WALIDACJA UNIWERSALNEJ METODY NORMOWANIA CZASU PRACY

2/2014 Technologia i Automatyzacja Montażu WALIDACJA UNIWERSALNEJ METODY NORMOWANIA CZASU PRACY Robert CIEŚLAK Streszczenie W pracy została przedstawiona walidacja zaproponowanej przez autora metody normowania czasu pracy dla dwóch procesów technologicznych montażu zaczerpniętych z przemysłu: 1) suportu tokarki CTX 210 oraz 2) komponentu tokarki CTX ALPHA 300. Na podstawie badań własnych dokonano porównania zaproponowanej przez autora metody normowania czasu pracy z chronometrażem i fotografią dnia roboczego dla tych dwóch procesów technologicznych. W podsumowaniu przedstawiono ocenę tych metod dla praktyki przemysłowej. Słowa kluczowe metody normowania czasu pracy 1. Metody badania czasu pracy Badanie czasu pracy polega na zastosowaniu metod oraz doświadczeń w analizowaniu i kształtowaniu systemów pracy w celu jej usprawnienia, przy uwzględnieniu wydajności i potrzeb człowieka oraz ekonomiczności przedsiębiorstwa. Badania i pomiary służą m.in. do ustalenia rzeczywistego przebiegu i sposobu wykonania pracy, ujawnienia strat czasu wynikających ze stosowanej metody pracy (określenie rezerw produkcyjnych), ustalenia racjonalnych sposobów i metod pracy oraz niezbędnego czasu ich wykonania [1]. W praktyce przemysłowej, w zależności od celu, stosuje się różne metody badania czasu pracy. W pracy autor dokonał analizy trzech metod badania czasu pracy, tj. ChronFoto_RCN, chronometraż i fotografia dnia roboczego. 1.1. Chronometraż Jest to metoda pomiaru powtarzalnych operacji lub ich elementów (zabieg, czynność, ruch roboczy) w celu ustalenia, na podstawie określonej liczby pomiarów, właściwego czasu ich trwania i racjonalnego wykonania w normalnym tempie pracy. Obserwacje chronometrażowe można prowadzić w sposób ciągły lub wyrywkowy [2]. Do wykonywania pracochłonnych pomiarów chronometrażowych konieczne jest wyposażenie, specjalnie przygotowanych (przeszkolonych) pracowników w odpowiednie oprzyrządowanie. Do najczęściej stosowanego oprzyrządowania należą: zegary i sekundomierze, samopiszące przyrządy pomiarowe, foto- i kinoaparatura, automatyczne aparaty do badania czasu pracy oraz automatyczne aparaty kontrolne. 1.2. Fotografia dnia roboczego Fotografia dnia roboczego polega na ciągłej obserwacji i wykonywaniu pomiarów czasu zużywanego na stanowisku, uwzględniając przy tym czasy pracy i przerw. Czas potrzebny na przeprowadzenie jednej fotografii pokrywa się zwykle z czasem trwania jednej zmiany roboczej lub jej fragmentu. Celem fotografii jest określenie stopnia wykorzystania czasu pracy oraz wielkości rzeczywistego jego zużycia do opracowania normatywu [3]. Wyniki fotografii dnia roboczego służą do usprawnienia organizacji produkcji (organizacji pracy i stanowisk roboczych), poprawy materiałowego, technicznego i organizacyjnego zabezpieczenia produkcji oraz są punktem wyjścia do tworzenia normatywów czasu i norm obsługi [4]. 1.3. ChronFoto_RCN Z połączenia dwóch modułów chronometrażu i fotografii dnia roboczego autor opracował program ChronFoto_RCN o prostym menu obsługi z możliwością instalacji na prawie każdym komputerze. Założono, że proponowana metoda badania czasów procesów technologicznych montażu powinna umożliwiać: 1) dokładną rejestrację czasy pracy i przerw, czyli tempa wykonywania operacji technologicznej oraz 2) przyporządkowywanie różnego rodzaju czasów do poszczególnych elementów operacji (moduł chronometrażu). Powinna także uwzględniać możliwość obliczania współczynnika (tzw. narzutu procentowego czasu uzupełniającego) w normie czasu operacji montażu (moduł fotografii dnia roboczego) [5]. 2. Walidacja metody ChronFoto_RCN Walidacja to proces testowania programu komputerowego i oceny jego rezultatów w celu zapewnienia zgodności z wymaganiami, które zostały mu postawione na etapie jego specyfikacji (analizy). Jest procesem potwierdzającym, że procedura analityczna (badana metoda) użyta do wykonania konkretnego, wyspecyfikowanego oznaczenia testu jest odpowiednia do zamierzonego celu [6]. Walidację opisanej metody przeprowadzono w warunkach przemysłowych. Dane z procesów montażu udostępniła firma FAMOT Pleszew Sp. z o.o. Do walidacji proponowanej metody ChronFoto_RCN badania czasu montażu wybrano dwa rzeczywiste procesy: 66

Technologia i Automatyzacja Montażu 2/2014 1) montaż suportu tokarki CTX 210 i 2) komponentu tokarki CTX ALPHA 300. Montaż suportu tokarki CTX 210 obejmował operacje łączenia: 1. prowadnic tocznych do sań, 2. suportu poprzecznego do wózków prowadnic tocznych, 3. śruby do sań i suportu, w tym sprawdzenie równoległości osi X i Y, 4. wspornika silnika śruby osi X z jego ustawieniem włącznie, 5. układu smarowania. Średnia czasochłonność montażu suportu tokarki CTX 210 składającego się z pięciu wymienionych operacji (rys. 1 i 2) wyniosła 337,75 minuty (max wartość 353,00 minuty, min 322,00 minuty; różnica 31,00 minut). Ustalając czas montażu suportu tokarki CTX 210 za pomocą programu ChronFoto_RCN obliczono także wydajność pracownika, narzuty procentowe czasu uzupełniającego oraz przedstawiono (graficznie) procentowy udział poszczególnych rodzajów czasu w jednej zmianie roboczej (rys. 3). Wyniki uzyskane za pomocą programu ChronFoto_RCN porównano z czasami otrzymanymi z zastosowaniem metod chronometrażu i fotografii dnia roboczego. Czasochłonność procesu montażu suportu tokarki CTX 210 ustalona metodami chronometrażu, fotografii dnia roboczego (tab. 1; 356,82 minuty; tab. 2; 359,87 minuty) i ChronFoto_RCN (rys. 1; 364,93 minuty) jest porównywalna. Także w przypadku wydajności pracownika wyniki uzyskane metodami chronometrażu, fotografii dnia roboczego (tab. 1; 74,34%; tab. 2; 74,97%) i Chron- Foto_RCN (rys. 3; 76,03%) są zbliżone. Różnica czasochłonności montażu suportu tokarki CTX 210 ustalona metodami chronometrażu, fotografii dnia roboczego oraz ChronFoto_RCN wynosi około 2 3% i zdaniem autora można ją zaakceptować. Montaż komponentu tokarki CTX ALPHA 300, czyli drugi z badanych procesów, obejmował następujące operacje: Rys. 1. Widok arkusza ZE2 montażu suportu tokarki CTX 210 [opracowanie własne] Fig. 1. The view of ZE2 spreadsheet for an assembly of a lathe apron for CTX210 [own study] Rys. 2. Widok arkusza dodatek montażu suportu tokarki CTX 210 [opracowanie własne] Fig. 2 The view of an add-on spreadsheet for an assembly of a lathe apron for CTX210 [own study] 67

2/2014 Technologia i Automatyzacja Montażu Rys. 3. Widok arkusza wykres montażu suportu tokarki CTX 210 [opracowanie własne] Fig. 3. The view of a graph spreadsheet for an assembly of a lathe apron for CTX 210 [own study] Tabela 1. Wyniki pomiarów czasochłonności montażu suportu tokarki CTX 210 metodą chronometrażu Table 1. The time measurement results for an assembly of a lathe apron for CTX 210 values obtained with the use of chronometric study KARTA BADANIA CZASOCHŁONNOŚCI METODĄ CHRONOMETRAŻU (Montaż suportu tokarki CTX 210) L.p. Treść operacji Pomiar [min] 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Czas średni 1. 2. 3. 4. 5. Montaż prowadnic tocznych do sań Montaż suportu poprzecznego do wózków prowadnic tocznych Montaż śruby do sań i suportu, w tym sprawdzenie równoległości osi X i Y Montaż wspornika silnika śruby osi X z jego ustawieniem włącznie Montaż układu smarowania 72,23 78,25 75,12 72,23 73,11 79,22 72,45 72,55 71,10 67,23 73,35 65,56 58,20 60,40 70,10 67,33 68,55 70,95 72,32 58,90 67,45 65,98 120,70 124,70 135,12 127,52 132,35 122,12 138,08 125,14 121,23 126,15 127,31 54,12 51,45 49,12 48,11 51,21 51,44 48,12 49,52 47,41 47,18 49,77 38,15 40,10 35,41 41,32 41,17 39,12 41,26 44,08 41,14 42,45 40,42 Źródło: Opracowanie własne RAZEM 350,76 352,70 355,17 359,28 365,17 360,45 370,86 363,61 339,78 350,46 356,82 68

Technologia i Automatyzacja Montażu 2/2014 Tabela 2. Wyniki pomiarów czasu montażu suportu tokarki CTX 210 metodą fotografii dnia roboczego Table 2. The time measurement results for an assembly of a lathe apron for CTX 210 values obtained with the use of working day s activity study Nr karty Imię i nazwisko pracownika: ARKUSZ REJESTRACYJNY INDYWIDUALNEJ opisowej: Pracownik X1 OBSERWACJI CZASU PRACY 1 Zadanie pracownika: Montaż części mechanicznej Godziny Czynności montażowe Czas trwania [min] Zestawienie rodzajów czynności montażowych Procentowe udziały rodzajów czasów 6:00 6:15 Przygotowanie stanowiska pracy MZ 12,25 2,75 Montaż układu smarowania 36,52 6:15 6:30 9,58 Montaż prowadnic tocznych do sań MH 5,42 Montaż wspornika silnika 56,13 MH 11,69% 6:30 6:45 Montaż prowadnic tocznych do sań MH 15,00 Montaż prowadnic tocznych 72,57 MH 15,12% 6:45 7:00 Montaż prowadnic tocznych do sań MH 15,00 Montaż śruby 125,33 MH 26,11% 7:00 7:15 Montaż prowadnic tocznych do sań MH 15,00 Magazyn 41,58 MZ 8,66% 7:15 7:30 Montaż prowadnic tocznych do sań MH 15,00 Przygotowanie stanowiska 12,25 MZ 2,55% 7:30 7:45 Montaż prowadnic tocznych do sań MH 7,15 Montaż suportu poprzecznego MH 7,85 Montaż suportu 69,32 MH 14,44% 7:45 8:00 Montaż suportu poprzecznego MH 15,00 Rozmowa z kierownikiem 23,48 MZ 4,89% 8:00 8:15 Montaż suportu poprzecznego MH 15,00 Suma: 437,18 Suma: 91,08% 8:15 8:30 Montaż suportu poprzecznego MH 15.00 8:30 8:45 Montaż suportu poprzecznego MH 15.00 Śniadanie: 15,00 ML 3,13% 8:45 9:00 Montaż suportu poprzecznego MH 1,47 Montaż śruby do sań i suportu MH 13,53 Toaleta: 12,82 MP 2,67% 9:00 9:15 Śniadanie ML 15.00 Sprzątanie: 15,00 MZ 3,13% 9:15 9:30 Montaż śruby do sań i suportu MH 3,41 11,59 Suma: 42,82 Suma: 8,92% 9:30 9:45 Montaż śruby do sań i suportu MH 15,00 Wydajność 9:45 10:00 Montaż śruby do sań i suportu MH 15,00 MH + MN + MA/zmiana robocza = 74,97% 10:00 10:15 Montaż śruby do sań i suportu MH 15,00 MH + MN + MA = 359,87 min 10:15 10:30 Montaż śruby do sań i suportu MH 15,00 10:30 10:45 Montaż śruby do sań i suportu MH 15,00 10:45 11:00 Montaż śruby do sań i suportu MH 15,00 11:00 11:15 11:15 11:30 11:30 11:45 Montaż śruby do sań i suportu MH Montaż śruby do sań i suportu MH Montaż wspornika silnika MH Montaż wspornika silnika MH 5,16 9,84 8,55 6,45 11,25 3,75 11:45 12:00 Montaż wspornika silnika MH 15,00 Źródło: Opracowanie własne Rodzaje badanych czynności: Czas liczony jest w [min] MH czynność podstawowa MN czynność pomocnicza MZ czynność dodatkowa MA przerwa uwarunkowana przebiegiem MS przerwa uwarunkowana zakłóceniami ME przerwa na odpoczynek MP przerwa na potrzeby osobiste ML niedyspozycja MR postój przedsiębiorstwa MX nierozpoznane 69

2/2014 Technologia i Automatyzacja Montażu 1. przygotowania łoża do montażu, montaż prowadnic osi Z i R, montaż listew dociskowych, pomiar prostoliniowości i prostopadłości prowadnic, wciskanie boków maskujących oraz ich osełkowanie, 2. czyszczenia łoża po osełkowaniu i założenia wózków na prowadnice osi Z i R, 3. wyważania łoża i montażu suportu na wózki osi Z, 4. montażu obudowy łożysk osi Z oraz trzpienia z wyprowadzeniem geometrii, 5. montażu konika na wózkach osi R z osełkowaniem powierzchni oraz siłownika hydraulicznego konika z łącznikiem i rurką olejową, 6. montażu kołków ustalających, listew wysokościowych oraz dystansowych na powierzchni łoża w miejscu montażu wrzeciennika, 7. montażu wrzeciennika z osełkowaniem, 8. montażu trzpienia pomiarowego z wyprowadzeniem geometrii wrzeciennika w osiach Z i X oraz dopasowanie wysokości wrzeciennika z kłem konika, 9. montażu plastra geometrycznego do wrzeciennika oraz wyprowadzenie geometrii osi X, 10. montażu trzpienia w miejscu mocowania obudowy łożyska tocznego śruby pociągowej oraz sprawdzenia geometrii i ewentualnego szlifowania powierzchni, 11. montażu śruby pociągowej, łożysk tocznych oraz ustalenia geometrii śruby pociągowej, 12. montażu układu smarowania centralnego. Średnia czasochłonność montażu komponentu tokarki CTX ALPHA 300 składającego się z 12 wymienionych operacji (rys. 4 i 5) wyniosła 347,00 minuty (max 350,00 minuty, min. 343,00 minuty; różnica 7,00 minut). W kolejnym etapie programu obliczono wydajność pracownika, narzuty procentowe czasu uzupełniającego oraz przedstawiono graficznie procentowy udział poszczególnych rodzajów czasu w jednej zmianie roboczej (rys. 6). Wyniki uzyskane za pomocą oprogramowania Chron- Foto_RCN porównano z czasami otrzymanymi z zastosowaniem metod chronometrażu i fotografii dnia roboczego. Czasochłonność procesu montażu komponentu tokarki CTX ALPHA 300 ustalona metodami chronometrażu, fotografii dnia roboczego (tab. 3; 363,89 minuty; tab. 4; 360,42 minuty) i ChronFoto_RCN (rys. 4; 367,52 minuty) są porównywalne. Także w przypadku wydajności pracownika wyniki uzyskane metodami chronometrażu, fotografii dnia roboczego (tab. 3; 75,81%; tab. 4; 75,09%) i ChronFoto_RCN (rys. 6; 76,57%) są zbliżone. Różnica czasochłonności montażu komponentu tokarki CTX ALPHA 300 ustalona metodami chronometrażu, fotografii dnia roboczego oraz ChronFoto_RCN wynosi około 2 3% i zdaniem autora można ją zaakceptować. Podsumowanie Warunki techniczne, organizacyjne i ekonomiczne oraz zwiększająca się ciągle konkurencyjność produkcji wymagają racjonalnego ustalania wynagrodzeń pracowników, czyli precyzyjnego ustalenia czasochłonności wykonywanych przez nich czynności. Racjonalna gospo- Rys. 4. Widok arkusza ZE2 montażu komponentu tokarki CTX ALPHA 300 [opracowanie własne] Fig. 4. The view of a ZE2 spreadsheet for an assembly of a component of a CTX ALPHA 300 lathe [own study] 70

Technologia i Automatyzacja Montażu 2/2014 Tabela 3. Wyniki pomiarów czasochłonności montażu komponentu tokarki CTX ALPHA 300 metodą chronometrażu Table 3. The time measurement results for an assembly of a part of a CTX ALPHA 300 lathe values obtained with the use of chronometric study L.p. 1 CHRONOMETRAŻ KOMPONENTU OBRABIARKI CTX ALPHA 300 Treść operacji Przygotowanie łoża do montażu, montaż prowadnic osi Z i R, montaż listew dociskowych, pomiar prostoliniowości i prostopadłości prowadnic, wciskanie boków maskujących oraz ich osełkowanie Pomiar [min] 1 2 3 4 Czas średni 40,24 40,31 41,11 42,11 40,94 2 Czyszczenie łoża po osełkowaniu i założenie wózków na prowadnice osi Z i R 29,57 31,22 28,51 33,14 30,61 3 Wyważanie łoża i montaż suportu na wózki osi Z 14,21 15,71 14,51 12,11 14,14 4 Montaż obudowy łożysk osi Z oraz trzpienia z wyprowadzeniem geometrii 34,55 35,27 37,22 33,88 35,23 5 Montaż konika na wózkach osi R z osełkowaniem powierzchni oraz montaż siłownika hydraulicznego konika z łącznikiem i rurką olejową 47,85 48,12 46,82 48,55 47,84 6 Montaż kołków ustalających, listew wysokościowych oraz listew dystansowych na powierzchni łoża w miejscu montażu wrzeciennika 15,87 15,14 17,88 16,22 16,28 7 Montaż wrzeciennika wraz z osełkowaniem 32,22 31,78 29,55 30,54 31,02 8 Montaż trzpienia pomiarowego z wyprowadzeniem geometrii wrzeciennika w osiach Z i X oraz spasowanie wysokości wrzeciennika z kłem konika 33,78 31,55 30,44 32,44 32,05 9 Montaż plastra geometrycznego do wrzeciennika oraz wyprowadzenie geometrii osi X 9,51 11,47 10,47 11,57 10,76 10 Montaż trzpienia w miejsce mocowania obudowy łożyska tocznego śruby pociągowej oraz sprawdzenie geometrii i ewentualne szlifowanie powierzchni 33,88 30,44 31,33 31,58 31,81 11 Montaż śruby pociągowej, łożysk tocznych oraz geometria śruby pociągowej 30,58 31,11 30,11 32,12 30,98 12 Montaż układu smarowania centralnego 40,11 40,51 42,85 45,50 42,24 Źródło: Opracowanie własne SUMA: 362,37 362,63 360,80 369,76 363,89 Rys. 5. Widok arkusza dodatek montażu komponentu tokarki CTX ALPHA 300 [opracowanie własne] Fig. 5. The view of an add-on spreadsheet for an assembly of a part of a CTX ALPHA 300 lathe [own study] 71

2/2014 Technologia i Automatyzacja Montażu Tabela 4. Wyniki pomiarów czasochłonności montażu komponentu tokarki CTX ALPHA 300 metodą fotografii dnia roboczego Table 4. The time measurement results for an assembly of a component of a CTX ALPHA 300 lathe values obtained with the use of working day s activity study Imię i nazwisko pracownika: Pracownik X1 Godziny 6:00 6:15 ARKUSZ REJESTRACYJNY INDYWIDUALNEJ OBSERWACJI CZASU PRACY Zadanie pracownika: Montaż komponentu obrabiarki CTX ALPHA 300 Czynności montażowe Przygotowanie stanowiska pracy MZ Przygotowanie łoża MN Czas trwania [min] 12,54 2,46 Zestawienie rodzajów czynności montażowych Nr karty opisowej: 1 Procentowe udziały rodzajów czasów Przygotowanie łoża 42,77 MN 8,91% 6:15 6:30 Przygotowanie łoża MN 15,00 Czyszczenie łoża 30,00 MN 6,25% 6:30 6:45 Przygotowanie łoża MN 15,00 Montaż plastra geometryczn. 10,11 MH 2,11% 6:45 7:00 Przygotowanie łoża MN 10,31 Toaleta MP 4,69 Wyważanie loża 15,44 MH 3,22% 7:00 7:15 15,00 Montaż obudowy łożysk 35,98 MH 7,50% 7:15 7:30 Czyszczenie łoża MN 15,00 Montaż trzpienia 36,95 MH 7,70% 7:30 7:45 Czyszczenie łoża MN 15,00 Montaż konika 46,20 MH 9,63% 7:45 8:00 Montaż plastra geometryczn. MH 10,11 Wyważanie łoża MH 4,89 Montaż kołków ustalających 15,00 MH 3,13% 8:00 8:15 Wyważanie łoża MH 10,55 Montaż trzpienia MH 4,45 Montaż wrzeciennika 30,00 MH 6,25% 8:15 8:30 Montaż trzpienia MH 15,00 Montaż trzpienia pomiarow. 32,51 MH 6,77% 8:30 8:45 Montaż trzpienia MH 15,00 Magazyn 46,61 MZ 9,72% 8:45 9:00 Montaż trzpienia MH Montaż obudowy łożysk MH 2,50 5,98 Przygotowanie stanowiska 12,54 MZ 2,61% Toaleta MP 6,52 9:00 9:15 Śniadanie ML 15.00 Montaż śruby pociągowej 30,00 MH 6,25% 9:15 9:30 15,00 Montaż smarowania 35,46 MH 7,39% 9:30 9:45 Montaż obudowy łożysk MH 15,00 Suma: 419,60 Suma: 87,42% 9:45 10:00 Montaż obudowy łożysk MH 15,00 10:00 10:15 Montaż śruby pociągowej MH 15,00 Śniadanie: 15,00 ML 3,13% 10:15 10:30 Montaż śruby pociągowej MH 15,00 Toaleta: 30,40 MP 6,33% 10:30 10:45 Montaż konika MH 15,00 Sprzątanie: 15,00 MZ 3,13% 10:45 11:00 Montaż konika MH 15,00 Suma: 60,40 Suma: 12,58% 11:00 11:15 Montaż konika MH 15,00 Wydajność Montaż konika MH 3,11 11:15 11:30 2,31 MH + MN + MA/zmiana robocza = 75,09% Toaleta MP 9,58 11:30 11:45 Montaż kołków ustalających MH 15,00 MH + MN + MA = 360,42 min 11:45 12:00 Montaż wrzeciennika MH 15,00 Rodzaje badanych czynności: Czas liczony jest w [min] MH czynność podstawowa MN czynność pomocnicza MZ czynność dodatkowa MA przerwa uwarunkowana przebiegiem MS przerwa uwarunkowana zakłóceniami ME przerwa na odpoczynek MP przerwa na potrzeby osobiste ML niedyspozycja MR postój przedsiębiorstwa MX nierozpoznane Źródło: Opracowanie własne 72

Technologia i Automatyzacja Montażu 2/2014 Rys. 6. Widok arkusza wykres montażu komponentu tokarki CTX ALPHA 300 [opracowanie własne] Fig. 6. The view of a graph spreadsheet for an assembly of a component of a CTX ALPHA 300 lathe [own study] darka przemysłowa wymaga, aby normy czasochłonności były uzasadnione, co oznacza, aby wynikały z analizy i oceny realizowanych operacji lub całych procesów technologicznych. Na przykładzie zadania testowego i dwóch procesów technologicznych montażu zaczerpniętych z przemysłu: 1) suportu tokarki CTX 210 oraz 2) komponentu tokarki CTX ALPHA 300, dokonano weryfikacji i walidacji zaproponowanej przez autora metody badania czasochłonności montażu ChronFoto_RCN. Udowodniono, że pozwala ona dokładnie rejestrować czasy pracy i przerw, czyli szybkości wykonywania poszczególnych elementów operacji technologicznej montażu, a także przyporządkowywać do nich różne wartości czasochłonności. Proponowana metoda umożliwia także, co ważne, obliczanie współczynników czasu uzupełniającego operacji montażu (tzw. narzutu procentowego w normie czasu). Weryfikacja i walidacja zaproponowanej metody wykazała, że pozwala ona uzyskiwać dobre wyniki, jest skuteczna i szybka w stosowaniu (zadanie testowe, a także rzeczywiste procesy technologiczne montażu suportu tokarki CTX 210 i komponentu tokarki CTX ALPHA 300). Czasochłonność wymienionych procesów technologicznych ustalona metodami chronometrażu, fotografii dnia roboczego i ChronFoto_RCN (podczas walidacji) różni się tylko o około 2 3%. LITERATURA 1. REFA. Metody badania prac. Cz. 1 i cz. 2. Cieszyńska Drukarnia Wydawnicza, 1984, s. 12 2. Mreła H.: Technika organizowania pracy. Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1975, s. 289 290. 3. Mreła H.: Metody badania pracy metody i techniki organizatorskie. PWE, Warszawa 1979, s. 84. 4. Libal V. i zespół (tłumaczył Jeleń W.): Organizacja i zarządzanie produkcją. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1976, s. 590 591. 5. Cieślak R.: Ocena metod badania czasu pracy w procesach technologicznych montażu. Praca doktorska, Poznań 2011, s. 90 112. 6. Słownik języka polskiego. Wydawnictwo PWN, 2008, s. 897. Dr inż. Robert Cieślak starszy wykładowca w Katedrze Mechaniki i Budowy Maszyn, Wydział Budownictwa, Mechaniki i Inżynierii Środowiska, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie. A VALIDATION OF A UNIVERSAL METHOD FOR STANDARDIZING WORKING TIME Abstract The article focuses on a validation of a standardizing working time method which was proposed by the author and is used in studies concerning two industrial assembly processes: the construction of an apron for a CTX 210 lathe, and the production of a component for a CTX ALPHA 300 lathe. Taking into the account the research conducted on the aforementioned processes, the author compared his own method of standardizing working time with a chronometric study and a working day's activity study (i.e. a stopwatch study). The conclusion presents an assessment of all these methods in relation to their industrial implementation. Keywords time study methods 73