Wybory 2014 r. w Indiach: Dlaczego przyniosły taki wynik i co on oznacza

Wybory 2014 r. w Indiach: Dlaczego przyniosły taki wynik i co on oznacza Krzysztof Iwanek, Raport Centrum Studiów Polska-Azja 2014 Centrum Studiów Polska-Azja http://www.polska-azja.pl/ info@polska-azja.pl W sobotę 17 maja poznaliśmy ostateczne wyniki największych wyborów świata. W niższej izbie parlamentu indyjskiego, Lok Sabsze (Lok Sabha, Izba Ludu) będzie odtąd dominować hinduska nacjonalistyczna partia Bharatiya Janata Party (BJP, Indyjska Partia Ludowa), która uzyskała 282 na 543 wybierane mandaty. Wiele rekordów pobito podczas tych wyborów. BJP po raz pierwszy zdobyła tak dużo mandatów i może rządzić samodzielnie, dotąd rządzący Indyjski Kongres Narodowy po raz pierwszy zdobył ich tak mało. Wybory te kosztowały więcej niż kiedykolwiek i przyniosły największą frekwencję. Głos oddało 66.4% obywateli, czyli 551 milionów spośród 814 milionów uprawnionych. W Lok Sabsze tej kadencji zasiądzie więcej niż kiedykolwiek kobiet (61), najmniej muzułmanów (22), więcej niż kiedykolwiek milionerów (449) i więcej niż kiedykolwiek osób z zarzutami popełnienia przestępstwa (186). Nowy premier, Narendra Modi, będzie pierwszym premierem Indii z Innych Zacofanych Kast (Other Backward Castes).Dostępny poniżej raport podzielony jest na cztery rozdziały. Podjąłem próbę zastanowienia się w nim, jakie są (1) ogólnokrajowe i (2) regionalne powody zwycięstwa BJP, jaka jest (3) sytuacja polityczna nowego rządu i (4) co nowy rząd może zmienić. Tekst starałem się ilustrować tabelkami.

Spis treści WSTĘP: NAJWIĘKSZE WYBORY ŚWIATA... 2 UŻYTE SKRÓTY... 3 CZĘŚĆ 1: FALA MODI I FALA MŁODYCH. OGÓLNOKRAJOWE POWODY ZWYCIĘSTWA BJP... 5 1.1. I am the issue. Charyzma i kult Modiego... 5 1.2. Rozszerzenie sojuszu NDA... 8 1.3. Sytuacja gospodarcza... 9 1.4. Afery korupcyjne... 10 1.5. Brak charyzmatycznego przywódcy po stronie Kongresu... 11 1.6. Fala młodych. Kontekst demograficzny... 12 1.7. Słaby wynik sojuszników Kongresu... 13 CZĘŚĆ 2. POWRÓT DO PASA KRÓW. REGIONALNE POWODY ZWYCIĘSTWA BJP... 14 2.1. Kastowa inżynieria. Uttar Pradeś i Bihar... 16 2.2. Telangana i Andhra Pradeś. Prezent od Kongresu dla BJP... 19 CZĘŚĆ 3: SYTUACJA POLITYCZNA NOWEGO RZĄDU... 21 3.1. Brak większości w Radźja Sabsze... 21 3.2. Między twardym a umiarkowanym elektoratem... 21 3.3. Między towarzyszami a przeciwnikami Modiego... 22 3.4. Między stronnictwem Modiego a RSS i między zwolennikami zagranicznego kapitału a obrońcami swadeśi... 24 CZĘŚĆ 4: MIĘDZY HINDUTWĄ I MODITWĄ. CZY I JAK NOWY RZĄD ZMIENI INDIE?... 26 4.1. Gospodarka. Mit Modinomiki... 26 4.2. Polityka zagraniczna... 28 4.3. Edukacja... 29 4.4. Trzy obietnice BJP, hinduski nacjonalizm i stosunki hindusko-muzułmańskie... 30 4.5. Ruchy na rzecz nowych stanów. Dziel i oddaj rząd innym... 32 4.6. Początek nowej ery układów politycznych?... 33 ANEKS: wyniki wyborów a exit polls... 34 1

WSTĘP: NAJWIĘKSZE WYBORY ŚWIATA W sobotę 17 maja poznaliśmy ostateczne wyniki największych wyborów świata. W niższej izbie parlamentu indyjskiego, Lok Sabsze (Lok Sabha, Izba Ludu) będzie odtąd dominować hinduska nacjonalistyczna partia Bharatiya Janata Party 1 (BJP, Indyjska Partia Ludowa), która uzyskała 282 na 543 wybierane mandaty. W sumie jej sojusz, Narodowy Sojusz Demokratyczny (National Democratic Alliance, NDA) wprowadził do Lok Sabhy 337 posłów. Oznacza to, że hinduscy nacjonaliści, tak z BJP, jak i stojącej za partią organizacji Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS, Narodowy Związek Ochotników) mogą wywrzeć większy niż kiedykolwiek odgórny wpływ na Indie. Indyjski Kongres Narodowy (INC, Indian National Congress), czyli świecka partia nazywana po prostu Kongresem, która rządziła w koalicji przez ostatnie 10 lat i jest najstarszą i najczęściej wygrywającą wybory partią w Indiach, zdobyła ledwie 44 mandaty. Mało to pocieszenie, że przywódczyni partii (Sonia Gandhi, wdowa po Rajivie Gandhim) i jej syn (Rahul Gandhi, zapowiadany na następnego premiera), wygrali w swoich okręgach. Cały sojusz pod wodzą Kongresu Zjednoczony Sojusz Postępowy (UPA, United Progressive Alliance) zgromadził łącznie 59. Wszystkie inne partie zebrały łącznie 147 mandatów. Oznacza to, że nawet UPA i reszta ugrupowań połączonych w jeden gigantyczny sojusz nie byłyby tym razem w stanie uzyskać większości. Do jednych z największych przegranych należy tak dobrze się zapowiadająca Aam Aadmi Party Arvinda Kejriwala (4 mandaty, wszystkie w Pendżabie, żadnego w Delhi, gdzie niedawno rządziła), ugrupowania komunistyczne i kilka silnych regionalnych ugrupowań (jak JD(U) czy BSP). Wiele rekordów pobito podczas tych wyborów. BJP po raz pierwszy zdobyła tak dużo mandatów i może rządzić samodzielnie, Kongres po raz pierwszy zdobył ich tak mało. Wybory te kosztowały więcej niż kiedykolwiek i przyniosły największą frekwencję. Głos oddało 66.4% obywateli, czyli 551 milionów z 814 milionów uprawnionych. W Lok Sabsze tej kadencji po raz pierwszy od blisko 30 lat znajdzie się tyle nowych twarzy (315 na 543), chociaż nie oznacza to koniecznie młodych twarzy: średni wiek posłów będzie wyższy niż kiedykolwiek. W niższej izbie parlamentu zasiądzie więcej niż kiedykolwiek kobiet (61), najmniej muzułmanów (22), więcej niż kiedykolwiek milionerów (449) i więcej niż kiedykolwiek osób z zarzutami popełnienia przestępstwa (186). Nowy premier, Narendra Modi z BJP, będzie pierwszym premierem Indii z Innych Zacofanych Kast (Other Backward Castes). Dostępny poniżej raport podzielony jest na cztery rozdziały. Podjąłem próbę zastanowienia się w nim, jakie są (1) ogólnokrajowe i (2) regionalne powody zwycięstwa BJP, jaka jest (3) sytuacja polityczna nowego rządu i (4) co nowy rząd może zmienić. Tekst starałem się ilustrować tabelkami. 1 Wym. Bhartija Dźanta Parti. 2

UŻYTE SKRÓTY AAP Aam Aadmi Party AD Apna Dal AIADMK All-India Dravida Munnetra Kazhagam BJD Biju Janata Dal BJP Bharatiya Janata Party BJP + - Bharatiya Janata Party i sojusznicy BSP Bahujan Samaj Party DMDK Desiya Murpokku Dravida Kazhagam DMK Dravida Munnetra Kazhagam DMK+ - Dravida Munnetra Kazhagam i sojusznicy IJK Indhiya Jananayaga Katchi JD (U) Janata Dal (United) JD (S) Janata Dal (Secular) Kongres Indyjski Kongres Narodowy KMDK Konganadu Makkal Desia Katchi LDF Left Democratic Front LJP Lok Janshakti Party MDMK Marulamarchi Dravida Munnetra Kazhagaam MIM Majlis-e-Ittehadul Muslimeen NCP Nationalist Congress Party NDA National Democratic Alliance NJK New Justice Party RJP Rashtriya Janata Party RSS Rashtriya Swayamsevak Sangh SP - Samajwadi Party TC Trinamool Congress TDP Telugu Desam Party TRS - Telangana Rashtra Samiti YSR Congress Yuvayana Sramika Rythu Congress UDF United Democratic Front UPA United Progressive Alliance 3

TABELA 1: Wyniki partii (malejąco według sojuszy) Sojusz Partia Ilość posłów w Lok Sabsze NDA Bharatiya Janata Party 282 Shiv Sena 18 Telugu Desam Party 16 Lok Janshakti Party 6 Shiromani Akali Dal 4 Rashtriya Lok Samata Party 3 Apna Dal 2 Naga People s Front 1 National People s Party 1 All India N.R. Congress 1 Swabhimani Paksha 1 Pattali Makkal Katchi 1 UPA Indyjski Kongres Narodowy 44 Nationalist Congress Party 6 Rashtriya Janata Dal 4 Indian Union Muslim League 2 Jharkhand Mukti Morcha 2 Kerala Congress (Mani) 1 Revolutionary Socialist Party 1 Left Front Communist Party of India (Marxist) 9 Communist Party of India (Marxist) 1 Inne All India Anna Dravida Munnetra 37 Kazhagam All India Trinamool Congress 34 Biju Janata Dal 20 Telangana Rashtra Samithi 11 Yuvajana Sramika Rythu Congress Party 9 Samajwadi Party 5 Aam Aadmi Party 4 kandydaci niezależni 3 Jammu & Kashmir Peoples Democratic 3 Party All India United Democratic Forum 3 Janata Dal (Secular) 2 Rashtriya Janata Dal 2 Sikkim Democratic Front 1 All India Majlis-E-Ittehadul Muslimeen 1 Skompilowane na podstawie: http://eciresults.nic.in/partywiseresult.htm 4

CZĘŚĆ 1: ZWYCIĘSTWA BJP FALA MODI I FALA MŁODYCH. OGÓLNOKRAJOWE POWODY 1.1. I am the issue. Charyzma i kult Modiego Na cztery miesiące przed wyborami twierdziłem, że żeby wygrać, NDA musi poprawić swoją zdolność koalicyjną i,,pokazać coś nowego. 2 Tym,,czymś nowym było postawienie na wybitną charyzmę Narendry Modiego i wyniesienie jego popularności do poziomu politycznego kultu, który w kampanii przesłonił ideologię hinduskiego nacjonalizmu. Dotąd hinduscy nacjonaliści z BJP nie uznawali kultu jednostki a wielu z nich nie chciało go widzieć jako przywódcy. Teraz tak naprawdę promowali Modiego bardziej niż całą partię, dzięki czemu zapewne wielu wyborców, którzy nie ufali hinduskim nacjonalistom, zaufało mimo to ich nowemu przywódcy. Sam Modi też skutecznie podkreślał, że nie zajmie się sprawami ideowymi a samym,,rozwojem (vikas) i że najpierw należy budować toalety, a potem świątynie. 3 Ten element strategii okazał się kluczowy dla zwycięstwa partii. 4 Narendra Modi doskonale wykorzystuje indyjskie zamiłowanie do kultu jednostki. Jest świetnym mówcą, potrafi stworzyć dramaturgię i wczuć się w nastroje słuchaczy. Szesnastego maja w dniu, w którym ogłoszono niemal pełne wyniki wyborów, przemówił do mieszkańców okręgu Wadodara (Baroda) 5, z którego kandydował i podziękował im, że dali mu tak wiele, podczas gdy on dał im tak niewiele czasu (bo prowadził kampanię w całych Indiach). Następnego dnia udał się do mieszkańców Delhi (gdzie wkrótce zasiądzie) i tego samego dnia wieczorem do mieszkańców Waranasi (z którego też kandydował) i gdzie, jako pobożny hindus, odwiedził ważną świątynię boga Śiwy (Kashi Wishwanath 6 ) i wziął udział w ceremonii adoracji bogini-rzeki Ganges (Ganga arti). Jednakże żadnej z tych rzeczy nie uczynił jako pierwszej. Albowiem w momencie ogłaszania wyników zasiadał w domu należącym do jego rodziny, na tarasie na zwykłych plastikowych krzesłach, w towarzystwie mamy, kuzynów i oczywiście prasy. Fotografowie i kamerzyści uwiecznili go zatem jak bawi się z dziećmi (nie swoimi, bo własnych nie ma). Przede wszystkim jednak uchwycili 2 Por. K. Iwanek, Niepewne szanse opozycji w zbliżających się indyjskich wyborach, Centrum Studiów Polska- Azja, 4 kwietnia 2014 r., http://www.polska-azja.pl/2014/02/04/k-iwanek-niepewne-szanse-opozycji-wzblizajacych-sie-indyjskich-wyborach/. 3 Pehle śoćalej, phir dewalej. Por. [b.a.] Toilets first, temples later, says Narendra Modi, Economic Times, 2 października 2013 r.,http://articles.economictimes.indiatimes.com/2013-10-02/news/42617531_1_narendramodi-toilets-hindutva [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.]. 4 Więcej na ten temat napisałem tutaj w tekście,,hindu Nationalist Idolatry and the Cult of Narendra Modi. Por. K. Iwanek, Hindu Nationalist Idolatry and the Cult of Narendra Modi, Centrum Studiów Polska-Azja, 11 maja 2014 r., http://www.polska-azja.pl/2014/05/11/k-iwanek-hindu-nationalist-idolatry-hindutva-and-the-cultof-narendra-modi/ 5 Ang. Vadodara. 6 Wym. Kaśi Wiśłanath. 5

moment, jak jego matka błogosławi go zaraz po tym, ja ogłoszono pierwsze wyniki a on, przyszły premier Indii, pokornie pochyla przed nią głowę, by przyjąć błogosławieństwo. Ten doskonale wyreżyserowany spektakl zagrał na uczuciach i tradycyjnych indyjskich wartościach rodzinnych bardziej niż sto wyborczych wieców. Narendra Modi potrafi przemawiać i w sposób ostry i władczy, jak i tonem łagodnym i wyrozumiałym. Jako sześćdziesięciotrzylatek budzi też szacunek poprzez wiek, jako wieloletni premier stanu Gudźarat budzi uznanie przez doświadczenie. Pochodzi z niskiej kasty, ale ciągle podkreśla indyjską jedność zamiast podziałów. Równocześnie jednak, jak słusznie zauważono, jego zachowanie, sposób mówienia i bycia idealnie wpisują się w bramiński etos, który podoba się wyższym kastom. 7 Kiedy jednak było trzeba, w ogniu kampanii wyborczej przypomniał o swoim niskim pochodzeniu. To miało znaczenie, gdyż to jego najwięksi polityczni rywale, stojąca na czele Kongresu rodzina Nehru-Gandhi, ma bramińskie pochodzenie (ale oni z kolei nie wpisują się swoim zachowaniem w bramiński etos). Modi jest mistrzem autopromocji, przedstawiającym najdrobniejsze związane z nim kwestie jako sukcesy. Kiedy został zaproszony na wizytę w Chinach, relacja z tej delegacji pełna była pompatycznych słów o nawet najmniejszych aspektach. Modi miał podobno podczas tej wizyty nie tylko rozmawiać o biznesie i podpisywać porozumienia, ale także poruszyć sprawę garści Indusów (pochodzących z jego rodzimego Gudźaratu) przebywających wówczas w chińskim więzieniu. Po powrocie, gdy Pekin i Nowe Delhi zaczęły się dogadywać w ich sprawie, na stronie Modiego pojawiła się informacja, że,,już widać efekty wizyty p. Modiego w Chinach 8, jak gdyby to był wynik jego podróży, a nie dyplomatycznych działań rządu indyjskiego (którego nie był wówczas częścią). Modi ponadto doskonale zdaje sobie sprawę z wagi technologii i popularności Internetu, w tym mediów społecznościowych. Podczas swoich rządów w Gudźaracie poświęcał dwie godziny dziennie na odpisywanie na e-maile 9 (ciekawe, jak będzie teraz). On i Arvind Kejriwal są dwoma najpopularniejszymi obecnie indyjskimi politykami na Twitterze (z tym, że Modi wygrał, a Kejriwal przegrał). Konto Modiego obserwuje ponad 4 170 000 internautów. 10 Kiedy tylko ogłoszono wyniki, utworzył na nim specjalną,,ścianę, na której internauci mogli mu składać gratulacje. Przez ostatnie miesiące żaden inny polityk nie był też w indyjskich mediach tak tradycyjnych jak i elektronicznych wymieniany tak często jak on. W tym roku na około 58 milionów twitterowych wpisów na temat 7 T.M., Krishna, The big paradox, The Hindu, 11 maja 2014 r. http://www.thehindu.com/features/magazine/the-big-paradox/article5996032.ece [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 8 http://www.narendramodi.in/narendra-modi%e2%80%99s-china-visit-started-showing-results/ [ostatnie wejście: 20.05.201 4 r.] 9 Jaffrelot, Christophe, Shakha 2.0, Outlook, 1 października 2010 r., http://www.outlookindia.com/article.aspx?267563 [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 10 https://twitter.com/narendramodi [ostatnie wejście: 20.05.201 4 r.] 6

wyborów niemal 12 milionów skierowano do jego konta. 11 Inną innowacją, którą wprowadził Modi do indyjskiej polityki, jest używanie ekranów ukazujących jego trójwymiarowy obraz. W ten sposób mógł w tej kampanii jednocześnie,,ukazać się na 750 wiecach w całym kraju 12 i zaimponować odbiorcom nowoczesną technologią. Modi może też pochwalić się zdolnościami erystycznymi: potrafi unikać trudnych pytań na przykład o ciążące na nim zarzuty zręcznie zmieniając temat, odbijać zarzuty przeciwników, stosuje złośliwe i inteligentne przytyki, ale przy tym wyraża się bardzo elokwentnie. Kiedy film Slumdog. Milioner z ulicy otrzymał Oscara, Narendra Modi stwierdził,,chciałbym z tej okazji pogratulować Kongresowi. Gdyby Kongres nie rządził w Indiach od 60 lat, nie byłoby w kraju takiej biedy; gdyby nie było biedy, nie byłoby slumsów; gdyby nie było slumsów, nie powstałby film Slumdog. Milioner z ulicy; gdyby nie powstał, nie dostałby Oscara 13 (dodatkowa ironia polegała na tym, że w wyborach 2009 r. Kongres użył piosenki z tego filmu jako swojego hasła wyborczego). Równie dobrze Modi odpowiada na ataki.,,sonia Gandhi [faktyczna przywódczyni Indyjskiego Kongresu Narodowego] nazwała pana handlarzem śmierci [maut ka saudagar 14 ] przypomniał mu dziennikarz NDTV, odwołując się do oskarżeń wysnuwanych wobec Modiego w związku z rzeziami muzułmanów w jego rodzimym Gudźaracie w 2002 r.,,ta pani pochodzi z Włoch, włoski jest jej ojczystym językiem odparł od razu Modi -,,Biedaczka pomyliła się. Chciała powiedzieć, że jestem handlarzem głosów [mat ka saudagar]. 15 W ten ironiczny sposób, zamiast wejść w niewygodny dla niego temat, przypomniał słuchaczom nie tylko o swoich wyborczych sukcesach ale przede wszystkim o tym, że jego największa polityczna rywalka nie jest Induską ani hinduską; nieraz zresztą hinduscy nacjonaliści skwapliwie przypominają o jej obcym pochodzeniu. Wielu słuchaczom może umknął przy tej okazji fakt, że hindi nie jest też ojczystym językiem Modiego (jest nim bowiem gudżarati). Jest jednak faktem, że mówi w hindi bardzo dobrze i to być może miało też znaczenie w jego recepcji w północnych Indiach, które okazały się kluczowe dla zwycięstwa jego partii (por. 2.1). Nie jest to oczywiście bynajmniej sukces jednego człowieka. Przeciwnicy drwili z BJP, gdyż była ostatnią partią, która opublikowała program wyborczy i zrobiła to z opóźnieniem, już podczas kampanii. Tymczasem ugrupowanie to zdystansowało rywali na każdym innym odcinku. Hinduscy nacjonaliści włożyli w tę kampanię gigantyczny wysiłek i przygotowali ją ze znacznym wyprzedzeniem. Jej wydatki promocyjne do 12 maja mogły sięgnąć rekordowych w Indiach 11 K. Subramianiam, Team Modi sets new benchmarks for online campaign, The Hindu, 18 maja 2014 r., http://www.thehindu.com/elections/loksabha2014/team-modi-sets-new-benchmarks-for-onlinecampaign/article6020884.ece?ref=slidernews [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 12 Kolappan, B. The hand behind Modi s magic, The Hindu, 27 kwietnia 2014 r., http://www.thehindu.com/elections/the-hand-behind-modis-magic/article5951545.ece [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 13 http://www.youtube.com/watch?v=fdzbrewkwi8 14 Wym. mołt ka sodagar. 15 http://www.youtube.com/watch?v=fdzbrewkwi8 7

50 000 000 000 rupii (5000 krorów, ponad 853 miliony dolarów). 16 W efekcie w mediach nawet gdy mówiono i pisano o innych politykach, w tle na zdjęciach i filmach bardzo często widać było plakat z twarzą Modiego. Ponadto, w kampanii, szczególne na Północy kraju, znaczną rolę odegrali karni i dobrze zorganizowani członkowie RSS, hinduskiej nacjonalistycznej organizacji, do której Modi i inni przywódcy BJP należą. Jeśli chodzi o umiejętności polityczne i charyzmę, Narendra Modi kojarzy mi się z Indirą Gandhi. Być może między tymi dwiema osobami znajdzie się więcej podobieństw, ale lepiej poczekać z ich wyszukiwaniem na wyniki jego rządzenia krajem. Na pewno jeszcze jednym podobieństwem jest doskonałe odnajdywanie się w sytuacji,,jeden przeciw wszystkim. Niegdyś przed wyborami spytano Indirę Gandhi, jaka będzie najważniejsza kwestia poruszana podczas kampanii.,,ja jestem kwestią odparła z pewnością siebie (I am the issue). Teraz Modi mógłby powiedzieć to samo. Cała maszyneria promocyjna kierowana przez niego, jego partię (BJP) i jego organizację (RSS) podczas tej kampanii przekonała opinię publiczną, że wyborcy zostali sprowadzeni do alternatywy: dotychczasowy rząd albo rząd Modiego. W efekcie, na dobre i na złe, przez ostatnie miesiące Indie rozprawiały o nim. 1.2. Rozszerzenie sojuszu NDA W ciągu kilku miesięcy przed wyborami BJP rozszerzyła swój sojusz NDA. Po nominowaniu Narendry Modiego na,,kandydata na premiera w zeszłym roku, sojusz opuściła rządząca w Biharze Janata Dal (United). 17 Jednakże przed wyborami do NDA dołączyły dwie inne biharskie partie - Lok Janshakti Party i Rashtriya Lok Samata Party. 18 W kluczowym Uttar Pradeś dokooptowano małą Apna Dal. W podzielonym obecnie Andhra Pradeś po długich i trudnych negocjacjach dołączyła popularna i zdolna do dużych zwycięstw Telugu Desam Party. W Karnatace, gdzie popularność BJP wydawało się lawinowo spadać, do sojuszu przystała niewielka Swabhimani Paksha. W tym samym stanie resztki niegdyś wielkiej Janata Party 19 stały się po prostu częścią BJP. W Tamilnadu, gdzie hinduscy nacjonaliści mają poparcie bliskie zeru, wokół BJP zawiązał się,,tęczowy sojusz kilku małych ugrupowań (MDMK, PMK, IJK, KMDK, DMDK, NJK). Biharscy sojusznicy wywalczyli w sumie 9 mandatów, Telugu Desam Party 16, Apna Dal 2, Swabhimani Paksha 1, a z tamilskiego,,tęczowego sojuszu tylko PMK zdobyło 1 mandat (patrz: TABELA 1). Nie okazało się to jednak aż 16 H.C. Gurtoo, BJP s advertisement plan may cost a shopping 5,000 cr, Hindustan Times, 13 kwietnia 2014 r., http://www.hindustantimes.com/elections2014/state-of-the-states/advertisement-war-to-win-lok-sabha-electionsmay-cost-bjp-whopping-rs-5-000-crore/article1-1207499.aspx [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 17,,Partia Ludu (Zjednoczona). Wym. Dźanta Dal. Więcej na ten temat napisałem tutaj: http://www.polska-azja.pl/2013/07/03/k-iwanek-narendra-modi-juzprzywodca-jeszcze-nie-premier/. 18 Lok Janshakti Party wym. Lok Dźanśakti Parti,,,Ludowa Partia Mocy Ludu (sic!). Rashtriya Lok Samata Party wym. Rasztrija Lok Samta Parti,,,Narodowa Partia Równości Ludu lub,,narodowa Ludowa Partia Równości. 19 Wym. Dźanta Parti, Partia Ludu. 8

tak ważne, bo ostatecznie BJP uzyskała większość sama. Pamiętajmy jednak, że sojusze przedwyborcze przynoszą nie tylko potencjalnie więcej mandatów, ale także oznaczają konieczność porozumienia się który z partnerów wystawia kandydatów w którym okręgu (nazywa się to seat adjustments), dzięki czemu nie trwonią się głosy. Oznaczało, że w stanach, gdzie BJP ma regionalnych sojuszników, namawiali oni do głosowania na kandydatów BJP w ich okręgach (a BJP odwdzięczało się tym samym). Co najmniej w Biharze, Tamilnadu i Andhra Pradeś (obecnie podzielonym na dwa stany, por. 2.2) zapewne przyniosło to BJP dodatkowe mandaty. 1.3. Sytuacja gospodarcza Dotychczasowy, dziesięcioletni premier kraju z ramienia Kongresu, Manmohan Singh, jest z wykształcenia ekonomistą i niegdyś cieszył się ogromnym zaufaniem biznesmenów. To,,niegdyś wywodzi się z okresu 1991-1993, kiedy jako minister finansów wprowadził w Indiach daleko idące reformy wolnorynkowe. Ilość tego typu reform była jednak znacznie mniejsza w okresie 2004-2014 i uważa się, że zarówno premier Singh jak i minister finansów P. Chidambaram 20 nie mieli tu pełnej wolności, bo w najważniejszych decyzjach uzależnieni byli od szarej eminencji rządu, Sonii Gandhi. W kwestii co najmniej jednej bardzo ważnej i spornej wolnorynkowej reformy rząd zachował się niekonsekwentnie. Najpierw otworzył się na bezpośrednie inwestycje zagraniczne w handel detaliczny, potem w wyniku protestów z tę decyzję wycofał, następnie do niej powrócił, ale w ograniczony sposób. Takie zachowanie nie spodobało się ani międzynarodowym koncernom ani drobnym sklepikarzom. Jednakże w okresie 2005 r.-2011 r. gospodarka rosła w szybkim i stabilnym tempie (zazwyczaj około 9% PKB). Dopiero pod koniec drugiej kadencji rządu UPA gospodarcza machina zwolniła w zeszłym roku jej tempo jej wzrostu wahało się okolicach 4-5% PKB. Jesień 2013 r. przyniosła też na krótko najgorszy kurs rupii względem dolara. Tymczasem wielkie socjalne programy dwóch kolejnych rządów UPA wywołały żywe dyskusje co do ich skuteczności i ich kosztowności. Mahatma Gandhi National Rural Employment Guarantee Act, ustawa przegłosowana w 2005 r. a wprowadzana w życie od 2006 r., gwarantuje 100 dni pracy mieszkańcom wsi (w 2013 r. rozszerzono ją na wspólnoty plemienne). Jedni twierdzą, że program ten osiągnął sukces przez podniesienie poziomu życia dominującej w Indiach ludności wiejskiej, inni że lepiej było te pieniądze wydać bezpośrednio na projekty publiczne, a nie na zapewnianie pracy przy nich. W każdym razie ogólne dane rządowe z 2012 r. wskazują, że w poprzednich latach siła robocza rosła w kraju kilkadziesiąt razy szybciej niż możliwości zatrudnienia dla niej. 21 Kolejna ustawa, National Food Security Act, którą przegłosowano w 2013 r., mogła być 20 Wym. Ćidambaram. 21 P.G. Thakurta, India: An economic report card of UPA, Al Jazeera, 14 kwietnia 2014 r.https://enmaktoob.news.yahoo.com/india-economic-report-card-upa-101515483.html [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 9

prawdziwą przedwyborczą bombą. Gwarantowało ona ze strony rządu żywność po zaniżonych cenach dla około 700 milionów mieszkańców Indii (które w sumie liczą obecnie ponad miliard 200 milionów obywateli). Trudno na razie ocenić skuteczność tej ustawy. Jednym probierzem może być właśnie wynik wyborów (być może wprowadzono ją zwyczajnie za późno). W efekcie tych trendów rząd stracił zaufanie co najmniej dwóch grup w kraju: najliczniejszej (biednej ludności wiejskiej) i najbogatszej (biznesmenów). To połączenie okazało się dla Kongresu i całego UPA politycznie śmiertelnie. Również i klasy średnie wydają się rozczarowane dotychczasowymi rządami (podstawowych problemów wielu miast nadal nie rozwiązano, a na dodatek klasy średnie czują się obarczone kosztami programów socjalnych dla warstw najniższych). Tymczasem,,kandydat na premiera z ramienia BJP, Narendra Modi, obiecywał gospodarczy cud. Stan, którego był premierem przez ostatnie 12 lat Gudźarat jest jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczo regionów w Indiach (BJP nie doda przy tej okazji, że Gudźarat należał do tej grupy jeszcze przed czasami Modiego i że, jak wykazano niedawno, Gudźarat przoduje jeśli chodzi o ogólne wskaźniki gospodarcze, ale nie wskaźniki warunków życiowych 22 ). Wielki biznes zakochał się w Modim, ale do BJP najwyraźniej przekonało się też wielu obywateli z klas średnich i niższych. Nieprzypadkowo w swojej pierwszej przemowie w parlamencie Modi powiedział, że celem istnienia wszystkich rządów jest działać,,dla ludzi biednych. 23 1.4. Afery korupcyjne W ścisłym związku z sytuacją gospodarczą i wizerunkiem rzdu był natłok wielkich skalą afer korupcyjnych, do ujawnienia których doszło szczególnie za drugiej kadencji UPA (czy też, jak to określają w Indiach: UPA-II). Należały do nich między innymi: skandal wokół organizacji Igrzysk Wspólnoty Brytyjskiej (CWG scam), wokół rozdzielania częstotliwości między firmy telekomunikacyjne (spectrum scam), wokół kontraktów na wydobycie węgla (Coalgate), kontraktu na ciężarówki dla armii i inne. Niewystarczająca reakcja rządu na te afery rzuciła się elektoratowi w oczy. A. Raja 24, minister telekomunikacji oskarżony o rozdawanie częstotliwości koncernom po zaniżonych cenach, wyszedł z więzienia próbował w tych wyborach wrócić do parlamentu, ale poniósł klęskę. Lalu Prasad Yadav 25, były minister kolei oskarżony o działania korupcyjne w związku z przywłaszczeniem sobie ogromnej ilości państwowych pieniędzy, spędził jakiś czas w więzieniu, ale 22 M. Nussbaum, Development is More than Growth, The Hindu Centre for Politics and Public Policy, 8 maja 2014 r., http://www.thehinducentre.com/verdict/commentary/article5985379.ece [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 23 http://www.youtube.com/watch?v=ptte7wtk57c 24 Wym. Radźa. 25 Wym. Lalu Prasad Jadaw. 10

został wypuszczony przed wyborami (w których jego partia, Rashtriya Janata Dal 26, poniosła spektakularną porażkę). Ogólnie większość ministrów rządu UPA-II tych kilku oskarżonych o korupcję jak i większość pozostałych nie została wynagrodzono reelekcją. Natomiast generał V.K. Singh, który miał nie przyjąć łapówki w aferze dotyczącej kontraktu na ciężarówki Tatra, przystał do BJP i dostał się do parlamentu. Reakcją na afery był również potężny ruch społeczny India Against Corruption (Indie przeciw Korupcji) pod wodzą Anny Hazare. Nie się, co prawda, doprowadzić do wprowadzenia urzędu Lokpala, antykorupcyjnego ombudsmana w takiej formie, jakiej chciał tego Hazare, ale opór rządu w tej sprawie zadziałał przeciw niemu. Towarzysz Hazarego, Arvind Kejriwal 27, utworzył w 2012 r. nową partię (Aam Aadmi Party Partię Zwykłego Człowieka), która miała doprowadzić do realizacji tej samej społecznie popieranej reformy w drodze politycznej. AAP poniosła wyborczą klęskę, ale te wszystkie wydarzenia, jak i niebywała popularność Hazarego i Kejriwala, sprawiły, że sprawa korupcji kręgów rządowych nie schodziła praktycznie z pierwszych stron gazet przez ostatnie dwa lata. Kejriwal w zasadzie pomógł zwycięstwu BJP podwójnie. Pierwszy powód wymieniłem wyżej mało kto atakował rząd Kongresu tak jak on. 28 Równocześnie jednak jako twórca nowej opozycyjnej partii obiecującej zmianę kraju mógł zabrać znaczną część głosów BJP (na czym skorzystałby Kongres). Tak się jednak nie stało. W epickim pojedynku Kejriwala z Modim w okręgu wyborczym Waranasi wygrał ten drugi, a w większość innych okręgów AAP nie stworzyła specjalnego zagrożenia dla BJP. 1.5. Brak charyzmatycznego przywódcy po stronie Kongresu Dotąd rządzący sojusz nie znalazł w swoich szeregach osoby, która mogłaby porywać masy tak jak Modi czy Kejriwal. Właściwa przywódczyni Kongresu, Sonia Gandhi, może się poszczycić wybitnym talentem politycznym jeśli chodzi o np. budowanie koalicji, ale jej publiczne wystąpienia nie wywołują euforii (jest też cudzoziemką i katoliczką, co dla wyborców ma znaczenie). Dotychczasowy premier, Manmohan Singh, jest technokratą pozbawionym własnego elektoratu i charyzmy. Cieszył się on ogromnym zaufaniem społeczeństwa jako premier, ale stracił je głównie w wyniku zbyt słabej reakcji na wymienione wyżej afery korupcyjne w łonie rządu, któremu przewodził (na które, jak sam tłumaczył, nie do końca mógł ostro zareagować, bo oznaczałoby to ukaranie skorumpowanych polityków w koalicyjnych partiach, które mogłyby wycofać swoje poparcie). Nawet 26 Wym. Rasztrija Dźanta Dal, Narodowa Partia Ludowa. 27 Wym. Arwind Kedźriwal. 28 Więcej o tej postaci tutaj: http://www.polska-azja.pl/2014/04/18/k-iwanek-partia-niezwyklego-czlowiekaarvind-kejriwal-i-jego-aam-aadmi-party/ 11

opozycja do dziś darzy go większym szacunkiem i jest gotowa przyznać, że jest,,właściwym człowiekiem na niewłaściwym miejscu, który bardziej pasowałby na stanowisko ministra niż premiera, od którego oczekuje się zdecydowanych działań i charyzmy. Tak naprawdę bowiem najważniejsze decyzje Manmohan Singh musiał zawsze konsultować z Sonią Gandhi i tak błędne koło się zamykało: on tracił popularność w wyniku procesów bardziej zależnych od Sonii Gandhi, ona nie chciała zostać oficjalną przywódczynią. Jej syn, Rahul Gandhi, po którym oczekiwano, że zostanie premierem z ramienia Kongresu (i tak się może stać, ale nie tym razem) tym bardziej nie ma tego,,czegoś, co ożywia ludzi na wiecach. Nie prezentuje się też tak dobrze jak Modi. Nawet kiedy Rahul Gandhi mówił rzeczy bardzo kontrowersyjne na przykład, że kiedy Modi dojdzie do władzy,,umrze 20 000 muzułmanów media nie podchwytywały tego tak bardzo jak wypowiedzi jego rywala. Kampania ze strony Kongresu nabrała trochę więcej rumieńców, kiedy Rahula Gandhiego wsparła siostra, Priyanka Vadra 29. Jak dotąd wydaje się jednak, że Sonia Gandhi szykuje swoją córkę bardziej na przywódczynię partii, a Rahula na premiera rządu. Zobaczymy, czy wynik tych wyborów coś w tej kwestii zmieni. 1.6. Fala młodych. Kontekst demograficzny W kontekście nienajlepszych wyników rządu i ogólnej sytuacji gospodarczej pamiętać należy o demografii. Obywatel Indii uprawniony jest do głosowania od wieku 18 lat w obecnie w kraju około 10% ludzi jest w wieku 18-19 lat. Pośród uprawnionych i zarejestrowanych jako wyborcy (to jest osób, którym wydano kartę wyborcy), osoby w tym wieku stanowią około 24%. Ludzie ci są dziećmi wyżu demograficznego na Północy kraju 30, która jest znacznie bardziej gęsto zaludniona i w związku z tym ważniejsza polityczna a BJP ma tam większe poparcie (na Południu wyż przeszedł wcześniej, tam też mieszka mniej ludzi a hinduscy nacjonaliści nie są zbyt popularni). Są to też ludzie, którzy dorastali i uzyskiwali społeczną i polityczną świadomość w ciągu ostatnich 10 lat rządów Kongresu i teraz, kiedy winni już myśleć o swojej przyszłości, widzą brak pracy, korupcję, afery i powolną gospodarkę. Społeczeństwo indyjskie jest w ogóle młode według spisu powszechnego z roku 2011 ponad 50% ludzi miało mniej niż 25 lat. Z kolei według Indyjskiej Komisji Wyborczej (Election Comission of India) z na każdy okręg wyborczy przypadło w tych wyborach około 90 000 wyborców w wieku 18-22 lat, z czego około 42 000 w wieku lat 18-19 (a tyle głosów nieraz wystarczy, by 29 Wym. Prijanka Wadra. 30 [b.a.] Lok Sabha poll will see most first-time voters, The Hindu, 21 luty 2014 r., http://www.thehindu.com/news/national/2014-lok-sabha-polls-will-see-most-firsttime-voters/article5710633.ece [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 12

przegonić rywala). 31 Liczba młodych wyborców jest największa w Asamie, Bengalu Zachodnim, Ćhattisgarhu, Madhja Pradeś, Radźasthanie i Uttar Pradeś (i w każdym z tych stanów poza Bengalem Zachodnim sukces odniosła BJP). Z drugiej strony, liczby te były najniższe w Himaćal Pradeś, Karnatace, Kerali i Maharasztrze (i w tych stanach też, poza Keralą, to BJP miało najlepszy wynik). Nic dziwnego, że podczas tych wyborów pobito rekord frekwencji. Wyborcy wynieśli do władzy rekordową od blisko 3 dziesięcioleci liczbę nowych posłów (315 na 543). Nie oznacza to jednak, że wybrano głównie polityków młodych i różniących się szczególnie od tych zasiadających w poprzednich kadencjach. Obecny skład Lok Sabhy pobił w politycznych dziejach między innymi takie trzy rekordy: (1) jest najstarszy: 47% wybranych posłów ma 55 lub więcej lat 32, (2) najbogatszy - jeśli chodzi o zadeklarowane majątki a także (3) znalazło się z nim więcej niż kiedykolwiek posłów, na których ciążą zarzuty popełnienia przestępstwa. 33 TABELA 2. Frekwencja w wyborach do Lok Sabhy 1951-2014 1951-52 61.6% 1971 55,27% 1991 56,93% 2004 57,65% 1957 63,71% 1980 56,92% 1996 57,94% 2009 58,90% 1962 55,42% 1984 63,53% 1998 61,97% 2014 66,4% 1967 61.04% 1989 61,95% 1999 59,99% Na podstawie: K. Iwanek, A. Burakowski. Indie. Od kolonii do mocarstwa, WN PWN 2013, s. 237. 1.7. Słaby wynik sojuszników Kongresu Nie tylko BJP osiągnęło lepszy wynik od Kongresu, ale i sojusznicy tej pierwszej partii odnieśli większe sukcesy niż towarzysze tej drugiej. Zjednoczony Sojusz Postępowy (UPA) liczy obecnie 12 partii, z czego Kongres zdobył 44 mandaty a pozostali 16. Narodowy Sojusz Demokratyczny (NDA) liczy 29 ugrupowań, ale większość to polityczny plankton bez ani jednego posła w parlamencie. Tym niemniej, podczas gdy BJP zdobyła 282 mandatów, pozostałe partie uzyskały 54. Oznacza to, że sami sojusznicy BJP mają teraz więcej posłów niż Kongres i prawie tyle co cały jego sojusz! Ponadto, klęskę poniosły partie, które w ostatnich latach nie były członkami sojuszu UPA, ale w pewnych okresach wspierały go z zewnątrz i często znaczącą ilością posłów. 31 Tiwari, Ravish, 90,000 per seat: Young India could swing Elections 2014, The Indian Express, 26 luty 2014 r., http://indianexpress.com/article/india/politics/90000-per-seat-young-india-could-swing-elections-2014/ [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 32 Rukmini S, India elects its oldest ever parlament, The Hindu, 18 maja 2014 r., http://www.thehindu.com/news/national/india-elects-its-oldest-everparliament/article6020532.ece?homepage=true [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 33 [b.a.], 16th Lok Sabha will be richest, have most MPs with criminal charges, The Hindu, 19 maja 2014 r., http://www.thehindu.com/news/national/16th-lok-sabha-will-be-richest-have-most-mps-with-criminalcharges/article6022513.ece?homepage=true [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 13

Samajwadi Party 34 uzyskała 5 mandatów, BSP 0, dwie partie komunistyczne w sumie zebrały ich 9. Co również bardzo ważne, trzy regionalne partie które uzyskały teraz najlepszy wynik po BJP i Kongresie, to AIADMK z Tamilnadu (37), All India Trinamool Congress 35 z Bengalu Zachodniego (34) i Biju Janata Dal 36 z Orisy (30). AIADMK i BJD niegdyś należały do NDA, a AITC niedawno z trzaśnięciem drzwi opuściło UPA. Przed rozpoczęciem wyborów żadna z tych partii oficjalnie nie wykluczyła możliwości ponownego wsparcia NDA. Po ogłoszeniu wyników okazało się, że BJP tego nie potrzebuje, bo i tak ma znaczącą przewagę w Lok Sabsze, ale w przyszłości może jednak ponownie nawiązać partnerstwo, choćby po to, by poprawić swoją sytuację w izbie wyższej, Radźja Sabsze.,,Zapłaciliśmy cenę za popieranie UPA 37 powiedziała przywódczyni BSP Mayawati 38, której partia, Bahujan Samaj Party 39, od 10 lat wspierała ten sojusz. Jednakże prawda jest znacznie bardziej złożona. Powyższe wyniki są związane z szeregiem lokalnych uwarunkowań, których część omawiam poniżej. CZĘŚĆ 2. POWRÓT DO PASA KRÓW. REGIONALNE POWODY ZWYCIĘSTWA BJP Kilka miesięcy temu przyjmowałem, że bez nowych działań i rozszerzenia sojuszu NDA zdobędzie maksymalnie 252 mandaty (czyli wciąż o 20 za mało). Tymczasem sojusz uzyskał ich 337. W szacunkach tych założyłem, że BJP i jej sojusznicy musieliby zdobyć maksimum lub prawie wszystkie miejsca w Lok Sabsze wybierane ze stanów: Andhra Pradeś (rozpatrywane wówczas łącznie z Telanganą), Madhja Pradeś, Gudźarat, Pendżab, Himaćal Pradeś, Goa, Dźharkhand i Ćhattisgarh (a także ze stołecznego terytorium Delhi i ze znacznie mniej ważnych terytoriów związkowych). 40 I, choć część z tych szacunków uważałem za nierealne, tak też się stało. Gdzie jeszcze nie doceniłem możliwości BJP i NDA? Przede wszystkim - na północy kraju. Przyjąłem, że BJP wywalczy nie więcej niż 20 mandatów w Uttar Pradeś i 15 w sąsiednim Biharze. Tymczasem w Uttar Pradeś partia pobiła swój rekord stan wybrał 71 kandydatów partii (i 2 kolejnych jej sojusznika). Bihar wybrał do Lok Sabhy kolejnych 22 polityków BJP i kolejnych 9 jej sojuszników. W sumie te dwa stany dały 34 Wym. Samadźwadi Parti. 35 Wym. Ol Indija Trynmul Kangres (,,Ogólnoindyjski Kongres [Pracy] u Podstaw ). 36 Wym. Bidźu Dźanta Dal. 37 R. Singh, Paid price for supporting UPA govt, says Mayawati, Indian Express, 18 maja 2014 r. http://indianexpress.com/article/india/politics/paid-price-for-supporting-upa-govt-says-mayawati/ [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.]. 38 Wym. Majawati. 39 Wym. Bahudźan Samadź Parti. 40 W swoich rozważaniach pominąłem Orisę (Odishę), co jest o tyle mało istotne, że BJP zdobyła tam 1 mandat. http://www.polska-azja.pl/2014/02/04/k-iwanek-niepewne-szanse-opozycji-w-zblizajacych-sie-indyjskichwyborach/ 14

sojuszowi NDA bezcenne 104 mandaty. Ponadto, zakładałem, że BJP w Karnatace nie podniesie się po swojej niedawnej klęsce tamże i że nie uzyska więcej niż 10 mandatów, tymczasem wywalczyła ich 17. TABELA 3: Wyniki wyborów w poszczególnych stanach Stan Liczba posłów w Lok Sabsze Wynik wyborów w 2014 r. Uttar Pradeś 80 BJP 71; SP 5; Kongres 2; AD 2 Maharasztra 48 BJP 23; Shiv Sena 18; NCP 4; Kongres 2 Swabhimani Paksha 1 Andhra Pradeś 25 TDP 15; YSR Congress 8; BJP -2, (bez Telangany) Telangana (dotąd część Andhra 17 Telangana Rashtra Samithi 11; Kongres 2, BJP 1, TDP 1; YSR Congress 1, MIM - 1 Pradeś) Bengal Zachodni 42 AITC 34; Kongres 4; CPI(M) 2; BJP 2 Bihar 40 BJP 22; LJP 6; RJD 4; Rashtriya Lok Samata Party 3 Kongres -2; JD(U) 2; NCP 1 Tamilnadu 39 AIADMK 37; BJP 1; PMK 1 Madhja Pradeś 29 BJP 27; Kongres 2 Karnataka 28 BJP 17; Kongres -9; JD(S) 2 Gudźarat 26 BJP 26 Radźasthan 25 BJP 25 Orisa (Odisha) 21 BJD 20; BJP 1 Kerala 20 Kongres 8; CPI(M) 5; kandydaci niezależni - 2;CPI 1, Kerala Congress (M) 1; Revolutionary Socialist Party 1 Asam 14 BJP 7; Kongres 3; All India United Democratic Front -3, kandydaci niezależni 1 Dźharkhand 14 BJP 12; JMM - 2 Pendżab 13 SAD - 4; AAP 4; Kongres 3; BJP 2 Ćhattisgarh 11 BJP 10; Kongres -1 Harijana 10 BJP 7; Indan National Lok Dal -2; Kongres 1 Dżammu i 6 BJP 3; Jammu & Kashmir Peoples Democratic Party 3 Kaszmir Uttarakhand 5 BJP 5 Goa 2 BJP 2 15

Himaćal Pradeś 4 BJP 4 Arunaćal Pradeś 2 BJP -1; Kongres 1 Meghalaja 2 Kongres -1; National Peoples Party 1 Manipur 2 Kongres 2 Tripura 2 Communist Party of India (Marxist) 2 Mizoram 1 Kongres 1 Nagaland 1 Naga Peoples Front 1 Sikkim 1 Sikkim Democratic Front Terytoria związkowe i terytorium stołeczne National Capital 7 BJP 7 Territory of Delhi Andamany i 1 BJP -1 Nikobary Dadra i 1 BJP 1 Nagarhaweli Lakszadiwy 1 BJP 1 Daman i Diu 1 BJP 1 Ćandigarh 1 BJP - 1 Puduććeri 1 All India N.R. Congress 1 Skompilowane na podstawie danych ze strony Election Commission of India: http://eciresults.nic.in. 2.1. Kastowa inżynieria. Uttar Pradeś i Bihar W sercu zwycięstwa jest zatem stan Uttar Pradeś, który zresztą jest najważniejszym politycznie stanem w Indiach, jako że nominuje znacznie więcej posłów do Lok Sabhy niż jakikolwiek inny. Uttar Pradeś i Bihar należą do,,pasa krów (cow belt), terytorium ciągnącego się wzdłuż rzeki Ganges i jej dopływów i będącego najbardziej zaludnionym (a więc najważniejszym politycznie) obszarem w Indiach. Oczywiście to nie tak, że hinduscy nacjonaliści,,odkryli znaczenie Uttar Pradeś teraz. I dla Kongresu i dla BJP jest jasne, że to mandaty z UP mogą zdecydować o być albo nie być stabilności rządu. Jako siła ideologiczna i społeczna hinduscy nacjonaliści są bardzo mocno osadzeni w tym stanie od dziesięcioleci. Prywatna organizacja hinduskich nacjonalistów, Vidya Bharati, prowadzi najwięcej szkół właśnie w Uttar Pradeś (a VB jest częścią RSS, której członkami są w większości politycy BJP). Jednakże z różnych powodów BJP od lat 90. nie była w tym stanie samodzielnie zdobyć władzy, nie wybierał on też zbyt wielu posłów do Lok Sabhy. Powodów tego stanu rzeczy jest kilka. (1) W Uttar Pradeś, poza Kongresem, BJP musi rywalizować z bardzo silnymi regionalnymi partiami Bahujan Samaj Party i Samajwadi Party, które dotąd najlepiej odczytywały 16

struktury społeczne stanu i zbudowały sobie elektorat zbudowany z konkretnych wspólnot i warstw. (2) Dużą część tego elektoratu i ludności Uttar Pradeś jako takiej stanowią najniższe kasty i muzułmanie, którzy tradycyjnie na BJP nie głosowali. (3) Aby ten impas przełamać, BJP postawiło na początku lat 90. na ostrą hinduską retorykę, której efektem było zniszczenie meczetu Babura w Ajodhji przez członków RSS i BJP w 1992 r. Dało to początkowo polityczne efekty, bo wielu hindusów zwróciło się ku BJP, ale potem partia została na długo zepchnięta na trzecie-czwarte miejsce w stanie. TABELA 4: Wyniki BJP w wyborach w Uttar Pradeś 1999-2014 Wybory Wybory Wybory Wybory Wybory Wybory Wybory 1999 r. do 2002 r. 2004 r. do 2007 r. do 2009 r. do 2012 r. do 2014 r. Lok do Lok Widhan Lok Sabhy Widhan do Lok Sabhy Widhan Sabhy Sabhy Sabhy Sabhy Sabhy 41 Ilość mandatów BJP 29/80 88/224 10/80 51/224 10/80 47/224 71/80 Skompilowane na podstawie danych ze strony Election Commission of India (eci.nci.in). Teraz jednak BJP w bardzo przemyślany sposób poradziła sobie z tymi przeciwnościami; przede wszystkim jednak partii pomogły różne okoliczności. (1) W 2012 r. w Uttar Pradeś niezbyt udany rząd Bahujan Samaj Party pod wodzą Mayawati został zastąpiony przez rząd Samajwadi Party pod wodzą Akhilesha Yadava. 42 Jednakże i ten drugi nie miał do tej pory specjalnych osiągnięć. (3) Szczególnym cieniem położyły się na nim zeszłoroczne zamieszki hindusko-muzułmańskie w dystrykcie Muzaffarnagar, w których życie straciło kilkadziesiąt osób. Reakcja rządu Uttar Pradeś na te wydarzenia była dalekie od satysfakcjonującej; długo potem niektóre rodziny, które uciekły przed zamieszkami, żyły w tymczasowym obozie, kiedy tymczasem przywódcy rządzącej partii urządzili sobie,,festiwal a w zasadzie festyn z udziałem bollywoodzkich gwiazd w swojej rodzinnej wsi Saifai. (4) Wydarzenia te były politycznym zrządzeniem losu dla BJP, która w kampanii przypomniała 41 Widhan Sabha obierane w bezpośrednich wyborach ciało legislacyjne stanu republiki Indii. 42 Wym. Akhileś Jadaw. Pisałem o tym tutaj: http://www.polska-azja.pl/2012/04/03/krzysztof-iwanek-jakieznaczenie-maja-wybory-w-uttar-prades/ 17

o zamieszkach. Prawa ręka Narendry Modiego, Amit Shah 43, powiedział hindusom z Uttar Pradeś, by,,zemścili się poprzez urną wyborczą. Wypowiedział też kilka innych, podobnie ostrych w retoryce zdań podsycających hindusko-muzułmańskie napięcia. (5) Ten sam Amit Shah, uważany za wybitnego politycznego stratega, został przeniesiony z Gudźaratu, właśnie by kierować kampanią wyborczą BJP w UP i w związku z tym ma znaczny wkład w zwycięstwo partii. (6) Używając swojej tradycyjnej,,hinduskiej karty BJP udało się podzielić elektorat rywala. Wielu reprezentantów hinduskich warstw wyższych - braminów i wielkich właścicieli ziemskich (thakurów) - w Uttar Pradeś popiera od dawna BJP 44, ale teraz ugrupowanie poparło najwyraźniej wielu jadawów (Yadav), którzy są hindusami, ale dotąd głosowali raczej na rządzącą w stanie SP. 45 (7) Muzułmanie, którzy według spisu powszechnego z 2001 r. stanowili 18.4% populacji Uttar Pradeś, zazwyczaj na BJP nie głosują, ale nie mają też konsensusu co do tego, która partia powinna być przede wszystkim ich,,obrońcą przed hinduskimi nacjonalistami. W efekcie ich głosy rozłożyły się najwyraźniej w pewnym stopniu między BSP, SP i Kongres tak, że w warunkach jednomandatowych okręgów zniwelowały się nawzajem. 46 Te trzy partie nie podjęły bowiem ze sobą żadnej oficjalnej współpracy, nie przeczuwając może, że na ich trójstronnej rywalizacji skorzysta najbardziej czwarty gracz BJP. Ostatni czynnik zadziałał też zapewne w sąsiednim Biharze. Tak jak w UP, w Biharze dominują dwie regionalne partie Janata Dal (United) i Rashtriya Janata Dal, za którymi w kolejce popularności stały partie ogólnokrajowe Kongres i BJP. Do 2013 r. trwały one w sojuszach JD(U) z BJP przeciw RJD z Kongresem. Jednakże JD(U) zerwało swoje związki z BJP po tym, jak ta druga namaściła Modiego na,,kandydata na premiera. Premier Biharu z ramienia JD(U), Nitish Kumar 47, twierdził, że nie może zaakceptować człowieka o tak antymuzułmańskiej przeszłości jak Modi. Kumar i większość jego elektoratu to hindusi, ale liczy on też na głosy muzułmanów (chociaż BJP jako taka oparta jest na antymuzułmańskiej ideologii, co Kumar wygodnie ignorował). BJP znalazła sobie wówczas dwóch mniejszych koalicjantów, wraz z którymi mogła liczyć na zwycięskie połączenie elektoratów. Ram Vilas Paswan 48, przywódca Lok Janshakti Party, należy do kasty niedotykalnych 43 Wym. Amit Śah. 44 Por. dane w: K. Adeney, L. Saez (red.) Coalition Politics and Hindu Nationalism, Routledge, New York 2005, s. 246. Ch. Jaffrelot (red). The Sangh Parivar. A Reader, Oxford University Press, Oxford 2005, s. 280 I 284. 45 Według jednego z sondaży, przeprowadzone na próbce 2324 wyborców w Uttar Pradeś, 72% braminów, 77% radżputów (thakurów) i 76% innych reprezentantów wyższych kast zagłosowało na BJP. Na SP zagłosowało 53% Jadawów, ale kolejne 27% opowiedziało się za BJP. Partia uzyskała też według sondażu znacznie wsparcie od Innych Zacofanych Kast i części niedotykalnych (,,Other Dalits, jak stwierdza sondaż). A.K. Verma, M.S. Beg, S. Kumar, A saffron sweep in Uttar Pradesh, The Hindu, 21 maja 2014 r., http://www.thehindu.com/opinion/op-ed/a-saffron-sweep-in-uttarpradesh/article6037683.ece?homepage=true&theme=true [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.] 46 Według wspomnianego w powyższym przypisie sondażu, 58% muzułmanów zagłosowało na SP, 18% na BSP, 11% na Kongres i 10% na BJP. 47 Wym. Nitiś Kumar. 48 Wym. Ram Wilas Pasłan. 18

Dusadh i wielu członków tej wspólnoty wspiera jego partię. Upendra Kushwaha 49, przywódca Rashtriya Lok Samata Party należy do kasty Koerich i ci też często na niego głosują. Na samą BJP, tak jak w Uttar Pradeś, zagłosowały m.in. kasty wyższe. Rola anti-incumbency factor w wypadku Biharu jest mniej jasna. Sojusznik Kongresu, Rashtriya Janata Dal, rządziła w stanie przez wiele lat i nie wydźwignęła go z pozycji jednego z najuboższych regionów Indii. RJD i jej oskarżony o defraudację przywódca Lalu Prasad Yadav może być obecnie mniej popularny. Jednakże w 2010 r. władzę w stanie przejęła ND(U) Nitisha Kumara (wówczas jeszcze wydatnie wspierana przez BJP) i jak dotąd jej władza nie jest oceniana tak źle jak rządy Samajwadi Party w sąsiednim Uttar Pradeś. Stąd jej fatalny wynik w tych wyborach nie zdobyła ani jednego mandatu nie daje się tak łatwo wytłumaczyć. Jak dotąd Bihar szybciej reaguje na widoczne po wyborach zmiany. Ze względu na klęskę JD(U) Nitish Kumar ustąpił ze stanowiska premiera stanu, ale mogło być to dobrze kalkowane działanie. Nowym premierem Biharu został Jitan Ram Manjhi 50, niedotykalny. Od pewnego czasu bowiem JD(U) w sposób bardzo wyraźny zabiega o elektorat niedotykalnych. Ponadto, po rozstaniu się z BJP poparcie dla rządu JD(U) wyraził Kongres. Teraz, po wyborach, rząd wsparła też Rashtriya Janata Dal, dotąd główny rywal JD(U). Innymi słowy, sukces BJP i jej sojuszników w Biharze doprowadził do konsolidacji sił trzech innych, dotąd najważniejszych partii (JD(U), Kongres, RJD). Tego właśnie zabrakło w Uttar Pradeś; choć i w Biharze dokonało się to po wyborach. Lata temu to Kongres był partią przeciw której inne musiały tworzyć koalicję. Czy teraz tak będzie z BJP? Na razie trudno ocenić, ale ja sądzę jednak, że i hinduscy nacjonaliści będą w dalszych wyborach potrzebować koalicjantów. Chwilowo jednak to Kongres musi zgromadzić wokół siebie potężniejszy sojusz.,,my staliśmy się podstawowym biegunem w Uttar Pradeś i Biharze powiedział przywódca BJP na Bihar -,,Wszyscy inni walczą z nami. 51 2.2. Telangana i Andhra Pradeś. Prezent od Kongresu dla BJP Sprawa stanu Andhra Pradeś rozstrzygnęła się jeszcze w 2013 r., ale polityczne owoce wydała dopiero teraz. Dlatego tu opiszę ją węzłowo. 52 W reakcji na długoletnie żądania mieszkańców Telangany, zacofanego regionu stanu Andhra Pradeś, rząd UPA-II w zeszłym roku podjął kontrowersyjną decyzję o wydzieleniu Telangany z AP. Niezależnie od tego, po czyjej stronie stoją moralne i gospodarcze racje, decyzja była politycznie błędem. Andhra Pradeś to stan wysyłający do 49 Wym. Upendr Kuśłaha. 50 Wym. Dźitan Ram Mandźhi. 51 V.K. George, The primary pole in UP and Bihar, The Hindu, 13 maja 2014 r., http://www.thehindu.com/opinion/lead/the-primary-pole-in-up-and-bihar/article6002030.ece?ref=relatednews [ostatnie wejście: 25.05.2014 r.]. 52 Dłuższy tekst pt.,,telangana czyli samobójczy gol Kongresu można znaleźć na stronie Centrum Studiów Polska-Azja. 19

Lok Sabhy bardzo liczną grupę posłów 42. Długo był on bastionem Indyjskiego Kongresu Narodowego, ale mieszkańcy pozostałej części stanu bardzo źle przyjęli decyzję o oddzieleniu Telangany od ich terytorium. Telangana zaś jest mniejsza od AP: po podziale Andhra Pradeś obiera 25 posłów do Lok Sabhy, a Telangana 17. Według brutalnych reguły polityki Kongres winien był trzymać się większości. W nowej sytuacji partia straciła znaczną część popularności w Andhra Pradeś. Z okazji skorzystała silna regionalna partia Telugu Desam Party, która odebrała Kongresowi palmę pierwszeństwa w pozbawionym Telangany Andhra Pradeś. BJP zaś weszła z TDP w sojusz. Kongres na pewno liczył, że pozostanie najpopularniejszym ugrupowaniem przynajmniej w Telanganie, ale i to się na razie nie stało. Wydzielania Telangany od dawna domagała się lokalna partia Telangana Rashtra Samithi 53 i to ona wygrała wybory w stanie. Wraz z wyborami do Lok Sabhy przeprowadzono także wybory do nowych zgromadzenia ustawodawczych Telangany i Andhra Pradeś. W Telenganie tak w wyborach do Lok Sabhy jak i zgromadzenia ustawodawczego wygrała Telangana Rashtra Samithi (63 na 119 posłów w zgromadzeniu, przy 21 posłach Kongresu i 15 BJP i TDP). W Andhra Pradeś tak w wyborach do Lok Sabhy jak i zgromadzenia ustawodawczego wygrał sojusz BJP i TDP (175 mandatów). Można zatem powiedzieć, że Kongres poniósł dwukrotną, a nawet poczwórną klęskę. TABELA 5: Wyniki Kongresu w wyborach w Andhra Pradeś 2004-2014 Wybory Wybory Wybory Wybory 2009 Wybory Wybory 2004 r. do 2004 r. do 2009 r. do r. do Lok 2014 r. do 2014 r. do Widhan Lok Sabhy Widhan Sabhy Widhan Lok Sabhy 54 Sabhy Sabhy 55 Sabhy 56 Ilość 185/224 29/42 157/224 33/42 47/224 2/42 mandatów Kongresu Skompilowane na podstawie danych ze strony Election Commission of India (eci.nci.in). 53 Wym. Telangana Rasztra Samiti,,,Komitet na rzecz [utworzenia] Państwa Telangana. 54 Widhan Sabha obierane w bezpośrednich wyborach ciało legislacyjne stanu republiki Indii. 55 Andhra Pradeś i Telangana są tu rozpatrywane łącznie. 56 Andhra Pradeś i Telangana są tu rozpatrywane łącznie. 20