroelements in ashes from brown coal and hard coal [g kg"'] Oznaczany mak roe le ment Determined macroelement Wartości - Values Odchyln. standard. min max średnio average Popiół z węgla brunatnego Ash o f brown coal Standard deviation Fosfor, Phosphorus (P) 0,0 7 4 0,113 0,085 a 0,02 18,8 Potas, Potasium (K ) 0,467 0,824 0,554 a 0,15 27,4 Wapń, Calcium (Ca) 76,0 102,5 82,6 a 11,2 13,6 Magnez, Magnesium (M g) 4,33 5,59 4,64 a 0,53 11,5 Siarka, Sulphur (S) 5,68 9,51 6,72 a 1,57 23,4 Sód, Sodium (N a) 0,017 0,121 0,079 a 0,04 48,7 Popiół z węgla kamiennego Ash o f hard coal Fosfor, Phosphorus (P) 1,57 2,45 2,09 b 1,07 2 2,0 Potas, Potasium (K ) 1,72 4,26 3,14 b 1,30 41,4 Wapń, Calcium (Ca) 12,4 21,4 14,2 b 3,31 23,3 Magnez, Magnesium (M g) 2,55 8,82 4,48 a 2,59 57,9 Siarka, Sulphur (S) 2,56 5,45 3,02 b 1,07 35,6 Sód, Sodium (N a) 1,03 2,22 1,49 b 0,64 42,8 W spółczynnik zmienności Coefficient o f variation [%] a, b - średnie zawartości odpowiednich makroelementów w popiołach z węgla brunatnego i kamiennego oznaczone różnymi literami różnią się istotnie a,b - the average content o f corresponding macroelements in the ashes from brown coal and hard coal marked with different letters differ significantly autorów [Koter i in. 1983]. Według Zięby [1980] oraz Bogacza i wsp. [1995] oznaczana ilość metali ciężkich w popiele z węgla brunatnego nie stanowi zagrożenia dla roślin. Wyliczona wartość współczynnika zmienności dla zawartości makroelementów była stosunkowo niska i wynosiła średnio dla obu popiołów 30,5% (tab. 1). Wartość współczynnika zmienności dla badanych mikroelementów była w większym stopniu zróżnicowana w analizowanych materiałach i wynosiła średnio 20,2% w popiele z węgla brunatnego i 62,7% w popiele z węgla kamiennego. Zmienność składu chemicznego, zwłaszcza metali ciężkich, badanych popiołów z węgla brunatnego i kamiennego wskazuje na konieczność analizowania każdej partii popiołu, a wysokość dawek przy rolniczym ich wykorzystywaniu należy ustalać doświadczalnie [Bogacz i in. 1995]. WNIOSKI 1. Skład chemiczny badanych popiołów z węgla brunatnego i kamiennego wskazuje na możliwości ich wykorzystania w rolnictwie. 2. Wysoka wartość współczynnika zmienności zawartości mikropierwiastków w popiele z węgla kamiennego wskazuje na konieczność monitorowania jego składu chemicznego.

96 S. Ka lem bas a, A. Godlewska, A. Wysokiński TABELA 2. Zawartość wybranych mikroelementów i metali ciężkich w popiołach z węgla brunatnego i kamiennego [mg kg '] TABLE 2. The content o f som e microelements and heavy metals in ashes from brown coal and hard coal [mg kg 1] Oznaczany mikroelement Determined microelement Popiół z węgla brunatnego - Wartości - Values Odchyln. standard. min max średnio average Ash o f brown coal Standard deviation W spółczynnik zmienności Coefficient o f variation [%] Bor, Boron (В) 52,3 73,6 60,8 a 10,2 16,8 Żelazo, Iron (Fe) 10741 19838 12993 a 3842 29,6 Molibden,Molibdenum (M o) 0,412 0,689 0,496 a 0,11 22,6 Mangan, Manganese (Mn) 175,1 242,2 191,1 a 28,6 15,0 Glin, Aluminum (Al) 36472 55438 41061 a 8064 19,6 Tytan, Titan (Ti) 316,0 527,2 360,4 a 93,2 25,9 Lit, Lithium (Li) 20,0 28,5 22,3 a 3,52 15,8 Kobalt, Cobalt (Co) 10,4 42,0 33,7 a 13,1 39,0 Ołów, Lead (Pb) 13,8 17,6 14,9 a 1,58 10,6 Kadm, Cadmium (Cd) 1,71 2,77 1,98 a 0,44 22,4 Chrom,Chromium (Cr) 57,8 74,8 62,4 a 7,00 11,2 Miedź, Copper (Cu) 23,7 39,1 27,3 a 6,62 24,3 Cynk, Zinc (Zn) 45,0 81,4 53,3 a 15,8 29,6 Nikiel, Nickel (Ni) 18,1 32,1 21,8 a 5,83 26,8 Popiół z węgla kamiennego - Ash o f hard coal Bor, Boron (В) 115,0 274,9 195,0 b 113,1 58,0 Żelazo, Iron (Fe) 1037 21096 8827 a 9721 110,1 Molibden,Molibdenum (M o) 0,647 6,810 3,068b 32,6 90,0 Mangan, M anganese (Mn) 24,3 434,6 164,2 a 178,7 108,9 Glin, Aluminum (Al) 1584 22598 9505 b 10079 106,0 Tytan, Titan (Ti) 218,7 226,2 222,3 b 3,10 1,4 Lit, Lithium (Li) 31,1 53,0 44,9 b 12,0 26,8 Kobalt, Cobalt (C o) 18,4 24,0 21,0 a 2,83 13,5 Ołów, Lead (Pb) 65,1 165,7 101,8 b 55,5 54,5 Kadm, Cadmium (Cd) 0,1 7 0 1,301 0,689b 0,515 74,7 Chrom,Chromium (Cr) 3,93 39,90 15,98 b 15,5 96,7 M iedź, C opper (Cu) 5,28 9 0,56 3 2,5 0 a 36,2 111,3 Cynk, Zinc (Zn) 2 09,0 313,0 2 7 4,9 b 57,3 20,8 Nikiel, N ickel (Ni) 3,56 72,0 29,22 a 32,6 111,4 a, b - średnie zawartości odpowiednich mikroelementów w popiołach z węgla brunatnego i kamiennego oznaczone różnymi literami różnią się istotnie a,b - the average content o f corresponding macroelements in the ashes from brown coal and hard coal marked with different letters differ significantly LITERATURA B O G A C Z A., C H O D A K T., SZ E R SZ E Ń L. 1995: Badania nad przydatnością p op io łó w lotnych z elektrow ni O pole do zagospodarow ania rolniczego. Zesz. Probl. Post. Nauk Roi. 418: 6 7 1-6 7 6. C IE Ć K O Z., N O W A K G., L IS O W S K I J. 1 9 9 3 : W ła ś c iw o ś c i f iz y k o c h e m ic z n e g le b y w warunkach stosow ania popiołu z w ęgla kam iennego. Zesz. Probl. Post. Nauk Roi. 409: 9 7-1 0 2. G IL EW SK A M. 2004: R ekultyw acja b iologiczna składow isk popiołow ych z w ęgla brunatnego. Rocz. Glebozn. 55 (2): 103-1 10.

Skład chemiczny popiołów z węgla brunatnego i kamiennego 97 G ILEW SK A M., P R Z Y B Y Ł A CZ. 2001: W ykorzystanie osadów ściekow ych w rekultywacji składow isk popiołow ych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roi. 477: 2 1 7-2 2 1. K A L E M B A SA S., W Y SO K IŃ SK I A. 1999: U sing a mixture o f ash from brown coal with w aste-activated sludges as a possibility o f their ecological utilization. Zesz. Nauk. AR w Krakowie 349: 181-187. K OTER M., C Z A PL A J., N O W A K G. 1983: W artość n aw ozow a popiołu z w ęgla kam iennego. Rocz. Glebozn. 3 4,(3 ): 1 5 3-1 6 0. M A C IEJE W SK A A., W R O Ń S K A D. 2003: Zagospodarow anie m ieszanin osad ow o-p op iołow ych w św ietle literatury, obow iązującego prawa i praktyki. W: O bieg pierwiastków w przyrodzie. M onografia. Cz. II: 6 3 4-6 4 2. P Y SSA J. 2005: O dpady z energetyki - przem ysłow e zagospodarow anie odpadów z k otłów fluidalnych. Gospodarka surowcami mineralnymi 21 (3): 83-9 2. R O Z PO R Z Ą D Z E N IE M IN IST R A ŚR O D O W ISK A w spraw ie katalogu odpadów z dnia 27 w rześnia 2001 roku. Dz. U. nr 112, poz. 1206. ROCZNIK STA T Y STY C Z N Y RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 2005. G łów ny Urząd Statystyczny, W arszawa. R O SIK -D U L E W SK A C. 2007: Podstaw y gospodarki odpadami. W ydaw. N au k ow e PW N, W arszawa. SZC Z EPA N IA K W. 1996: M etody instrumentalne w analizie chem icznej. W ydaw. N au k ow e PW N, W arszawa. Q U A N T В. 1997: W pływ sposobu przetwarzania popiołów na zagrożenie zanieczyszczeniem środow i ska m etalam i ciężkim i. W: G ospodarcze w ykorzystanie p op iołów i gipsu z energetyki. K onf. nauk.- techn. M iędzyzdroje 6-8 listopada: 15-28. Z IĘBA S. 1980: D otych czasow e w yniki prac nad stosow aniem popiołu z w ęgla brunatnego w naw ożeniu gleb. Międzyn. Czas Roi. (3): 4 5-4 9. Prof. zw. dr hab. Stanisław Kalembasa Katedra Gleboznawstwa i Chemii Rolniczej, Akademia Podlaska ul. B. Prusa 14, 08-110 Siedlce e-mail: kalembasa@ap.siedlce.pl