NR 1 (118) 2010 ISSN: 1896-7302 MARGARET THATCHER I WŁADYSŁAW BARTOSZEWSKI DOKTORAMI HONORIS CAUSA UŁ Przyjaciele Uniwersytetu Łódzkiego 01 `2010 Pedagogika rozwoju regionalnego Za kwiaty dziękujemy Na Uniwersytecie Łódzkim narodził się pomysł, by zamiast kwiatów dyplomanci po zdanym egzaminie wręczali promotorom, recenzentom oraz przewodniczącym komisji specjalnie przygotowane kartki. Wspólna inicjatywa Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytet Medyczny zawarły 8 grudnia ubiegłego roku porozumienie o współpracy. Podczas konferencji prasowej rektorzy obydwu uczelni podpisali stosowne dokumenty. Uczelniani ambasadorzy Członkowie Studenckiego Koła Naukowego Inwestor działającego na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym promują studia na Uniwersytecie Łódzkim podczas akcji Ambasador, adresowanej do uczniów szkół średnich Łodzi i regionu.
01 10 ` Wszystkim naszym Czytelnikom i Współpracownikom w Nowym 2010 Roku życzę samych sukcesów w każdej dziedzinie życia, dobrego zdrowia, szczęścia w Rodzinie oraz wszelkiej pomyślności redaktor naczelny w imieniu własnym i zespołu Kroniki 3
KRONIKA Pismo Uniwersytetu Łódzkiego Redaktor naczelny: Stanisław Bąkowicz Zespół redakcyjny: Aneta Danowicz Michał Kędzierski Stale współpracują: Jarosław Bożyk Paulina Czarnek Roman Czubiński Radomir Dziubich Agnieszka Garcarek Janusz Hereźniak Krzysztof A. Kuczyński Paulina Oganiaczyk Paulina Zych Serwis fotograficzny: Międzywydziałowy Zakład Nowych Mediów i Nauczania na Odległość UŁ Zdjęcie na pierwszej stronie okładki: Pałac Biedermanna w zimowej scenerii Fot.: Joanna Blomberg-Wiaderna Projekt graficzny: VoynarVision Katarzyna Wojnar e-mail: biuro@voynarvision.pl DOKTORATY 6 HONORIS CAUSA UŁ W auli czerwonej nowej siedziby Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, popularnym Paragrafie, 16 października odbyło się uroczyste posiedzenie Senatu UŁ zwołane z okazji Dnia Edukacji Narodowej. Obchody święta miały charakter szczególny. Połączone były bowiem z nadaniem tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego Lady Margaret Thatcher oraz prof. Władysławowi Bartoszewskiemu. DWIE WOJNY WRZEŚNIA 44 Skład i łamanie: Paulina Narolewska-Taborowska e-mail: paulinanarolewska@yahoo.com Druk: Drukarnia Gutenberg, ul. Lodowa 106A 93-232 Łódź Adres redakcji: 90-131 Łódź, ul. Narutowicza 65 tel. (42) 635-41-79 e-mail: kronika@uni.lodz.pl Niezamówionych materiałów nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów, zmiany tytułów i adiustacji tekstów. Numer zamknięto 21 grudnia 2009 r. Przed 70 laty od niemieckiego, a potem radzieckiego ataku na nasz kraj rozpoczęła się II wojna światowa. Właśnie temu ostatniemu wydarzeniu poświęcono sesję popularnonaukową zorganizowaną 28 września w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego. 4
Margaret Thatcher i Władysław Bartoszewski doktorami h.c. UŁ 6-8 Etos akademicki siłą uniwersytetu 8-9 Odznaczenia, nagrody rektorskie i nagrody za podręcznik 9-12 Margaret Thatcher sylwetka 13-14 Władysław Bartoszewski sylwetka 15-17 Podatki pod lupą 17 Ciągłość i zmiana w edukacji 25-26 Założycielowi katedry i twórcy szkoły 35 Próby literackie Abrama Cytryna 39 Dwie wojny Września 44-46 Picasso w Tomaszowie 57 Dzień puszczy 58 Chemia dla społeczeństwa 59-60 Kwesta na Starym 61-62 Ciekawa Chemia 63 Gwiazdkowy tygiel kultur 64-65 Kluczowa rola doświadczenia 66-67 Przyjaciele Uniwersytetu Łódzkiego 18-20 Emocje kiedyś wygasną 46-48 Ambasador łódzkich studentów 48-49 Za kwiaty dziękujemy 21 Złota Róża dla naukowca 24 Trójprzymierze przed olimpiadą 30-31 Co z uniwersytecką informatyką? 31 Pedagogika rozwoju regionalnego 74 Kartki zamiast bukietu 21-22 Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego 22-24 Pomysł na przedsiębiorczość 24 Partnerstwo uczelni 77-78 Nasza Pani Profesor 32-34 Po prostu Szef 36-39 Moja praktyka w szkole 52-53 Uczelniani ambasadorzy 53-54 Dwaj szczęściarze 54 Propagują czytelnictwo 55-56 Piętnasty atak wampira 56-57 Tygodnik z Krakowa 49-50 Amsterdamski bizantynolog 50 Lekcja dyplomacji 50-52 Dwadzieścia lat tradycji 40-43 Edukacja z przedsiębiorczości akademickiej 67-68 Nowi profesorowie 27-30 Miłość może zmienić wszystko 75-76 Profesor Tadeusz Krzemiński (1925-2009) 69-71 Magister Wanda Rukóyżo (1911-2009) 72-74 Antyk bliżej nas 79-81 Intelligenti pauca 84 Fotokącik 84 5
Margaret Thatcher i Władysław Bartoszewski doktorami honoris causa UŁ W auli czerwonej nowej siedziby Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, popularnym Paragrafie, 16 października minionego roku odbyło się uroczyste posiedzenie Senatu UŁ zwołane z okazji Dnia Edukacji Narodowej. Obchody święta miały charakter szczególny. Połączone były bowiem z nadaniem tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego Lady Margaret Thatcher oraz Profesorowi Władysławowi Bartoszewskiemu. Poczet sztandarowy pojawia się w auli czerwonej Okolicznościowe przemówienie wygłasza rektor Uniwersytetu Łódzkiego prof. Włodzimierz Nykiel Wśród zaproszonych gości byli: wojewoda łódzki Jolanta Chełmińska i prezydent Łodzi Jerzy Kropiwnicki (na pierwszym planie) Wręczanie nagród rektorskich Fot.: Grażyna Bartłomiejczyk Fot.: Grażyna Bartłomiejczyk Fot.: Grażyna Bartłomiejczyk W uroczystości udział wzięli: wicemarszałek Sejmu RP Stefan Niesiołowski, poseł do Parlamentu Europejskiego Wojciech Olejniczak; miejscowe władze reprezentowali: wojewoda łódzki Jolanta Chełmińska, marszałek województwa łódzkiego Włodzimierz Fisiak, prezydent Łodzi Jerzy Kropiwnicki. Obecni byli przedstawiciele konsulatów, firm i instytucji, mediów, innych łódzkich wyższych szkół publicznych oraz pracownicy naukowi i studenci naszej uczelni. Na ręce władz UŁ wpłynęły listy gratulacyjne od prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, marszałka Sejmu RP Bronisława Komorowskiego, ministra nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbary Kudryckiej, ministra sprawiedliwości Krzysztofa Kwiatkowskiego i rektorów polskich uczelni. Uroczyste posiedzenie Senatu UŁ rozpoczęło przemówienie rektora UŁ prof. Włodzimierza Nykiela, który zwrócił uwagę na wiele istotnych kwestii związanych z działalnością naszej uczelni. Wyraził ogromne zadowolenie z sukcesów kadry dydaktycznej, zaangażowania pracowników administracji i obsługi oraz z udziału całej społeczności akademickiej UŁ w życiu miasta i regionu. Duży potencjał naukowo-badawczy i dydaktyczny, wysokie kwalifikacje, trafnie dobrana strategia i duże możliwości techniczne są konieczne, ale nie wystarczają, by realizować zakładane cele. Musimy pamiętać bowiem o tym, że olbrzymią siłą uniwersytetu jest etos akademicki oraz solidarny wysiłek na rzecz jego realizacji mówił rektor UŁ, wspominając także o zadaniach, jakie stoją przed pracownikami i studentami (pełny tekst na s. 8-9). Dowodem szacunku i uznania dla wyróżniających się pracowników naukowych uczelni oraz ich osiągnięć badawczych i dydaktycznych były odznaczenia i liczne nagrody wręczone podczas uroczystości. Medale Komisji Edukacji Narodowej otrzymało 14 osób (lista odznaczonych na s. 9). Nagrody za osiągnięcia naukowo- -badawcze uzyskane w roku 2008 przyznano 92 osobom, w tym 74 indywidualne i 18 zespołowych, na łączną kwotę 995.460 zł (listy na s. 10-12). Docenione zostały także sukcesy dydaktyczne i organizacyjne pracowników UŁ. Przyznano 65 nagród indywidualnych i trzy zespołowe, które w sumie wyniosły 754.600 zł (lista na s. 9-10). Rektor uhonorował również trud 521 osób niebędących pracownikami naukowymi. Nagrody im wręczone opiewają łącznie na kwotę 416.330 zł. Z inicjatywy byłego rektora UŁ prof. Stanisława Liszewskiego zostały ustanowione nagrody i wyróżnienia za najlepszy podręcznik akademicki. W tym roku, w dziesiątej edycji konkursu, przyznane zostały trzy nagrody i wyróżnienie (lista na s. 12). Wystawę docenionych prac można było oglądać w hallu Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego. Pierwszą część uroczystości zakończyło odśpiewanie pieśni Gaude Mater Polonia. Po niej nastąpiła ceremonia nadania tytułów doktora honoris causa UŁ Lady Margaret Thatcher oraz prof. Władysławowi Bartoszewskiemu. Miała ona wyjątkowo podniosły charakter; 6
odbywała się jednocześnie w Łodzi i Londynie, dzięki połączeniu audiowizualnemu. Zły stan zdrowia byłej premier Wielkiej Brytanii nie pozwolił jej bowiem na przyjazd od Polski i obserwowała całą uroczystość ze swojej londyńskiej siedziby. Towarzyszyli jej minister spraw zagranicznych RP Radosław Sikorski oraz z ramienia UŁ prof. Zbigniew Rau. Z inicjatywą przyznania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego Lady Margaret Thatcher wystąpiły władze trzech wydziałów: Ekonomiczno-Socjologicznego, Prawa i Administracji oraz Studiów Międzynarodowych i Politologicznych UŁ. Senat uczelni na posiedzeniu 20 kwietnia 2009 r. przychylił się do tej inicjatywy. Recenzentami w przewodzie doktorskim byli prof. Bogdan Szlachta z Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. Jan Winiecki z Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, prof. Tomasz Domański, prof. Zbigniew Rau oraz prof. Janusz Świerocki z UŁ. Promotorem została prorektor UŁ ds. współpracy z zagranicą prof. Zofia Wysokińska. W swojej laudacji przedstawiła ona sylwetkę Lady Margaret Thatcher, jej życiorys, osiągnięcia zarówno w zakresie polityki wewnętrznej Wielkiej Brytanii, jak i stosunków międzynarodowych, a zwłaszcza zaangażowanie byłej premier w sprawy Polski przed i po roku 1989. Zwróciła także uwagę na wkład Margaret Thatcher w stworzenie silnych podstaw dla budowania przedsiębiorczości akademickiej oraz więzi miedzy szkołami wyższymi a stowarzyszeniami przedsiębiorców, które owocują do dziś. Uroczystego aktu wręczenia dyplomu potwierdzającego nadanie byłej premier Wielkiej Brytanii doktoratu honorowego UŁ dokonał w Londynie prof. Zbigniew Rau (sylwetkę Margaret Thatcher prezentujemy na s. 13-14) Margaret Thatcher w swoim wystąpieniu wyraziła ogromne zadowolenie z otrzymania tak ważnego wyróżnienia akademickiego oraz żal spowodowany niemożnością osobistego pojawienia się Zebrani na uroczystości w auli Wydziału Prawa i Administracji mogli zobaczyć na ekranie monitora Margaret Thatcher (trzecia z prawej) w towarzystwie ministra spraw zagranicznych RP Radosława Sikorskiego (pierwszy z lewej) i prof. Zbigniewa Rau z Uniwersytetu Łódzkiego (pierwszy z prawej) obserwujących z kolei na ekranie uroczystość w Łodzi; w dole, z prawej strony monitora, na tzw. podglądzie, promotor w przewodzie doktorskim prof. Zofia Wysokińska prezentująca sylwetkę byłej premier Wielkiej Brytanii w Łodzi. Wspomniała istotne dla Polski wydarzenia, które wywarły ogromny wpływ na nią samą oraz zaowocowały głębokimi przemianami w naszym kraju. To wolność staje się dla nas inspiracją do tworzenia wspaniałej przyszłości, jakiej nie wyobrażaliśmy sobie w latach młodości. Jest to zatem wyzwanie, wyzwanie dla tego uniwersytetu, dla waszego rozwijającego się nieustannie miasta i dla waszego kraju mówiła Margaret Thatcher. Oficjalne gratulacje złożył jej minister Radosław Sikorski oraz za pośrednictwem audiowizualnych środków przekazu: wojewoda Jolanta Chełmińska, prezydent Jerzy Kropiwnicki i marszałek Włodzimierz Fisiak, który m.in. powiedział: Pani głos jest nadal istotny, a wiedza i doświadczenie to źródło, z którego powinniśmy wszyscy jak najczęściej korzystać. Na mocy decyzji Senatu UŁ z 22 czerwca 2009 r. przyznano również drugi doktorat honorowy, o który wystąpił Wydział Filozoficzno-Historyczny UŁ. Tym razem prof. Władysławowi Bartoszewskiemu humani- > Profesor Władysław Bartoszewski odbiera z rąk rektora UŁ prof. Włodzimierza Nykiela dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego; w środku dziekan Wydziału Filozoficzno-Historycznego UŁ prof. Zbigniew Anusik Fot.: Grażyna Bartłomiejczyk Fot.: Grażyna Bartłomiejczyk 7
ście, historykowi i politykowi. Recenzentami postępowania o nadanie tytułu doktora honoris causa UŁ byli: prof. Andrzej Chwalba z UJ, doc. Andrzej Friszke z Instytutu Studiów Politycznych PAN i prof. Rafał Stobiecki z UŁ. Laudację wygłosił promotor prof. Wiesław Puś, były rektor UŁ. W swoim wystąpieniu zaznaczył, jak godne i ważne miejsce w historii naszego narodu zajmuje prof. Władysław Bartoszewski. Jego działania, jako wybitnego męża stanu i wielkiego patrioty, zawsze były przepełnione myślą o Polsce i jej dobru, dorobek naukowy zaś wpisuje go na trwałe do polskiej historiografii. Profesor Wiesław Puś wyraził również dumę z faktu przyjęcia tak znamienitej osobistości do społeczności akademickiej naszej uczelni (sylwetkę prof. Władysława Bartoszewskiego publikujemy na s. 15-17). Zabierając głos prof. Władysław Bartoszewski wspomniał o bliskich sobie ludziach związanych z Łodzią oraz relacje, jakie łączą go z tym miastem. Zwrócił szczególną uwagę na istotny udział łódzkiej społeczności w procesie dialogu, m.in. między przedstawicielami różnych kultur i zaznaczył, jak ważne jest dla niego to zjawisko. Wygłosił również wykład nt. Przyzwoitość w polityce, poruszający bardzo obecnie aktualne kwestie związane z życiem politycznym nie tylko naszego kraju. Owo filozoficzno-historyczne wystąpienie, nawiązujące do własnych doświadczeń, wywiódł od stwierdzenie Marcjalisa, który napisał Człowiek dobry jest zawsze początkujący. Według profesora, najsposobniejszym miejscem formowania człowieka przyzwoitego i otwartego na naukę, ludzi i świat jest uniwersytet. Podkreślił ogromną rolę młodych ludzi w kształtowaniu nie tylko odpowiedzialnej i przyzwoitej polityki, ale również społeczeństwa. Gratulacje na ręce prof. Władysława Bartoszewskiego złożyli obecni na uroczystości goście. Wicemarszałek Stefan Niesiołowski podziękował mu za wspólny czas spędzony w obozie internowania w Jaworze w okresie stanu wojennego, podczas którego wiele się od niego nauczył. Marszałek Fisiak wyraził z kolei uznanie dla odwagi profesora w głoszeniu niepopularnych poglądów i stawaniu w obronie zwykłych ludzi. Uroczystość zgromadziła w auli czerwonej Wydziału Prawa i Administracji wiele osób zafascynowanych postaciami zarówno Lady Margaret Thatcher, jak i prof. Władysława Bartoszewskiego. Zgodnie stwierdziły one, iż przyjęcie tych ważnych osobistości do społeczności akademickiej UŁ jest dla naszej uczelni ogromną nobilitacją. Warto przypomnieć, że w gronie doktorów honoris causa UŁ znajdują się m.in. tak wybitni ludzie, jak: Tadeusz Kotarbiński, Konrad Jażdżewski, Karl Dedecius, Leszek Kołakowski, Józef Tischner, Jan Karski, Andrzej Wajda i Kazimierz Dejmek. Paulina Czarnek Etos akademicki siłą uniwersytetu (Tekst wystąpienia rektora UŁ prof. dr. hab. WŁODZIMIERZA NYKIELA podczas uroczystości z okazji Dnia Edukacji Narodowej) Dzień Edukacji Narodowej to święto wszystkich ludzi związanych z nauką, oświatą i wychowaniem, zarówno nauczycieli, jak i pracowników administracji czy obsługi. Dzisiejsze uroczyste posiedzenie Senatu Uniwersytetu Łódzkiego, choć nie 14 października, ale odbywa się właśnie z okazji tego ważnego dla środowiska akademickiego święta. Zatrudniamy prawie cztery tysiące pracowników, w tym: dwa tysiące trzystu pięćdziesięciu nauczycieli akademickich, wśród których jest pięciuset pięćdziesięciu sześciu profesorów. Wraz ze studentami i doktorantami stanowimy społeczność liczącą około czterdziestu sześciu tysięcy osób. Owocem trudu pracowników uniwersytetu są liczne sukcesy naukowe i dydaktyczne, a także coraz bardziej znaczący i widoczny udział w życiu naszego miasta i regionu. Wyrazem uznania za osiągnięcia pracowników są liczne nagrody, zarówno wręczane obecnie, jak i te, które nasi pracownicy otrzymują poza dzisiejszą uroczystością. Kluczowe znaczenie dla pozycji uniwersytetu w najbliższych latach ma stały, dynamiczny i wszechstronny rozwój kadry naukowo-dydaktycznej. Ważne z punktu widzenia badań, dydaktyki oraz zwykłego codziennego funkcjonowania naszej uczelni są także kwalifikacje oraz sprawność działania pracowników administracji i obsługi. Duży potencjał naukowo-badawczy i dydaktyczny, wysokie kwalifikacje, trafnie dobrana strategia i duże możliwości techniczne są konieczne, ale nie wystarczają, by osiągać zakładane cele. Musimy pamiętać bowiem o tym, iż olbrzymią siłą uniwersytetu jest etos akademicki oraz solidarny wysiłek na rzecz jego realizacji. Świadomość przynależności do społeczności Uniwersytetu Łódzkiego i poczucie łączności z nią odgrywają olbrzymią rolę dla skuteczności działań na rzecz realizacji jej wspólnych planów i zamierzeń. 8
Społeczność naszej uczelni jest swego rodzaju grupą celową, której członkowie dążą do osiągnięcia ważnych wspólnych celów. Identyfikacja z tymi celami jest bez wątpienia jednym z najważniejszych czynników decydujących o powodzeniu podejmowanych mniejszych i większych, wspólnych i indywidualnych przedsięwzięć. Prawie 65-letnia historia naszej uczelni dostarcza wielu przykładów wybitnych uczonych i wykładowców o ugruntowanej pozycji w kraju i za granicą, autorytetów, których postawy, oddanie sprawom uniwersytetu, praca dla naszej uczelni mogą być najlepszymi wzorcami zachowań. Niestety, uważna obserwacja rzeczywistości pozwala wskazać również inne postawy, które są wprawdzie w mniejszości, ale wywierają ujemny wpływ na nasze działania i bez wątpienia są nie do zaakceptowania. Do takich należy postawa pracownika, który namawia kandydatów na studia, aby nie przychodzili na UŁ, a do szkoły prywatnej, w której ów pracownik również jest zatrudniony czy też nauczycieli akademickich, którzy dowodzili, iż nie można prowadzić pewnych badań i zgłaszać związanych z nimi projektów, sami zaś później w takie same czy podobne projekty angażowali się w innych miejscach pracy. Znane są przypadki zatrudnienia w naszym uniwersytecie, jako w prestiżowym miejscu pracy i lokowania całej swojej aktywności w innym miejscu. Takim postawom i działaniom oznaczającym co najmniej brak lojalności wobec Uniwersytetu Łódzkiego należy się przeciwstawiać. Przeciwstawiać wykorzystując obecne narzędzia prawne czy też przyczyniając się do ich ulepszania, a również tworząc nowe. Dzień Edukacji Narodowej to okazja do podziękowań i życzeń. Z okazji tego święta wszystkim nauczycielom akademickim naszej uczelni serdecznie dziękuję za pracę na niwie kształcenia i wychowania młodzieży studenckiej oraz życzę powodzenia i dalszych sukcesów w tej pracy. Serdeczne podziękowania i najlepsze życzenia składam także pracownikom administracji i obsługi. (tytuł pochodzi od redakcji) PRACOWNICY UŁ ODZNACZENI MEDALEM KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ Profesor dr hab. Anna Buchner-Jezierska, prof. nadzw. dr hab. Jerzy Gajdka, prof. nadzw. dr hab. Olga Główko, prof. dr hab. Maria Grzybkowska, prof. nadzw. dr hab. Krzysztof Indecki, prof. dr hab. Ryszard Kluszczyński, prof. nadzw. dr hab. Krystyna Kujawińska-Courtney, dr Ewa Łatacz, prof. nadzw. dr hab. Kazimierz Marciniak, prof. dr hab. Bożena Mikołajczyk, dr Wojciech Mikołajewicz, dr Łukasz Romanowski, prof. nadzw. dr hab. Anna Szychta, prof. dr hab. Maria Wieruszewska-Adamczyk NAGRODA REKTORA UŁ ZA OSIĄGNIĘCIA DYDAKTYCZNE I ORGANIZACYJNE W ROKU 2008 Nagroda indywidualna I stopnia Profesor zw. dr hab. Zbigniew Anusik, prof. nadzw. dr hab. Maria Magdalena Blomberg, prof. zw. dr hab. Jacek Chądzyński, prof. zw. dr hab. Tomasz Domański, prof. nadzw. dr hab. Franciszek Mirosław Filipczak, prof. zw. dr hab. Jan Gajda, prof. zw. dr hab. Bogdan Gregor, prof. nadzw. dr hab. Jolanta Grotowska-Leder, prof. zw. dr hab. Joanna Jabłkowska, dr Tomasz Kłos, prof. nadzw. dr hab. Małgorzata Król, prof. nadzw. dr hab. Bogusław Kryczka, prof. zw. dr hab. Walentyna Kwiatkowska, prof. zw. dr hab. Tadeusz Marszał, prof. zw. dr hab. Paweł Maślanka, prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Michalski, prof. zw. dr hab. Ryszard Pawlak, prof. zw. dr hab. Małgorzata Pyziak-Szafnicka, prof. zw. dr hab. Zbigniew Rau, prof. zw. dr hab. Antoni Różalski, prof. zw. dr hab. Wiesława Rudnicka, prof. zw. dr hab. Michał Seweryński, prof. zw. dr hab. Zygmunt Sidorczyk, prof. nadzw. dr hab. Małgorzata Stahl, prof. zw. dr hab. Piotr Stalmaszczyk, prof. nadzw. dr hab. Anna Urbaniak-Kucharczyk, prof. zw. dr hab. Danuta Walczak-Duraj, prof. nadzw. dr hab. Ewa Walińska, prof. zw. dr hab. Wielisława Warzywoda- -Kruszyńska, prof. zw. dr hab. Leszek Wojtczak, prof. zw. dr hab. Zofia Wysokińska, prof. nadzw. dr hab. Elżbieta Żądzińska. II stopnia Doktor Izabela Barańczyk, dr Rafał Budzisz, prof. nadzw. dr hab. Józef Jagieła, mgr Anna Jasińska, mgr Iwona Kobierecka, dr Wojciech Robaczyński, dr Dagmara Skrzywanek-Jaworska, prof. dr hab. Anna Wyrozumska, dr Małgorzata Wysoczyńska, prof. nadzw. dr hab. Grażyna Zarzycka. III stopnia Magister Piotr Antoniak, dr Waldemar Cudny, mgr Dorota Czarniecka, dr Beata Glinkowska, dr Małgorzata Janicka, dr Bogna Kaźmierska-Jóźwiak, mgr Bogdan Kobierecki, prof. nadzw. dr hab. Andrzej Kruk, mgr Zygfryd Kuchta, > 9
dr Lech Leszczyński, dr Marek Melaniuk, prof. zw. dr hab. Zofia Mikołajczyk, dr Dorota Miszczyńska, dr Ireneusz Piwoński, mgr Piotr Plesiewicz, dr Stanisław Porwański, dr Janusz Reichel, mgr Aneta Romańska-Szeląg, dr Rafał Rouba, mgr Sławomir Rudziński, mgr Maria Wrocławska, prof. zw. dr hab. inż. Jerzy S. Zieliński, dr Przemysław Żurawski vel Grajewski Nagroda zespołowa I stopnia dla zespołu w składzie: Profesor nadzw. dr hab. Barbara Bogołębska, dr Bogumiła Fiołek-Lubczyńska, dr Małgorzata Iwanowicz (spoza UŁ), mgr Kinga Klimczak, prof. nadzw. dr hab. Andrzej Kudra, prof. nadzw. dr hab. Barbara Kudra, dr Joanna Mikosz, prof. nadzw. dr hab. Elżbieta Olejniczak, mgr Piotr Słowikowski (spoza UŁ), dr Wojciech Sztombka (spoza UŁ), dr Konrad Tatarowski, dr Monika Worsowicz II stopnia dla zespołu w składzie: Doktor Michał Błoński, prof. zw. dr hab. Tomasz Grzegorczyk, dr Michał Kurowski, dr Radosław Olszewski, dr Dariusz Świecki, dr Monika Zbrojewska dla zespołu w składzie: Magister Wojciech Bachliński, mgr Dorota Dziuba, mgr Dariusz Gwis, mgr Anna Iwaniec, mgr Elżbieta Karwacka, mgr Krystyna Krzemińska, mgr Bogumiła Lis-Chojnacka, mgr Maria Nowakowska-Aftowicz, mgr Elżbieta Nowakowska-Rajsman, mgr Henryka Pawlak, mgr Elżbieta Pietrzak, mgr Anna Tranda, mgr Katarzyna Walińska NAGRODA REKTORA UŁ ZA OSIĄGNIĘCIA NAUKOWO-BADAWCZE UZYSKANE W ROKU 2008 Nagroda indywidualna I stopnia Profesor nadzw. dr hab. Krystyna BARANOWICZ za książkę, prof. nadzw. dr hab. Anna BEDNARCZYK za książkę i cykl publikacji, prof. dr hab. Marek DZIEKAN za książkę, prof. dr hab. Adam S. GALA za książkę, prof. nadzw. dr hab. Józef JAGIEŁA za książkę, prof. nadzw. dr hab. Robert KOZIELSKI za książkę, prof. nadzw. dr hab. Andrzej MACIOŁEK-NIEDŹWIECKI za cykl publikacji, prof. nadzw. dr hab. Joanna MICHALAK za książkę, prof. nadzw. dr hab. Wojciech A. NOWAK za książkę, prof. nadzw. dr hab. Ewa ŚNIEŻEK za książkę, prof. nadzw. dr hab. Lucyna TELKA za książkę, prof. nadzw. dr hab. Joanna WIBIG za cykl publikacji Nagroda indywidualna II stopnia Profesor nadzw. dr hab. Tadeusz BALCERZAK za cykl publikacji, dr Paweł BARANOWSKI za książkę i cykl publikacji, prof. nadzw. dr hab. Stanisław BEDNAREK za uzyskane patenty i prawa ochronne na wzory użytkowe, prof. nadzw. dr hab. Alina BŁASZCZYK za cykl publikacji, prof. nadzw. dr hab. Magdalena BŁAŻEWICZ-PASZKOWYCZ za książkę, prof. nadzw. dr hab. Dorota FILIPCZAK za książkę, prof. nadzw. dr hab. Krzysztof FORTUNIAK za cykl publikacji, prof. dr hab. Grzegorz GAZDA za książkę, prof. nadzw. dr hab. Lucyna GOLIŃSKA za książkę, prof. nadzw. dr hab. Henryk GOŁĘBIEWSKI za książkę, prof. dr hab. Wojciech GRZEGORCZYK za książkę, prof. nadzw. dr hab. Beata GUZIEJEWSKA za książkę, dr Jacek IZYDOR- CZYK za książkę, prof. nadzw. dr hab. Iwona JAŻDŻEWSKA za książkę, prof. nadzw. dr hab. Maria KROTEWICZ za książkę, prof. nadzw. dr hab. Krzysztof LESIAKOWSKI za książkę, dr Renata LEWICKA za książkę, prof. dr hab. Bożena MIKOŁAJCZYK za cykl publikacji, prof. dr hab. Elżbieta OLEKSY za cykl publikacji, prof. nadzw. dr hab. Paweł PIENIĄŻEK za książkę, prof. nadzw. dr hab. Andrzej SEPKOWSKI za cykl publikacji, prof. dr hab. Janusz SKODLARSKI za cykl publikacji, prof. nadzw. dr hab. Piotr SZAŁEK za książkę, dr Marek ŚMIETAŃSKI za cykl publikacji, prof. nadzw. dr hab. Juliusz TWARDY za książkę, prof. nadzw. dr hab. Maria WICHOWA za książkę, prof. dr hab. Stanisław WIETESKA za cykl publikacji, prof. nadzw. dr hab. Ewa WOŹNIAK za książkę, prof. nadzw. dr hab. Halina ŻBIKOWSKA za cykl publikacji, prof. nadzw. dr hab. Radosław ŻURAWSKI vel GRAJEWSKI za książkę. Nagroda indywidualna III stopnia Doktor Maria BERKAN-JABŁOŃSKA za książkę, dr Anita DOBROWOLSKA za cykl publikacji, dr Maria FINOGENOW za cykl publikacji, prof. nadzw. dr hab. Iwona JANICKA za cykl publikacji, dr Damian KASPRZYK za książkę, dr Marzena 10
KARWOWSKA za książkę, dr Konrad KLEJSA za książkę, dr Dariusz KLEMANTOWICZ za książkę, dr Michał KOBIEREC- KI za książkę, dr Michał KURAN za książkę, dr Inga KUŹMA za książkę, dr Natalia LEMANN za książkę, dr Agnieszka LIPIŃSKA-GROBELNY za cykl publikacji, dr Jacek MAKOWSKI za książkę, dr Renata MARCINIAK za książkę, dr Julia MAZURKIEWICZ-SUŁKOWSKA za książkę, dr Jan MICHALAK za książkę, dr Katarzyna ORSZULAK-DUDKOWSKA za książkę, dr Anna PETLAK za książkę, dr Andrzej PIECZEWSKI za książkę, dr Agnieszka RASMUS za książkę, dr Jan REK za książkę, dr Arkadiusz RZEPKOWSKI za książkę, dr Małgorzata SKOWRONEK za książkę, dr Mariusz SOKOŁO- WICZ za książkę, prof. nadzw. dr hab. Jan SZAŁAŃSKI za cykl publikacji, dr Sławoj TANAŚ za książkę, dr Aleksandra WEJ- MAN-SOWIŃSKA za książkę, dr Dorota WIELKIEWICZ-JAŁMUŻNA za książkę, dr Agnieszka WOJTCZAK za cykl publikacji, dr Marcin WÓJCIK za książkę, dr Monika WRÓBEL za cykl publikacji Nagroda zespołowa I stopnia Zespół w składzie: Profesor dr hab. Edward BALD, dr Grażyna CHWATKO, dr Rafał GŁOWACKI, dr Paweł KUBALCZYK, prof. dr hab. Hieronim JAKUBOWSKI (spoza UŁ), dr Krzysztof KUŚMIEREK za cykl publikacji Zespół w składzie: Profesor dr hab. Janusz BŁASIAK, prof. nadzw. dr hab. Ireneusz MAJSTEREK, dr Tomasz ŚLIWIŃSKI, dr Tomasz POPŁAWSKI, prof. nadzw. dr hab. Katarzyna WOŹNIAK, dr Michał ARABSKI, dr Agnieszka CZECHOWSKA, dr Agnieszka ŚLIWIŃSKA (spoza UŁ) za cykl publikacji Zespół w składzie: Profesor dr hab. Eugeniusz KWIATKOWSKI, prof. nadzw. dr hab. Tomasz TOKARSKI (spoza UŁ), dr Paweł GAJEWSKI, dr Aleksandra ROGUT, mgr Sylwia ROSZKOWSKA za książkę Zespół w składzie: Profesor dr hab. Bogdan MAZAN, prof. dr hab. Tadeusz BUDREWICZ (spoza UŁ),prof. nadzw. dr hab. Daniel KALINOWSKI (spoza UŁ), prof. dr hab. Barbara BOBROWSKA (spoza UŁ), prof. dr hab. Grażyna BORKOWSKA (spoza UŁ), prof. nadzw. dr hab. Ewa IHNATOWICZ (spoza UŁ), dr hab. Dariusz TRZEŚNIOWSKI (spoza UŁ), dr Alicja MAZAN-MAZURKIEWICZ, dr Adam MAZURKIEWICZ, mgr Joanna WYPYCH, prof. nadzw. dr Mao YINHUI (spoza UŁ), prof. zw. Yi Lijun (spoza UŁ), prof. nadzw. dr Zhao GANG (spoza UŁ), prof. zw. Zhang ZHENHUI (spoza UŁ) za książkę Zespół w składzie: Profesor dr hab. Grzegorz MLOSTOŃ, prof. nadzw. dr hab. Jarosław ROMAŃSKI, dr Katarzyna URBANIAK, dr Marcin JASIŃSKI, mgr Paulina MUCHA, mgr Emilia OBIJALSKA, prof. dr hab. Heinz HEIMGARTNER (spoza UŁ), prof. dr hab. Wolfgang WEIGAND (spoza UŁ) za cykl publikacji Zespół w składzie: Profesor dr hab. Wojciech PENCZEK (spoza UŁ), dr Agata PÓŁROLA, dr Maciej SZRETER (spoza UŁ), dr Andrzej ZBRZEZNY (spoza UŁ), dr Bożena WOŹNA (spoza UŁ) za cykl publikacji Zespół w składzie: Profesor dr hab. Jarosław PŁUCIENNIK, prof. dr Kenneth HOLMQVIST (spoza UŁ) za książkę Zespół w składzie: Doktor Karolina PRYKOWSKA-MICHALAK, prof. nadzw. dr hab. Małgorzata LEYKO, dr Artur PEŁKA, mgr Monika WĄSIK, dr Frank SCHUSTER, dr Piotr KĄKOL (spoza UŁ), prof. dr hab. Stephen WOLTING (spoza UŁ), dr Elżbieta NOWIKIEWICZ (spoza UŁ), dr Marek RAJCH (spoza UŁ), dr hab. Krzysztof KUREK (spoza UŁ), dr Marek PODLASIAK (spoza UŁ) za książkę Zespół w składzie: Profesor dr hab. Barbara WACHOWICZ, prof. nadzw. dr hab. Beata OLAS, prof. nadzw. dr hab. Paweł NOWAK, dr Joanna SA- LUK-JUSZCZAK dr Michał PONCZEK za cykl publikacji Zespół w składzie: Profesor dr hab. Kazimierz WŁODARCZYK, dr Dorota KLIM, dr Robert PLEBANIAK, dr Cezary OBCZYŃSKI, mgr Dariusz WARDOWSKI za cykl publikacji > 11
Nagroda zespołowa II stopnia Zespół w składzie: Profesor nadzw. dr hab. Jerzy T. KOWALESKI, dr Piotr SZUKALSKI, dr Wanda NOWAK-SAPOTA, dr Milena LANGE, dr Dorota KAŁUŻA, mgr Zofia SZWEDA-LEWANDOWSKA za książkę Zespół w składzie: Profesor dr hab. Janina OGIŃSKA-BULIK, prof. dr hab. Zygfryd JUCZYŃSKI (spoza UŁ) za książkę Zespół w składzie: Profesor nadzw. dr hab. Edward STAWASZ, prof. nadzw. dr hab. Jerzy GAJDKA, dr Paweł GŁODEK, dr Janusz KORNECKI, dr Jarosław ROPĘGA, dr Daniel STOS za książkę Zespół w składzie: Profesor dr hab. Leszek WOJTCZAK, prof. nadzw. dr hab. Ilona ZASADA, dr Barbara BUSIAKIEWICZ, mgr Teresa RYCHTELSKA za cykl publikacji Nagroda zespołowa III stopnia Zespół w składzie: Profesor dr hab. Anna KRAJEWSKA, dr Michał MACKIEWICZ, dr Piotr KRAJEWSKI, prof. dr hab. Andrzej WOJTYNA (spoza UŁ), mgr Katarzyna PIŁAT za książkę Zespół w składzie: Profesor nadzw. dr hab. Ewa MALINOWSKA, mgr Krystyna DZWONKOWSKA-GODULA, mgr Emilia GARNCAREK, mgr Julita CZERNECKA, mgr Patrycja WOSZCZYK za książkę Zespół w składzie: Profesor dr hab. Jan J. SZTAUDYNGER, mgr Paweł KUMOR, mgr Witold PAWLAK (spoza UŁ), mgr Magdalena PASZKIEWICZ za cykl publikacji Zespół w składzie: Doktor Jan ZIOMEK, mgr Emilia Marcin KRYSTEK, prof. dr hab. Sławomir GRABOWSKI, prof. dr hab. Stanisław ROMANOW- SKI, dr Krzysztof POLAŃSKI, prof. dr hab. Romuald BARTNIK za książkę LISTA OSÓB, NAGRODZONYCH I WYRÓŻNIONYCH W X EDYCJI KONKURSU NA NAJLEPSZY PODRĘCZNIK AKADEMICKI WYDANY W ROKU 2008 I nagroda Profesor nadzw. UŁ Wiesław Szymczak (Wydział Nauk o Wychowaniu) za podręcznik pt. Podstawy statystyki dla psychologów II nagroda Doktor Witold Brodziński, prof. nadzw. UŁ Michał Domagała, dr Aldona Domańska, prof. zw. Dariusz Górecki, dr Ryszard Krawczyk, dr Anna Młynarska-Sobaczewska, dr Konrad Składowski, prof. nadzw. UŁ Krzysztof Skotnicki (wszyscy z Wydziału Prawa i Administracji) za podręcznik pt. Polskie prawo konstytucyjne III nagroda Doktor Bożena Chmielewska-Bojarska i dr Danuta Kaźmierczak (Wydział Chemii) za podręcznik pt. Chemia analityczna. Analiza miareczkowa i wagowa Wyróżnienia Doktor Lidia Groeger, prof. nadzw. UŁ Jolanta Jakóbczyk-Gryszkiewicz, prof. nadzw. UŁ Iwona Jażdżewska, prof. zw. Adam Jelonek (prof. emerytowany UJ), prof. zw. Stanisław Liszewski, dr Elżbieta Papińska, mgr Agnieszka Siejkowska, prof. nadzw. PŁ Jerzy Skrzypski, prof. nadzw. UŁ Andrzej Suliborski, dr Ewa Szafrańska, dr Anita Wolaniuk (wszyscy z Wydziału Nauk Geograficznych) za podręcznik pt. Geografia urbanistyczna 12
Doktor honoris causa UŁ Lady Margaret Thatcher Margaret Hilda Thatcher, z domu Roberts, baronessa Thatcher z Kesteven, urodziła się 13 października 1925 r. w Grantham. Jej ojciec był drobnym przedsiębiorcą oraz radnym, a z czasem burmistrzem Grantham. Zainteresowanie działalnością publiczną i polityką wyniosła więc z domu rodzinnego. Po otrzymaniu stypendium w Oksfordzie studiowała chemię w Sommerville College, a następnie krystalografię. Jej tutorem była Dorothy Hodgkin, laureatka Nagrody Nobla z roku 1964. Już w okresie studenckim przyszła premier włączyła się w życie polityczne i objęła funkcję przewodniczącego Oxford University Conservative Association. Po ukończeniu studiów w 1946 r. pracowała przez cztery lata jako chemik doświadczalny, jednocześnie studiując prawo. W roku 1951 poślubiła Denisa Thatchera. Za jego namową w latach 50. ubiegłego wieku rozpoczęła praktykę adwokacką, specjalizując się w prawie podatkowym. Cały czas była aktywna politycznie i wierna konserwatywnym ideałom. W 1950 r. jako najmłodsza kandydatka w kraju ubiegała się bezskutecznie o miejsce w parlamencie, zyskała jednak dużą popularność i mocno poprawiła notowania konserwatystów w swoim okręgu. W roku 1959 otrzymała mandat w Izbie Gmin z okręgu Finchley i utrzymała go aż do 1992 r., gdy jako baronessa Thatcher stała się członkiem Izby Lordów. Jej pozycja w Partii Konserwatywnej systematycznie rosła. Sprawowała różne funkcje parlamentarne i administracyjne, a w opozycyjnych gabinetach cieni regularnie była ministrem. W roku 1970 w rządzie Edwarda Heatha objęła tekę ministra edukacji i nauki (w historii tej partii była drugą kobietą ministrem). Nie miała łatwego zadania, bo był to okres nasilenia radykalnych ruchów studenckich. Jej sukcesem była rozbudowa publicznego szkolnictwa średniego, mającego lepiej przygotować niezamożną młodzież do studiów wyższych. Po przegranych przez konserwatystów wyborach niespodziewanie została wybrana na szefa partii w 1975 r., głównie dzięki poparciu jej prawego skrzydła. Była pierwszą kobietą na Zachodzie pełniącą podobną funkcję i pierwszą kobietą liderem opozycji w Izbie Gmin. Z dużym niepokojem obserwowała pogarszającą się sytuację gospodarczą swego kraju i towarzyszące jej coraz większe niezadowolenie społeczne. Świadczyły o tym wysokie podatki, sięgające 90% dochodów i 98% spadku dziedziczonego po najbliższych krewnych, stopa inflacji (najwyższa w Europie Zachodniej) sięgająca 27% rocznie, wysoki deficyt w handlu zagranicznym, rozrost biurokracji, nadmierna liczba regulacji i subsydiów dla znacjonalizowanych przemysłów, ogromna samowola związków zawodowych, przy stosunkowo niskiej wydajności pracy w przemyśle. Jako lider Partii Konserwatywnej zaprezentowała w pierwszym przemówieniu swoją wizję życia, do jakiego ma prawo każdy obywatel: Prawo człowieka do takiej pracy, jaką chce podjąć, prawo do wydawania tego, co zarobił, prawo do tego, by państwo było jego sługą, a nie jego panem [ ] Te prawa są esencją wolnego kraju i od ich realizacji zależą wszystkie nasze wolności. W roku 1979 po raz pierwszy zwyciężyła w wyborach powszechnych (większością 43 mandatów) i objęła stanowisko premiera Wielkiej Brytanii. Jako szef rządu rozpoczęła szeroko zakrojony program liberalnych zmian gospodarczych i społecznych, który przewidywał: zwiększenie niezależności obywatela od państwa; ograniczenie nadmiernej interwencji rządu w gospodarkę; prywatyzację przedsiębiorstw państwowych; sprzedaż najemcom mieszkań komunalnych; ograniczenie wydatków państwa na służbę zdrowia, edukację, mieszkalnictwo; zmniejszenie podaży pieniądza zgodnie z doktryną monetaryzmu; prawne ograniczenie politycznych kompetencji związków zawodowych. Liberalna treść, jasno wytyczone cele oraz bezkompromisowy styl uprawiania polityki zyskały wkrótce miano thatcheryzmu. Głównym zadaniem Jej programu było ratowanie gospodarki przed zapaścią. Radykalna kuracja, którą zaaplikowała zrywając z doktryną keynesizmu, stworzyła wkrótce podstawy do długofalowego wzrostu gospodarczego. Program ratunkowy nie był jednak powszechnie zrozumiały i akceptowany, jego wprowadzenie wymagało więc dużej odwagi intelektualnej i siły woli. Wprawdzie ożywienie gospodarcze szybko wytrąciło krytykom najważniejsze argumenty, ale bez zaufania społecznego kontynuowanie reform byłoby niemożliwe. Pani premier zdobyła je ostatecznie zwycięstwem w wojnie o Wyspy Falklandzkie, zajęte przez Argentynę w kwietniu 1982 r. W efekcie > 13
w roku 1983 wygrała kolejne wybory powszechne, tym razem z przewagą aż 144 mandatów. Druga kadencja nie była łatwiejsza od pierwszej, mimo że gospodarka weszła na ścieżkę szybkiego wzrostu oraz konieczności dalszej redukcji inflacji (która ostatecznie została zmniejszona z 21% w roku 1980 do 3% w 1987 r.). Głównym problemem stał się trwający niemal rok strajk górników, ostro protestujących przeciwko zamykaniu nierentownych kopalni, a także przeciwko legislacji ograniczającej rolę związków w państwie. Premier nie uległa jednak szantażowi: górnicy wrócili do pracy, nie uzyskując żadnych koncesji. W roku 1984 IRA przeprowadziła atak bombowy na hotel, w którym odbywała się konferencja torysów. Zginęło kilka osób, ale Margaret Thatcher wyszła z zamachu bez szwanku. Na fali sukcesów gospodarczych wygrała po raz trzeci wybory powszechne w 1987 r. większością 101 mandatów. Kontynuując program liberalny, zreformowała system edukacji, służbę zdrowia i podatki lokalne. Ta ostatnia zmiana spotkała się ze sprzeciwem społecznym. Lewe skrzydło partii krytykowało natomiast swego lidera za politykę zagraniczną. W rezultacie napięć w rządzie w listopadzie 1990 r. podała się do dymisji w imię zachowania jedności i dla ułatwienia zwycięstwa torysom w następnych wyborach. Była najdłużej urzędującym premierem brytyjskim w XX wieku i najdłużej urzędującym premierem w kraju demokratycznym. W polityce zagranicznej zdecydowanie przeciwstawiała się komunizmowi. Jeszcze w roku 1975 przedstawiła jednoznaczne w tej sprawie stanowisko, dzięki któremu w Moskwie otrzymała przydomek Żelazna Dama. Dążyła do ścisłego sojuszu z USA i wzmocnienia NATO. W odróżnieniu od wielu innych polityków europejskich opowiadała się za polityką odstraszania Związku Sowieckiego, którą Ronald Reagan zastąpił polityką détente, uprawianą przez Zachód w latach 70. Jednocześnie jako pierwsza na Zachodzie poparła Michaiła Gorbaczowa, jeszcze zanim objął przywództwo swego kraju. Z jej inicjatywy wojska brytyjskie uczestniczyły w odparciu inwazji Iraku na Kuwejt w 1990 r. W kwestii integracji europejskiej sprzeciwiała się federalizmowi, stawiając na wzmocnienie oddolnych więzi gospodarczych przez budowę wspólnego rynku. Wywalczyła tzw. rabat brytyjski, doprowadziła do liberalizacji rynku usług, krytykowała natomiast integrację walutową, w szczególności projekt wspólnej waluty, który uważała za cel polityczny. Brytyjczycy bardzo wysoko ocenili Jej pracę. Po złożeniu dymisji otrzymała Order of Merit. W roku 1992 uzyskała tytuł szlachecki i prawo do zasiadania w Izbie Lordów. W 1995 r. królowa wręczyła jej Order Podwiązki przyznawany najwybitniejszym osobistościom. W roku 2007, jako pierwszego żyjącego premiera, uhonorowano Ją pomnikiem w gmachu parlamentu. W plebiscycie gazety London Daily Telegraph została uznana w 2008 r. za najwybitniejszego premiera w okresie powojennym, zdecydowanie wyprzedzając Winstona Churchilla. W tym samym roku otrzymała Lifetime Achievement Award. Przyznano jej również wiele odznaczeń zagranicznych, z których najważniejszy to Presidential Medal of Freedom, najwyższy order amerykański. Mimo wycofania się z aktywnej polityki, była wielkim autorytetem, wpływając na działania konserwatystów, a nawet na priorytety konkurencyjnej Partii Pracy. Swoje poglądy prezentowała m.in. w wykładach i odczytach w różnych krajach. Założyła Thatcher Foundation w celu wspierania wolnego rynku i demokracji, zwłaszcza w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Ufundowała Margaret Thatcher Chair in Entrepreneurial Studies na Uniwersytecie Cambridge. W latach 1993-2000 była kanclerzem w College of William and Mary w Wirginii (USA) oraz kanclerzem University of Buckingham, jedynego prywatnego uniwersytetu w Wielkiej Brytanii. Opublikowała dwa tomy pamiętników (1993, 1995) oraz książkę o polityce międzynarodowej (2002). Wśród wielu doktoratów honorowych ma także jeden polski Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (1996). Była zwolenniczką przemian, które zapoczątkowała Solidarność. W roku 1988 r. złożyła oficjalną wizytę w Polsce, spotykając się przy okazji z Lechem Wałęsą. Po objęciu władzy przez Tadeusza Mazowieckiego wystosowała apel do państw zachodnich o udzielenie Polsce znaczącej pomocy. Przekonywała partnerów europejskich do idei stowarzyszenia Polski ze Wspólnotą Europejską. W odniesieniu do Polski oraz Łodzi Jej polityka zaowocowała również stworzeniem solidnych podstaw do rozwoju nowej przedsiębiorczości akademickiej. Utworzony przez nią Brytyjski Know-How Fund (British Know-How Fund) stał się trwałym fundamentem do budowania sieci partnerstwa między szkołami wyższymi i środowiskami przedsiębiorców. Efektem tej inicjatywy było nawiązanie bezpośrednich kontaktów partnerskich między brytyjskimi i polskimi uniwersytetami oraz utworzonymi przez nie fundacjami przedsiębiorczości. Program ten w skali Polski objął szkoleniami tysiące przedsiębiorców oraz menedżerów i stworzył tym samym podstawy do budowania gospodarki rynkowej opartej na nowoczesnej wiedzy oraz najnowszej przedsiębiorczości. Obok Łodzi, gdzie z udziałem Uniwersytetu Łódzkiego powstała Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości, inicjatywy te zostały zrealizowane również w Poznaniu, Gdańsku i Lublinie, a podjęte w związku z tym działania pozwoliły na dokonanie transferu nowoczesnej wiedzy menedżerskiej, niezbędnej w procesie przejścia do gospodarki rynkowej oraz przeprowadzenia prywatyzacji wielu przedsiębiorstw. 14
Doktor honoris causa UŁ Profesor Władysław Bartoszewski Urodził się 19 lutego 1922 r. w Warszawie. Maturę zdał w maju roku 1939 w Liceum Humanistycznym Towarzystwa Wychowawczo-Oświatowego Przyszłość. Niestety, plany podjęcia studiów polonistycznych na Uniwersytecie Warszawskim uniemożliwił wybuch wojny z Niemcami. We wrześniu roku 1939 uczestniczył w obronie Warszawy jako członek oddziału sanitarnego PCK. Od maja 1940 r. pracował w administracji Przychodni Społecznej nr 1 PCK w Warszawie. Podczas masowej obławy zorganizowanej przez hitlerowców 19 września 1940 r. został zatrzymany na Żoliborzu. Od 22 września 1940 r. był więźniem obozu koncentracyjnego Auschwitz, nr obozowy 4427. Z obozu został zwolniony 8 kwietnia roku 1941 dzięki działaniom Polskiego Czerwonego Krzyża. Po wyjściu z Auschwitz W. Bartoszewski nawiązał kontakt ze Związkiem Walki Zbrojnej, przekazując jednocześnie sprawozdanie ze swojego pobytu w obozie. Od października roku 1941 rozpoczął studia polonistyczne na tajnym Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Latem roku 1942 został członkiem Frontu Odrodzenia Polski konspiracyjnej katolickiej organizacji społeczno-wychowawczej i charytatywnej założonej przez znaną pisarkę Zofię Kossak. W sierpniu roku 1942 został żołnierzem Armii Krajowej, przyjmując pseudonim Teofil. Jego zadaniem była praca w Wydziale Informacji Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, gdzie współpracował z Kazimierzem Moczarskim. Jednocześnie od września roku 1942 zaangażował się, jako członek Frontu Odrodzenia Polski, w działalność Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom Żegota, od grudnia roku 1942 działającego jako Rada Pomocy Żydom Żegota przy Delegaturze Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj. Był też zatrudniony na stanowisku zastępcy kierownika Referatu Żydowskiego Departamentu Spraw Wewnętrznych tejże delegatury. Pracując w Żegocie i referacie żydowskim, zajmował się organizacją pomocy dla mieszkańców getta warszawskiego również przez czas powstania w getcie w kwietniu roku 1943. Od 1 sierpnia do 7 października roku 1944 walczył w powstaniu warszawskim. Był wówczas adiutantem dowódcy placówki informacyjno-radiowej Anna i redaktorem naczelnym pisma Wiadomości z Miasta i Wiadomości Radiowe. Podczas powstania awansował na stopień podporucznika oraz był dwukrotnie odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami przez gen. Antoniego Chruściela Montera i Krzyżem Walecznych przez gen. Tadeusza Komorowskiego Bora. Po klęsce powstania warszawskiego dalej prowadził działalność konspiracyjną w Biurze Informacji i Propagandy KG AK w Krakowie. W lutym roku 1945 powrócił do Warszawy, gdzie rozpoczął służbę w organizacji konspiracyjnej Nie. Od sierpnia roku 1945 służył w pionie informacji i propagandy Oddziału VI Sztabu Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, gdzie ponownie współpracował z Kazimierzem Moczarskim. 10 października roku 1945 przed Komisją Likwidacyjną AK Obszaru Centralnego ujawnił fakt służby w Armii Krajowej. Jesienią 1945 r. podjął współpracę z ówczesnym Instytutem Pamięci Narodowej przy Prezydium Rady Ministrów oraz z Główną Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce. Należy podkreślić, że zebrane przez Niego podczas okupacji informacje o zbrodniach hitlerowskich, sytuacji w obozach koncentracyjnych i więzieniach oraz zagładzie Żydów były w tej pracy bardzo istotne. Od lutego roku 1946 rozpoczął pracę dziennikarską w Gazecie Ludowej organie prasowym opozycyjnego PSL wicepremiera Stanisława Mikołajczyka. Wkrótce został członkiem tej partii. Jego teksty publikowane w Gazecie Ludowej miały ogromne znaczenie dla przypominania społeczeństwu polskiemu wybitnych postaci Polskiego Państwa Podziemnego, w tym niezwykle ciekawy cykl szkiców o powstaniu warszawskim Dni walczącej stolicy oraz publikacja pt. Egzekucje publiczne w Warszawie w latach 1943 do 1944. W związku z działalnością w opozycyjnym PSL oraz swoją przeszłością okupacyjną wkrótce został poddany represjom ze strony Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Już w listopadzie roku 1946 był aresztowany pod fałszywym zarzutem szpiegostwa i ponad 17 miesięcy do 10 kwietnia roku 1948 spędził w więzieniu, m.in. przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. W grudniu roku 1948 zapisał się na trzeci rok studiów polonistycznych na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, które jednak zostały przerwane przez ponowne aresztowanie 14 grudnia 1949 r. Po ponaddwuletnim areszcie został 29 maja roku 1952 skazany przez warszawski wojskowy sąd rejonowy na karę 8 lat więzienia za rzekome szpie- > 15
gostwo. Warto dodać, że akt oskarżenia podpisała ppłk Helena Wolińska. Karę odbywał w więzieniach w Rawiczu i Raciborzu, w sierpniu roku 1954 został zwolniony ze względu na zły stan zdrowia. Orzeczeniem Najwyższego Sądu Wojskowego z 2 marca roku 1955 został uznany za niesłusznie skazanego. Łącznie od 1946 do 1954 r. spędził w więzieniach komunistycznych siedem lat życia. Po opuszczeniu stalinowskiego więzienia już od roku 1955 współpracował z tygodnikiem Stolica, gdzie od 1958 do 1960 r. był sekretarzem redakcji, od roku 1957 podjął współpracę z Tygodnikiem Powszechnym. W obydwu czasopismach, podobnie jak w latach czterdziestych w Gazecie Ludowej, konsekwentnie tworzył kronikę okupowanej i walczącej Warszawy. Na łamach Tygodnika Powszechnego przez lata prowadził dział In memoriam, będąc niejako strażnikiem pamięci o ludziach, którzy bohatersko walczyli z okupantem, a w PRL władze komunistyczne starały się ich zepchnąć w historyczny niebyt. Wtedy też podjął kolejną próbę ukończenia studiów polonistycznych, w listopadzie roku 1958 został przyjęty na Uniwersytet Warszawski jako ekstern. Przygotował pracę magisterską na seminarium prof. Juliana Krzyżanowskiego, jednak decyzją ówczesnego rektora UW nie został dopuszczony do egzaminu magisterskiego i skreślony z listy studentów w październiku roku 1962. Te polityczne szykany i prześladowania nie załamały Go. Dalej pracował nad dokumentacją i opisem lat okupacji hitlerowskiej, powstaniem warszawskim i zagładą Żydów. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ukazały się niezwykle ważne książki jego autorstwa, które znakomicie jak zawodowy historyk udokumentował. Były to: Prawda o von dem Bachu (1961); Warszawski pierścień śmierci 1939-1944 (1967); Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939-1945 (1967), napisana wspólnie z Zofią Lewinówną, oraz najważniejsza, będąca dziełem epokowym monografia pt. 1859 dni Warszawy (1974). W kwietniu roku 1963 W. Bartoszewski z inicjatywy Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za pomoc udzielaną Żydom w czasie wojny. Jesienią roku 1963 został zaproszony do Izraela, gdzie w imieniu Rady Pomocy Żydom Żegota odebrał dyplom Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Trzy lata później otrzymał medal Yad Vashem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata za wyjątkowe zasługi w ratowaniu Żydów w latach okupacji hitlerowskiej. Lata sześćdziesiąte i początek siedemdziesiątych to czas licznych podróży do krajów zachodnich (Austrii, RFN, Wielkiej Brytanii, Włoch, Izraela i USA) i kontaktów z przedstawicielami polskiej emigracji politycznej (m.in. Janem Nowakiem-Jeziorańskim, Adamem i Lidią Ciołkoszami, Janem Karskim, Czesławem Miłoszem, Gustawem Herlingiem-Grudzińskim). W listopadzie roku 1963 rozpoczął tajną współpracę z radiem Wolna Europa. Rozległe kontakty międzynarodowe oraz faktyczna działalność opozycyjna skutkowały w latach 1970-1974 zakazem druku jego prac na terenie Polski oraz innymi szykanami, np. odmowami wydania paszportu, jak również częstymi rewizjami w domu. Lata siedemdziesiąte były okresem Jego przynależności do grona zdecydowanych opozycjonistów. W roku 1974 zaangażował się w akcję zmierzającą do ułaskawienia skazanych członków tajnej organizacji Ruch (m.in. Stefana Niesiołowskiego, Andrzeja i Benedykta Czumów). Współpracował z Polskim Porozumieniem Niepodległościowym. W styczniu roku 1976 był jednym z pierwszych sygnatariuszy listu intelektualistów protestujących przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W roku 1978 przyczynił się do powołania Towarzystwa Kursów Naukowych i wykładał na tajnym Uniwersytecie Latającym. W sierpniu roku 1980 podpisał list intelektualistów z poparciem dla strajkujących robotników Wybrzeża. W latach 1980-1981 był członkiem NSZZ Solidarność, zakładał Komitet Obrony Więzionych za Przekonania przy Komisji Krajowej NSZZ Solidarność. Jako jeden z uczestników słynnego I Kongresu Kultury Polskiej 13 grudnia roku 1981 został internowany i osadzony najpierw w Białołęce, a następnie w Jaworzu. Dzięki interwencji środowisk intelektualnych z zagranicy i kraju został zwolniony z internowania 28 kwietnia roku 1982. Jako wybitny znawca i autor wielu znakomitych opracowań z historii okupacji hitlerowskiej w latach 1973-1982 i 1984-1985 był zatrudniony na stanowisku starszego wykładowcy w Katedrze Historii Nowożytnej Polski na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W latach 1983-1984, 1986-1988, 1988-1990 wykładał gościnnie na uniwersytetach niemieckich w Monachium, Eichstatt i Augsburgu. Władze Bawarii przyznały Mu tytuł profesora. W roku 1984 został członkiem rzeczywistym Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, a od roku 1986 jest jednym z wiceprezesów Instytutu Studiów Polsko-Żydowskich w Oksfordzie. W latach osiemdziesiątych XX w. był uczestnikiem wielu międzynarodowych konferencji naukowych poświęconych historii II wojny światowej, zagładzie Żydów, stosunkom polsko-żydowskim i polsko-niemieckim. Stał się w tej problematyce niekwestionowanym autorytetem na skalę międzynarodową. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ukazały się kolejne znakomite Jego książki, stanowiące ważny przyczynek do poznania historii okupacji hitlerowskiej. Wśród wielu należy wymienić: Z kart wojennej służby Aleksandra Kamińskiego (1978), Tajna prasa w okresie okupacji 1939-1945 i jej rola w życiu społeczeństwa (1980), Ludność cywilna w powstaniu warszawskim (1974), Dni walczącej stolicy. Kronika Powstania Warszawskiego (Londyn, 1984). Niezwykle ważną pozycją była broszura wydana w drugim obiegu, w której został opublikowany wykład pt. Polskie państwo podziemne. Zarys problemu, wygłoszony w ramach tzw. Uniwersytetu Latającego. W pracy tej autor przywracał świadomości społecznej to pomijane w PRL pojęcie. Ogółem bibliografia prac naukowych i publicystycznych Władysława Bartoszewskiego obejmuje ok. 1500 pozycji, w tym kilkadziesiąt książek. W zdecydowanej większości dotyczą one lat okupacji hitlerowskiej, stosunków polsko-żydowskich i polsko-niemieckich. 16
W III Rzeczypospolitej pełnił i pełni ważne funkcje państwowe. W latach 1990-1995 był ambasadorem RP w Austrii kraju, gdzie ma wielu przyjaciół w środowiskach intelektualnych. Dwukrotnie pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych RP, a mianowicie od 7 marca do 22 grudnia 1995 r. oraz od 30 czerwca 2000 r. do 19 października 2001 r. Jako szef resortu spraw zagranicznych cieszył się wielkim uznaniem w Europie i na świecie. Warto przypomnieć, że 28 kwietnia roku 1995 jako jedyny zagraniczny mówca wystąpił z ponadgodzinnym przemówieniem podczas uroczystej sesji Bundestagu i Bundesratu (RFN) z okazji 50. rocznicy zakończenia II wojny światowej. W latach 1997-2001 był członkiem Senatu RP IV Kadencji. W listopadzie roku 2007 został powołany przez premiera Donalda Tuska na stanowisko sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i pełnomocnika ds. relacji międzynarodowych. Po roku 1990 jest w dalszym ciągu niezwykle aktywny w życiu społecznym i naukowym. Od listopada roku 1990 był przewodniczącym Międzynarodowej Rady Państwowego Muzeum w Oświęcimiu. Obecnie przewodniczy Międzynarodowej Radzie Oświęcimskiej przy Premierze Rzeczypospolitej Polskiej. Od czerwca roku 2001 pełni funkcję przewodniczącego Rady Ochrony Pamięci Miejsc Walki i Męczeństwa. W 60. rocznicę wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, 27 stycznia 2005 r. przemawiał na oficjalnych uroczystościach w imieniu polskich więźniów obozu. Należy do orędowników pojednania polsko-żydowskiego i polsko-niemieckiego, przy zachowaniu całej prawdy o przeszłości. Dzięki swojej aktywności publicystycznej i naukowej dba o zachowanie w pamięci Polskiego Państwa Podziemnego, powstania warszawskiego oraz zbrodni nazistów i komunistów. Od kwietnia 2009 r. honorowy prezes Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Współcześnie należy do nielicznej grupy polskich mężów stanu znanych i szanowanych w kraju i na świecie. Za swoją działalność konspiracyjną, opozycyjną, polityczną, publicystyczną i naukową był wielokrotnie odznaczany, nagradzany i wyróżniany. Wśród wielu odznaczeń należy wymienić: Order Orła Białego (1995); Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1986 nadany przez prezydenta na uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego); Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej (2009); Krzyż Wielki Orderu Zasługi RFN (2001); papieski Order św. Grzegorza Wielkiego; Austriacki Krzyż Honorowy za Naukę i Sztukę I klasy. Wśród wyróżnień i dyplomów należy wymienić: Nagrodę Klubu Krzywego Koła (1962), Nagrodę Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1968), Nagrodę Polityki w dziedzinie historii najnowszej (1968), Nagrodę Herdera (1983), Kaisser Otto-Preis Nagrodę im. Cesarza Ottona przyznaną przez miasto Magdeburg za szczególne zasługi dla pojednania polsko-niemieckiego (2009), dyplom honorowego obywatela państwa Izrael (1991), dyplom honorowego członka Polskiego Towarzystwa Historycznego (2007). Ma dziesięć doktoratów honoris causa: Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie (Londyn, 1981), Hebrew College-Baltimore USA (1984), Uniwersytetu Wrocławskiego (1994), Uniwersytetu Phillipa w Marburgu RFN (2001), Uniwersytetu Warszawskiego (2002), Uniwersytetu Gdańskiego (2005), KUL (2008), Uniwersytetu Opolskiego (2008), Uniwersytetu w Hajfie Izrael (2008), Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (2009). Ponadto przyznano Mu tytuły: honorowego obywatela Warszawy, Gdyni, Wrocławia, Gdańska, Szczecina, Sopotu i Dolnego Śląska. W roku 2007 za całokształt osiągnięć otrzymał Superwiktora. Podatki pod lupą W Łodzi 9 listopada minionego roku odbyła się 74. konferencja podatkowa. Pierwsza jej część poświęcona była dziesięcioleciu Kwartalnika Prawa Podatkowego wydawanego przez Centrum Dokumentacji i Studiów Podatkowych Uniwersytetu Łódzkiego. Przy tej okazji redaktor naczelny kwartalnika prof. Bogumił Brzeziński i zastępca redaktora naczelnego dr Agnieszka Olesińska z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (redakcja czasopisma mieści się na UMK) za wieloletnią współpracę z CDiSP UŁ, zarówno w dziedzinie nauki, jak i dydaktyki, zostali uhonorowani Medalem Universitatis Lodziensis Amico (Przyjaciel Uniwersytetu Łódzkiego). Odznaczenia wręczył im rektor UŁ prof. Włodzimierz Nykiel. Podczas merytorycznej części obrad omawiano m.in. sposób prezentowania podatków i prawa podatkowego w publikacjach oraz zagadnienia łączące się z rynkiem czasopism podatkowych w Polsce, zastanawiano się nad orzecznictwem sądów polskich po wyrokach Europejskiego Trybunału Fot.: Michał Wilk Doktor Agnieszka Olesińska otrzymuje z rąk rektora UŁ prof. Włodzimierza Nykiela Medal Universitatis Lodziensis Amico Sprawiedliwości (ETS) i kwestiami związanymi ze zwrotem podatku pobieranego wbrew prawu wspólnotowemu, w świetle orzecznictwa ETS. Dyskutowano również nad zasadą: proporcjonalność a koncepcja nadużycia prawa. sb 17
Przyjaciele Uniwersytetu Łódzkiego Kronika rozmawia z prof. dr. hab. BOGUMIŁEM BRZEZIŃSKIM uznanym autorytetem w dziedzinie prawa finansowego i szeroko pojętego prawa podatkowego, w tym również europejskiego, kierownikiem Katedry Prawa Finansów Publicznych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, kierownikiem Zakładu Prawa Finansowego Uniwersytetu Jagiellońskiego, redaktorem naczelnym wydawanego przez Centrum Dokumentacji i Studiów Podatkowych Uniwersytetu Łódzkiego Kwartalnika Prawa Podatkowego oraz z dr AGNIESZKĄ OLESIŃSKĄ, także z Katedry Prawa Finansów Publicznych toruńskiego UMK, specjalizującą się w polskim prawie podatkowym, zastępcą redaktora naczelnego Kwartalnika Prawa Podatkowego Otrzymaliście państwo niedawno Medale Universitatis Lodziensis Amico (Przyjaciel Uniwersytetu Łódzkiego), jedno z najwyższych i najsympatyczniejszych odznaczeń przyznawanych przez naszą uczelnię. Automatycznie nasuwa się pytanie: jakie związki i jak długo łączą państwa z UŁ? Profesor Bogumił Brzeziński: Moje związki z Uniwersytetem Łódzkim datują się od połowy lat siedemdziesiątych wieku dwudziestego, gdy jako młody wówczas pracownik naukowy UMK w Toruniu miałem okazję uczestniczyć w wielu konferencjach naukowych organizowanych przez zakład, a później Katedrę Prawa Finansowego Uniwersytetu Łódzkiego, prężny już w tym czasie ośrodek nauki prawa finansowego, kierowany przez profesor Natalię Gajl. Już pod koniec lat osiemdziesiątych była jednym z recenzentów w moim przewodzie habilitacyjnym. Współpraca o charakterze trwałym rozwinęła się w momencie utworzenia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego Centrum Dokumentacji i Studiów Podatkowych. Przez kilka lat byłem nawet w ograniczonym wymiarze czasu pracy zatrudniony w centrum. Byłem też kilkakrotnie powoływany przez Radę Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego na recenzenta w przewodach doktorskich prowadzonych przed tę radę. Miałem również przyjemność uczestniczyć w charakterze recenzenta w przewodzie w sprawie nadania tytułu doktora honoris causa profesorowi Hubertowi Hamaekersowi z Holandii. Doktor Agnieszka Olesińska: Zaczęłam się pojawiać na Uniwersytecie Łódzkim nieco później i w zasadzie głównie w związku z działalnością Centrum Dokumentacji i Studiów Podatkowych. Szczycę się tym, że byłam na otwarciu centrum oraz przez kilka kolejnych lat nie opuściłam ani jednej (!) organizowanej przez nie konferencji. Mimo to moja współpraca z centrum nie jest aż tak ścisła. Kilka razy występowałam na konferencjach, uczestniczyłam w niektórych ważnych przedsięwzięciach, na przykład w przygotowywaniu projektu ordynacji podatkowej na zamówienie Ministerstwa Finansów, wykładam na studiach podyplomowych. Bywam członkiem jury w organizowanych przez centrum konkursach dla studentów. Oczywiście, najważniejsze jest współredagowanie Kwartalnika Prawa Podatkowego, którego centrum jest wydawcą. Z wypowiedzi państwa wynika, że najściślejsza współpraca państwa wiąże się z Centrum Dokumentacji i Studiów Podatkowych, które w roku 2008 obchodziło jubileusz dziesięciolecia. B.B.: Tak rzeczywiście jest. Centrum stworzyło zupełnie nowe, nieistniejące dotąd perspektywy organizacji badań i dydaktyki związane z obszarem prawa podatkowego. Trudno byłoby z takiej okazji nie skorzystać, zwłaszcza że jeszcze przed utworzeniem placówki otrzymałem od profesora Włodzimierza Nykiela propozycję udziału w pracach tej instytucji. Dorobek naukowy i dydaktyczny centrum, podsumowany na jubileuszu jego dziesięciolecia świadczy o trafności zarówno idei, jak i wyboru kierunków działania. A.O.: Centrum jest takim ośrodkiem, w którym dużo się dzieje, które przyciąga i skupia uwagę środowiska. Nawet jeśli ktoś nie jest jego bliskim współpracownikiem, to jeśli tylko chce może być 18
beneficjentem rozmaitych przedsięwzięć i imprez o charakterze naukowym, korzystać z wydawnictw, niezwykle bogatej biblioteki. Czy tę współpracę zamierzacie państwo jeszcze pogłębiać, rozwijać i umacniać, ewentualnie w jakich kierunkach i czy w najbliższym czasie przewidujecie jakieś wspólne projekty? B.B.: W moim wypadku trudno mówić o współpracy i o rozwoju współpracy z centrum, gdyż moja obecna aktywność to udział w jego pracach niejako z wnętrza tej jednostki organizacyjnej. Biorę udział na życzenie kierownictwa centrum w podejmowaniu decyzji ważnych dla działalności badawczej placówki, uczestniczę w niektórych przedsięwzięciach badawczych, wydawniczych, a także last but not least w pracach statutowych organów centrum. Nie ma więc wyraźnej potrzeby aranżowania mojej współpracy z centrum na innych jeszcze zasadach. Natomiast dostrzegam rosnące zaangażowanie pracowników kierowanej przeze mnie Katedry Prawa Finansów Publicznych UMK w Toruniu w projekty badawcze i wydawnicze realizowane przez centrum. Coraz częściej koleżanki i koledzy z Torunia przygotowują referaty, które prezentują na cyklicznie organizowanych konferencjach podatkowych. Być może powstanie kiedyś potrzeba instytucjonalizacji tych relacji na poziomie międzyuniwersyteckim. Z jubileuszem centrum kojarzy się również nieodłącznie dziesięciolecie Kwartalnika Prawa Podatkowego wydawanego przez tę placówkę. Państwu powierzono kierowanie periodykiem. Jak państwo oceniacie z perspektywy minionych dziesięciu lat dotychczasowy dorobek pisma? B.B.: Nie ukrywam, że podejmując się roli redaktora naczelnego Kwartalnika Prawa Podatkowego miałem już kilkuletnie doświadczenie redaktora naczelnego Przeglądu Orzecznictwa Podatkowego wydawanego w Toruniu od roku 1992 do tej pory, pierwszego wówczas w Polsce czasopisma poświęconego propagowaniu i naukowej krytyce orzecznictwa podatkowego sądów administracyjnych. Redaktorem naczelnym tego ostatniego pisma jest obecnie pani doktor Agnieszka Olesińska. Wracając do pytania trudno jest oceniać rzeczy, które samemu się tworzyło Zwłaszcza że w Polsce Kwartalnik Prawa Podatkowego nie ma, jako czasopismo naukowe, realnej konkurencji w tym obszarze badań, w którym funkcjonuje. A nie ma lepszego mechanizmu podnoszenia poziomu wszelkich przedsięwzięć, także naukowych, niż konkurencja. Rozpowszechniam pół żartem, pół serio taką oto informację, że przygnębieni tym brakiem konkurencji postanowiliśmy w Toruniu, siłami pracowników Katedry Prawa Finansów Publicznych UMK (zamieniając się rolami redaktora naczelnego z panią doktor Olesińską) stworzyć taką konkurencję w sposób sztuczny i wydajemy, począwszy od roku 2008 czasopismo elektroniczne Toruński Rocznik Podatkowy. Okazało się jednak, że ze względu na odmienną technologię przechowywania i przekazu informacji efekt konkurencji raczej nie wystąpi. Można więc apelować jedynie do środowisk akademickich o podejmowanie prób rozszerzenia oferty czasopiśmienniczej w dziedzinie nauki prawa podatkowego. A.O.: Przez tych dziesięć lat kwartalnik konsekwentnie pozostawał pismem stricte naukowym i skoro dotąd utrzymał się na rynku to można optymistycznie zakładać, że ten naukowy charakter nie jest zagrożony, że nie grozi mu komercjalizacja. Z okazji jubileuszu w numerze specjalnym ukazał się (obok innych materiałów) skorowidz wszystkich publikacji, jakie dotąd ukazały się w periodyku. Widać, jak wiele znakomitych materiałów udało się opublikować wartościowych, niejednokrotnie ponadczasowych, przekrojowych, porównawczych, niekiedy niszowych, wybiegających daleko poza codzienność stosowania prawa podatkowego. Tych dziesięć, a w zasadzie już jedenaście, roczników pisma nie udzielało odpowiedzi na palące pytania pojawiające się w praktyce stosowania prawa podatkowego, lecz podsuwało czytelnikowi refleksję i poszerzało horyzonty myślenia o prawie podatkowym. Te materiały można czytać z dużym zainteresowaniem i pożytkiem także i po kilku latach od opublikowania. Nie chwalimy w tym momencie siebie jako redaktorów w końcu to zasługa autorów oraz, oczywiście, centrum, które stworzyło taką niszę, wolną od komercyjnej presji. Chociaż, co warto dodać, kwartalnik mimo swojej przystępnej ceny i stricte naukowego profilu nie jest deficytowy! Wydawany w Toruniu Przegląd Orzecznictwa Podatkowego ma zdecydowanie inny profil. Ma dostarczyć informacji o obecnych kierunkach w orzecznictwie sądowym i refleksji na jego temat. Tych czasopism w zasadzie nie można porównywać. > 19
Na ile przydatne są państwu doświadczenia wyniesione ze współpracy z naszym ośrodkiem uniwersyteckim? B.B.: Trudno byłoby mi odpowiedzieć w sposób precyzyjny na to pytanie, zwłaszcza że dłużej niż z Uniwersytetem Łódzkim współpracuję z Uniwersytetem Jagiellońskim, kierując tam przez wiele lat Katedrą Prawa Finansowego, obecnie zakładem. Za najcenniejsze doświadczenia łódzkie uważam te, które wiążą się utworzeniem i funkcjonowaniem Centrum Dokumentacji i Studiów Podatkowych. Obserwacja, a w określonym stopniu także uczestnictwo w rozwoju centrum jako jednostki badań naukowych i dydaktyki sprawia mi dużą przyjemność. A.O.: Jeśli mówić o przyjemnościach, to ostatnio jedną z większych jest zwłaszcza prowadzenie wykładów na studiach podyplomowych w nowym gmachu łódzkiego Wydziału Prawa i Administracji. Nie będę mówić o jego zaletach, bo są powszechnie znane, ale mogę zapewnić, że budzi szczery i niesłabnący podziw. Jak państwo, jako wybitni specjaliści w dziedzinie prawa podatkowego, oceniacie obowiązujące obecnie prawo w Polsce i jak ono ma się do prawa podatkowego europejskiego? B.B.: Prawa polskiego nie da się w sposób bezpośredni porównywać z prawem europejskim (wspólnotowym), gdyż tworzą one różne porządki prawne, realizują odmienne funkcje i najogólniej prawo wspólnotowe na wielu obszarach tworzy granice czy też wzorce regulacji prawnej, które powinno respektować prawo polskie. Bardziej zasadne od porównań wydaje się badanie, czy polskie prawo podatkowe respektuje wymogi, jakie formułuje wobec niego prawo wspólnotowe. Nie ma tu miejsca na szerszą analizę tego zagadnienia, ale można ostrożnie stwierdzić, że stopień zgodności jest generalnie zadowalający. Są, oczywiście, przypadki niedostosowania, ale nie ma ich ani więcej, ani też mniej niż w innych państwach Wspólnoty Europejskiej. Niepokoić może jednak to, że świadomość istnienia niezgodności przepisów krajowych z prawem wspólnotowym nie wywołuje w kręgach decydentów refleksji nad potrzebą jak najśpieszniejszego dokonania zmiany w prawie polskim. W konsekwencji dochodzi do wydawania niekorzystnych dla Polski wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i niekiedy konieczności zwrotu powstałych na skutek tych wyroków nadpłat podatkowych. Niestety, mimo poważnych sygnałów dotyczących prawdopodobieństwa niezgodności prawa polskiego z prawem podatkowym Wspólnoty postępowanie administracji podatkowej jest takie, jak w pierwszej, przegranej polskiej sprawie podatkowej przed ETS: najpierw brak reakcji na zagrożenie (ewentualnie bagatelizowanie takowego), w konsekwencji niekorzystny dla Polski wyrok ETS (jego skutkiem jest konieczność zwrotu podatnikom dużych kwot pobranych uprzednio tytułem podatku), potem przedstawiciel administracji podatkowej ogłosił, że Polska wygrała sprawę przed ETS (niewiarygodne, ale prawdziwe!). W końcu przygotowano projekt ustawy, która ma w założeniu zminimalizować skalę zwrotu nadpłat podatkowych. Dostosowanie prawa polskiego do wspólnotowego wzorca było dla administracji podatkowej sprawą trzeciorzędną. A właśnie o tę zgodność powinna administracja w porę zadbać. A.O.: Co do mnie pytanie jest trochę na wyrost, bo nie czuję się wybitnym specjalistą. Może specjalistą Kiedy zaczynałam się zajmować prawem podatkowym, było ono znacznie prostsze i co tu dużo mówić znacznie bardziej prymitywne niż dzisiaj. Nie mówiąc już o tym, że w sensie fizycznym, gabarytowym było go o dobrą połowę mniej. Na moich oczach przez tych paręnaście lat uległo nie tylko dostosowaniu do europejskich standardów, o czym tyle się mówi, ale przeszło ogromną wewnętrzną przemianę. W większym stopniu uwzględnia wymogi konstytucyjne, jest lepiej dostosowane do skomplikowanej rzeczywistości gospodarczej, ale także jest bardziej cywilizowane. Niestety, także bardziej zawiłe. Rozwiązania złe szkodliwe czy też błędne, niekiedy zawierające pułapki dla podatników ciągle się zdarzają, wydaje się jednak, że szybciej niż kiedyś są eliminowane z systemu. Wydaje mi się też, że coraz krótsze są kariery rozmaitych błędnych czy też, powiedzmy, nie do końca uzasadnionych, koncepcji w orzecznictwie sądowym. Uniwersytet Łódzki w ostatnich latach, na niespotykaną dotychczas skalę, inwestuje w bazę materialną, powstają nowe imponujące gmachy, że wspomnę choćby słynny już w Polsce budynek Wydziału Prawa i Administracji, popularny Paragraf, czy też nowy gmach Wydziału Zarządzania. Interesuje mnie bardzo, jak państwo, patrząc niejako z zewnątrz odwiedzając tylko co jakiś czas Łódź odbierają wrastanie nowych obiektów naszej uczelni w pejzaż miasta i zmieniających jego oblicze z wielkiego niegdyś ośrodka przemysłowego na coraz bardziej liczący się nie tylko w Europie ośrodek akademicki? A.O.: Patrząc z zewnątrz, ale i od wewnątrz, na gmach Wydziału Prawa i Administracji, mam miłe skojarzenia z gmachem biblioteki London School of Economics. Z tym, że łódzki Paragraf, rzecz jasna, podoba mi się bardziej B.B.: Ja widzę też podobieństwo do gmachu Komisji Europejskiej. Nowe obiekty uniwersyteckie rzeczywiście wrastają w pejzaż miasta, a nawet tak jak gmach Wydziału Prawa i Administracji stają się architektoniczną dominantą jego dzielnic. Można sentencjonalnie w ślad za pewnym filozofem powiedzieć, że wreszcie baza dorównuje nadbudowie Rozmawiał: Stanisław Bąkowicz 20