Stopka redakcyjna rok szkolny 2015/2016 numer 3 redaktor naczelny: Oskar Kuliński Czasem wystarczy uszczęśliwić jedną osobę. Regina Brett Po prostu bądź sobą. To zawsze wystarczy. Regina Brett zespół redakcyjny: Julia Cisek Aleksandra Cisek Joanna Siuba Natalia Siuba Klaudia Bereś Julia Dziedzic Grzegorz Puzio Dominik Siuba Krzysztof Gozdek Maksymilian Sikora Dominika Ostrowska Notatnik Przybysza Miarą wszystkiego jest odpowiedź na pytanie: Jak bardzo kochasz? Matka Teresa opiekun: Agnieszka Pojasek - Sołek adres szkoły: Zespół Szkół nr 4 w Rzeszowie ul..dębicka 288 35-213 Rzeszów
2 23 I Dzień Najbardziej Kochanych M a r e k H ł a s k o n a p i s a ł, że (...) najbardziej kochamy tych ludzi, te sprawy i te rzeczy, od których bieg życia każe nam odchodzić nieraz na zawsze. Bywa jednak różnie, czasami po prostu największym uczuciem darzymy te osoby i te rzeczy, które zdobyliśmy z największym trudem... Większość z nas nie potrafi dawkować miłości w takich samych proporcjach. Tylko nieliczni mają to szczęście, że mogą z czystym sumieniem p o w i e d z i e ć, ż e k o c h a j ą wszystkich równie mocno. Mając na przykład dwie babcie, którąś z nich kochamy troszkę bardziej. Tak tyci-tyci, a jednak te uczucia m a j ą j u ż r ó ż n e o d c i e n i e i odmienną siłę. Można kochać tak lekko, można k o c h a ć b e z g r a n i c. I właśnie tym, których kochamy bez granic, dajmy to dzisiaj odczuć słowem, czynem, gestem. 31 I Dzień Przytulania Nie powinien dziwić widok ochoczo tulących się do siebie osób. Święto, choć nietypowe, z pewnością znajdzie w Polsce swoich zwolenników. Tego typu dni zaczynają być w naszym kraju coraz popularniejsze. Dzień Przytulania to święto polegające na bezgranicznym obdarowywaniu się serdecznymi uściskami. Warto jednak uważać z rozdawaniem tego typu serdeczności wśród nieznajomych. Dzień Przytulania nie jest świętem oficjalnym i niewiele osób wie o jego istnieniu. Światowy Dzień Przytulania obchodzi się aż trzy razy w roku. Oprócz 24 czerwca, 31 stycznia oraz 10 maja. Badania naukowców wykazują, że przytulanie ma ogromny wpływ na poprawę samopoczucia oraz stanu psychicznego. Dotyk i bliskość drugiej osoby redukuje stres, uspokaja w kryzysowych sytuacjach. Uważa się nawet, że przytulanie sprzyja wzmacnianiu odporności. 14 I Dzień Ukrytej Miłości To specjalna data w kalendarzu dla tych, którzy skrycie żywią do kogoś ciepłe uczucia. To D z i e ń U k r y t e j M i ł o ś c i i D z i e ń O s ó b Nieśmiałych! Jest to dzień dla osób, które kochają, ale boją się to wyznać. Jak można im p o m ó c? C h y b a n a j p r o s t s z y m r o z w i ą z a n i e m j e s t p o d p o w i e d z i e ć nieśmiałym, że mogą obdarzyć obiekt swoich w e s t c h n i e ń komplementem. Przede wszystkim muszą dać tej osobie do zrozumienia, że zależy im na niej, że się nią najnormalniej w świecie interesują. Mogą to zrobić w różny sposób. J e ś l i c h c ą b y ć r o mantyczne, mogą w y s ł a ć na przykład kwiaty lub czekoladki albo jedno i drugie. przygotował: Dominik Siuba 14 II Walentynki Walenty z Rzymu, urodzony ok. 175 roku w Interamnie, zmarł ok. 269 roku w Rzymie. Biskup i męczennik. Walenty z wykształcenia był lekarzem, z powołania duchownym. Żył w III wieku w Cesarstwie rzymskim za panowania Klaudiusza II Gockiego. Cesarz ten za namową swoich doradców zabronił młodym mężczyznom wchodzić w związki małżeńskie w wieku od 18 do 37 lat. Uważał on, że najlepszymi żołnierzami są legioniści niemający rodzin. Zakaz ten złamał biskup Walenty i błogosławił śluby młodych legionistów. Został za to wtrącony do więzienia, gdzie zakochał się w niewidomej córce swojego strażnika. Legenda mówi, że jego narzeczona pod wpływem tej miłości odzyskała wzrok. Gdy o tym dowiedział się cesarz, kazał zabić Walentego. W przeddzień egzekucji Walenty napisał list do swojej ukochanej, który podpisał: Od Twojego Walentego. Egzekucję wykonano 14 lutego 269. W ikonografii Walenty przedstawiany jest najczęściej w stroju kapłana z kielichem w lewej ręce, a z mieczem w prawej lub w stroju biskupa w momencie, gdy uzdrawia chłopca z padaczki. Walentynki są obchodzone w południowej i zachodniej Europie od średniowiecza. Europa p ó ł n o c n a i w s c h o d n i a d o ł ą c z y ł a d o walentynkowego grona znacznie później. Pomimo katolickiego patrona tego święta, czasem wiązane jest ono ze zwyczajem pochodzącym z Cesarstwa Rzymskiego, polegającym głównie na poszukiwaniu wybranki serca, np. przez losowanie jej imienia ze specjalnej urny. Współczesny dzień zakochanych nie ma jednak bezpośredniego związku z jednym konkretnym świętem starożytnego Rzymu, choć jest kojarzony z takimi postaciami z mitologii jak Kupidyn, Eros, Pan czy Juno Februata. przygotował Maksymilian Sikora 3
24 II Dzień Niespodziewanego Całusa Dzień Babci i Dziadzia! Pocałunek to coś, co wyzwala bardzo dobre emocje kojarzy się z szacunkiem, z miłością, z pożegnaniem, z powitaniem i w końcu z życzliwością. Buziaki, całusy, pocałunki i pozytywne cmoknięcia są też czymś nieosiągalnym w coraz b a r d z i e j p o w s z e c h n y m, wirtualnym świecie nie przenikają ekranów. Zdarza się, że przedstawiciele różnych firm przemierzają tego d n i a u l i c e d a j ą c niespodziewanego całusa przechodniom (oczywiście d z i e w c z y n a c h ł o p a k o w i i na odwrót) oraz ich produkt w ramach reklamy. Ostatecznie liczy się tylko to, że kochałeś Regina Brett Co roku obchodzony jest Dzień Babci - 21. stycznia i Dzień Dziadka - 22 stycznia. Te dwie daty są bardzo ważne dla naszych kochanych dziadków. W te dni wnuczęta przygotowują dla nich jakieś niespodzianki np. robią piękne kolorowe laurki z wesołymi życzeniami prosto od serca, przygotowują jakiś smaczny poczęstunek, bawią się z nimi. Po prostu robią wszystko, żeby było im jak najlepiej. Bardzo często w szkołach z okazji t y c h n i e z w y k ł y c h d n i przygotowywane są piękne przedstawienia, dzieci po przedstawieniu wręczają laurkę lub jakiś inny prezent oraz zapraszają na mały, smaczny poczęstunek. Nasi dziadkowie pamiętają o nas, dbają, robią wszystko, żeby było nam jak najlepiej, ale i my powinniśmy o nich pamiętać. W dzisiejszych czasach ludzie zapominają o nich, nie dbają, nie pamiętają o szacunku o pomocy im po prostu zapomnieli o tym jak oni o nas dbali i jak nas traktowali. Naszym obowiązkiem jest ich szanować. Pamiętajmy o nich i o tych dwóch wyjątkowych dniach! przygotowała: Asia Siuba 4 A może masz ochotę trochę pokolorować? przygotował: Dominik Siuba 5
HENRYK SIENKIEWICZ Ciekawostki: Patronem 2016 roku został Henryk Sienkiewicz. Okazją ustanowienia patronatu jest 170. rocznica urodzin oraz 100. rocznica śmierci pisarza. Uzasadnienie: "Poprzez swoją twórczość, publicystykę i działalność społeczną budził świadomość narodową, uczył dumy z polskości, umiłowania ojczyzny i zdolności do poświęceń podkreślili senatorowie. Urodził się 5 maja 1846 w Woli Okrzejskiej, zmarł 15 listopada 1916 w Vevey. Polski nowelista, powieściopisarz i publicysta; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1905) za całokształt twórczości, jeden z najpopularniejszych polskich pisarzy przełomu XIX i XX w. a właściwie: Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz herbu Oszyk* * - herb szlachecki Gwiazda nadziei niknie ostatnia Henryk Sienkiewicz Jako trzynastolatek opracował plan wyzwolenia Polski, opierający się na tym, że wszyscy Polacy powinni wyjechać do Ameryki, tam stworzyć armię i powrócić do kraju, by wyzwolić ojczyznę. Pisarz był kawalerem francuskiej Legii Honorowej. Miał 3 żony. Każda miała na imię Maria. Nagroda Nobla została mu przyznana za wybitne zasługi jako pisarza epickiego. Jeden z jurorów dodatkowo uzasadnił przyznanie nagrody za rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu. przygotowała: Julia Dziedzic 6 Znane powieści H. Sienkiewicza: Trylogia: Ogniem i mieczem (1884) Potop (1886) Pan Wołodyjowski (1888) 1896 Quo vadis 1900 Krzyżacy 1906 Na polu chwały 1912 W pustyni i w puszczy Miłość jest jak nasionko leśne, z wiatrem szybko leci, ale gdy drzewem w sercu wyrośnie, to tylko chyba razem z sercem wyrwać je można. Wola ludzka kończy się tam gdzie zaczyna się miłość ( ). Słowa nie powinny być większe od czynów. Miłość nie jest całkowicie ślepa, ale cierpi na daltonizm H.Sienkiewicz 7
Newsy biblioteczne!!!!!! Nowe książki!!! Oto parę z nich : - Magiczne Drzewo, Świat Ogromnych - Dinozaury - Gwiazd naszych wina - Legia Warszawa - Magiczny Kotek Małgorzata Musierowicz z domu Barańczak (ur. 9 stycznia 1945 w Poznaniu) autorka książek dla dzieci i młodzieży, ilustratorka. Twórczyni cyklu powieściowego Jeżyciada. 8 Przygotował: Grzegorz Puzio 9
Czy zdrowo się odżywiam? Zaczyna się post, może warto w tym czasie coś zmienić w moim jadłospisie? Zacznijmy od pizzy... Historia Pizzy Często w restauracji zamawiamy pizzę, i jemy ją ze smakiem, nie wiemy jednak jak ona powstała i skąd się wzięła. Sięgając do korzeni musimy dotrzeć oczywiście do samej starożytności. Zamieszani w to wszystko są Egipcjanie. To w ich kuchni po raz pierwszy pojawiła się potrawa, którą teraz potocznie nazywamy pizzą. Był to rodzaj okrągłego i cienkiego chleba, który służył jako podstawa wyżywienia ludności tej niezwykłej cywilizacji. Do ich wypiekania służyły specjalne piece. Wszystkim nam wydaje się jednak, że pizza powstała we Włoszech. Jest w tym trochę prawdy. Włoska pizza zawsze była daniem ubogim, sprzedawanym na rogu ulicy. Pozostała do dzisiaj e k o n o m i c z n y m d a n i e m o wszelkich walorach pełnego posiłku. Z czasem jednak pizza stała się bardziej popularnym daniem. Są to jednak tylko dwie z sugerowanych historii stworzenia pysznej pizzy. przygotowały: Julia Cisek i Asia Siuba..a może trochę owoców?...a teraz małe co nieco ze słoiczka... Wiele osób uwielbia nutellę. Jest bardzo pyszna, lecz niezdrowa.większość słoiczka to czysty cukier, bardzo dużo oleju, mało o r z e c h ó w, k a k a o i mleka w proszku. Duża ilość cukru jest przecież niezdrowa. Jeśli zjemy dużo nutelli,po jakimś czasie zrobimy się ospali i zmęczeni. Jak mówią w reklamie, to masło orzechowe dodaje energii,ale jednak jest to fałsz! Nadmiar nutelli p o w o d u j e s z y b k i e spowodowanie cukrzycy ( a chyba nikt nie chce być na nią chory ). Tego pysznego deseru nie p o w i n n i ś m y c z ę s t o spożywać. Nikt nikomu nie zabrania jeść nutelli, ale jeśli chcemy zachować dobrą w a g ę n i e m o ż e m y nadużywać spożywania tego p r o d u k t u. Ta pyszność jest bardzo niezdrowa! Ola i Asia...a oto pyszna alternatywa: 10 11
12 CIEKAWE DNI W miesiącu lutym jest naprawdę wiele ciekawych dni. Oto one: 1 lutego Dzień Gumy do Żucia 2 lutego Dzień Pozytywnego Myślenia, Dzień Świstaka, Dzień Niedźwiedzia, Światowy Dzień Mokradeł 5 lutego Światowy Dzień Nutelli 9 lutego Międzynarodowy Dzień Pizzy 11 lutego Światowy Dzień Chorego, Ogólnopolski Dzień Dokarmiania Zwierzyny Leśnej, Europejski Dzień Numeru Alarmowego 112 12 lutego Dzień Ewolucjonizmu, Światowy Dzień Darwina, Międzynarodowy Dzień Dzieci Żołnierzy, Ogólnopolski Dzień Pisania Piórem 13 lutego Światowy Dzień Radia 14 lutego No oczywiście Walentynki 15 lutego Światowy Dzień Wielorybów 16 lutego Międzynarodowy Dzień Listonoszy i Doręczycieli Przesyłek, Dzień Poczty Polskiej 18 lutego Dzień Baterii 20 lutego Międzynarodowy Dzień Sprawiedliwości Społecznej 21 lutego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego!!! 22 lutego Dzień Myśli Braterskiej, Dzień Przewodnika Turystycznego 23 lutego Międzynarodowy Dzień Pomocy Potrzebującym 24 lutego Dzień Niespodziewanego Całusa ;) 25 lutego Światowy Dzień Powolności 26 lutego Dzień Spania w Miejscach Publicznych, Dzień Dinozaura, Dzień Pozdrawiania Blondynek 27 lutego Dzień Niedźwiedzia Polarnego Dzień pozytywnego myślenia jest okazją by zmienić swoje podejście do świata. Pierwszym krajem, w którym obchodzono to święto było USA, bo też właśnie amerykańska psycholog Kirsten Harrel była pomysłodawczynią. Prowadziła ona badania i stwierdziła, że optymiści są mniej podatni na niektóre choroby (i to te poważne). Wynikać to może z ich zdrowszego stylu życia. Tak czy siak opłaca się myśleć pozytywnie, a sposób spoglądania na świat można zmienić zawsze, niezależnie od wieku, sytuacji czy innych czynników. Pamiętajcie! Szklanka jest w połowie pełna, a pozytywne myślenie jest pierwszym krokiem do sukcesu!!! przygotował: Oskar Kuliński 13
14 PAMIĘTAJ O DNIU KOBIET! Trzeba pamiętać o Dniu Kobiet. Jest to j e d e n d z i e ń o b c h o d z o n y c o r o k u, w którym chłopcy lub mężczyźni dają prezenty swoim dziewczętom, koleżankom lub żonom np. kwiaty, pierścionek zaręczynowy i wiersze miłosne. Ten dzień obchodzimy 8 MARCA. CIEKAWOSTKA: To święto ustanowione zostało w 1910 roku. Za pierwowzór Dnia Kobiet przyjąć można przyjąć święto obchodzone w starożytnym Rzymie. W Polsce było popularne w okresie Polski Rzeczpospolitej L u d o w e j. W l a t a c h 8 0. do popularnych podarunków dołączyły kwiaty. Początkowo ofiarowywano goździki, a później tulipany. Z okazji tego dnia publikowano portrety kobiet różnych sektorów życia gospodarczego zgodnie z opinią Władysława Gomułki, że "nie ma dziś w Polsce dziedziny, w której kobiety nie odgrywałyby ważnej roli". Podpisana w 1 9 4 5 ro k u K a r t a N a ro d ó w Zjednoczonych była pierwszym m i ę d z y n a r o d o w y m d o k u m e n t e m potwierdzającym zasadę równości kobiet i mężczyzn. przygotowała: Dominika Ostrowska kartki z pamiętnika W Szkole Podstawowej nr 17 z Oddziałami Integracyjnymi im. 21 Brygady Strzelców Podhalańskich odbył się międzyświetlicowy konkurs plastyczny ''Jesienny bukiet - W kasztanowym mieście'', w którym wyróżnienie zdobyła uczennica klasy 3b Julia Ulanowska NASZE ZUCHY ZŁOŻYŁY OBIETNICĘ ZUCHOWĄ 27 stycznia 2016 r. odbyła się Obietnica Zuchowa, którą złożyło 17 przyjaciół Indian. Nasi chłopcy ze Szkoły Podstawowej zdobyli III miejsce w Miejskich Zawodach Koszykówkę. W skład drużyny wchodzą: Adrian Lew, Wiktor Soja, Dawid Ciuba, Kacper Bieleń, Adrian Micał, Paweł Selwa, Krzysztof Gozdek, Dawid Kalandyk, Dawid Gubernat, Szymon Bielecki, Paweł Kaszuba. Do zawodów przygotował ich p. Paweł Bartłomiejczuk. W Międzyszkolnym Konkursie Plastycznym Anioły, aniołki, aniołeczki... nagrodę zdobyła Katarzyna Topolewicz z klasy 4a, a wyróżnienie przyznano Amelii Wilczak z klasy 5 a. 15
4 lutego odbyły się XII MIĘDZYGIMNAZJALNE ZAWODY PŁYWACKIE, na których brały udział dziewczęta z naszego gimnazjum nr14. Uczennica Patrycja Mytych zajęła czwarte miejsce -50 m stylem dowolnym. W II Międzyszkolnym Konkursie Plastycznym Mój pomysł na ilustrację do ulubionej książki nagrodzono pracę Darii Czyż z kl. V b. Na w/w konkurs wpłynęło 200 prac plastycznych z różnych szkół. 18 grudnia w Szkole Podstawowej nr 28 w Rzeszowie odbył się IV Międzyszkolny Turniej Wiedzy o Krajach Anglojęzycznych "English Voyage". Naszą szkołę reprezentowała drużyna w składzie: Łucja Adamska i Oskar Kuliński. Zajęli II miejsce. Gratulujemy!!! W XXIII edycji Wojewódzkiego Konkursu Szopek Bożonarodzeniowych nagrodę główną przyznano Patrycji Mytych z kl. Ib G, a wyróżnienie Marii Fila z kl IaG. Szopki naszych uczennic były wyeksponowane w Millenium Hall. W Szkole Podstawowej nr 28 w Rzeszowie odbył się VI Międzyszkolny Konkurs Teatralny "Moja ulubiona postać baśniowa". Nasza szkołę reprezentowały dwie uzdolnione, młode aktorkikinga Piczak oraz Zuzanna Bocheńska. Znakomite występy zostały wysoko ocenione przez komisję konkursową: Kinga Piczak zajęła II miejsce, Zuzanna Bocheńska I miejsce. 16 HUMOR Tato Jasia wraca z wywiadówki. I co, i co? woła od progu żona. Cała Ty! odpowiada zdenerwowany mąż. Nawet mi nie powiedziałaś, do której szkoły chodzi nasz syn! Nauczyciel do Jasia: Z ciebie, to byłby świetny przestępca! Ale dlaczego?! Bo nie zostawiasz w zeszycie żadnych śladów działalności. Mężczyzna pędzi na przystań. Na prom oddalony od brzegu rzuca walizkę, a potem skacze. Już myślałem, że mi się nie uda! sapie zadowolony. Skok był imponujący chwali go marynarz ale dlaczego nie poczekał pan, aż dobijemy do brzegu? Tata zabiera Jasia do zoo. Gdy zbliżają się do klatki z lwami, tata ostrzega: Jasiu, nie podchodź blisko, to są afrykańskie lwy! Tato, ale ja im nic nie zrobię! Ojciec siedzi przy komputerze. Do pokoju wchodzi syn. Cześć tato, wróciłem! Cześć synek, gdzie byłeś? W wojsku, tato! Jasiu, dlaczego ty się w ogóle nie uczysz? pyta pani od polskiego. Ależ proszę, Pani, ja się uczę! To dlaczego robisz tyle błędów? Bo ja uczę się na błędach. Panie doktorze, nie mogę usnąć! Wiercę się i wiercę! Też bym nie mógł usnąć, gdybym się wiercił i wiercił. Jasiu, lubisz szkołę? pyta babcia. Nie! Babciu tam jest jak na policji! Oni pytają i pytają, ja milczę. Zajączek wchodzi do baru i pyta: Kto mi pomalował rower na sinokoperkowo?! Cisza. Po chwili wstaje niedźwiedź: Ja! A bo co?! Chciałem tylko zapytać, jak długo schnie farba... 17
Podczas języka polskiego. Jak brzmi liczba mnoga od rzeczownika niedziela? pyta nauczyciel. Wakacje, proszę pani! humor Podczas przyjęcia weselnego: Synu, czy będziesz zawsze wiernym i kochającym małżonkiem? pyta zaproszony ksiądz pana młodego. Będzie, będzie odpowiada szybko panna młoda. W szkole: Jasiu, co to jest nieskończoność? pyta nauczyciel. Rok szkolny odpowiada Jaś. Jak ci idzie w szkole? tata pyta Jasia. Dobrze. A jeden nauczyciel to nawet ci zazdrości! odpowiada Jaś. Czego? dziwi się ojciec. Już kilka razy złapał się za głowę i mówił: Gdybym ja był twoim ojcem.... Kontrola drogowa: Imię? Andrzej. Nazwisko? Niewielki. Adres? andrzej@wp.pl 18 Podczas dyskoteki Jasio podchodzi do siedzącej dziewczynki: Zatańczysz? pyta. Chętnie. To dobrze, bo nie mam gdzie usiąść. - Tato, masz dzisiaj takie małe zebranie rodziców w szkole. Co to znaczy małe? No, ja, ty, wychowawczyni i dyrektor... Hrabia do Jana: Janie, podlej kwiaty w ogrodzie. Ale przecież deszcz pada. To weź parasol. Młody pisarz zwierza się ojcu, że nie wie, jak zatytułować swoją powieść. Są w tej powieści bębny? pyta ojciec. Nie. A trąby? Nie. To zatytułuj swoją powieść Bez trąb i bębnów. źródło: Mały Gość Niedzielny Językołamacze Kurkiem kranu kręci kruk, kroplą tranu brudząc bruk, a przy kranie, robiąc pranie, królik gra na fortepianie. Trzódka piegży drży na wietrze, chrzęszczą w zbożu skrzydła chrząszczy, wrzeszczy w deszczu cietrzew w swetrze, drepcząc w kółko pośród gąszczy. Wyalienowany neandertalczyk usatysfakcjonował rozentuzjazmowanego paleontologa. Szczoteczka szczoteczce szczebioce coś w teczce. Na cacy tacy cykuta z cytatą Tacyta. Wyindywidualizowaliśmy się z rozentuzjazmowanego tłumu prestidigitatorów. Szczebiot dzieci przeszkadzał Strzemboszowi w głośnych ćwiczeniach gry na skrzypcach. Żubr żuł żuchwą żurawinę, mając przy tym kwaśną minę. Żwawy żuczek z żółtym brzuchem żwawo żuł rzeżuchę. Wtedy żółw, drobiąc nóżką, bieży po żywności zapas świeży. Żuczku, żaczku, żwawe dziecię, zmykaj chyżo, bo żółw zje cię. Na peronie w Poroninie pchła pląsała po pianinie. Przytupnęła, podskoczyła i pianino przewróciła. Kurkiem kranu kręci kruk, kroplą tranu brudząc bruk, a przy kranie robiąc pranie, królik gra na fortepianie. Baba bada baobaby. Baba dba o oba baobaby. Matka tka i tatko tka, a tkaczka czka i też tam tka. Czy rak trzyma w szczypcach strzęp szczawiu, czy trzy części trzciny? Były trzy Chinki: Czipi, Czipi Dripi, Czipi Dripi Rampamponi, i było trzech Szachów: Szach, Szach Szarach, Szach Szarach Szachszaroni i ożenili się: Czipi z Szachem, Czipi Dripi z Szachem Szarachem, Czipi Dripi Rampamponi z Szachem Szarachem Szachszaroni. Popłakuje Paula w auli, że koala łka w Australii. Czesał czyżyk czarny koczek, czyszcząc w koczku każdy loczek, po czym przykrył koczek toczkiem, lecz część loczków wyszła boczkiem. 19